NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG VÀ KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ VIÊM TỤY CẤP KHÔNG DO NGUYÊN NHÂN CƠ HỌC TẠI BỆNH VIỆN HỮU NGHỊ VIỆT ĐỨC TỪ 2005-2010

1. TRẦN QUẾ SƠN
NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG
VÀ KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ VIÊM TỤY CẤP
KHÔNG DO NGUYÊN NHÂN CƠ HỌC
TẠI BỆNH VIỆN HỮU NGHỊ VIỆT ĐỨC TỪ 2005-2010
Người hướng dẫn khoa học:
TS ĐỖ MẠNH HÙNG
PGS.TS TRẦN BẢO LONG

2. ĐẶT VẤN ĐỀ
VTC: phản ứng viêm của tuyến tụy ngoại tiết gây tiêu
hủy tổ chức tụy và cơ quan lân cận
Chia 2 thể: VTC thể phù (nhẹ) và VTC thể hoại tử
( nặng) gây nhiều biến chứng: sốc, suy đa tạng...
Do nhiều nguyên nhân gây ra: cơ học (sỏi mật),rượu,
khác...
Điều trị VTC:
Trước 1980: phẫu thuật -> Tử vong cao
Sau 1980: * NN cơ học ( Mổ/Nội soi)
* Không cơ học (Nội khoa, phẫu thuật)

3. ĐẶT VẤN ĐỀ
Thế giới:
Auber (1579) lần đầu mô tả trên cơ sở mổ tử thi
Nicola Kulpe (1685) mô tả GPB của VTC
WHO: 25-50 trường hợp/100.000 dân, châu Âu:
22/100.000 dân chiếm 1-2% tỉ lệ nhập viện
 Việt Nam:
Tôn Thất Tùng ( 1945): người đầu tiên nghiên cứu
VTC
BV Việt Đức ( 1991-1993) có 288 trường hợp VTC
BV Bạch Mai ( 2001-2002): 292 trường hợp (7.3%)

4. TỔNG QUAN
Hiện nay:
VTC xuất hiện ngày càng nhiều đặc biệt do
nguyên nhân cơ học ( sỏi, giun chui ống mật), do
rượu...
Tại Việt Nam, BV Việt Đức đã có nhiều nghiên
cứu về vấn đề này
 Có những thay đổi trong quan điểm điều trị

5. ĐẶT VẤN ĐỀ
Đề tài:
“ Nghiên cứu đặc điểm bệnh lý và đánh giá kết quả
điều trị phẫu thuật VTC tại bệnh viện Việt Đức từ
2005-2010” nhằm 2 mục tiêu:
Mục tiêu:
Mô tả đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và tổn
thương trong mổ của VTC
Đánh giá kết quả phẫu thuật trong điều trị VTC

6. TỔNG QUAN
1. Giải phẫu, sinh lý tụy:
1.1. Giải phẫu:
- Sau phúc mạc
- Trước đốt sống L1-L3
- Chủ yếu trên MT ĐTN
- P=70-80 gr, 16-18cm
trắng ngà, mềm
- 4 phần: Đầu, cổ, thân,
đuôi

7. TỔNG QUAN
1.2 Sinh lý tụy: vừa nội tiết vừa ngoại tiết
* Nội tiết: tiểu đảo Langerhans
- TB α: Glucagon
- TB β: Insulin
- TB δ : Somatostatin
- TB PP: tiết Polypeptide
* Ngoại tiết:
- Men tiêu protein:
- Men tiêu glucid:α-amylase
- Men tiêu lipid: Lipase

8. TỔNG QUAN
2. Sinh lý bệnh và GPB của VTC:
* Nguyên nhân VTC:
- Cơ học: sỏi, giun, u đầu tụy...
- Rượu
- Khác: sau mổ, chấn thương, bất thường giải phẫu
- Không rõ nguyên nhân (15-20%)
* Giả thuyết VTC:
- Thuyết do đường dẫn
- Thuyết thay đổi tính thấm ống tụy
- Thuyết oxy hóa quá mức
- Thuyết tự tiêu

9. TỔNG QUAN
* Giải phẫu bệnh của VTC
VTC thể phù nề:
- Thường gặp, chiếm 80%
- Đại thể:
 Tụy to, căng phù
 Khư trú hoặc lan tỏa toàn tụy
 Thâm nhiễm dịch xung quanh
- Vi thể:
 Phù khoảng kẽ
 Hoại tử mỡ tế bào

10. TỔNG QUAN
VTC thể hoại tử:
- Thể nặng, chiếm 20%
- Đại thể:
 Ổ bụng có nước máu
 Vết nến
 Ổ hoại tử màu xám,
xám đen, chảy máu
- Vi thể:
 Hoại tử tổ chức, ống tuyến, mạch máu bị tắc
 Nhiễm trùng tổ chức tụy

11. TỔNG QUAN
3. Triệu chứng lâm sàng VTC:
* Cơ năng: Đau bụng, nôn bí trung tiện, sốt
* Toàn thân: - Nhẹ
- Nặng: sốc, kích động, suy thận
* Thực thể:
Bụng chướng
Đau bụng trên rốn, PUTB (+)
Điểm sườn lưng đau
Khác:(khối trên rốn, dịch màng phổi,bầm tím da...)

12. TỔNG QUAN
4. Triệu chứng cận lâm sàng
* CTM: BC, HC,HCT tăng hoặc giảm( chảy máu)
* Sinh hóa:
Amylase máu
Lipase máu
Amylase niệu
Amylase và Lipase dịch ổ bụng
Khác: (Ure máu, đường máu, Canxi máu,CRP...)

13. TỔNG QUAN
5. Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh VTC
5.1. Siêu âm:
 Thể phù: Tụy to, nhu mô tụy giảm âm, bờ tụy còn rõ
 Thể hoại tử: Tụy to, nhu mô không đồng âm, bờ
nham nhở
 Apxe tụy:
 Dịch ngoài tụy
 Nguyên nhân cơ học: sỏi, giun...

14. TỔNG QUAN
5.2. Cắt lớp vi tính
 Kích thước tụy: to
 Bờ tụy: không rõ, không đều
 Nhu mô tụy: giảm tỷ trọng, bắt thuốc đồng nhất
hoặc không
 Đánh giá mức độ hoại tử nhu mô ( < 30%, 30-50%,
>50%)
 Dấu hiệu ngoài nhu mô: thâm nhiễm mỡ, dày cân
thận, ổ dịch ngoài tụy...

15. TỔNG QUAN
*Tiên lượng VTC qua chụp CLVT:
Phân loại theo Balthzar và Ranson: 5 bậc (A->E)
Phân loại theo Freeny: dựa vào phù tụy và hoại tử
Phân loại Balthazar và Ranson cải tiến (2000)
5.3. Các phương pháp khác:
MRI
Chụp ống tụy
Chụp tụy qua da
Chụp mạch máu, ERCP...

16. TỔNG QUAN
6. Biến chứng của VTC:
6.1. Biến chứng toàn thân:
Trụy tim mạch
Suy hô hấp
Suy thận
Biến chứng dạ dày ruột ( liệt ruột, loét dạ dày...)
6.2. Biến chứng trong ổ bụng:
Ổ dịch khư trú, hoại tử tụy, apxe tụy, nang giả tụy
Thủng hoặc hoại tử ống tiêu hóa
Biến chứng mạch máu: huyết khối, giả phồng ĐM

17. TỔNG QUAN
7. Điều trị VTC:
7.1. Điều trị nội khoa:
* Điều trị triệu chứng:
Phục hồi thể tích tuần hoàn
Cân bằng nước và điện giải
Chống suy hô hấp
Đảm bảo dinh dưỡng
Giảm đau
Chống suy thận cấp

18. TỔNG QUAN
* Giảm viêm phù mô tụy:
Hút dịch dạ dày
Thuốc ức chế bài tiết dịch dạ dày
Thuốc ức chế bài tiết dịch tụy ngoại tiết :
Somatostatin, sandostatin
Thuốc ức chế men tụy: Apotine
* Giảm biến chứng VTC:
Kháng sinh
Chống đông máu rải rác lòng mạch
Loại bỏ chất độc trong ổ bụng (chọc rửa ổ bụng...)

19. TỔNG QUAN
7.2. Điều trị ngoại khoa:
* VTC do nguyên nhân cơ giới:
Thể nhẹ: Mổ càng sớm càng tốt
Thể nặng: Hồi sức trước, phẫu thuật sau
* VTC không do nguyên nhân cơ giới:
CĐ mổ:
VTC hoại tử nhiễm trùng
VTC có biến chứng: chảy máu, thủng ruột, apxe
tụy
VTC hoại tử sốc mà hồi sức không kết quả

20. TỔNG QUAN
Phương pháp mổ:
Dẫn lưu qua da ( dưới CLVT, Siêu âm)
Lấy bỏ tổ chức tụy hoại tử, dẫn lưu ổ tụy, ổ bụng
Lấy tổ chức hoại tử, dẫn lưu, tưới rửa liên tục
Dẫn lưu mở và đóng vết mổ muộn
Cắt tụy
Phẫu thuật phối hợp:
Mở thông hỗng tràng
Dẫn lưu túi mật
Nút mạch, cắt đoạn ruột (biến chứng)

21. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1. Đối tượng nghiên cứu:
* Tiêu chuẩn chọn bênh nhân:
 Những BN được chẩn đoán và phẫu thuật vì VTC tại
BV Việt Đức từ 1/2005- 12/2010
 Hồ sơ đầy đủ:
• Địa chỉ rõ ràng, khám lâm sàng tại BV Việt Đức
• Làm các xét nghiệm CTM,SH máu, siêu âm bụng,
XQ ngực thẳng
• Chụp CLVT gan mật tụy, có tiêm thuốc cản quang
• BN được chẩn đoán trước, sau mổ, PP mổ

22. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
* Tiêu chuẩn loại trừ:
BN không đáp ứng tiêu chuẩn lựa chọn
BN bị VTC điều trị nội khoa hoặc đã được phẫu
thuật tuyến dưới
2. Phương pháp nghiên cứu:
Thiết kế nghiên cứu: PP mô tả hồi cứu
Tiến hành nghiên cứu: Nghiên cứu hồ sơ BN VTC
được PT từ 1/2005-12/2010 ở BV Việt Đức

23. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
3. Các chỉ tiêu nghiên cứu:
- Đặc điểm dịch tễ học: tuổi, giới, nghề nghiệp, nguyên
nhân và yếu tố thuận lợi
- Đặc điểm lâm sàng:
Tiền sử: sỏi mật, VTC
Toàn thân: M-HA, tinh thần
Cơ năng: Đau bụng, nôn, bí trung tiện
Thực thể: vàng da, bụng chướng, bầm tím da...

24. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
- Cận lâm sàng:
Xét nghiệm huyết học
Tổn thương tụy trên SÂ: Kích thước tụy, bờ tụy,
ống tụy, dịch ổ bụng, dịch quanh tụy
Tổn thương trên CLVT:
Kết quả cấy khuẩn dịch ổ bụng
- Chẩn đoán trước mổ:
Ghi nhận các CĐ mổ vì VTC
Bệnh lý cấp cứu bụng cần phẫu thuật

25. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
- Chẩn đoán trong mổ: Tổn thương đại thể, nguyên
nhân
- Tổn thương GPB và nuôi cấy:
Phân loại VTC : phù nề, hoại tử
Nuôi cấy dịch mật, ổ bụng: Số BN được làm, kết
quả dương tính, loại vi khuẩn...
- Thái độ xử trí ngoại khoa:
Thời điểm phẫu thuật: <24h, 24-48h, >48h
Phương pháp phẫu thuật: mổ mở, nội soi

26. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
 Phẫu thuật trên tụy
 Phẫu thuật kết hợp khác: mở thông hỗng tràng, mở
thông túi mất, lấy sỏi...
 Phẫu thuật do biến chứng: cắt lách, cắt đoạn ruột...
- Điều trị sau mổ:
Điều trị hồi sức: tổng thời gian điều trị, thời gian
vận mạch
Điều trị thuốc: Kháng sinh, dịch truyền, thuốc
giảm tiết
- Kết quả sớm sau phẫu thuật: Tốt, trung bình, xấu, tử
vong

27. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
- Tử vong và nặng xin về:
Tử vong: Có mổ tử thi, không mổ tử thi
Nặng về: lý do
- Kết quả xa sau mổ: tốt, TB, xấu, biến chứng
4. Đánh giá một số yếu tố tiên lượng bệnh
5. Phương pháp xử lý số liệu:
Phần mềm SPSS 16.0
Các thuật toán

28. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
6. Dự kiến các kết quả nghiên cứu
Đặc điểm dịch tễ học
Đặc điểm lâm sàng
Đặc điểm cận lâm sàng:
• Chỉ số CTM, sinh hóa máu
• Đặc điểm hình ảnh siêu âm, CLVT
Thái độ xử trí ngoại khoa:
• Chỉ định phẫu thuật
• Thời điểm phẫu thuật
• Phương pháp phẫu thuật

29. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
 Đánh giá kết quả sớm sau phẫu thuật:
• Kết quả chung
• Nguyên nhân tử vong
• Biến chứng sau mổ
• Tỷ lệ tử vong theo thời điểm phẫu thuật
• Tỷ lệ tử vong theo phương pháp phẫu thuật
• Đánh giá kết quả xa sau mổ

30. DỰ KIẾN BÀN LUẬN
1. Bàn luận về đặc điểm lâm sàng
2. Bàn luận về đặc điểm cận lâm sàng và thương tổn
trong mổ
3. Đánh giá kết quả phẫu thuật trong VTC

31. DỰ KIẾN KẾT LUẬN
Theo mục tiêu đã đề ra

32. LOGO
XIN CẢM ƠN