Araling panlipunan 8

1. Simula ng Aralin 4
ARALIN BLG. 4: MGA PAGBABAGO SA SILANGAN AT TIMOG
SILANGANG ASYA SA TRANSISYONAL AT
MAKABAGONG PANAHON (16-20 SIGLO)
Alamin:
Handa ka na ba sa panibagong hamon ng pag-aaral? Kung handa
ka na, nais kong pag isipan mo ang iyong kasagutan sa tanong na
ito:Ano ang naganap sa Silangan at Timog Silangang Asya
matapos nilang makamit ang kanilang kalayaan mula sa
mahabang panahon ng pananakop ng Kanluran?
GAWAIN BLG. 1: Ano Alam Ko?
.
Sagutin ang tanong sa itaas gamit ang IRF WORKSHEET. Punan mo
lamang ang kolum para sa initial answer.Ang dalawa pang natitirang
kolum ay mapupunan mo lamang sa sandaling natapos ng talakayin
ang aralin.
IRF WORKSHEET
Initial Answer (Paunang sagot)
Revised Answer (Binagong sagot)
Final Answer (Huling sagot)
PAMPROSESONG TANONG
Sagutin mo ang sumusunod na tanong:
1. Ano ang initial answer mo ukol sa tanong na kaugnay sa paksa?
2. Ano-ano ang iyong naging batayan sa kasagutan mo na iyong inilahad sa
IRF Worksheet? Ilahad mo ang ilan sa iyong patunay.
1

2. GAWAIN BLG. 2: POLL OPINYON
Pag- usapan sa inyong pangkat ang sumusunod na
katanungan sa checklist sa ibaba. Kunin ang bilang ng
iyong mga kasama sa pangkat na sumagot sa bawat
aytem.
Gaano mo kakilala ang mga bansa sa Silangan at Timog Silangang
Asya sa Transisyonal at Makabagong Panahon gamit ang iyong pang-unang
kaalaman? Sagutin ang mga tanong sa ibaba.
ANG SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA SA TRANSISYONAL AT
MAKABAGONG PANAHON
MGA TANONG
SAGOT
OO
HINDI
KABUUAN
1. Nagkaroon ba ng mga programa na
nagtaguyod sa karapatan ng mamamayan,
kababaihan, at katutubo?
2. Nanatiling tulad ba ng dati ang sistemang
pulitikal sa mga bansa sa rehiyon at
maging ang balangkas ng pamahalaan
nito?
3. Nagkaroon ba ng malaking gampanin ang
relihiyon sa mga pagbabagong naganap sa
rehiyon?
4. May kaugnayan ba ang edukasyon sa
kalidad ng pamumuhay ng isang bansa?
5. Umunlad ba ang ekonomiya ng mga bansa
sa rehiyon?
6. Nararanasan pa ba ang kolonyalismo sa
rehiyon sa kasalukuyan?
7. Nakapag-ambag ba ang mga bansa sa
rehiyon sa larangan ng sining,
humanidades, at palakasan?
KABUUAN
Ngayon, masasagutan mo na ba ang lahat ng mga tanong? Muli kang bumalik sa
dati mong pangkat. Kuhanin ninyo ang bilang ng iynyong mga kasama sa pangkat
na sumagot sa bawat aytem at sagutin ang sumusuno:
•
Ilan ang sumagot ng oo sa bawat aytem?
2

3. •
•
Ilan ang sumagot ng hindi sa bawat aytem?
Ano sa tingin mo ang implikasyon nito?
Matapos nito, ibahagi sa harap ng klase ang datos na nakuha sa bawat bilang.
BINABATI KITA!
….dahil natapos mo ang unang hakbang.
Sa puntong ito marahil ay marami ka ng agam-agam sa iyong
mga naging kasagutan sa mga Gawain sa itaas. Huwag mo itong ikabahala
sapagkat sa modyul na ito ay higit mong mauunawaan ang mga
pagbabagong naganap sa Silangan at Timog Silangang Asya sa
transisyonal at makabagong panahon (ika 16-20 siglo). Kailangan mo
lamang pagtuunan ng pansin at pag-unawa ang mga susunod na Gawain
sa iba pang pahina. Sa huli, matutuklasan mo kung ang iyong mga naging
kasagutan ay tama o mali sa dalawang naunang gawain.
PAUNLARIN…
PAUNLARIN…
Simulan na natin ngayon ang pagpapayabong ng iyong
kaalaman ukol sa mga pagbabagong naganap sa Silangan at Timog
Silangang Asya sa transisyonal at makabagong panahon (ika 1620siglo). Inaasahan ko na natatandaan mo pa ang mga kasagutan mo
sa mga nakalipas na gawain. Ito na ang pagkakataon upang
mapatunayan mo ang iyong kasagutan sa mga tanong na iyong
tinugunan.
Isa sa mga aspeto ng kultura ng isang bansa ay ang sistemang
pulitikal na umiiral dito. Ang sistemang pulitikal ng mga bansa sa
3

4. Silangan at Timog Silangang Asya ay nabuo batay mga pangyayaring
naganap dito sa mahabang panahon na bahagi na ng tinatawag na
kasaysayan. Kabilang na sa mga pangyayaring nabanggit ang karanasan
ng mga bansa sa rehiyong ito ng Asya sa mga kanluraning bansa na
nagkaroon ng kaugnayan sa mga ito sa pamamagitan ng iba’t ibang
pamamaraan at kadahilanan. Samakatuwid, hindi rin maitatanggi na ang
mga kanluraning bansang ito ay maituturing na salik sa pagkabuo ng
sistemang pulitikal na umiiral sa rehiyon na ito ng Asya sa ngayon. Isang
magandang halimbawa nito ang Pilipinas na ating bansa na sinanay ng
mga Amerikano sa pamamahala sa panahong kontrolado tayo ng mga ito.
Ito ang kadahilanan kung kaya’t napakalaki ng pagkakatulad ng ating
pamahalaan sa kanila, mula sa balangkas at kapangyarihan ng bawat
sangay n gating pamahalaan. Ang pagbabagong hatid ng pag-unlad at
panahon ay salik din sa pagkabuo ng sistemang politikal ng isang bansa.
May mga bansa na kinailangang iayon ang kanilang sistemang pulitikal sa
pagbabago ng panahon upang makasabay ang mga ito. Masasalamin ang
pagbabagong ito sa pagbabago rin sa uri ng kanilang pamahalaan. Ang
China ay masasabing magandang halimbawa sa aspektong ito na patuloy
na nakikilala sa kasalukuyang panahon sa mga reporma na ginawa nito.
GAWAIN BLG 3: SISTEMANG POLITIKAL AT PAMAHALAAN SA
SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA
Ang sistemang politikal sa Silangan at Timog Silangang Asya ay
hinubog ng kasaysayan at paniniwala ng mga mamamayang
naninirahan dito. Sa karanasang tinamo ng mga Asyano sa mga
bansang kanluranin na sumakop sa kanila idagdag pa ang
kanilang mga panloob na suliraning kinaharap ay nagbagong anyo
ang mga sistemang pulitikal na ito at uri ng pamahalaan.
Matutunghayan mo sa ibaba ang ibat’ ibang uri ng pamahalaan na
umiiral sa rehiyon na ito ng Asya. Suriin mo itong mabuti at
kilalanin ang mga bansang napapaloob dito.
SISTEMANG POLITIKAL SA SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA
ANYO NG PAMAHALAAN
1. MONARKIYA
•
•
1.1 Walang Takda
•
DESKRIPSYON
Pamumuno ng isang tao sa
partikular na estado
Minana ang karapatan sa
pamumuno
Nagtataglay ng panlahatang
BANSA
Brunei
4

5. (Absolute)
•
1.2 Konstitusyunal
•
•
2. One Party
Government
•
•
•
3. Militar
•
•
•
•
4. Demokrasya
•
•
•
kapangyarihan
May pagkilala sa pinuno na
nagtataglay ng divine right o
mula sa pamumuno na
mula sa Diyos
May takda ang
kapangyarihan ng pinuno
na nakabatay sa isang
Saligang Batas
Figure Head o simbolikong
pinuno lamang ang
monarka
Nag-iisang partidong
pulitikal ang may
kapangyarihan na bubuo sa
pamahalaan
Pumapailalim sa isang
nangungunang partido ang
iba pang partido kung
sakaling ito ay
papahintulutan ng una.
Ipinagbabawal ang
oposisyon sa naghaharing
partido
Diktaturyal ang pamahalaan
Pinangangasiwaan ng isang
junta o pangkat ng
matataas na opisyal ng
hukbong sandatahan
Pinaiiral bilang tugon sa
kaguluhang putikal sa
bansa
Walang pinapanigan at dikaanib sa anumang
partidong pulitikal
Taglay ng sambayanan ang
kapangyarihan
May representasyon ang
ibat ibang sektor ng lipunan
sa pamahalaan
May kalayaan sa
pagpapahayag at pagbuo
ng mga samahan
Cambodia
Japan
Malaysia
Thailand
China
Laos
North Korea
Vietnam
Myanmar
East Timor
Indonesia
Pilipinas
South Korea
Taiwan
5

6. •
•
•
Nagtataglay at kinikilala ang
karapatang pantao at
katarungang panlipunan
May mga legal na partido
ng oposisyon
Kinikilala ang proseso ng
pamamaraan sa
pagpapairal ng hustisya.
PAMPROSESONG TANONG
Sagutin mo ang mga tanong sa ibaba batay sa sinuri
mong chart.Itala ang mga sagot sa iyong notebook.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
TANONG
Ano-ano ang sistemang pulitikal
ng pamahalaan ang umiiral sa
Silangan at Timog Silangang
Asya?
Sa anong uri ng pamahalaan
maikakategorya ang sistemang
dinastiya?
Ano ang mabuti at di-mabuting
maaaring idulot sa bansa at
mamamayan ng bawat sistemang
pulitikal at pamahalaan?
Magbigay ng dalawa sa bawat uri.
Anong konklusyon ang iyong
mabubuo ukol sa sistemang
pulitikal at pamahalaan mayroon
ang mga bansa sa Silangang
Asya? Timog Silangang Asya?
Anong uri ng pamahalaan ang
para sa iyo ang pinakamainam?
hindi mo nais mapailalim? Bakit?
Nakaapekto ba sa mga bansa sa
rehiyon ang pagpapalit nito ng
anyo ng pamahalaan? Patunayan.
SAGOT
Pagyamanin pa natin ang iyong nalalaman tungkol sa sistemang pulitikal at
pamahalaan ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya. Ito ay sa
pamamagitan ng iyong masigasig na paglahok sa gawain.
6

7. .
GAWAIN BLG 4: PAG-ARALAN AT IBAHAGI
1. Basahin mo at ng iyong pangkat ang timeline kaugnay sa mahalagang
pagbabagong naganap sa sistemang pulitikal sa ilang piling bansa sa
Silangan at Timog Silangang Asya.
a.
b.
c.
d.
e.
Pangkat 1-Peoples Republic of China
Pangkat 2- Union of Myanmar
Pangkat 3-Kingdom of Thailand
Pangkat 4- Federation of Malaysia
Pangkat 5- Evaluating gamit ang Rubrics
PEOPLE’S REPUBLIC OFCHINA
Ang Republika
1911-12 –Proklamason ng Republic of China sa pamumuno ng mga
militar na nag-alsa na pinangunahan ni Sun Yat-sen.Ito ay hudyat ng
pagwawakas ng kapangyarihan ng huling emperador ng Qing.
Kinaharap ng republika ang mga hamon sa pamamahala hatid ng mga
rehiyonal na pag-aalsa at unti-unting paglakas ng Communist Party.
1925 –Pagkamatay ni Sun Yat-sen na naghatid sa kapangyarihan kay
Chiang Kai-shek. Humiwalay si Chiang Kai-shek sa mga komunista at
kinilala ang Kuomintang bilang pambansang partido.
1931-45 – Unti-unting pananakop ng Japan sa China.
1934-35 – Pamumuno ni Mao Zedong sa Communist Party.
Nagsagawa ang partido ng "Long March" patungo sa bago nitong
himpilan sa lalawigan ng Shaanxi.
1937 – Pagsanib puwersa ng Kuomintang at mga Communists upang
labanan ang Japan. Muling sumiklab ang digmaang sibil mataposang
pagkatalo ng Japan sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig.
Ang Tagumpay ng mga Komunista
7

8. 1949 - 1 October –Pagkakatatag ng People's Republic of China sa
pangunguna ni Mao Zedong matapos talunin ng kanyang Communist
Party ang Nationalist Party sa mahigit 20 taong digmaang sibil.
Umatras ang mga kasapi ng Nationalist Party sa pulo ng Taiwan at
doon nagtatag ng panibagong pamahalaan.
1950 –Panghihimasok ng China sa Korean War sa pamamagitan ng
pagpanig sa North Korea. Ang Tibet ay naging bahagi ng People's
Republic of China.
1958 –Inilunsad ni Mao ang "Great Leap Forward",ang limang (5)
taong programang pangkabuhayan tungo sa kaunlaran. Ang
kolektibong gawaing pagsasaka at pagpapalakas ng mga industriya ay
ipinakilala. Ang adhikaing ito ng pamahalaan ay tumagal lamang ng
dalawang taon bunsod ng kabiguang mapalaki ang ani na lumikha ng
milyong pagkagutom at kamatayan ng mga mamamayan.
1959 –Sinupil ng hukbong sandatahan ng bansa ang malawakang
pag-aalsa sa Tibet.
1962 –Hidwaan ng China sa India kaugnay sa hangganan nito sa
Himalayas.
1966-76 –Inilunsad ni Mao ang "Cultural Revolution",ang 10-taong
kampanyang pampulitika at ideolohikal na naglalayong buhayin ang
diwang rebolusyonaryo, lumikha ito ng matinding pagbabago sa
lipunan, ekonomiya at pamamahala.
1972 –Pagbisita sa China ni US President Richard Nixon. Nangako
ang dalawang bansa na pagbutihin ang ugnayan ng dalawang bansa.
1976 –Pagkamatay ni Mao Zedong.
1977 – Pag-angat sa kapangyarihan ni Deng Xiaoping.Pagsisimula ng
mga reporma sa larangan ng kabuhayan sa China.
1979 – Pagsisimula ng diplomatikong relasyon ng China at USA.
Pinasimulan ng pamahalaan ang “One-Child Policy” upang pigilan
ang lumalaking populasyon nito.
1986-90 –Pinairal ng China ang "Open-door policy" na nagbigay
pagkakataon sa pamumuhunan ng mga dayuhan sa loob ng bansa.
Nakapagpasigla din ito sa ekonomiya ng bansa at humikayat ng mas
higit na pamumuhunan sa pribadong sektor.
8

9. 1989 –Naganap ang demonstrasyon ng mga mag-aaral at iba pang
sektor sa Tiananmen Square. Ito at upang ipanawagan sa pamahalaan
ang pagkakaloob ng kalayaan at karapatang maipahayag ang
damdamin ng mga mamamayan. Hindi ito pinakinggan ng pamahalaan
at sa halip ay nagresulta sa pagkadakip ng mga protesta at
pagkamatay 200 sa mga ito. Tinagurian itong Tiananmen Massacre.
Pumukaw ng pansin sa iba’t ibang bansa ang pangyayaring ito at may
ilang kinondena ang pamahalaan bunsod ng marahas na ginawa nito.
1989 –Naging general secretary ng Chinese Communist Party si Jiang
Zemin bilang kahalili ni Zhao Ziyang na tumutol na suportahan ang
martial law sa panahong nagaganap ang demonstrasyon sa
Tiananmen. Pagbubukas ng Stock markets sa Shanghai at Shenzhen.
1992 – Paglagda ng China at Russia ng deklarasyong muling
pagbuhay sa kanilang pagkakaibigan.
1993 – Opisyal na paghalili ni Jiang Zemin kay Yang Shangkun bilang
pangulo.
1995 –Pagsasagawa ng China ng tests missiles at military exercises
sa Taiwan Strait habang nagaganap ang pampanguluhang halalan sa
Taiwan.
1996 – Ang China, Russia, Kazakhstan, Kyrgyzstan at Tajikistan ay
nagdaos ng pagpupulong sa Shanghai upang magkasundo at
magtulungan na labanan ang tensiyon kaugnay sa mga katutubo at
relihiyon sa kani-kanilang bansa. Tinaguriang ang mga bansang ito na
Shanghai Five.
1997 - Pagkamatay ni Deng Xiaoping sa edad na 92. Pagbabalik ng
kontrol ng China sa Taiwan mula sa mga British.
1998 –Paghalili ni Zhu Rongji kay Li Peng bilang premier.
1999 - Ika-50 taong anibersaryo ng pagkakatatag ng People's Republic
of China. Pagbalik ng Macao sa ilalim ng pamamahala ng China
UNION OF MYANMAR
Pagsasarili
1948 – Paglaya ng Burma sa pamumuno ni U Nu bilang prime
minister.
9

10. Kalagitnaan ng 1950’s- Si U Nu kabilang sina Prime Minister Nehru,
Indonesian President Sukarno, Yugoslav President Tito at Egyptian
President Nasser ay tinatag ang Movement of Non-Aligned States.
1958-60 - Pansamantalang pamahalaan, sa pangunguna ng hukbo ni
Chief of Staff General Ne Win, na nabuo matapos ang pagkakahati sa
namumunong AFPFL party.
1960 – Pagwawagi sa halalan ng partido ni U Nu,subalit ang
panghihikayat nito sa Buddhismo bilang relihiyon ng estado at
pagkunsinti sa pagkakahiwa-hiwalay ay nagpasidhi ng galit sa panig
ng militar.
One-party, Ang Pamumuno ng Militar sa Estado
1962 – Pagpapatalsik kay U Nu sa pamamagitan ng kudeta na
pinamunuan ni Gen Ne Win na tuluyang nag-alis ng sistemang pederal
at pagpapasinaya ng "the Burmese Way to Socialism" .Ito ay
nangangahulugang pagkontrol sa pambansang ekonomiya, pagbuo ng
single-party state na kung saan ito ay ang Socialist Programme Party
bilang tanging partido political sa bansa at pagbabawal sa malayang
pamamahayag. Ang military junta na ito ay namuno hanggang 2011.
1974 – Pagsasabisa ng bagong saligang batas, pagsasalin ng
kapangyarihan ng hukbong sandatahan ng bansa sa People's
Assembly sa pamumuno ni Ne Win at iba pang mga dating lider ng
militar.
1975 –Pagtatag ng Opposition National Democratic Front ng mga
grupo ng minorya sa rehiyon na nagpapasimula din paglaban sa
umiiral na pamahalaang militar.
1981 – Isinalin ni Ne Win ang pagiging pangulo ng bansa kay San Yu
,isang retiradong militar, subalit nanatiling chairman ng namumunong
Socialist Programme Party
1982 – Pagpapairal ng batas na nagbabawal sa mga mamamayang
hindi katutubong isinilang sa bansa o dayuhan na humawak ng
anumang katungkulan sa pamahalaan at iba pang ahensiya nito.
Panahon ng Kaguluhan at Pagsupil
1987 – Pagbaba ng halaga ng salapi na nagpahirap sa maraming
mamamayan at naging sanhi ng malawakang pagbatikos sa
pamahalaan na lumikha ng labis na kaguluhan sa bansa.
10

11. 1988 – Maraming mamamayan ang napatay sa isang kilos protesta
laban sa pamahalaan bunsod ng kaguluhan. Binuo ng pamahalaan
ang State Law and Order Restoration Council (Slorc).
1989 – Dineklara ng Slorc ang martial law.Nagkaroon ng malawakang
pag-aresto ng mga mamamayan kabilang na ang mga
nangangampanya parasa demokrasya at karapatang pantao.
Pinalitang ang pangalan ng bansa mula Burma bilang Myanmar at ang
kabiserang lungsod na Rangoon bilang Yangon. Ang lider ng NLD
(National League for Democracy) na si Aung San Suu Kyi, anak ni
Aung San ay ipinailalaim sa house arrest.
Kontrobersiyal na Halalan
1990 – Pagkapanalo ng oposisyon na National League for Democracy
(NLD) sa halalan na nagtamo ng napakalaking boto, subalit ang
resultang ito ay binalewala lamang ng militar.
1991 – Ginawaran ng Nobel Peace Prize si Aung San Suu Kyi para sa
kanyang dedikasyon sa pagbago sa bansa sa mapayapang
pamamaraan.
1992 – Pinalitan ni Than Shwe si Saw Maung bilang chairman ng
Slorc,prime minister at defense minister. Pinalaya din ang ilang
bilanggong politikal upang bumuti ang imahe ng Burma sa daigdig.
1995 - Pinalaya si Aung San Suu Kyi mula sa anim na taong house
arrest.
1996 – Dumalo si Aung San Suu Kyi sa kongreso ng unang
pagpupulong ng NLD matapos itong makalaya. Humigit sa 200
delegado ang inaresto ng Slorc habang ang mga ito ay papunta sa
nasabing pagpupulong.
1997 – Tinanggap ang Burma bilang bagong kasapi ng Association of
South East Asian Nations (ASEAN); Ang Slorc naman ay muling
pinangalanan bilang State Peace and Development Council (SPDC).
Pagpapalaya sa mga Sumoporta sa Demokrasya
1998 – 300 kasapi ng NLD ang pinalaya mula sa bilangguan ;
tumanggi ang namumunong pamahalaang militar na tumugon sa
itinakdang panahon ng NLD na ipatawag na ang mga kasapi ng
parlamento upang makapagsimula; nagsagawa ng malawakang
protesta ang mga militar.
11

12. 1999 – Tumutol si Aung San Suu Kyi sa kondisyon ng namumunong
konseho na bisitahin niya ang kanyang British na asawa na si Michael
Aris na namatay sa sakit na kanser sa UK.
2000 September – Ganap ng inalis ng pamahalaan ang pagbabawal
kay Aung San Suu Kyi at mga pangunahing kasapi ng NLD na lumipat.
2000 October – Lihim na pakikipagpulong ni Aung San Suu Kyi sa
pamahalaan.
KINGDOM OF THAILAND
Pagbangon ng Makabagong Thailand
1782 – Simula ng pamumuno ng dinastiyang Chakri sa pamumuno ni
Haring Rama I, na namumuno parin hanggang sa kasalukuyan.
Kinilala ang bansa bilang Siam at ang Bangkok ang ginawang
kabisera.
1804-1868 – Pamumuno ni Haring Mongkut (Rama IV), pinasimulan
niya ang mga pagbabagong maka-Kanluranin at modernisasyon ng
bansa.
1868-1910 – Pamumuno ni Haring Chulalongkorn. Pagkuha ng mga
tagapayo mula kanluran para sa modernisasyon ng Siam at
pamamahala sa ekonomiya ng bansa. Pag-unlad ng sistema ng
transportasyon.
1917 - Ang Siam ay naging isa sa ka-alyado (allied) ng Great Britain sa
unang digmaang pandaigdig.
1932 – Naganap ang isang mapayapang kudeta laban sa ganap na
monarkiya ni haring Prajadhipok. Pinasimulan ng Konstitusyonal na
Monarkiya ang parlamentaryong pamahalaan.
1939 – Pinalitan ng Siam ang pangalan nito bilang Thailand ("Land of
the Free").
1941 –Pagdaong sa bansa ng hukbo ng Japan. Matapos ang
negosasyon, pinahintulutan ng Thailand ang hukbo ng Japan na
magtungo sa mga kontroladong lupain ng mga British na Malay
Peninsula, Singapore at Burma.
12

13. 1942 – Pagdeklara ng digmaan sa Britain at USA,subalit ang Thai
ambassador sa Washington ay tumangging ibigay ang nasabing
deklarasyon sa pamahalaan ng Amerika.
Mga Pangyayari Matapos ang Digmaan
1945 – Pagwawakas ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Inatasan
ang Thailand na muling ibalik ang mga teritoryong sinakop nito mula
sa Laos, Cambodia at Malaya. Nagbalik sa bansa ang ipinatapong si
Haring Ananda.
1946 – Asasinasyon ni Haring Ananda.
1947 – Naganap ang kudeta na pinasimulan ng military sa pamumuno
ng Pro-Japanese na si Phibun Songkhram. Nanatili sa kapangyarihan
ang military hanggang 1973.
1965- Pagpahintulot ng Thailand sa USA na gamitin ang mga base
militar habang nagaganap ang Vietnam War. Ang hukbo ng Thailand
ay nakipaglaban sa Timog Vietnam.
1973 – Naganap ang panggugulo ng mga mag-aaral sa Bangkok na
halos nagpabagsak sa pamahalaang militar. Naganap ang isang
malayang halalan, subalit di naging lubos ang katatagan ng
pamahalaang namuno.
1976 – Muling pamamamahala ng militar sa bansa.
1978 – Pinagtibay ang bagong saligang batas.
1980 – Pamumuno ni Heneral Prem Tinsulanonda .
1983 – Pagsuko ni Hen. Prem ng kanyang kapangyarihan bilang
pinuno ng pamahalaang militar upang bigyang daan ang pagtatatag at
pamumuno sa bagong pamahalaang sibil. Si Hen. Prem ay muling
naihalal sa parehong posisyon sa pamahalaang sibil noong 1986.
1988 – Paghalili sa kapangyarihan ni Heneral Chatichai Choonhaven
kay Prem matapos ang halalan.
1991 – Naganap ang ika-17 kudeta sa bansa na pinamunuan ng mga
militar mula pa noong 1932. Itinalaga sa kapangyarihan bilang Prime
Minister si Anand Panyarachun.
1992 – Naganap ang panibagong halalan sa buwan ng
Marso.Hinalinhinan sa kapangyarihan ni Heneral Suchinda Kraprayoon
13

14. si Anand. Nagkaroon ng mga demonstrasyon laban kay Anand na
nanawagan sa kanyang pagbaba sa kapangyarihan. Pansamantalang
nanatili pa rin sa kapangyarihan si Anand. Muling nagdaos ng halalan
sa buwan ng Setyembre na nagbigay daan sa pagkakahalal bilang
bagong Prime Minister ni Chuan Leekpai, lider ng Democratic Party.
1995 – Pagbagsak ng pamahalaan. Inihalal bilang bagong Prime
Minister si Banharn Silpa-archa, ng Thai Nation party.
1996 – Inakusahan ng korapsyon ang pamahalaan ni Banharn na
naghatid sa kusang pagbaba nito sa kapangyarihan. Nanalo sa halalan
bilang kahalili si Chavalit Yongchaiyudh ng New Aspiration party.
Nagkaroon ng matinding krisis pinansiyal sa bansa.
1997 – Naganap ang krisis pinansiyal sa Asya. Nagpatuloy ang
pagbaba ng halaga ng baht laban sa dolyar na naging dahilan ng halos
pagkaubos ng pondo ng bansa at mataas na bilang ng walang
trabaho. Namagitan sa suliraning pinansiyal ng bansa ang IMF.
Nahalal sa kapangyarihan si Chuan Leekpai bilang Prime Minister.
1998 – Pinabalik ng pamahalaan sa kanilang mga bansa ang mga
manggagawang dayuhan upang bigyan ng higit na pagkakataon ang
mga Thai na makakuha ng trabaho bago ang iba. Hinikayat din ng
pamahalaang Chuan ang oposisyon na magsulong ng mga repormang
pang-ekonomiya.
1999 – Unti-unting muling pagbangon ng ekonomiya. Sa tulong ng
media, pinakita ng Thailand sa daigdig ang malaking halaga na
ginugugol nito sa pagbigay lunas sa mga may sakit na AIDS at HIV sa
bansa. Hinikayat din ang iba’t ibang drug companies sa agarang
pagpapababa ng presyo ng gamut para sa nasabing sakit.
2001- Pagwawagi sa halalan ng New Thai Love Thai party sa
poamumuno ni Thaksin Shinawatra.
FEDERATION OF MALAYSIA
1826 – Pinagsanib ng mga British ang kanilang mga himpilan sa
Malacca, Penang at Singapore upang buuin ang Colony of Straits
Settlements, mula dito ay pinalawak nila ang kanilang impluwensiya
bilang tagapagtanggol ng Sultanato ng Malay sa nasabing peninsula.
1895 – Pagsasanib ng apat (4) na estado sa Malay na kinilala bilang
Federated Malay States.
14

15. 1942-45 –Pananakop ng Japan.
1948 –Pinagsanib ang mga teritoryong kontrolado ng mga British sa
Malaya at kinilala bilang Federation of Malaya.
1948-60 –Pinairal ang State of Emergency upang supilin ang
panggugulo ng mga lokal na komunista.
1957 – Paglaya ng Federation of Malaya mula sa mga British at
pamumuno ni Tunku Abdul Rahman bilang prime minister.
1963 – Ang mga kolonya ng British na Sabah, Sarawak at Singapore
ay idinagdag sa Federation of Malaya upang buuin ang bagong
Federation of Malaysia.
1965 – Paghiwalay ng Singapore sa Malaysia na naging 13 estado na
lamang. Nagsimula na din ang pananalakay ng mga komunista sa
Sarawak.
1969 –Naganap ang kaguluhan likha ng mga Malay laban sa mga
Chinese bunsod ng kabiguan at tumitinding inggit ng mga ito sa
tinamasang kaunlarang pangkabuhayan ng mga katutubong Chinese.
1970 –Naging bagong prime minister si Tun Abdul Razak matapos ang
pagbaba sa kapangyarihan ni Tunku Abdul Rahman.
Positibong Diskriminasyon sa mga Malay
1971 – Pinasimulan ng pamahalaan ang sapat na partisipasyon ng
mga Malay sa larangan ng pagnenegosyo, edukasyon at serbisyo sibil.
1977 – Pinaalis sa Pan-Malaysian Islamic Party (PAS) ang Kelantan
chief minister, lumikha ito ng kaguluhan at nagresulta tuluyang
pagkatanggal ng PAS sa BN coalition.
1978-89 – Pinahintulutan ng pamahalaan ang mga Vietnamese
refugees na pansamantalang magkanlong sa Malaysia upang
makaiwas sa suliranin ng mga ito sa kanilang bansa.
1981 – Pagkahalal ni Mahathir Mohamad bilang prime minister.
1989 – Lumagda ang mga lokal na komunista ng kasunduang
pangkapayapaan sa pamahalaan.
15

16. 1990 –Lumagda ang mga komunista sa Sarawak ng kasunduang
pangkapayapaan sa pamahalaan
1993 – Ang mga Sultans ay inalisan ng proteksyong legal.
Krisis Pinansiyal
1997 –Krisis Pinansiyal sa Asya.
1998 – Alitang pulitikal nina Prime Minister Mahathir Mohamad at
deputy nito na si Anwar Ibrahim na inaasahang hahalili sa kanya. Ang
pagkakaiba ng pananawsa patakarang pangkabuhayanng bansa ang
ugat ng nasabing alitan. Inaresto si Anwar Ibrahim dahil sa kasong
sexual misconduct.
2. Ibuod ang teksto na binasa gamit ang napiling graphic
organizer.Tiyaking mailalahad dito ang mahahalagang impormasyon
mula sa binasa.
3. Maaari ring magsaliksik sa mga internet websites para sa
karagdagang impormasyon sa paksa.
4. Ipresenta sa klase ang nabuong report sa pamamaraang nais.
Humandang makapagbigay ng mga katanungan ukol dito na sasagutin
ng mga kamag-aral.
ISKORIKONG RUBRICS PARA SA ISANG PANGKATANG GAWAIN
KRITERYA
5
4
3
2
Kaalaman sa paksa
Higit
na
nauunawaan
ang
mga
paksa.
Ang
mga
pangunahing
kaalaman
ay
nailahad
at
naibigay
ang
kahalagahan,
wasto
at
magkakaugnay
ang
mga
impormasyon
sa kabuuan.
Binatay sa iba’t
Naunawaan ang
paksa, ang mga
pangunahing
kaalaman ay
nailahad ngunit
di wasto ang
ilan, may ilang
impormasyon
na di maliwanag
ang
pagkakalahad.
Hindi gaanong
naunawaan
ang
paksa.Hindi
lahat ng
pangunahing
kaalaman ay
nailahad, may
mga maling
impormasyon
at di naiugnay
ang mga ito
sa kabuuang
paksa.
Binatay sa iba’t
Binatay
Hindi
naunawaan
ang paksa. Ang
mga
pangunahing
kaalaman ay
hindi nailahad
at natalakay,
walang
kaugnayan ang
mga
pangunahing
impormasyon
sa kabuuang
gawain.
Walang
Pinagmulan/Pinanggalingan
16

17. datos
Organisasyon
Presentasyon
ibang saligan
ang mga
kaalaman tulad
ng mga aklat,
pahayagan,
video clips,
interview, radio
at iba pa.
Organisado
ang mga paksa
at sa kabuuan
maayos ang
presentasyon
ng gawain ang
pinagsamasamang ideya
ay malinaw na
naipahayag at
natalakay gamit
ang mga
makabuluhang
graphic
organizer
ibang saligan ng
impormasyon
ngunit limitado
lamang.
lamang ang
saligan ng
impormasyon
sa batayang
aklat lamang.
batayang
pinagkunan, at
ang mga
impormasyon
ay gawa-gawa
lamang.
Organisado ang
mga paksa sa
kabuuan at
maayos na
presentasyon
ngunit di –
masydong
nagamit nang
maayos ang
mga graphic
organizer
Di-organisado
ang
paksa.Malinaw
na walang
preparasyon
ang pangkat.
Maayos ang
paglalahad.
Namumukodtangi ang
pamamaraan,
malakas at
malinaw ang
pagsasalita,
sapat para
marinig at
maintindihan
ng lahat.
Maayos ang
paglalahad.May
ilang
kinakabahan at
kahinaan ang
tinig.
Walang
interaksyon at
ugnayan sa
mga kasapi,
walang
malinaw na
presentasyon
ng paksa, may
graphic
organizer
ngunit hindi
nagamit sa
halip ay
nagsilbing
palamuti
lamang sa
pisara.
Simple at
maikli ang
presentasyon.
Ang paglalahad
ay hindi
malinaw,
walang
gaanong
preparasyon.
PAMPROSESONG TANONG
1. Ano ang mahihinuha sa pagbabagong naganap sa sistemang pulitikal at
pamahalaan ng China, Myanmar, Thailand at Malaysia?
2. Paano nakaapekto sa mga mamamayan ng mga bansang nabanggit ang
nasabing pagbabago?
17

18. 3. Ano ang maaaring idulot sa mga nabanggit na bansa kung hindi
naganap ang mga nasabing pagbabago?
4. Bilang isang Pilipino, bakit mahalaga sa iyo na maunawaan ang mga
pagbabagong naganap sa sistemang pulitikal at pamahalaan ng mga
nasabing bansa?
Malaki ang ginampanan ng mahusay na pamamahala ng mga namumuno
sa mga bansa ng Silangan at Timog Silangang Asya sa pagbabagong naganap dito
mula sa ika-16 hanggang 20 siglo. Ang mabuting hatid ng husay na ito sa
pamumuno ay masasalamin sa napakabilis na pag-usad ng ekonomiya ng
karamihan sa mga bansang ito sa rehiyon. Hinangaan ng marami ang kaunlarang
tinamasa ng Japan,Korea, Singapore, Taiwan, at Thailand. Hindi rin matatawaran
ang pinakikitang sigla ng China sa larangan ng ekonomiya at unti-unting pag-usad
ng kabuhayan ng mga bansa sa dalawang nabanggit na rehiyon. Ang lahat ng ito ay
mauugat sa pagbabago ng mga nasabing bansa sa kanilang sistemang pulitikal at
mahusay na pamahalaan.
GAWAIN BLG 5: KALAGAYANG PANG-EKONOMIYA NG ASYA SA
KASALUKUYAN
ECONOMIC CRISIS sa Asya
Sa simula ng Hulyo 1997 lumikha ng labis na pangamba sa buong daigdig ang krisis
pinansiyal na nararanasan sa Asya. Ang Japan, Thailand at karamihan sa mga bansa sa
Timog Silangan Asya kabilang ang Pilipinas ay dumaranas ng suliraning ito. Ang krisis na
ito ay sinasabing epekto ng tulad na suliraning kinaharap din ng mga bansang maunlad na
kanluranin. Nahirapan ang mga bansa sa Asya na balikatin ang mga dating responsibilidad
bunsod ng pagbabayad sa mga utang panlabas na kanilang dapat bayaran. Para alalayan
ang mga bansang labis na naaapektuhan ng economic crisis ay naglaan ang International
Monetary Fund (IMF) ng $40 Billion para sa programa.Lubos itong napakinabangan ng mga
bansang South Korea, Thailand, at Indonesia.Batay sa artikulong sinulat ni Martin Khor,
Direktor ng Thirld World Network na “The Economic Crisis in East Asia: Cause Effects and
Lessons ang mga sumusunod ay naging sanhi ng krisis:
1. Maling sistema ng pamamahala sa pagbabangko at iba pang institusyong pinansiyal;
2. Di-pagkakasundo ng pamahalaan at ng mga sektor ng negosyante
3. Maling patakaran sa pagkakaroon ng fixed exchange rate sa halaga ng dolyar.
Bunsod ng krisis pinansiyal na ito ay sumidhi ang pagnanais sa aspektong pulitikal sa
Thailand ay nagretiro si Prime Minister General Chavalit Yongchaiyudh at sa Indonesia si
Pangulong Suharto. Sa kabilang banda, isinilang naman sa panahong ito ang bagong bansa
sa Timog Silangang Asya, ang East Timor. Sa pagsisimula ng 1999, naobserbahang muling
unti-unting bumabangon ang ekonomiya ng mga apektadong bansa bunsod ng muling
pagtaas ng pamumuhunan, mataas na koleksiyon ng buwis at iba pa.
18

19. ECONOMIC MIRACLE sa Asya
Ang mga bansang Singapore, South Korea at ang mga special administrative region
ng Tsina na Hongkong at Taiwan ay kinilala bilang Four Asian Dragons sa larangan ng
ekonomiya.Kinilala ang mga ito bunsod na 7% kada taon na pag-unlad na kanilang
tinamasa.Ipinakilala ng mga nasabing bansa ang napakabilis na pagsulong sa
industriyalisasyon sa pagitan ng 1960’s-1990’s. Nagsilbing modelo sa iba pang papaunlad
na bansa sa rehiyon ang kanilang karanasang natamo.
Bigyang pansin ang Antas ng Pagtamo ng Per Capita Gross Domestic Product
(GDP) mula 1960-2000 ng mga ilang piling bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya.
Flying Geese Paradigm
Ito ay tumutukoy sa pananaw ng ekonomistang buhat sa Japan na si Kaname
Akamatsu. Unang nabuo ang pananaw na ito ni Akamatsu noong 1930 subalit
sumikat lamang noong 1960’s matapos niyang ilimbag ang kanyang mga ideya na
pinamagatang “ Journal of Developing Economies “ . Sa kanyang modelo ay
simbolikong ipinapakita ang iba’t ibang antas ng kalagayang pangkabuhayan ng
mga bansa sa Asya. Ang mga bansa ay nasa pormang nakabaligtad na “V”. Ang
bansang Japan ang siyang nangunguna sa direksiyong tinatahak ng iba pang gansa
o bansa sa Asya. Itinuturing na isang ganap ng industriyalisadong bansa ito kung
kaya’t may kakayanang mamuno. Sinusundan naman ito ng mga bansang South
Korea, Singapore, at ang Hongkong na itinuturing na Newly Industrialized
Economies (NIE). Ang mga bansang New NIC na kabilang sa ASEAN gaya ng
Indonesia, Malaysia, Philippines at Thailand ang sumusunod. Pinakadulo naman sa
hanay ang China, Vietnam at iba pang bansa sa Asya. Masasalamin sa modelo na
ito ni Akamatsu ang katanyugan ng ekonomiya ng Japan na di sinasang-ayunan ng
19

20. China bunsod ng pagnanais din nito na mamuno. Naniniwala rinsiya na ang mga
nasa dulong bahagi ay may kakayanan pang mabago ang kapalaran tulad ng
karanasang pinagdaanan din ng Japan sa nakaraan.
Talahanayan 1.1
Bansa
Silangang Asya
China
*Hongkong
Japan
South Korea
Timog Silangan Asya
Indonesia
Malaysia
Philippines
Singapore
Thailand
Antas ng Pagtaas ng Per Capita GDP 1960-2000
1960
1970
1980
1990
2000
111.73
3007.55
8398.53
1324.88
119.87
5946.5
20465.5
2282.94
167.62
11289.5
28295.9
3910.28
349.15
18813
39955.4
7967.39
824.03
24218
44830.4
13062.2
248.91
974. 99
724.7
2675.86
464.97
297.6
1370.65
867.39
5426.4
752.24
503.01
2297.11
1172.85
11048.2
1117.11
776.39
3104.03
1090.86
17693
1998.61
13062.2
4796.6
1167.39
28229.6
2804.93
Pinagkunan: ucatlas.usc.edu?output.edu.php
*Special Administrative Region of China
PAMPROSESONG TANONG
1. Ano-ano ang tinuturong sanhi ng ng economic crisis na naganap sa Asya?
2. Ano ang pinatutunayan ng mga datos sa Talahanayan 1.1?
3. Sumasang-ayon ka ba sa pananaw ni Akaname Akamatsu kung ang
pagbabatayan ay ang kasalukuyang panahon? Bakit?
GAWAIN 6: GAME NA! Sa pamamagitan ng 3-2-1- Chart
alamin ang mga nabuong kaisipan at katanungan ng iyong mga
kamag-aral.
3 Things You Found Out
2 Interesting things
1 Question You Still Have
20

21. Pamprosesong Tanong
1. Ano ang pagkakatulad o pagkakaiba ninyo batay sa iyong binasa ukol sa
kalagayang pang-ekonomiya ng Asya sa kasalukuyang panahon?
2. Naniniwala ka ba na nagkaroon ng pagsulong sa ekonomiya ang mga bansa
sa rehiyong Silangan at Timog Silangang Asya? Patunayan ang iyong sagot.
GAWAIN BLG 7: COMPLETE IT! Gamit ang talahanayan ng Antas ng
Pagtaas ng Per Capita GDP mula 1960-2000 ng mga bansa sa
Silangan at Timog Silangang Asya ay buuin mo ang diwa ng mga
sumusunod na pangungusap.
1. Ang mga bansa sa Silangang Asya ay……
2. Ang mga bansa sa Timog Silangang Asya ay……
3. Ang bansang …… sa Silangang Asya ay may pinakamataas na antas ng Per
Capita GDP samantalang sa Timog Silangang Asya ay ang …..
4. Ang bansang…. Sa Silangang Asya ay may pinakamababang antas ng Per
Capita GDP samantalang sa Timog Silangang Asya ay ang …..
5. Ang mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya batay sa talahanayan
ng Per Capita GDP 1960-2000 ay nagpapatunay na…….
6. Ang pagkakaroon ng mataas na Per Capita GDP ay indikasyon ng …….
GAWAIN BLG 8: NEOKOLONYALISMO
Naunawaan mo na ang Asya ay minsang pinaghati-hatian ng mga
mananakop na kanluraning bansa.Gumamit ang mga Asyano ng mapayapa at
marahas na pamamaraan upang makamit nila muli ang kalayaan. Subalit masasabi
nga bang ganap na naging malaya ang bawat bansa matapos silang makapagtatag
ng kanilang sariling pamahalaan? Sa pagwawakas ng Ikalawang Digmaang
Pandaigdig ay nagkaroon ng bagong paraan ng pananakop na tinatawag na
Neokolonyalismo. Ito ay ang di-tuwirang pagkontrol sa isang malayang bansa ng
isang makapangyarihang bansa
Ang bansang Japan matapos ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig ay
nakaranas ng neokolonyalismo mula sa United States of America. Ang iba pang
bansa tulad ng Vietnam at Pilipinas ay tulad din ang naranasan sa Japan. Ang
pagkakaloob ng tulong pinansiyal, at militar ay ilan lamang sa anyo ng
neokolonyalismo. Sa aspektong ito, lumalabas na tinutulungan ng mga kapitalistang
bansa o maunlad na bansa ay ang mga dating kolonya na kalimitan ay nasa Asya at
Aprika. Nagkakaroon ng mga kasunduang legal sa magkabilang bansa upang
maging posible ang pagbibigay at pagtanggap ng mga tulong na ito. Sa kabilang
banda, hindi maitatanggi na labis din ang kapakinabangang tinatamasa ng mga
21

22. kapitalistang bansa sa ganitong sitwasyon. Katulad ng pagtataguyod at
pamumuhunan sa mga bansang kanilang tinutulungan.
Samantala kahit sa kasalukuyan ay masasalamin pa rin sa mga bansang
kanilang tinulungan ang impluwensiyang pulitikal, cultural at sosyal. Naging
instrumento
rin
nila
sa
kanilang
neokoloyalismo
ang mga institusyon katulad ng International Monetary Fund (IMF), World Bank
(WB) at maging United Nations (UN) . Bunga nito, ang kulturang kanluranin ay
bahagi ng halos lahat ng bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya.Ito ay isang
matibay na patunay na niyakap ng mga Asyano ang kanilang
kalinangan.Pinatutunayan din nito ang pananatili ng kontrol o kung di-man ay ang
impluwesiya ng mga dating mananakop na bansa.
PAMPROSESONG TANONG
1. Ano ang Neokolonyalismo?
2. Nagaganap pa ba ang Neokolonyalismo sa kasalukuyan?
Patunayan?
3. Bakit itinuturing ang mga institusyon katulad ng International
Monetary Fund (IMF), World Bank (WB) at maging United Nations
(UN) na instrumento ng neokolonyalismo?
Ngayon na maliwanag na sa iyo ang tinatawag na
neokolonyalismo, tiyak na may iba kang pagtingin at saloobin sa
isyu na ito. Ilahad mo ang iyong pananaw at saloobin sa
pamamagitan ng iyong aktibong paglahok sa susunod na gawain.
GAWAIN BLG 9: WHAT’S ON YOUR MIND?
Sa pamamagitan ng “One Minute Essay” bumuo ka ng sanaysay ukol sa
sumusunod na paksa.
a. Neokolonyalismo: Mabuti o di mabuti para sa mga Asyano?
b. Globalisasyon: Isang Paraan ng Neokolonyalismo?
Rubrics sa Pagsulat ng Sanaysay
22

23. Puntos
10
Lebel
Napakahusay
8
Mahusay
6
Katamtaman
4
Mahina
2
Napakahina
Pamantayan: Katangian ng Isinulat na Komposisyon
• Buo ang kaisipan, tuloy-tuloy ang daloy, kumpleto ang detalye
ng kaganapan sa kasaysayan na tinalakay
• Malinaw ( hindi na manghuhula pa ang babasa kung ano ang
layunin ng sumulat) at nakabatay sa tunay na pangyayari
• Gumamit ng wastong bantas.
• May kaisahan at may sapat na detalye ng kaganapan sa
kasaysayan na tinalakay na nakabatay sa tunay na pangyayari
• May malinaw na intensyon na makapagbigay ng mensahe na
nakabatay sa kasaysayan
• Gumamit ng wastong bantas
• Tuloy-tuloy ang daloy, may kaisahan, kulang sa detalye ng
kaganapan sa kasaysayan,
• Di-gaanong malinaw ang intensyon
• Gumamit ng wastong bantas
• Hindi ganap ang paglalahad ng detalye ng kaganapan sa
kasaysayan
• Di-malinaw ang intensyon
• Hindi wasto ang bantas na ginamit
• Hindi buo at tuloy-tuloy ang daloy, walang sapat na detalye ng
kaganapan sa kasaysayan
• Malabo ang intensyon
• Di-wasto ang bantas
Naging mahusay ba ang ginawa mong essay batay sa iyong nakuhang puntos?
Anong paksa ang iyong napili? Sigurado ako na malaya mong nailahad ang iyong
saloobin at opinyon.Ipagpatuloy mo na muli ang iyong pag-aaral, ngayon naman ay
alamin mo ang mahalagang kontribusyon ng mga babae sa pagbabagong naganap
sa Asya.Handa ka na ba? Simulan mo na ang pagbabasa.
GAWAIN BLG 10: ANG KABABAIHAN SA KASALUKUYANG ASYA
Ang ika-16 hanggang 20 siglo ay nagsilbing oportunidad sa mga
kababaihan para mapalawak ang kanilang papel sa lipunan at maitaguyod ng may
mataas na paggalang at pagkilala.Narito ang ilan sa mga kababaihan sa Silangan at
Timog Silangang Asya na gumawa ng kanilang pangalan bunsod ng kanilang
naiambag. Kilalanin ang ilan sa kanila.
23

24. Pangalan
Mitsu Tanaka
Bansa
Japan
Mahalagang Nagawa
Nagtatag ng Garrupo Tatakan
Onuatachi
(Fighting Women Group) at layong
tutulan ang abortion at itaguyod
ang mga karapatan ng babae.
Corazon Aquino
Philippines
Unang babaeng pangulo ng bansa
at kinikilala bilang Ina ng
Demokrasya.
Aung San Suu Kyi
Burma
Pinuno ng National League for
Democracy at Nobel Peace
Laureate
Megawati Sukarnoputri
Indonesia
Unang babaeng
Indonesia
pangulo
ng
Mapupuna na maraming kababaihan na ang tumanyag sa ibat-ibang larangan
maliban sa mga nabanggit .Isa itong malaking tagumpay ng mga babae sa rehiyon
na minsan sa kasaysayan ay itinuring na di gaanong mahalaga.Ipinaloob na din ng
ibat-ibang bansa sa kanilang saligang batas ang mga karapatan ng babae na
layuning maitaguyod ito para sa kanilang kapakanan.Hindi rin matatawaran ang
24

25. malaking partisipasyon ng mga babae sa pag-akyat ng ekonomiya ng kanilang
bansa. Sa Pilipinas ang grupong Gabriela ay kilala sa pakikipaglaban sa karapatan
ng mg babae. Isa ito sa party list ng Kongreso ng Pilipinas.
PAMPROSESONG TANONG
1. Bakit maituturing na kahanga-hanga ang mga nagawa nang mga kababaihan
na nabanggit sa tsart?
2. Maituturing mobang mahalaga sa kasalukuyang panahon ang ginagampanan
ng mga kababaihan? Bakit?
3. Sino sa mga kababaihan sa kasalukuyang panahon sa Silangan at Timog
Silangang Asya ang labis mong hinahangaan? Bakit?
Batid mo ba ang iba’t ibang isyu na kinasasangkutan ng mga babae sa
kasalukuyang panahon? Ano ang opinyon at saloobin mo ukol dito?
Ipahayag mo ito sa pamamagitan ng paglahok mo sa susunod na gawain.
GAWAIN BLG 11: PUNTO DE BISTA! Pag usapan sa inyong pangkat
ang mga isyu na kinakaharap ng mga kababaihan sa kasalukuyan. Gamitin
ang tsart sa ibaba matapos ang talakayan.
1.
2.
3.
4.
5.
Isyu
Paglahok ng babae
sa pulitika
Pagtatrabaho ng
babae sa labas ng
bansa
Abortion
One Child Policy
RH Law
Dapat
Di-dapat
Paliwanag
Kamusta ang naging talakayan ninyo sa pangkat? Marahil ay masasabi mong tunay
na hindi madali ang papel ng isang babae at tunay na siya ay mahalaga sa bansa.
Ang pagkakaroon ng edukasyon ng mga bansa sa Asya ay masasabing isang
mahalagang salik sa pagbabagong pananaw na ito sa kahalagahan ng babae sa
bansa. Alamin mo sa susunod na gawain ang antas ng edukasyon ng mga bansa sa
Silangan at Timog Silangang Asya.
25

26. GAWAIN BLG 12: ANG KAHALAGAHAN NG EDUKASYON SA MGA
ASYANO
Itinuturing ng maraming Asyano ang edukasyon na isa sa kanilang
pangunahing pangangailangan. Naniniwala sila na ito ay isang tiyak na paraan para
maiahon ang kanilang sarili buhat sa kahirapan.Sa kabilang banda, marami pa ring
Asyano ang walang sapat na edukasyon kung ikukumpara sa iba pang kontinente
sa daigdig ayon sa UNESCO. Tunghayan ang talahanayan kaugnay sa Illiteracy
Rate Adult sa Silangan at Timos Silangang Asya
Education: Illiteracy Rate Adult (% of Females/ Male Ages 15 and above)
Bansa
Silangang Asya
China
Hongkong
Japan
South Korea
Timog Silangang
Asya
Brunei
Cambodia
Indonesia
1970
B
L
64.48
33.84
35.29
7.88
1980
B
L
47.82
22.02
23.76
5.98
1990
B
L
33.08
13.55
5.63
4.65
2000
B
L
23.72
8.34
9.83
3.46
19.89
6.26
11.07
3.15
6.56
1.61
3.59
0.86
58.78
74.4
56.08
27.6
28.88
32.54
62.31
40.53
14.83
25.05
20.6
51.9
27.41
8.99
22.16
11.9
42.89
18
5.42
20.22
Malaysia
Myanmar
Philippines
Thailand
Singapore
Vietnam
54.09
43.39
18.29
27.29
40.46
27.63
29.78
16.68
14.59
11.99
14.1
8.93
37.54
34.11
12.09
17.37
26.19
19.2
19.87
14.53
10.06
7.5
8.67
6.68
25.52
25.69
8.12
10.51
16.73
13.1
13.05
12.62
7.06
4.64
5.51
5.51
16.56
19.47
4.87
6.12
11.62
8.62
8.57
11.05
4.54
2.85
3.73
4.46
Pananda:
B – babae L – lalaki
Marahil ay nagtataka ka kung bakit wala sa tahanayan sa Silangang Asya
ang Japan. Ito ay sa kadahilanang halos lahat ng mamamayan dito ay nakababasa
at nakasusulat na siyang naging instrumento nito sa pag-unlad.Para palalimin pa
ang iyong kaalaman dito, basahin ang Batayang Aklat, Asya Pag usbong ng
Kabihasnan, mga pahina 368-376.
PAMPROSESONG TANONG
1. Aling bansa sa Silangang Asya at Timog Silangang Asya ang may
pinakamalaking illiteracy rate?
26

27. 2. Aling bansa sa Silangang Asya at Timog Silangang Asya ang may
pinakamataas na illiteracy rate?
3. Anong konklusyon ang mahihinuha mula sa talakayang sinuri?
4. Paano nakaaapekto sa mga bansang nabanggit ang pagkakaroon ng mataas
na illiteracy rate? o mababang illiteracy rate?Ipaliwanag
5. Ano ang mga mungkahi mong solusyon para mabawasan ang bilang ng di
marunong bumasa at sumulat sa ating bansa? Ipaliwanag ito.
GAWAIN BLG 13: ASK ME WHY? Panuto: Sa pamamagitan ng
pamamaraang Debate, pag-usapan sa klase ang isyu na :
“Ang Edukasyon ay susi sa kaunlaran ng isang bansa”
Rubrics for Debate
Pamantayan
Posisyong pinili
20%
Batayan ng mga
pahayag
25%
Kaugnayan ng mga
pahayag sa paksa
30%
Paninnindigan sa
posisyong pinili
25%
Napakahusay
(3 puntos)
Natukoy nang
malinaw ang
kalabasan ng
posiyong pinili
Ibinatay sa datos ng
kasaysayan.
Ang mga pahayag ay
nagpapamalas ng
lubos na pagkaunawa
sa posisyon o
argument
Matatag ang
paninindigan sa
posisyong pinili
Mahusay
(2 puntos)
Natukoy ang
posisyon subalit may
ilang kalalabasang
posisyon ang hindi
malinaw
Ibinatay sa kultura,
kinagisnang
paniniwala o instinct
May ilang pahayag
na walang
kaugnayan sa paksa
Nagsisimula
(1 punto)
Hindi malinaw ang
posisyon
May kaunting agamagam sa posisyong
pinili
Hindi napanindigan
ang posisyong pinili
Ibinatay sa
nararamdaman o
emosyon
Ang mga pahayag ay
napapamalas ng
walang pagkaunawa
sa paksa
Maliban sa edukasyon, ang relihiyon ay may mahalagang ginampanan din sa
pagbabagong naganap sa Asya, alamin mo ito sa susunod na gawain.
27

28. GAWAIN BLG 14: ANG RELIHIYON SA ASYA SA IBA’T IBANG ASPETO
NG PAMUMUHAY
Sa Silangang Asya ay nananatiling matatag ang Buddhism, Shintoism,
Confucianism, at Taoism bilang relihiyon. Samantala sa Timog Silangang Asya ang
Islam at Kristiyanismo ay mababakas pa rin. Sa paglipas ng panahon, napatatag ng
mga relihiyong ito ang pamilyang Asyano. Sa ilang pagkakataon ito ay sanhi rin ng
pagbubuklod tungo sa pagbabagong pampulitika. Sa Pilipinas noong 1986 ay
nagtagumpay ang mga pari at madre na bigkisin ang sambayanang Pilipino upang
maipakilala sa buong daigdig ang isang mapayapang rebolusyon. Ang EDSA People
Power Revolution ay ang sanhi ng pagpapatalsik kay dating Pang.Marcos. Bagamat
ang ilang pagkakataon ng di pagkakaunawaan sa ilang bansa ay nag-uugat din sa
aspektong panrelihiyon tulad ng sa Mindanao at East Timor.
PAMPROSESONG TANONG
1. Ano-ano ang mga relihiyong umiiral sa Silangan sa Silangan at Timog
Silangang Asya?
2. Bakit itinuturing na mahalaga ang relihiyon sa aspeto ng pamumuhay sa
mga Asyano?
3. Naniniwala ka ba na nanatiling makapangyarihan ang simbahang Katoliko
sa Pilipinas? Patunayan.
GAWAIN BLG 15: WHAT’S YOUR STAND? YES OR NO CARD. Itaas ang
YES card kung sumasang-ayon ka sa pahayag at NO card kung tutol ka
dito.Humandang maipaliwanag ang iyong sagot.
OO
HINDI
PALIWANAG
1. Pagkakaroon
ng
opisyal
na
relihiyon ng isang bansa.
2. Panghihimasok ng simbahan sa
gawaing pulitikal
3. Paglahok sa halalan ng mga alagad
ng simbahan
4. Pagganap
sa
mga
gawaing
pansibiko ng simbahan
5. Pagpapahintulot sa mga babae na
mamuno sa simbahan.
Tunay na malaki ang ginampanan ng relihiyon sa paghubog ng buhay sa
Asya. Hindi lamang ang mga pangunahing relihiyon sa daigdig ang naiambag
ng Asya kundi maging ang mga katangi-tangi nitong mga mamamayan.
Kikilanin mo ang ilan sa mga asyanong hinangaan sa daigdig,ipagpatuloy mo
ang gawain.
28

29. GAWAIN BLG 16: PAMANA NG SILANGAN AT TIMOG -SILANGANG
ASYA SA DAIGDIG
Ang Silangan at Timog Silangang Asya ay binigyan ng mga mahuhusay na
mamamayang nakilala sa ibat-ibang dako ng daigdig. Hinahangaan ang kanilang
husay at galing sa larangang ng isports at panitikan. Ang ilan sa kanila ay makikita
sa talahanayan
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Kontribusyon
Lydia De Vega –Mercado
Paeng Nepomuceno
Efren “Bata” Reyes
Manny Pacquiao
Viswanathan Anaud
Yao Ming
Jung Koo Chang
Murashaki Shikibu
Gao Xingjian
Bansa
Philippines
Philippines
Philippines
Philippines
India
China
Korea
Japan
China
Larangan
Athletics
Bowling
Billiards
Boxing
Chess
Basketball
Boxing
Panitikan
Panitikan
Pamana din ng Silangan at Timog Silangang Asya ang orkestrang Gamelan
sa Indonesia, ang dulang Noh at Kabuki ng Japan. Ang mga ito ay lalong
nagpatanyag sa rehiyon ng Asya sa daigdig.
Kahanga-hanga sila di ba? Tulad nila kaya mo ring magtagumpay kung
paghuhusayan mo pa ang iyong pag-aaral at patuloy mong tutuklasin ang iyong
kakayanan. Tignan natin kung paano mo mailalahad ang iyong pagmamalaki bilang
isang Asyano.
29

30. GAWAIN BLG 17: PROUD TO BE ASIAN!
Kaugnay sa mga naunawaan mong ilan sa mga ambag ng Silangan at Timog
Silangang Asya sa kabihasnan, buuin ang talata sa pamamagitan ng paglalagay ng mga
salitang bubuo sa diwa nito.
Ang Silangan at Timog Silangang Asya ay__________________________ sa
daigdig____________________na
dapat
nitong____________________________.
Pinatunayan ng mga mamamayan sa rehiyonh ito ng Asya na ________________. Bilang
kabataan ng kasalukuyang henerasyon nais kong _______________ upang patuloy na
____________ ang Silangan at Timog Silangang Asya sa daigdig. Magagawa kong
______________ ang mga ambag na ito ng Silangan at Timog Silangang Asya sa
pamamagitan ng _______________________.
Bago mo ganap na iwanan ang yugtong ito ng modyul ay iyong balikan
ang naging kasagutan mo sa IRF Worksheet at Poll Opinyon. Handa ka na
ngayong buuin ang iyong IRF Worksheet. Sa iyong mga sagot sa Poll Opinyon,
ilan ang tama? Ilan naman ang Mali? Ngayon ay nalinang na sa iyo ang mga
pagbabagong naganap sa Silangan at Timog Silangang Asya sa
transisyunal at makabagong panahon.
Handa ka na ngayong pagnilayan at higit pang unawain ang araling ito.
Pagnilayan at Unawain…………..
Sa bahaging ito ng modyul ay alam kong madali mo nang masasagot ang
mga gawain bunsod ng kaalamang iyong natamo. Tandaan, iyong patuloy na
inaaral ang mga pagbabagong naganap sa Silangan at Timog Silangang
Asya sa transisyunal at makabagong panahon.Pagbutihan mo pa sa susunod
na gawain.
30

31. GAWAIN BLG 18: ALAM KO NA! Paghambingin mo ang mga
pagababagong naganap sa Silangan at Timog Silangang Asya gamit ang
Compare ang Contrast Diagram.
Paksa 1: Silangang Asya
Paksa 2: Timog Silangang Asya
Paano nagkakatulad?
Paano nagkakaiba?
Kaugnay sa:
Pamahalaan
Ekonomiya
Edukasyon
Relihiyon
Kontribusyon
Ibahagi sa klase ang natapos na gawain.
Napakarami mo ng natutuhan mulsa mga aralin at gawain sa mga naunang pahina.
Sigurado ako na marami kang bagong natuklasan tungkol sa Silangan at Timog
Silangang Asya,sa susunod na gawain muling susubukin ang mga natutuhan mong
ito,ipagpatuloy mo ang pagsagot.
GAWAIN BLG 19: TUKLASIN MO!
31

32. 1. Kilalanin ang mga personalidad na tumanyag sa Silangan at Timog
Silangang Asya bunsod sa mga pagbabagong naganap dito mula sa
tradisyunal patungong makabagong panahon.
2. Pumili ng graphic organizer na iyong magagamit upang maipakita ang
mahahalagang detalye ng iyong sinaliksik.
3. Ibahagi ito sa klase bago ganap na isumite sa guro.
PAMPROSESONG TANONG
1. Bakit tumanyag ang mga nabanggit na personalidad?
2. Paano mo tutularan ang mga nagawa nila ?
3. Nakatulong ba sila sa pagbabagong naganap sa Asya?Patunayan.
Magaling! Nagagalak ako at nalampasan mo ang mga gawain
sa tatlong naunang bahagi. Malapit mo nang matapos ang pagsagot
sa modyul na ito.Ang huling bahagi ay ang ilipat at isabuhay.
Good Luck!
Ilipat at isabuhay…….
Narating mo na ang huling bahagi ng modyul na ito. Sa
puntong ito nais kong unawain mong mabuti ang sitwasyon na
isinasaad dito sa pamamagitan ng paglalagay mo ng iyong sarili
sa gampaning isinasaad.Sa gawaing ito ay masusukat natin ang
iyong tinamong kaalaman sa mga nakaraang modyul.Ang iyong
gawain ay mamarkahan gamit ang rubrics.
Bunsod ng iba’t ibang suliraning kinakaharap sa Silangang Asya at Timog –
Silangang Asya nagpasya ang mga bansang bumubuo dito na magdaos ng isang
kumperensiya upang talakayin ang mga naturang suliranin. Bilang isang kinatawan
ikaw ay inaasahang makapagbigay ng mga mungkahi kung paano lulutasin ang mga
nasabing suliranin. Ang iyong mga mungkahi ay ilalahad sa mga iba pang kinatawan
ng kumperensiya sa pamamagitan ng power point presentation. Ang iyong
mungkahi ay mamarkahan batay sa mga sumusunod na pamantayan: kaalaman sa
paksa, pinaghalawan ng datos, organisasyon, presentasyon, kaangkupan ng
mungkahi.
32

33. Goal: Talakayin ang mga suliranin na kinakaharap ng Silangan at Timog –
Silangang Asya
Role: Kinatawan ng isang bansa
Audience: Iba’t ibang kinatawan mula sa ibang bansa ng dalawang rehiyon
Situation: May mga suliraning kinakaharap ang mga bansa sa Silangan at Timog –
Silangang Asya na kailangang mabigyan ng agarang solusyon
Performance: Makapaglahad ng proposal sa pamamagitan ng powerpoint
presentation
Standards: Kaalaman sa paksa, pinaghalawan
presentasyon, kaangkupan ng mungkahi.
Kriterya
4
Kaalaman sa Higit
na
Paksa
nauunawaan
ang
mga
paksa.
Ang
mga
panguhaning
kaalaman ay
nailahad
at
naibigay ang
kahalagahan,
wasto
at
magkakaugnay
ang
mga
impormasyon
sa kabuuan.
Pinaghalawan
Binatay
sa
ng Datos
iba’t
ibang
saligan
ang
mga kaalaman
tulad ng mga
aklat,
pahayagan,
video
clips,
interview, radio
at iba pa.
Organisasyon
Organisado
ang
mga
paksa at sa
ng
datos,
organisasyon,
3
Nauunawaan
ang paksa ang
mga
pangunahing
kaalaman ay
nailahad
ngunit di-wasto
ang ilan: may
ilang
impormasyon
na
hindi
maliwanag ang
pagkakalahad.
2
Hindi gaanong
maunawaan
ang
paksa.
Hindi lahat ng
pangunahing
kaalaman ay
nailahad may
mga
maling
impormasyon
at
hindi
naiugnay ang
mga ito sa
kabuuang
paksa.
1
Hindi
maunawaan
ang paksa ang
mga
pangunahing
kaalaman ay
hindi nailahad
at natalakay at
walang
kaugnayan
ang
mga
pangunahing
impormasyon
sa kabuuang
Gawain.
Ibinatay
sa
iba’t
ibang
saligan
ang
mga
impormasyon
ngunit limitado
lamang.
Ibinatay
lamang
ang
saligan
ng
impormasyon
sa batayang
aklat lamang.
Walang
batayang
pinagkunan at
ang
mga
impormasyon
ay gawa-gawa
lamang.
Organisado
Walang
Di organisado
ang
mga interaksyon at ang
paksa.
paksa
sa ugnayan
sa Malinaw
na
33

34. kabuuan
maayos
ang
presentasyon
ng Gawain ang
pinag-samasamang ideya
ay malinaw na
naipapahayag
at natatalakay
gamit ang mga
makabuluhang
powerpoint
presentation.
Presentasyon
Maayos
ang
pagkakalahad.
Namumukod
tangi
ang
pamamaraan,
malalakas at
malinaw ang
pagsasalita
sapat
para
marinig
at
maintindihan
ng lahat.
Kaangkupan ng Ang
mga
Mungkahi
mungkahi ay
naaangkop sa
iba’t
ibang
bansa
at
sensitibo
sa
lahat ng antas
ng lipunan
kabuuan
at
maayos
na
presentasyon
ngunit
di
masyado
nagamit nang
maayos
ang
powerpoint
presentation.
mga
kasapi.
Walang
malinaw
na
presentasyon
ng mga paksa.
May
powerpoint
presentation
ngunit
hindi
nagamit
at
nagsilbi
lamang
na
palamuti
sa
pisara?
Maayos
ang Simple
at
paglalahad.
maikli
ang
May
ilang presentasyon.
kinakabahan
at
may
kahinaan ang
tinig.
walang
preparasyon
ang paksa.
Ang
mga
mungkahi ay
naaangkop sa
iba’t
ibang
bansa
Maraming mga
mungkahi ang
hindi angkop
sa
ibang
bansa
May
ilang
mungkahi na
hindi
naaangkop sa
ibang bansa
Ang
paglalahad ay
hindi malinaw.
Walang
gaanong
presentasyon.
34