1.
Jaargang 21, nummer 4
December 2005
ONDER AAN DE WOONLADDER
‘Rare’ huizen met kansen
SEV GOES EUROPE
VERNIEUWD VISITATIESTELSEL
Weg met de vrijblijvendheid
foto Oscar Timmers
foto Joost Brouwers

2.
2 Het Experiment - 4/ 2005
Op 23 november vond in de Doelen
het SEV-congres ‘The English Way’
plaats. Een zeer vruchtbare dag, en
een mooie introductie van een nieuw
experimentenprogramma. Op de
foto’s een aantal van de inspirerende
sprekers van die dag.
Vincent Gruis, Alan Davis, Danny Friedman,
TU Delft Office of the Deputy Prime Minister National Housing Federation
fotografie Geneviève Ruocco
Roslyn Lynch, Tanzeem Ahmed, Kisty Mc Hugh,
Head of the Neighbourhood Social Investment Agency of Business to the Community
Renewal Research Unit Presentation Housing Association

3.
Het Experiment - 4/ 2005 3
14 Onder aan de woonladder Dit is het laatste nummer van Het Experiment in 2005.
Dat betekent niet alleen dat het jaar alweer bijna voorbij is, het betekent ook
■ 27 Column door René Scherpenisse dat u de bon die aan het vorige nummer van Het Experiment zat gehecht, heeft
ingevuld en teruggestuurd. Daarvoor wil de redactie u bedanken. Het aantal
■ 18 Weg met de vrijblijvendheid reacties is hoger gebleken dan verwacht, en dat doet ons goed. Natuurlijk
willen wij u graag als abonnee blijven behouden.
■ 10 Huurdersparticipatie met effect In dit nummer kunt u – in een volgens ons prachtig geïllustreerd artikel –
lezen over hoe de SEV met andere partijen samenwerkt op zoek naar
■ 12 SEV goes Europe antwoorden op extreme overlast. Dit nummer komt uit op de datum van
het SEV-congres: ‘De Schaamte Voorbij’, een initiatief van het experimenten-
■ 14 SEV lanceert de ontwikkelcoöperatie programma ‘Keer de verloedering!’dat zich volledig richt op de aanpak van
dit zeer actuele probleem. Een uitgebreid verslag kunt u natuurlijk in het
■ 18 Interview met trendwatcher volgende nummer van Het Experiment verwachten. Maar laten we niet té
Adjiedj Bakas ver vooruit lopen op de zaken. In dit nummer is genoeg nieuws te lezen.
Bijvoorbeeld hoe tien corporaties, verenigd in Het Netwerk, de SEV vroegen
■ 21 Lusten & lasten om het initiatief te nemen tot een nieuw visitatiestelsel. Inmiddels gesterkt
door onder meer de commissie-Sas en de VROM-raad heeft de SEV de
■ 22 Als ik Marco van Basten was... uitwerking overgedragen aan een commissie van wijzen onder leiding van
Jan Roncken Steven de Waal. Hij vertelt onder andere hoe hij de woningcorporaties wil
■ prikkelen tot betere prestaties en innovatie, en waarom de visitaties wat
■ 23 Agenda & nieuwe publicaties hem betreft worden verplicht.
De opiniepagina’s mochten wij vullen met het vaak controversiële, maar
nimmer eenzijdige gedachtegoed van trendwatcher Adjiedj Bakas. Dit als
voorproefje van zijn in opdracht van de SEV te schrijven essay ‘Toekomst-
trends in de huisvesting’.
SEV goes Europe, luidt het motto van de Europese oriëntatie die de SEV
heeft ontwikkeld rond haar drie programma’s: ‘Keer de verloedering!’,
‘Wat beweegt de woningmarkt?’ en ‘Vernieuw(d) maatschappelijk
ondernemerschap’. Kijk met de SEV mee over de landsgrenzen en leer
van wat in het buitenland, getest en geslaagd is bevonden.
In ons slotartikel vindt u meer over de quickscan die de SEV uitvoerde naar
aanleiding van het rapport met aanbevelingen om huurdersparticipatie te
verbeteren, dat de commissie-Leemhuis onlangs uitbracht. En natuurlijk
kijken we als allerlaatst stiekem toch vooruit op het volgende jaar, met een
– nu nog – schone agenda en veel uit te komen publicaties. Rest ons u een
zeer prettige jaarwisseling te wensen. Tot 2006!
Rhea Bogaart - december 2005
4 18

4.
4 Het Experiment - 4/ 2005
VAKER DAN VROEGER GRIJPEN verhuurders naar het enkele ‘sporten onderaan de woonladder’ ontbreken, rond thema’s als burenoverlast en het souterrain van de
laatste middel: huisuitzetting. Hierbij is overigens huur- waardoor het niet goed mogelijk zou zijn om genoemde woningmarkt. Een rondje evalueren leverde het volgende
schuld juridisch gezien een makkelijker aangrijpingspunt lastpakken enkele treden lager te herhuisvesten in globale beeld op aan de onderkant van de woonladder.
dan overlast. En gemeenten kunnen tegenwoordig plaats van ze zomaar van de ladder af te donderen.
overlastpanden sluiten met behulp van de Wet Victoria. De instroom aan de onderkant (trede 0-4) komt uit
Maar wat dan? De straat is schoongeveegd. Is het Eerdere experimenten de passantenverblijven (kort verblijf), uit woningen
probleem daarmee opgelost? De SEV is met dit gegeven aan de gang gegaan, mede (ontruiming, uitzetting of vlucht), illegale pensions
De Kamerleden Verdaas en Veenendaal trokken begin op verzoek van het ministerie van VROM. Al sinds begin (ontruiming), zorginstellingen (capaciteitsreductie),
dit jaar politiekelijk aan de bel. Er zouden – vrij vertaald – jaren ’90 waren er experimenten in ons programma gevangenissen (invrijheidsstelling) en ten slotte terugkeer
Trede Woonvormen Doelgroepen Stand van zaken
0. Dakloos Buiten slapen, slaapbox Zorgwekkende zorgmijders, willen niet Enkele tientallen per (grote) stad. Beleid: van gedogen tot gedwongen
in daklozenopvang opname; experiment ‘slaapbox’ nog niet gestart (Rotterdam)
1. Terreinbewoning Wooncontainers, terreinen voor Asociaal gedrag, anarchistische leefstijlen Kleine wooncontainerprojecten in Kampen en Maastricht;
‘stadsnomaden’ experiment stadsnomaden Amsterdam mislukt
2. Wonen met toezicht Stadshostels en Verslaafden en verwarden die huisregels Ontstaan hier en daar: voorbeeld Utrecht (9 stadshostels);
zorgboerderijen accepteren met medewerking zorgkantoor
3. Begeleid wonen Tweede kans-woningen en Uitgezette huurders en doorstromers uit Tweede kansbeleid heeft voor een deel succes. Begeleid wonen is er in
begeleide kamerbewoning de opvang die begeleiding accepteren elke stad, maar volume schiet te kort (project ‘Geef opvang de ruimte’)
4. Kamers met kansen Foyers en werkhotels Jongeren: wonen met traject naar werk Circa vier projecten plus vier in aantocht; het blijkt moeilijk om
of diploma begeleid wonen te overstijgen
5. Zelfstandig wonen Gewone woning- en kamermarkt Iedereen; vele hogere treden te onderscheiden Voor starters in sommige plaatsen nog flinke tekorten

5.
Het Experiment - 4/ 2005 5
De laatste tijd is het besef doorgedrongen dat we
geen afdoende antwoord hebben op extreme over-
last. Er zijn kleine aantallen individuen die niet
plaatsbaar zijn in een gewone woonbuurt. Door hun
gedrag plaatsen zij zichzelf buiten de samenleving.
Zij wijzen hulpverleners en woonbegeleiders de deur
of houden zich niet aan afspraken. De buren zitten
met de gebakken peren. Zij worden bedreigd, durven
niet meer te klagen over geluidsoverlast, stank,
vervuiling, troep op de stoep, drugshandel.
door Jeroen Singelenberg, fotografie Oscar Timmers: bewoners wooncontainers Kampen
opvatting van de omvang van hun achtertuin. Toch
hoeven de procedures in het kader van de Wet ruimtelijke
ordening hier niet op te stranden: de rechter erkent door-
gaans alleen bezwaren van omwonenden die de overlast
Je moet lokale partijen letterlijk kunnen zien, horen of ruiken. Elke gemeente
stimuleren hun nek kent wel locaties die op voldoende afstand liggen van
uit te steken woningen om dergelijke bezwaren ongegrond te verklaren.
Toch deinzen veel gemeenten er voor terug om de onrust
onder de bevolking, aangewakkerd door de media, te
trotseren. Overigens zijn de laatste tijd handige hand-
leidingen gepubliceerd over de juiste communicatie
van de straat (zwervers). Het is onmogelijk om een scherp belemmering is voor het realiseren van wooncontainers met de bevolking bij dit soort gevoelige plannen (bijvoor-
beeld te krijgen van deze stromen. Het expansievat en dergelijke. De grootste problemen zitten in de vrees beeld ‘Plaatsen van controversiele voorzieningen in de
wordt gevormd door het illegale en het informele circuit. voor negatieve publiciteit en in plaatselijke struisvogel- wijk’, door Matthijs Timmers in Zorg + Welzijn, 29 juni
Hoe dan ook: er is in de meeste steden een aantoonbaar politiek, waardoor corporaties en vooral gemeenten 2005).
tekort van aanbod op de treden 1 tot en met 4 van de terugdeinzen voor opvallende en zichtbare oplossingen.
woonladder. De ervaringen met de wooncontainers in Kampen en Rare huizen voor rare mensen
Vanwege de maatschappelijke aanleiding heeft de SEV Maastricht geven hier geen aanleiding toe. Er zijn geen De Denen gaan hier allemaal wat meer ontspannen
in haar rapport aan VROM de focus gericht op de eerste onbeheersbare of onmenselijke situaties ontstaan en de mee om. In het kader van de landelijke regeling ‘Rare
trede, de onderkant van de onderkant. Het gaat hier om betrokkenen zijn zelf tevreden met hun wooncontainer, huizen voor rare mensen’ (zie ook ‘SEV goes Europe’
degenen die vanwege het niet-accepteren van huisregels waar zij hun afwijkende woonstijl kunnen uitleven. op pagina 12) zijn in dat land in een paar jaar 360
of begeleiding (tijdelijk) niet in aanmerking komen voor Het enige probleem is dat in Kampen de wooncontainers wooneenheden voor deze doelgroep totstandgekomen
de tweede en derde trede. Waarom is er voor deze lastige inmiddels te dicht bij de oprukkende woonbebouwing op kleine locaties buiten woongebieden.
groep vrijwel geen specifiek aanbod? staan, waardoor de laatste tijd toch weer overlast is ont- Elke locatie telt maximaal tien stacaravans, houten
staan. En in Maastricht is het probleem dat de tijdelijke huisjes, wooncontainers, of kamers op een afgedankt
bestemming betekent dat nu na vijf jaar opnieuw een schip. Op de locaties wordt wel degelijk een aantal
Wetten en praktische bezwaren locatie moet worden gevonden. En dat is knap lastig, basale veiligheidsregels gehandhaafd, maar verder ziet
Genoemde Kamerleden kondigden een initiatief-wets- want deze vorm van terreinbewoning is natuurlijk een men af van bemoeizorg. Contacten met hulpverleners
ontwerp aan. Maar de SEV komt tot de conclusie dat schoolvoorbeeld van Nimby-problematiek: Not in my bac- (verslavingszorg, psychiatrie) zijn er uitsluitend op indivi-
wet- en regelgeving op dit moment geen belangrijke kyard. En daarbij hebben bezwaarden een zeer ruime duele basis. Wel is een terreinbeheerder aanwezig voor

6.
6 Het Experiment - 4/ 2005
- Beheermodel: welke basale regels ga ik handhaven de Wet BOPZ (bemoeizorg, gedwongen medicatie),
- op deze locaties en hoe doe ik dat? waarmee in bepaalde situaties huisuitzetting nog kan
- Productencatalogus: wat is er op het gebied van worden voorkomen. ■
- wooncontainers en dergelijke op de markt?
De SEV heeft haar advies gebaseerd op het rapport ‘Rare huizen
De deelnemende steden komen geregeld bijeen om
voor rare mensen’, Rita Beers, Federatie Opvang. Het complete
een behoorlijk aantal uren per week. Deze kent de kennis en ervaring uit te wisselen en gaan uiteraard SEV-advies ‘Wonen aan de onderkant’ kan worden besteld bij
mensen en geniet hun vertrouwen. Ernstige incidenten of met de SEV in Denemarken kijken. de SEV.
bezwaren zijn
Meer informatie: Jeroen Singelenberg, SEV-programma
tot nu toe uitgebleven en de Denen bouwen rustig door SEV-advies ‘Keer de verloedering!’, singelenberg@sev.nl, telefoon
aan de uitbreiding van hun programma. Aan de minister van VROM bracht de SEV op haar verzoek 010 – 282 50 70.
advies uit. Naar het oordeel van de SEV is een landelijke
Een nieuw SEV-experiment stimuleringsregeling met een specifiek regelkader, zoals
De SEV adviseert aan lokale partijen om naar Deens voor- in Denemarken, in ons land niet nodig. Lokale partijen
beeld gewoon aan de slag te gaan en politieke taboes moeten wel worden gestimuleerd om dit probleem op te
opzij te leggen. Dit kan het beste in nauwe samenwerking pakken en hun nek uit te steken. Als je niets onderneemt
tussen de plaatselijke corporaties, de gemeente, de politie blijven immers de huidige buren, juist in de achterstands-
en de maatschappelijke opvang. Hierdoor wordt voor- wijken, het kind van de rekening. Corporaties kunnen
komen dat partijen het probleem weer over de schutting worden gewezen op hun prestatieplicht jegens huurders
gaan gooien. inzake ongestoord woongenot.
Inmiddels hebben al acht steden zich aangemeld voor Het is belangrijk dat de minister zelf publiekelijk het
het SEV-experiment ‘Rare huizen’ dat binnenkort van taboe op ‘alternatieve oplossingen’ doorbreekt. Verder is
start gaat. Aan de deelnemers wordt een kennispakket kennisoverdracht over de ervaringen in binnen- en buiten-
verstrekt met verschillende modules. land aan te bevelen.
- Woonladderscan: hoe breng ik de onderkant van de Wat betreft wet- en regelgeving zouden de bestaande
- woonladder in beeld? mogelijkheden beter onder de aandacht kunnen worden
- Nimbyscan: hoe selecteer ik de juiste locaties en hoe gebracht. Het gaat vooral om de Wet ruimtelijke ordening
- voorkom ik maatschappelijke onrust? (artikel 17 en 19) en om de nieuwe mogelijkheden binnen

7.
Het Experiment - 4/ 2005 7
Illustratie Len Munnik
onze naoorlogse verzorgingsstaat. Die momenteel van links tot
rechts onder vuur ligt, met name omdat het mensen niet bepaald
heeft ‘empowered’ maar eerder heeft gepamperd en – soms letterlijk –
Al weer een paar jaar geleden leidde ik een Amerikaanse corporatie- tot nietsdoen heeft veroordeeld.
directeur rond in de Rotterdamse wijk Schiemond. De wijk was er
met een leefbaarheidsscore van 4,2 één waarover mijn corporatie Eén van de meest relevante thema’s voor de komende jaren vind ik
zich ernstig zorgen maakte, de Amerikaan heette Bob Armstrong dan ook de vraag hoe we volkshuisvesting, zeg maar ‘ons stukje van
en was de ‘uitvinder’ van Goldservice. Dat is een oorspronkelijk de verzorgingsstaat’, zo kunnen ombouwen dat het mensen weer
Amerikaans, later naar Engeland (met name in Manchester) vertaald vooruit helpt en activeert het heft in eigen handen te nemen. Onder
concept om goed – lees: maatschappelijk gewenst – huurdersgedrag het motto ‘wonen moet weer van mensen worden’ beproeven we al
te belonen. Niet met cadeaubonnen maar met bijvoorbeeld computers een paar ideeën in de praktijk. Ze sluiten mooi aan bij de ontluikende
voor de kinderen. Mensen worden daarmee uitgedaagd zichzelf te revival van oude en in de corporatiesector vertrouwde emancipatie-
verbeteren en een stapje verder in het leven te komen... doelen die ik bij een aantal voorlopers meen te mogen bespeuren.
Na zijn oprechte openingsvraag: “Waar is nu het probleem?” Zo willen we aan de slag met een aantal corporaties die hun huurders
(Schiemond zag er in Amerikaanse ogen kennelijk nog redelijk ‘Kooprecht’ willen geven. Eerdere experimenten lieten zien dat de
aan geharkt uit, alles is relatief zo blijkt...) informeerde hij naar het arbeidsparticipatie van huurders die hun eigen woning kunnen kopen,
Nederlandse volkshuisvestingssysteem. Met enige trots – waar doen toeneemt. Grootschalige verkoop kan zo hand in hand gaan met
ze het beter tenslotte? – legde ik hem uit dat onze corporaties om te sociale én economische vooruitgang in – bijvoorbeeld – herstructu-
beginnen al hun woningen ruim onder de marktprijs verhuren. En dat reringsgebieden. Een gaaf voorbeeld is een experiment van corporatie
de overheid daar vervolgens voor wie het dan nog te duur is in de De Woonplaats, niet voor niets ook al jaren aan de slag met Gold-
vorm van huursubsidie nog een schepje bovenop doet. Meteen kwam service. Zij kiest naast fysieke vernieuwing van de wijk Pathmos
zijn volgende vraag: hoe lang mensen van zo’n genereus arrangement ook voor het investeren in huurders. Een tiental huurders kan met
gebruik kunnen maken. Weer trots antwoordde ik dat dat – indien hulp van gespecialiseerde instellingen in Enschede (geregeld door de
nodig – levenslang was. Kwestie van beschaving! Toch? corporatie, jawel...) meedoen om binnen drie jaar te worden toegeleid
Hij reageerde heel anders dan ik had ingeschat: met een blik die naar een baan. Als het de bewoner lukt om een vast inkomen te
het midden hield tussen afgrijzen en ongeloof over zoveel naïviteit. verwerven, krijgt hij/zij de mogelijkheid zijn gerenoveerde woning
“Maar als mensen zonder baan zo mooi kunnen wonen, waarom te kopen met een stevige korting als bonus.
zouden ze dan ooit aan het werk gaan? Waar zit de prikkel om jezelf Wij houden ons aanbevolen voor meer experimenten waarbij wonen
te verbeteren in jullie systeem?” als springplank wordt ingezet. Een uitgelezen kans, zeker voor
woningcorporaties die maatschappelijk willen presteren, lijkt me zo.
Voorwaar intrigerende vragen, die me met andere ogen naar ons zo Wie durft?
vaak als superieur bestempeld volkshuisvestingssysteem lieten kijken.
Een systeem dat immers wel heel nadrukkelijk onderdeel uitmaakt van RENÉ SCHERPENISSE - directeur SEV

8.
8 Het Experiment - 4/ 2005
Om het vertrouwen van de buitenwacht terug te winnen,
moeten woningcorporaties nu maar eens met de billen
bloot. Zodat de maatschappij zich, op die onderdelen die ze
relevant vindt, een oordeel kan vormen over hun maat-
schappelijke prestaties. Vanuit deze gedachte vroegen tien
corporaties, verenigd in Het Netwerk, de SEV om het initia-
tief te nemen tot een nieuw visitatiestelsel. Inmiddels gesterkt
door onder meer de commissie-Sas en de VROM-raad heeft de
SEV de uitwerking overgedragen aan een commissie van wijze
mannen onder leiding van Steven de Waal. Een aantal uitgangs-
punten staat al vast, vertelt De Waal. De visitaties worden wat
hem betreft verplicht en geven een zware stem aan lokale
belanghouders. Daarbij wordt gewerkt met glasheldere spel-
regels en sancties, want alleen zo worden de spelers geprikkeld
tot beter presteren en innovaties. door John Cüsters, fotografie Frits van Dijk

9.
Het Experiment - 4/ 2005 9
TE VEEL GERICHT OP HET GRIJZE MIDDEN. Die kwalificatie het ministerie van Verkeer en Waterstaat. De Waal is voor- niet vanuit een ivoren toren ontwikkelen, maar in nauw
gaf Steven de Waal enkele maanden geleden aan het zitter. Hij komt voor deze klus goed beslagen ten ijs. Zijn contact met de buitenwereld”, aldus De Waal. “Essentieel
rapport van de commissie-de Boer over de vernieuwing Public SPACE Foundation is een gezaghebbende denktank is immers dat het stelsel díe elementen bevat die de
van de relatie tussen het Rijk en de woningcorporaties. op het gebied van maatschappelijk ondernemerschap. En belanghouders van corporaties van belang vinden om
Zijn kritiek is de directe aanleiding waarom De Waal door waar het volgens De Waal bij corporaties en dus ook in de maatschappelijke prestaties te kunnen beoordelen.”
de SEV is gevraagd mee te werken aan een vernieuwd visitaties vooral om moet gaan, is het beter definiëren van
visitatiestelsel voor de corporatiesector. De Waal, execu- het maatschappelijk rendement en de maatschappelijke Goede scheidsrechter
tive partner van de Public SPACE Foundation, vat zijn prestaties. “Dat vraagt niet om financiële en bureau- Het vernieuwde visitatiestelsel onderscheidt zich behalve
bedenkingen bij ‘De Boer’ nog eens samen. “Om de pres- cratische instrumenten, maar om een maatschappelijke door de andere achtergrond nog op twee andere punten
taties van corporaties te verbeteren zet De Boer in op manier van denken. Niet voor niets heb ik tijdens het van het bestaande. Om te beginnen zou het op den duur
semi-bedrijfsmatige instrumenten die uiteindelijk alleen jaarcongres van de SEV geroepen dat corporaties moeten verplicht moeten worden. “Het huidige stelsel is te vrij-
maar bureaucratisch kunnen uitpakken. Ze komen voort leren geld uit te geven alsof het een tsunami-ramp blijvend”, aldus De Waal. “Je loopt dan een groot risico
uit wantrouwen en zijn heel erg gericht op controle en betreft. Deze hulpacties zijn inmiddels gebonden aan op free riders. Corporaties doen niet mee, maar profiteren
het aanpakken van incidenten. Waar we naar toe moeten, gedragscodes en benchmarks over zaken als de wijze wel van het feit dat er een betrouwbaar, onafhankelijk
is een systeem dat vertrouwen geeft aan organisaties. van verantwoorden, het maximum percentage aan niet- stelsel bestaat. Om dat te voorkomen, moeten alle corpo-
Dat innovaties uitlokt, maar ook de beste beloont en de projectgebonden kosten, het maximum percentage dat raties worden verplicht eens in de vijf jaar een visitatie te
slechtste aanpakt. Kortom, een systeem dat juist niet in reserve mag worden gehouden, het verantwoord selec- ondergaan. Die verplichting werkt alleen als ze in de wet
stuurt op het grijze midden.” teren van projecten en good governance van de wervende wordt vastgelegd. De voorbereiding daarvan door de
fondsen. Met andere woorden: ook bij deze grote acties is Tweede Kamer kan keurig parallel lopen met de inrichting
Onafhankelijk het maatschappelijk rendement steeds beter gedefinieerd van het nieuwe stelsel.”
Volgens de tien corporaties in Het Netwerk kan een en controleerbaar voor de buitenwacht.” Tweede verschil met het huidige stelsel is dat aan de
nieuw onafhankelijk visitatiestelsel dat buiten de sector vernieuwde visitatie sancties worden verbonden. “Het
wordt vormgegeven, het vertrouwen in corporaties terug- Geen ivoren toren huidige stelsel maakt onvoldoende duidelijk welke conse-
brengen. Het stelsel moet legitimerend en toetsend De Waal heeft voor de uitwerking van het stelsel inmiddels quenties een corporatie moet verbinden aan een visitatie-
werken voor de buitenwacht, niet voor de inner circle van een plan van aanpak gemaakt. De commissie begint, rapport”, legt De Waal uit. “Straks wordt dat duidelijker.
de corporaties zelf. Dit laatste is precies de reden waarom na een inventarisatie van bestaande visitatiestelsels in Belangrijk is dat er een opschalend systeem komt van
het bestaande visitatiestelsel in de sector niet goed werkt, binnen- en buitenland, met het uitwerken van de criteria sancties. Deze worden dan toegepast door de eigen Raad
aldus De Waal. In dit stelsel, dat in 2002 is ingericht door op basis waarvan de visitaties moeten plaatsvinden, de van Toezicht, de belanghouders of de landelijke overheid.
Aedes en wordt beheerd en uitgevoerd door Raeflex, methodiek van visitatie en de wijze van rapportage De visitatiecommissie doet dat niet zelf en komt alleen
nemen corporaties zelf het initiatief tot visitatie. In erover. De moeilijkste vraag hierbij is, voorspelt De Waal, met zo helder en objectief mogelijke oordelen. Ook die
oktober 2005 stond de teller op 24 afgeronde, zes hoe je het maatschappelijk rendement moet definiëren. kunnen opschalend worden vormgegeven: van een waar-
lopende en twee aangevraagde visitaties. Totaal dus 32 “Ik zou daarbij een grote rol willen geven aan de lokale schuwing tot een gele en een rode kaart. Het trekken van
en dat geeft volgens De Waal meteen aan waar de schoen belanghouders. Wat verwachten zij aan maatschappelijke de feitelijke, bestuurlijke consequenties daaruit is aan
wringt in dit stelsel. “Corporaties doen er veel te weinig prestaties van de corporatie? De visitatiecommissie moet de genoemde andere partijen. Ook hun sancties kunnen
aan mee. Ze hebben de ernst van de externe druk blijk- vervolgens beoordelen of de corporatie voldoende aan de oplopen tot en met, als uiterste consequentie, het intrek-
baar nog niet door en daardoor heeft de buitenwacht niet verwachtingen heeft voldaan, afgezet tegen de omvang ken van de toelating. Daartussen kun je denken aan
meer zo veel vertrouwen in dit stelsel. Dat kun je Aedes van het beschikbare en het geïnvesteerde vermogen. De zaken als het stallen van een waarnemer bij de Raad van
en Raeflex niet verwijten, maar wel de leden. Kennelijk commissie kan daarbij gebruikmaken van de gegevens Toezicht, het uitdelen van boetes of het vervangen van
heeft zelfregulering zo zijn beperkingen.” van het Centraal Fonds over de omvang van het maat- bestuurders.”
De visitatie van woningcorporaties heeft daarom een schappelijk bestemde vermogen bij corporaties. Dat werk Essentieel aan de sancties is dat ze moeten prikkelen tot
nieuwe start nodig. Martien Kromwijk, directeur van moeten we vooral niet overdoen. Essentieel is echter dat presteren, leren en innoveren, aldus De Waal. “Pas ze
Netwerkdeelnemer Woonbron, legt uit waarom het niet de definitie van het maatschappelijk rendement veel meer daarom niet meteen toe, maar ga een half jaar na een
aan de sector of de corporaties zelf is om het nieuwe de vorm van een dialoog moet aannemen, in plaats van negatief oordeel weer eens bij de corporatie langs om te
stelsel vorm te geven of beheren. “Het is essentieel dat een technocratische exercitie. Want voor je het weet, kijken wat ze met de belangrijkste punten heeft gedaan.
juist onze belanghouders zich daarover uitspreken. Dan zitten we straks weer allerlei lijstjes in te vullen waarin Leidt dat bij herhaling niet tot actie, kijk dan naar sanc-
gaat het enerzijds om de thema’s waarover corporaties niemand zich herkent.” ties. Het hele stelsel moet werken als in de sport. Pas als
zich moeten verantwoorden en anderzijds om de wijze De tweede fase in het project bestaat uit de organisatie je hele heldere spelregels en scores hebt, ontstaan presta-
waarop het visitatiestelsel moet worden georganiseerd. van het visitatiestelsel. De Waal pleit voor het inrichten ties en innovaties. En als de spelers tijdens de wedstrijden
Ik vind dat visitatie volstrekt onafhankelijk moet worden van een ring van onafhankelijke en gecertificeerde par- merken dat de scheidsrechters de lat steevast wat hoger
georganiseerd. Het is niet van de overheid en ook niet tijen die de visitaties kan uitvoeren. Ook hierbij geldt als leggen, leren ze uit zichzelf om hoger te gaan springen.”
van de corporatiesector. Alleen een onafhankelijke en uitgangspunt dat het nieuwe stelsel het goede dat al ■
gezaghebbende audit-raad kan zorgen voor een stelsel bestaat, wil overnemen. Zo wordt het bestaande Raeflex
Meer informatie: Paul Doevendans, SEV-programma
dat maximaal vertrouwen geniet van onze belanghouders.” gezien als een uitstekende kandidaat om het nieuwe ‘Vernieuw(d) maatschappelijk ondernemerschap’,
stelsel straks mee uit te voeren. De tweede fase eindigt doevendans@sev.nl, telefoon 010 – 282 50 60.
Tsunami volgend voorjaar met het uitvoeren van pilotprojecten bij
Om het nieuwe stelsel uit te werken heeft Steven de Waal de corporaties in Het Netwerk. Het definitieve stelsel zou
een commissie van wijze mannen gevormd. Hierin zitten dan vlak vóór of na de zomer van 2006 kunnen worden
naast hemzelf twee zwaargewichten van buiten de sector: gelanceerd. De commissie gaat daarvoor al vanaf het
Paul Koster, bestuurslid van de Autoriteit Financiële begin intensief overleg voeren met de betrokken maat-
Markten, en Ferdinand Mertens, lid van de Onderzoeks- schappelijke partijen, zoals VROM, Aedes, leden van de
raad voor Veiligheid en voormalig inspecteur-generaal bij Tweede Kamer en de Woonbond. “We gaan het stelsel

10.
10 Het Experiment - 4/ 2005
Het debat over de positie en zeggenschap van
huurders is volop gaande. De commissie-
Leemhuis bracht onlangs een rapport uit
met aanbevelingen om huurderspartici-
patie te verbeteren. De SEV onderzocht de
praktijk. door Marnix Groenland, illustratie Absoluut Design
EEN QUICKSCAN VAN DE SEV naar ‘goede praktijken’ en dat huurders een prioritaire positie ten opzichte van
bij zeven corporaties bracht succesvolle participatie aan andere stakeholders moeten innemen. Interessant aan
het licht. Aanleiding voor de quickscan was dat huurders deze laatste conclusie is dat uit de quickscan van de SEV
noch woningcorporaties tevreden lijken te zijn met de blijkt dat hier goede voorbeelden van zijn. Ook andere
kwaliteit van de participatie. Beide partijen erkennen aanbevelingen van de commissie blijken in de praktijk
echter het belang van zeggenschap. Voor huurders is voor te komen en succesvol te zijn.
zeggenschap van belang omdat zij nauwelijks keuze
hebben tussen corporaties. Bij het huren van een huis De quickscan
krijgen huurders de corporatie cadeau. Met zeggenschap De quickscan onderzocht de inbreng van huurders op
heeft de huurder invloed op de corporatie, en daarmee het beleid van zeven, op dit gebied vooruitstrevende,
op de eigen woonsituatie. Voor corporaties is zeggen- woningcorporaties. Bij deze corporaties is een duidelijke
schap belangrijk omdat er een zeker wantrouwen tegen ambitie merkbaar om bewoners invloed op het beleid
hen bestaat. Ze hebben huurders nodig als klankbord te geven, het wordt een essentieel onderdeel van maat-
om hun visie en positie te bepalen, en als medestander schappelijk ondernemerschap genoemd. Dit zorgt voor
in het realiseren van doelen. Zo schept zeggenschap een een goede relatie tussen beide partijen. De corporaties
zekere loyaliteit. zijn tevreden over de huurdersorganisaties. Zij besteden
veel aandacht aan het bereiken van de achterban, aan
Commissie-Leemhuis representativiteit, voelen zich serieus genomen door de
Dat het versterken van de positie van huurders nood- corporatie en mogen meepraten over echt inhoudelijke
zakelijk is, constateerde ook de commissie-Leemhuis, die beleidsaspecten.
door het ministerie van VROM en de Woonbond in het Een interessante conclusie is dat huurders het door de
leven werd geroepen. Dat geldt zeker voor huurders van commissie gewenste initiatiefrecht soms al hebben,
woningen waarvan de huurprijs wordt geliberaliseerd. en dat daar goede ervaringen mee worden opgedaan.
De commissie vindt dan ook dat tussen huurders in de Initiatief loont, het wordt gehonoreerd!
sociale en particuliere sector geen verschil mag bestaan, Instemmingsrecht, waarbij beide partijen een inspannings-

11.
Het Experiment - 4/ 2005 11
HUUR
DERSP
ARTIC
IPATIE
verplichting om tot overeenstemming te komen vast- - Een open houding en échte interesse van corporatie De SEV doet hierbij een voorzet voor
leggen, komt spaarzaam voor, en maar bij een beperkt en huurdersorganisatie. op te zetten experimenten
aantal onderwerpen. Bijvoorbeeld bij wijzigingen in de - Neem de ander en jezelf serieus: neem als huurder - Gelijkwaardigheid tussen gemeente, woningcorporatie
RvC, procedure bij servicekosten en bij het veranderen initiatief; maak in je organisatie ruimte voor huurders- en huurdersorganisatie bij het maken van prestatie-
van eerder gemaakte afspraken. In een enkel geval heeft participatie. afspraken.
de individuele huurder instemmingsrecht: bij wijziging - Vertrouwen moet groeien; zorg voor een samenwerkings- - Het instellen van een externe geschillencommissie
van de huurdersovereenkomst, huurprijswijziging en overeenkomst met prestatieafspraken, adviesrecht en met bindende uitspraak.
aanpassingen van de woning en woonomgeving. op onderdelen instemmingsrecht. - Het opzetten van een besturingssysteem waarin
Ook komt onderhandelingsrecht voor. Dat betekent dat - Faciliteer de huurdersorganisatie. huurders vertegenwoordigd zijn en direct invloed
als de woningcorporatie een advies niet wil overnemen, - Leg vast hoe je met elkaar omgaat en handel ernaar. kunnen uitoefenen op het beleid.
de verplichting bestaat met elkaar te overleggen met - Maak resultaten zichtbaar; dat maakt invloed meetbaar. - Het opstellen van een meerjarenvisie waarin de voor-
de nadrukkelijke intentie er alsnog samen uit te komen. - Een sanctiemiddel zoals een geschillencommissie is genomen maatschappelijke prestaties zijn verwoord.
Een vergaand voorbeeld van inspraak is het betrekken nuttig als afspraken niet worden nagekomen. Deze visie is onderwerp van informatie, overleg en
van huurders in beleidswerkgroepen als co-producent advies.
van beleid. Al deze vormen gaan zelfs verder dan de Gaat u de uitdaging aan?
commissie-Leemhuis wil. Een wens van de commissie, Zowel de quickscan als het rapport van de commissie- Wellicht heeft u andere of betere ideeën, of doet u mee.
het meepraten van huurders bij overeenkomsten tussen Leemhuis bieden handvatten om de positie van huurders De SEV ziet uw reactie graag tegemoet. ■
de gemeente en de woningcorporatie, komt ook in de te versterken, zowel voor woningcorporaties als voor
Meer informatie: Marnix Groenland, SEV-programma
onderzochte praktijken niet voor. particuliere verhuurders. De SEV wil echter verdergaan
Vernieuw(d) maatschappelijk ondernemerschap,
en nodigt daarom verhuurders én huurdersorganisaties telefoon 010 – 282 50 62.
Aandachtspunten uit om experimenten te starten die huurders verder-
Het rapport ‘Participatie met effect’ is te bestellen of
Vergaande en succesvolle participatie blijkt dus goed gaande invloed in het beleid geven.
te downloaden via de website van de SEV.
mogelijk te zijn. Zeker als men de volgende aanbevelingen
ter harte neemt.

12.
Het Experiment - 4/ 2005 11
verplichting om tot overeenstemming te komen vast- - Een open houding en échte interesse van corporatie De SEV doet hierbij een voorzet voor
leggen, komt spaarzaam voor, en maar bij een beperkt en huurdersorganisatie. op te zetten experimenten
aantal onderwerpen. Bijvoorbeeld bij wijzigingen in de - Neem de ander en jezelf serieus: neem als huurder - Gelijkwaardigheid tussen gemeente, woningcorporatie
RvC, procedure bij servicekosten en bij het veranderen initiatief; maak in je organisatie ruimte voor huurders- en huurdersorganisatie bij het maken van prestatie-
van eerder gemaakte afspraken. In een enkel geval heeft participatie. afspraken.
de individuele huurder instemmingsrecht: bij wijziging - Vertrouwen moet groeien; zorg voor een samenwerkings- - Het instellen van een externe geschillencommissie
van de huurdersovereenkomst, huurprijswijziging en overeenkomst met prestatieafspraken, adviesrecht en met bindende uitspraak.
aanpassingen van de woning en woonomgeving. op onderdelen instemmingsrecht. - Het opzetten van een besturingssysteem waarin
Ook komt onderhandelingsrecht voor. Dat betekent dat - Faciliteer de huurdersorganisatie. huurders vertegenwoordigd zijn en direct invloed
als de woningcorporatie een advies niet wil overnemen, - Leg vast hoe je met elkaar omgaat en handel ernaar. kunnen uitoefenen op het beleid.
de verplichting bestaat met elkaar te overleggen met - Maak resultaten zichtbaar; dat maakt invloed meetbaar. - Het opstellen van een meerjarenvisie waarin de voor-
de nadrukkelijke intentie er alsnog samen uit te komen. - Een sanctiemiddel zoals een geschillencommissie is genomen maatschappelijke prestaties zijn verwoord.
Een vergaand voorbeeld van inspraak is het betrekken nuttig als afspraken niet worden nagekomen. Deze visie is onderwerp van informatie, overleg en
van huurders in beleidswerkgroepen als co-producent advies.
van beleid. Al deze vormen gaan zelfs verder dan de Gaat u de uitdaging aan?
commissie-Leemhuis wil. Een wens van de commissie, Zowel de quickscan als het rapport van de commissie- Wellicht heeft u andere of betere ideeën, of doet u mee.
het meepraten van huurders bij overeenkomsten tussen Leemhuis bieden handvatten om de positie van huurders De SEV ziet uw reactie graag tegemoet. ■
de gemeente en de woningcorporatie, komt ook in de te versterken, zowel voor woningcorporaties als voor
Meer informatie: Marnix Groenland, SEV-programma
onderzochte praktijken niet voor. particuliere verhuurders. De SEV wil echter verdergaan
Vernieuw(d) maatschappelijk ondernemerschap,
en nodigt daarom verhuurders én huurdersorganisaties telefoon 010 – 282 50 62.
Aandachtspunten uit om experimenten te starten die huurders verder-
Het rapport ‘Participatie met effect’ is te bestellen of
Vergaande en succesvolle participatie blijkt dus goed gaande invloed in het beleid geven.
te downloaden via de website van de SEV.
mogelijk te zijn. Zeker als men de volgende aanbevelingen
ter harte neemt.

13.
12 Het Experiment - 4/ 2005
Volkshuisvesting is een nationale aangelegenheid.
Die stelling werd veel gehoord in reactie op de brief
die Europees commissaris Neelie Kroes stuurde naar
minister Dekker over het Europa-proof zijn van het
Nederlandse corporatiebestel. Het belet de SEV niet om
regelmatig over de landsgrenzen heen te kijken. Want
ook in het buitenland worden creatieve oplossingen
verzonnen voor woonvraagstukken waar ook in Neder-
land mee wordt geworsteld. door Eric Harms
NEDERLANDSE WOONVRAAGSTUKKEN VANUIT DE EUROPESE DIMENSIE
SEV GOES EUROPE, luidt het motto van de Europese het typeert in een rapport over de Deense aanpak: dat de afgelopen jaren enorm is geïnstitutionaliseerd,
oriëntatie die de SEV heeft ontwikkeld rond haar drie ‘Freak houses for Freak People’. De huizen die in hun weer meer van de mensen zelf worden?
programma’s: ‘Keer de verloedering!’, ‘Wat beweegt Nederlandse vorm nog het meest met houten chalets In Duitsland, waar zestig procent van de woningvoorraad
de woningmarkt?’ en ‘Vernieuw(d) maatschappelijk zijn te vergelijken, zijn namelijk bestemd voor mensen in handen is van particuliere verhuurders, zijn er nog altijd
ondernemerschap’. die om uiteenlopende redenen niet (meer) in het reguliere coöperatieve woningbouwverenigingen actief. Doordat
Belangrijkste vraag: is er iets te leren van de aanpak woningaanbod zijn te huisvesten en zonder deze aange- huurders lid worden van een dergelijke vereniging is hun
van andere landen in Europa op het gebied van wonen? paste vorm van huisvesting op straat zouden belanden. maatschappelijke verankering min of meer gegarandeerd.
In het buitenland is immers geen sprake van een ruim Zo ontstaan kleinschalige woongemeenschappen, waar Die Freie Scholle in Bielefeld is misschien wel het meest
100 jaar oude Woningwet, strak gestuurd volkshuis- mensen met sociaal of psychisch afwijkend gedrag rede- vergaande voorbeeld van zo’n coöperatie. Het lidmaat-
vestingsbeleid en een netjes geordend corporatiebestel. lijk zelfstandig kunnen wonen. Reïntegratie in de samen- schap van deze vereniging geeft namelijk niet alleen
Mogelijk zijn er daarom in het buitenland oplossingen leving is geen eerste prioriteit van het project, wel het toegang tot een huurwoning, maar ook tot een uitgebreid
gevonden die ook in de Nederlandse praktijk soelaas recht op huisvesting voor iedereen. dienstenpakket op het gebied van welzijn en zorg.
kunnen bieden, maar waar we hier op eigen kracht en In de periode 1999-2003 vond de pilot plaats, maar Aanleiding daarvoor was de constatering in 1990 dat
vanuit ons referentiekader nooit op zouden zijn gekomen. inmiddels is het project verlengd tot 2008. De Deense meer dan een derde van de leden ouder was dan 65 jaar.
Als dat het geval is, wil de SEV die in het kader van SEV overheid geeft de Deense corporaties subsidie voor de Er werd een dochtervereniging opgericht, FS Nachbar-
goes Europe boven water zien te krijgen. bouw en het beheer van de woningen, maar blijft zelf schaftshilfe, die woonzorgzones ontwikkelde in elk van de
verantwoordelijk voor de zorg en begeleiding van de elf districten waar Die Freie Scholle actief was. Er werden
Scheve huizen bewoners. Hiervoor wordt een beroep gedaan op de ontmoetings- en dienstencentra gebouwd, waaraan
In de Nederlandse discussie over de aanpak van bewoners- bestaande voorzieningen. tevens zogeheten Vorort-teams werden gekoppeld. Deze
overlast en de omgang met mensen met een sociale teams worden gevormd door een huismeester, een ver-
handicap, kan het Deense huisvestingsproject Skaeve Corporaties als coöperaties huurmedewerker en een ouderenadviseur die tevens als
Huse als voorbeeld dienen. Van wie is de corporatie? Die vraag wordt in Nederland zorgcoördinator dienst doet. Deze ouderenadviseur werkt
Met ‘scheve huizen’ wordt niet de kwaliteit van de wonin- regelmatig gesteld sinds de corporaties op afstand van samen met de bestaande zorg- en welzijnsinstellingen en
gen bedoeld; het zegt slechts iets over de beoogde doel- de overheid zijn gezet en in min of meer zelfstandige koopt daar de noodzakelijke diensten voor zijn cliënten in.
groep van het project. Of, zoals de ‘European Federation positie hun werkprogramma’s bepalen. Het is zelfs een Overigens gaat in het geval van Die Freie Scholle de sociale
of National Organisations Working with the Homeless’ rode draad in het werk van de SEV: hoe kan het wonen, taakopvatting verder dan de eigen leden. De diensten-

14.
Het Experiment - 4/ 2005 13
centra hebben voor iedereen een gecoördineerd diensten- van onderwijs, gezondheidszorg, justitie en stedelijke bestaat, wordt het OTB gevraagd het project nader te
aanbod beschikbaar. vernieuwing. De fysieke vernieuwing werd ondersteunend onderzoeken.
gemaakt aan de sociale en economische vernieuwing. OTB heeft inmiddels drie signaleringen in voorbereiding.
The English way Voor corporaties betekende het dat zij naast huisvesting Zo gaat een rapport in op het Spaanse systeem, waarmee
De stedelijke vernieuwing in Nederland is een toch vooral en herstructurering ook de zorg kregen toebedeeld voor sociale koopwoningen onder bewoners en belangstellen-
door fysieke ingrepen gedomineerde aanpak. Hier is sociale voorzieningen, werkgelegenheid en educatie. den worden verloot. Een tweede signalering gaat over de
inmiddels ook de nodige onvrede over ontstaan, met Het heeft in de praktijk geleid tot een grote variatie in objectgesubsidieerde huursector in Duitsland, waarvan
name onder bewoners, maar ook onder steeds meer organisatievormen, samenwerkingsverbanden en maat- coöperaties als Die Freie Scholle onderdeel uitmaken.
professionals. In Engeland is gekozen voor een andere regelen, waarvan een aantal tijdens het congres aan de Het laatste rapport gaat in op de sociale huursector in
aanpak. In plaats van de achterstand van buurten is daar orde kwam. De SEV bekijkt nu de mogelijkheden om het Vlaanderen, die naar Nederlandse maatstaven klein is
gekeken naar de achterstand van mensen. congres een praktisch vervolg te geven. Gedacht wordt gebleven. Momenteel staat daar de herziening van het
Eind november 2005 werd door de SEV een congres bijvoorbeeld aan een stageprogramma of concreet experi- Sociaal Huurbesluit op de agenda. Volgens het OTB levert
gehouden over deze Engelse aanpak van stedelijke ver- ment, onder begeleiding van een Engelse corporatie. de discussie hierover bij onze zuiderburen “wellicht inspi-
nieuwing, onder de titel: ‘Housing as a social service: the ratie op voor de Nederlandse discussie over de herziening
English way’. Het begon in feite met de constatering van Structureel signaleren van het BBSH in de toekomst en mogelijke inkrimping van
de regering van Tony Blair dat, ondanks de vele miljarden Het wetenschappelijke kader voor SEV goes Europe de sociale huursector.” Een betere illustratie van het doel
die waren geïnvesteerd in de fysieke aanpak van achter- wordt verzorgd door onderzoeksinstituut OTB uit Delft. van SEV goes Europe is nauwelijks denkbaar. ■
standswijken, die wijken nog steeds achterstandswijken Zij hebben de opdracht gekregen om als ogen en oren
Meer informatie is te vinden op www.sev.nl. Over de Skaeve
bleven. van de SEV in het buitenland te fungeren. Dat gebeurde
Huse is meer te lezen op www.fo-stvkennisnet.nl.
Daarom werden, op basis van een reeks sociale en econo- in het verleden ook al, maar meer op incidentele basis.
mische indicatoren, de slechtst presterende wijken in Nu is het de bedoeling om structureel, namelijk vier
kaart gebracht. Ongeveer 600 buurten in 88 wijken keer per jaar, interessante ontwikkelingen, concepten
bleken tot de slechtste 10 procent van het land te en ideeën elders in Europa rond de drie SEV-thema’s te
behoren. signaleren. Deze signaleringen worden vervolgens direct
Voor de inwoners van deze buurten werd een gericht op de website van de SEV gepubliceerd. Als blijkt dat er
actieprogramma opgezet, met maatregelen op het gebied voldoende belangstelling voor een bepaald onderwerp

15.
14 Het Experiment - 4/ 2005
NIEUW LEVEN VOOR PARTICULIER OPDRACHTGEVERSCHAP
SEV LANCEERT DE
ONTWIKKELCOÖPERATIE
Wat is er nodig om het particulier opdrachtgeverschap nieuw leven in
te blazen? In elk geval geen nieuwe lokale experimenten. Alles wat
uitgevonden had kunnen worden, is nu wel uitgevonden. Behoefte is er
wel aan een schaalsprong en meer professionaliteit. De SEV lanceert
daarvoor een nieuw idee: de ontwikkelcoöperatie. Deze landelijke
organisatie financiert en ondersteunt lokale initiatieven van collectief
particulier opdrachtgeverschap. Niet om in Nederland meer boerde-
rettes en cataloguswoningen te bouwen, maar om normale mensen
de kans te bieden tegen een betaalbare prijs een normaal huis te
bouwen. door John Cüsters, interviews Rhea Bogaart, fotografie Oscar Timmers
Aanwezigen op het SEV-congres ‘Bewoners bouwen: sneller en goedkoper’ op
9 november 2005, geven een voorzet.
“Ik heb een rotsvast geloof in wat bewoners kunnen. Grondpolitiek in Nederland
is echter een onoverkomelijk struikelblok. Soms blijft het hangen op gebrek aan
kennis en communicatie, soms op een gemeenteambtenaar die geen zin heeft om 57
bouwvergunningen uit te geven, want dat is te veel gedoe. De bewoner heeft geen
status waarmee hij de opgeworpen drempels kan overkomen. Gemeenten hebben
een ouderwetse instelling wat dat betreft. Mensen willen zélf bouwen, zélf hun
buren kiezen, en hoeven niet zo nodig grondeigenaar te zijn. Nou, regel dat dan. Ze
hebben mooi wel een goed stedenbouwkundig plan gemaakt. Kijk daar eens naar!”
Anke Colijn
architect Feekes & Colijn

16.
Het Experiment - 4/ 2005 15
DE INSPIRATIE OM TE GAAN WERKEN puntje aan kunnen zuigen. Resultaat van waarden voldoet. “Die voorwaarden gemeenten moeten soms een actief grond-
aan de ontwikkelcoöperatie deed Jaap dit alles zijn uitstekende woningen tegen geven meteen aan waarop het particulier beleid voeren en hun organisatie moet
Goudriaan, programmaregisseur bij de een lage prijs. “De variatie is misschien opdrachtgeverschap in Nederland vaak over de hele linie zijn ingesteld op indivi-
SEV, op tijdens een studiereis naar Izmir niet groot, maar dat is wel de keuze van stukloopt”, zegt Goudriaan. “Deels liggen duele ontwikkelaars. Dat vraagt veel van
in Turkije. Deze grote stad trekt net als de mensen zelf. In Nederland maken de knelpunten bij de gemeenten, deels bij gemeenten en blijkt in de praktijk vaak
Istanbul jaarlijks tienduizenden mensen we nogal eens de fout om particulier de particulieren zelf. In de huidige situatie een knelpunt te zijn. Een landelijke organi-
aan van het veel armere platteland in opdrachtgeverschap alleen te omarmen vraagt particulier opdrachtgeverschap satie die kan laten zien dat ze in verschil-
Oost-Turkije. Het leidt tot het fenomeen als het tot veel variatie leidt”, aldus om gemeenten in een trekkersrol. Die lende plaatsen goede projecten heeft
van de ‘woning van één nacht’. Om maar Goudriaan. “Maar daar gaat het natuurlijk
een dak boven het hoofd te hebben, helemaal niet om. Er wordt niet altijd heel
bouwen mensen in hoog tempo iets dat veel gekozen. Mensen houden hun budget
op een huis lijkt, maar dan zonder enige in de gaten, en willen vaak heel normale
kwaliteit. Dat het ook anders kan, bewijst dingen.”
de ontwikkelcoöperatie. Deze organisatie
weet jaarlijks in Izmir twintigduizend Knelpunten
woningen te bouwen, door op lokaal Terug in Nederland gaf Goudriaan twee
niveau bewonersverenigingen te organi- bureaus opdracht om de haalbaarheid te
seren en ondersteunen bij de ontwikkeling onderzoeken van een Nederlandse variant
van een eigen bouwplan. Voor deze van de ontwikkelcoöperatie. De Regie BV
dienstverlening betalen de verenigingen nam de organisatorische kant onder de
een bedrag van slechts vier procent van loep, Finance Ideas onderzocht de finan-
de stichtingskosten, een percentage waar ciële aspecten. Beide bureaus kwamen tot
volgens Goudriaan de ontwikkelaars en dezelfde conclusie: de ontwikkelcoöperatie
woningcorporaties in Nederland nog een is haalbaar, mits ze aan een aantal voor-
“In mijn ogen ligt het probleem bij de lokale
overheden, maar daar ligt ook de sleutel. Kijk,
gemeenten willen maar met één partij te maken
hebben, en dat is begrijpelijk. Er moet een partij
“De huidige initiatieven blijven in de koop hangen. Daar bedoel in het leven worden geroepen, een aanspreekbaar
ik mee dat de huurder gedifferentieerder is dan men denkt. orgaan dat organiseert en aanstuurt. Zodat bewo-
Alle instroomregelingen zijn voornamelijk op de koper gericht. Huurders willen ners wel al hun wensen kunnen realiseren, zonder
echt wel iets met wonen. Wij, de corporaties, moeten de woningen teruggeven dat ze steeds stuklopen op die status. Dat orgaan
aan de bewoners, die willen namelijk zelf beslissen. We zijn lang genoeg de moet ook de lokale overheden zelf benaderen. Niet
benevolent dictators geweest. Huurders moeten zélf zeggenschap krijgen.” omdat het een doel op zich is, maar omdat het
Elisabeth ter Borg zoveel kan verhelderen, ik denk dat het de
directeur Woonstichting Jutphaas
gemeenten ook kan helpen een aantal lokale
problemen op te lossen.”
Marcel van Lent
directeur De Regie

17.
16 Het Experiment - 4/ 2005
gerealiseerd, kan gemeenten op die ning blijft de financiering echter lastig. Pre-hypotheek burgers bedienen, net zoals ze doen met
punten faciliteren en zo de knelpunten Banken schrikken vaak terug van het Voor de financiering van de ontwikkel- de startersleningen via het Stimulerings-
wegnemen.” afzetrisico. Als in een project van vijftien coöperatie stelt Finance Ideas een revolving fonds Volkshuisvesting. Ook voor woning-
Ook aan de kant van de particulieren woningen vier mensen afvallen, hebben fund voor, waarin investeerders een start- corporaties zie ik een rol weggelegd.
bestaan struikelblokken. Grootste pro- de overblijvers een groot probleem. Ook kapitaal storten. Hiermee kan de coöpera- Nogal wat corporaties belijden met de
bleem is het verwerven van locaties en hiervoor biedt een landelijke organisatie tie zowel locaties verwerven als lokale mond dat ze de emancipatie van bewoners
de financiering daarvan. “Zolang de oplossing. Ze kan actief locaties verwer- bewonersgroepen financieren. Het aan de een warm hart toedragen. Dan hebben ze
gemeente geen bouwvergunning heeft ven, bestaande initiatieven financieren groepen geleende geld komt weer terug hier een mogelijkheid maatschappelijk
verstrekt, kan een particulier geen hypo- en het afzetrisico overnemen. Want die zodra zij een bouwvergunning hebben rendement te leveren. De ontwikkelcoöpe-
theek afsluiten”, aldus Goudriaan. “Waar vier woningen worden heus wel een keer en een hypotheek kunnen aantrekken. ratie geeft mensen in een zwaar geïnstitu-
kom je dan aan het geld om een stuk verkocht.” De coöperatie verstrekt dus een soort pre- tionaliseerde bouwmarkt immers veel
grond te kopen? Ook na de bouwvergun- hypotheek, maar dan tegen een normale meer gelegenheid om hun eigen wensen
rente, die volgens Goudriaan een stuk en behoeftes te realiseren.”
lager is dan de markt zou vragen. “Het
risicoprofiel is immers hoger. Projecten Geen werk overdoen
kunnen niet doorgaan omdat aangekochte Goudriaan wil met beide bureaus nog dit
locaties niet kunnen worden ontwikkeld. najaar een soort prospectus klaar hebben
Er kan sprake zijn van bodemvervuiling en voor de mogelijke participanten in de
dus hoge saneringskosten. En bewoners- coöperatie. Begin volgend jaar worden de
groepen kunnen tijdens de ontwerpfase partijen benaderd en moet de organisatie
uit elkaar vallen.” verder worden uitgewerkt. Een belangrijk
Ondanks deze risico’s zijn er genoeg par- uitgangspunt is alvast dat de coöperatie
tijen waarvoor het investeren in de ont- niet zelf een ontwikkelaar moet worden.
wikkelcoöperatie aantrekkelijk kan zijn, “Bij het geven van financiering moet
zegt Goudriaan. “Banken kunnen erin daarom een strak protocol worden opge-
stappen om later aan de particuliere steld dat garandeert dat de coöperatie aan
opdrachtgevers hypotheken te kunnen haar uitgangspunten blijft voldoen, dus
verstrekken. Gemeenten kunnen zo hun geen winst gaat boeken. En aan de kant
“Gemeenten moeten – al dan niet gebruikmakend van
de grondexploitatiewet – veel meer grond bestemmen
voor de doelgroep. Dat kan uiteindelijk ook een kosten-
besparende factor zijn. Daarnaast kun je je ook richten
op een doelgroep met een hoger inkomen. Met meer geld
kun je gewoon meer. Dat particulier opdrachtgeverschap
nu geen enorme golfbeweging genereert, daar hebben in
principe alle partijen ‘schuld’ aan, maar ik geloof dat een
belangrijke sleutel voor de oplossing bij de gemeenten
ligt. Zij moeten op een andere manier met de verdeling en
bestemming van grond omgaan.”
Jan Walrecht
directeur Bouwen in Eigen Beheer

18.
Het Experiment - 4/ 2005 17
van de dienstverlening moet er echt sprake “Om te beginnen de starters. Het experi- kelcoöperatie faciliterend werken zodat dan dat mensen een locatie samen vorm-
zijn van een toegevoegde waarde”, aldus ment met collectief particulier opdracht- mensen echt gaan investeren in slechte geven? Misschien niet allemaal even
Goudriaan. “Op dit moment zijn in veel geverschap in Casteren heeft aangetoond buurten. Maar dan op een schaal die nu spectactulair, maar wel op een manier
gemeenten bureaus actief die collectieven dat de consument uiteindelijk twintig niet mogelijk is.” die ze zelf willen.” ■
van particuliere opdrachtgevers uitstekend tot veertig procent minder betaalt dan Goudriaan verwacht dat het collectieve
Meer informatie: Jaap Goudriaan, SEV-
kunnen helpen, bijvoorbeeld Kuub in wanneer het huis was gebouwd door een particuliere opdrachtgeverschap onder de programma ‘Wat beweegt de woningmarkt?’,
Groningen of Bouwen in Eigen Beheer in ontwikkelaar. Daarbij kost het in sommige ontwikkelcoöperatie de eerste jaren nog goudriaan@sev.nl, telefoon 010 – 282 50 79.
Eindhoven. De coöperatie moet het werk gevallen wat meer tijd, maar dit komt geen hoge vlucht zal nemen. Een aandeel
van deze bureaus niet overdoen. Ze kan vooral door de wat moeizamere coördi- van vijf procent in de landelijke woning-
bijvoorbeeld wel de kwaliteit van die natie met de gemeente. Voor een tweede productie, zo’n 3.500 woningen dus, lijkt
bureaus gaan borgen, hun belangen lande- segment denk ik aan het experiment in hem reëel. “Maar dat is dan het begin. Ik
lijk ondersteunen of lokale bewoners- de Rotterdamse wijk Spangen, waarbij denk dat de onderstroom van de behoefte
groepen en gemeenten met hen in contact woningen om niet worden weggegeven, aan meer zeggenschap en keuzevrijheid
brengen. Welke diensten de coöperatie maar met een bouwplicht om iets nieuws zo sterk is, dat het in de toekomst alleen
precies gaat leveren, moeten we echter neer te zetten. Ook hier kan een ontwik- maar kan groeien. Want wat is er beter
nog concretiseren. Duidelijk is wel dat die
lokale bureaus nooit de voorfinanciering
van lokale projecten op zich kunnen
nemen. Dus daar heeft de ontwikkel-
coöperatie alvast een grote toegevoegde
waarde.”
Veel goedkoper
Voor wie is de ontwikkelcoöperatie vooral
aantrekkelijk? Anders gezegd: hoe maak
je potentiële investeerders enthousiast om
het startkapitaal bij elkaar te brengen?
Goudriaan ziet twee mogelijkheden.
“Ten eerste ligt een taak bij de rijksoverheid; zij moeten de gebruiker
“Er moet een omslag komen binnen het ambtelijk wakker maken. Er zijn zoveel mensen die geen idee hebben van wat er
orgaan. Er is te weinig aandacht voor dit soort allemaal kan. Ja, het grootste probleem is het gebrek aan bewustwording
onderwerpen. Kijk, op dit moment werkt het zo: van de gebruikers. Maak bijvoorbeeld nou eens een léuk tv programma
de gemeente komt met een stedenbouwkundig hierover. Niet zo’n afvalrace als het Blok. Maar gewoon een goed alledaags
plan waar je op kunt inschrijven. Draai dat nou verslag. Dat is echt leuk genoeg hoor. En daarnaast denk ik dat wij, archi-
eens om. Vraag je af: ‘Welke belemmeringen tecten, minder arrogant moeten worden. Wij moeten de vormgever zijn van
zijn er om níet uit te voeren wat de burger wil?’ woonwensen. We moeten ophouden te denken dat wij beter weten wat een
Bovendien moeten gemeenten meer doen aan gebruiker wil dan hijzelf.”
kennisuitwisseling. Er zijn gemeenten die ervaring Ineke Hulshof
architect Hulshof Architecten
hebben, die kennis moeten ze kunnen uitdragen.
Er is nog te veel angst bij bestuurders en ambte-
lijke organisaties om los te laten, om de hobbels
te nemen die we moeten nemen.”
P.J.M.J. Hoogenbosch
wethouder Harenkarspel, lid werkgroep Waarland Bouwt Zelf

19.
18 Het Experiment - 4/ 2005
OPINIE
‘DE MENS BLIJFT EEN FASCINEREND BEESTJE’

20.
Het Experiment - 4/ 2005 19
Adjiedj Bakas, toont zich in zijn meest recente boek ‘Megatrends
Nederland’ een waar orakel. Wat voor kleding dragen we over twintig
jaar: naveltruitjes of burqa’s? Wonen we gezellig door elkaar of sluiten
we ons allemaal op in ons eigen blanke, zwarte, beige of brunette
getto? Waarom heet West-Europa over niet al te lange tijd Eurabia?
In zeven heldere hoofdstukken vertelt Adjiedj met een scherpe
blik en verfrissende humor over wat ons in de toekomst te wachten
staat. Momenteel is hij in opdracht van de SEV bezig met het schrijven
van een essay met als rode draad ‘toekomsttrends in de huisvesting’.
Wij geven u alvast een voorproefje. door Rhea Bogaart, fotografie Geneviève Ruocco
“ALS MENSEN WILLEN WETEN wie ik ben... tja...”, denkt “Dat laatste is iets wat ik voorzie voor de rest van de Gekke Henkie
even na, zijn ogen lichten plots op, “Ik stel mijzelf graag wereld in de toekomst. Mensen nemen elementen uit “Kijk, Nederland is vijftig jaar bezig geweest te ontzuilen,
voor met de tekst: Hallo, ik ben uw huisfascist!” (Lacht bepaald cultuurgoed mee, en lenen hier iets, verbouwen dat is nu wel zo’n beetje klaar. Daar komt vanzelf iets
hartelijk.) “Mensen schrikken daarvan, het zorgt ervoor daar wat, en er ontstaan zogenaamde stammen, tribes. voor in de plaats. Een nieuwe vorm van verzuiling. En
dat ze in elk geval even hun aandacht erbij hebben. De wereld tribaliseert en glokaliseert. Met een k, ja. daar moeten de heren en dames beleidsmakers eens
Kijk, ik houd ervan om mensen aan het denken te zetten, Een voorbeeld: je bent single, en je hebt een druk leven, naar kijken.
dogma’s ter discussie te stellen. Iemand adviseerde mij je werkt veel, maar je feest ook goed. Dan wil je niet Vroeger had ieder zichzelf respecterend dorp een dorps-
ooit: “Vraag nooit aan een jurist of iets kan. Vertel hem ergens wonen waar op zondagochtend als jij je roes ligt gek. Dat was bijna stoer, iets om trots op te zijn. Of er
gewoon wat nodig is.” uit te slapen een baby begint te krijsen. Singles willen woonde een bepaalde familie waarvan algemeen bekend
“Ik kan me wel vinden in die gedachtegang, en dan denk helemaal niet naast jonge gezinnen wonen. En omge- was dat ze niet helemaal in orde waren. ‘Kijk daar heb je
ik niet alleen aan juristen. Natuurlijk is een trendwatcher keerd wil dat jonge gezin helemaal niet naast iemand gekke Henkie, van de familie Jansen.’ Omdat het maar om
niet meer dan iemand die goed kijkt en daar dan iets wonen die midden in de nacht thuiskomt en dan ook een heel kleine groep social outcasts ging, was het voor
over roept. Je kunt een heleboel kanten op met wat ik nog muziek gaat draaien. Mensen zoeken een wijk uit, een gemeenschap ook makkelijker om daar samen zorg
zeg, maar het gaat erom dat je nadenkt, dat je gáát een plek waar gelijkgezinden wonen, mensen die toch voor te dragen. Tegenwoordig vallen deze mensen overal
nadenken.” ongeveer hetzelfde willen als zijzelf.” buiten, en niemand wil ze in de buurt hebben wonen.
Bovendien is met de groei van de bevolking die groep ook
Tribalisering en glokalisering “Dat is ook zo’n enorm misverstand van de woning- veel groter geworden.”
“Ik ben geboren en opgegroeid in Zuid-Amerika. Daar corporaties van tegenwoordig, dat ze denken dat
heerst een heel andere mentaliteit dan hier. Hier ben je gemengd wonen moet worden gestimuleerd. Kijk vroeger De politie vangt kilo’s coke
vooral gericht op werk, en een safe haven opbouwen. had je dat ‘wijkgevoel’. Maar dat moest ook. Je was per jaar, sluis dat door aan
Daar willen mensen liever feesten, en daaromheen wordt op een bepaalde manier meer van elkaar afhankelijk. die junks, dan doen we er
de rest ingericht. Kijk, Suriname was een land waar Al was het maar voor sociaal contact. Mensen waren niet nog wat nuttigs mee
allerlei volkeren en culturen samenkwamen, en het van bereisd, velen kwamen hun hele leven niet verder dan het
de grond af moesten en mochten opbouwen. Daardoor dorp waar ze woonden. Nu, met alle nieuwe technologie, “Ik ben voor het creëren van woonomgevingen voor die
krijg je ook een nieuwe cultuurvorming; mensen nemen weten mensen niet meer wie er naast ze woont. En dat groep. Buiten de stad. Wij willen ze niet in de achtertuin,
hoeft ook niet. Je kunt zoveel breder en verder communi- maar zij hoeven ook niet zonodig in de buurt van mensen
Je kunt een heleboel kanten ceren. Waar heb je die buurman voor nodig? Je maakt dus die ze trachten allerlei regels op te leggen. Hannah
op met wat ik zeg, maar het ook andere woonkeuzes. Daar moeten corporaties zich Belliot, wethouder in Amsterdam, heeft vanuit zorgoog-
gaat erom dat je nadenkt in gaan verdiepen. Hetzelfde gebeurt met het aanbieden punt een voorstel gedaan voor zogenoemde ‘junkenflats’.
van koopwoningen aan allochtonen. Men begrijpt maar Zo noemt ze het natuurlijk niet, maar zo mag je het best
elementen van hun cultuur mee die ze mooi vinden, en niet, dat de allochtonen die eerst zo bij elkaar klitten in zien, vind ik. Niks heropvoeden, niks afkicken. Gewoon
die op dat moment in dat nieuwe land van toepassing een achterstandswijk, wanneer ze het zich kunnen ver- een duidelijke ruimte om te gebruiken. Zij is daar heel
zijn. Neem nou het kastestelsel. Alle Indiërs waren oorloven, weigeren een huis in die oude buurt te kopen. goed mee bezig, en er vrij ver in.
daarmee opgegroeid, maar dat hebben ze er in Suriname Ze trekken weg naar een middenstandswijk. Dat komt Ik vind dat je dat moet doorvoeren. Plaats daar de zware
meteen uitgegooid: “Dat is leuk geweest, we hebben doordat die mensen uit een veel sterkere klassenmaat- gebruikers, faciliteer ze. De politie vangt kilo’s coke per
er niks meer aan, weg ermee.” En dan ontstaat er onder schappij komen. Wanneer zij zich dan eindelijk een koop- jaar, sluis dat door aan die junks, dan doen we er nog wat
dezelfde naam een nieuwe religie met veel oude elemen- huis kunnen veroorloven, willen ze dat ook met trots nuttigs mee.
ten, maar ook met veel nieuwe invloeden, aangepast laten zien, en ergens iets ‘op stand’ kopen. Dan krijg je Ze zitten daar, en de enige regel is: als je er zit mag je er
aan de dagelijkse realiteit. Dat vind ik mooi, dat zoiets dus wijken met middenstand-allochtonen. Zeg ik wijken? niet meer uit. Maar je krijgt wel elke dag je dosis, zonder
vanzelf evolueert, als mensen de kans maar krijgen om Hele steden! Kijk naar Capelle aan den IJssel of Almere. dat je mensen moet lastigvallen om dat bij elkaar te
die keuzes te maken.” Dat bedoel ik ook met tribalisering.” sprokkelen. Met een beetje geluk nemen ze een over-

21.
20 Het Experiment - 4/ 2005
OPINIE
Mensen gaan kiezen voor ‘deeltijdwonen’.
Je huurt bijvoorbeeld een kamer in het Hilton in
Rotterdam in de winter en de rest van het jaar
doe je hetzelfde, maar dan in New York, of Rio
waar je maar wilt
Je ziet ook dat ouderen, inderdaad de senioren tribe,
steeds meer uit Nederland verhuizen. Zoals in Amerika
de staat Florida dé seniorenstaat is geworden, worden
voor Europa Zuid-Frankrijk en Spanje dat. De Neder-
landse gemeenschap in Spanje is nu al heel groot. Wist
je dat in Javea, de Costa Blanca, een blad voor en door
Nederlandse ex-pats wordt uitgegeven: ‘Hallo’. Dat blad
heeft nu al een grotere oplage dan Vrij Nederland. Er
wonen nu 80.000 Nederlandse senioren in het buiten-
land, en dat worden er alleen maar meer.”
“Zoals gezegd vertrekken niet alleen de senioren uit
Nederland. Ook de hoogopgeleide jongeren waaieren uit
over de wereld. Met het één worden van Europa is het
makkelijker geworden om elders aan het werk te kunnen.
Jongeren zoeken naar plaatsen die aansluiten bij hun
interesses en kunnen daar ook makkelijk heen. Reizen is
dosis, en gaan ze dood.” (Lacht hardop.) “Nee, kijk, ik gelijkvloers, je veegt alles er zo in, maar ook zo weer uit. al lang geen dure aangelegenheid meer. Zo krijg je ook
bedoel dat je moet experimenteren met woonvormen die Functionaliteit, geen fröbelarchitectuur. En inderdaad, steden waar de jongeren in de meerderheid zijn, waar zij
werken voor de doelgroep. Neem nou probleemgezinnen weer een nieuwe tribe. de cultuur bepalen. In Nederland vind ik Rotterdam een
als de Tokkies, daar moet je gewoon hele dorpen voor Glokalisering is dan weer een gevolg van die tribalise- goed voorbeeld van een dergelijke stad. Er gebeurt veel
maken. Tokkiedorp. Of een Tokkieprovincie met een ring. Daar bedoel ik mee dat mensen tot een tribe gaan voor en door jongeren. Er is een cultuur aan het ontstaan
Tokkiebestuur. Het Land van Ooit met Madurodam als behoren die loyaliteiten aan een aantal landen tegelijk die toch niet voor de senioren is. En dat zie je. Ik vind dat
hoofdstad. (Schaterlacht.) Nederland zoekt nog te veel heeft, maar die lokale elementen blijft waarderen. De prachtig.”
naar manieren om dit soort groepen weer bij de les te gevolgen van deze nieuwe attitude voor de ruimtelijke
krijgen, ze weer in het gareel te laten lopen. En eigenlijk ordening en daarmee de samenhangende aspecten als Thuis
moet je dat juist niet doen.” infrastructuur, onroerendgoed-markten en regelgeving “Natuurlijk hechten mensen aan hun wortels. Juist in
zijn groot. Kijk, de Palestijns-Israëlische kwestie wordt nu tijden van globalisering gaan mensen op zoek naar
Zelfregulering al uitgevochten in de straten van Amsterdam. Je hoeft houvast, iets dat je onderscheidt van de meute, maar wat
“Ik denk dat wanneer de SEV een goed experiment wil niet meer ergens continu te wonen om er voeling mee te ook bindt met gelijkgezinden. En dan is de keuze voor je
ondersteunen, het als volgt zou moeten: jullie gaan op hebben. Mensen gaan ook niet meer echt op vakantie. vaderland niet moeilijk. Nationalisme is in Nederland een
zoek naar een stad, nee, eerder een dorp, en dat dorp Ik bedoel, je bent vrijwel altijd in verbinding met thuis. vies woord. Maar je ziet dat dat aan het veranderen is.
vraagt aan VROM zo’n vijf jaar experimenteerstatus. Je hebt een mobiel met overal bereik, je checkt je e-mail Juist nú vinden mensen het belangrijk die binding te
Net als Rotterdam, dat hele beleid rond die Keileweg regelmatig. Mensen komen niet meer echt los van hun voelen, daar een bepaalde zekerheid en identiteit aan te
en de prostitutie, dat kan omdat Rotterdam vijf jaar dagelijkse bezigheden. En dat gaat nog sterker worden. ontlenen. En ook dat is een onderdeel van wat ik glokali-
lang een landelijke experimenteerstatus heeft gekregen. Mensen gaan kiezen voor ‘deeltijdwonen’. Je huurt bij- sering noem. Dat gevoel blijven mensen zoeken, maar
Dan pas kun je werkelijk zien wat werkt, en wat absoluut voorbeeld een kamer in het Hilton in Rotterdam, neemt niet meer alleen in hun vaderland. Ze hebben meer plaat-
niet. Nou zo’n gemeente moeten jullie vinden, en dan een abonnement op bepaalde diensten, zoals een bood- sen die thuis zijn, elk met hun elementen waar zij hun
plaatsen jullie daar alleen maar mensen van onderaan schappenservice en een wasservice, en daar woon je dan identiteit en hun trots aan ontlenen. Ik herken dat erg.
die sociale woonladder. Geen regels, geen opgelegd bijvoorbeeld in de winter en de rest van het jaar doe je Ik kan thuis zijn in Amsterdam, maar voel me net zo thuis
bestuur. Gewoon laten bestaan. Je zult zien dat er vanzelf hetzelfde, maar dan in New York, of Rio waar je maar in Hong Kong, of Sao Paolo. Al die plaatsen geven mij
regels en een vorm van bestuur ontstaan in zo’n situatie. wilt. Op plaatsen waar je een bepaalde binding mee iets wat ik zoek. En ik heb de mogelijkheid om tussen
Je moet het wel blijven monitoren, maar je legt geen hebt, waar je iets zoekt, of al gevonden hebt.” die verschillende ‘thuizen’ te reizen zonder me steeds
regels op. Niks voor wat hoort wat. Gewoon doen, en “Er zijn al experimenten gaande, waar bestaande reiziger of toerist te voelen.”
kijken. En leren. Misschien dat er dan een beter beeld hotels tot een soort woonhotels worden omgebouwd.
ontstaat van de behoeften van de mensen die tot deze In Londen bijvoorbeeld. Maar ook in Nederland worden “Er is zo veel aan het veranderen en er gaat nog veel
groep behoren. bij woningen in stadscentra steeds meer services gele- meer veranderen. Mijn streven is vooral voeling te
En na vijf jaar kun je die vergaarde kennis gaan toepas- verd. Zwem- en fitnessfaciliteiten, was- en boodschap- houden met mensen uit al die verschillende tribes, te
sen, en misschien kom je dan tot de conclusie dat er een pendiensten, en dat vindt gretig aftrek. Het lijkt nu iets kijken waar ze heen gaan, wat ze willen, en hoe ze dat
hele provincie moet komen voor deze groep. Ik denk aan dat alleen voor de elite is weggelegd, maar het wordt bewerkstelligen. Ja, voor mij blijft de mens een fascine-
Zeeland, daar heb je al van die handige vakantiehuisjes, steeds bereikbaarder voor de middenklasse. rend beestje...” ■

22.
Het Experiment - 4/2005 21
SPORT- EN SPEELPROJECT DE SUIKERSPIN
PAUL VAN VEENENDAAL door Frieda Crooy, fotografie Oscar Timmers
DE SUIKERSPIN is een sport- en speelproject in de buiten spelen en nu nog sporter en trainer in zijn om die op te lossen.” Van Veenendaal is rustig en
Utrechtse wijk Noord-West. Paul van Veenendaal (39) vrije tijd, is Van Veenendaal bezorgd over de ‘luiere ontspannen, dat heeft daar ook vast mee te maken.
werkt er iedere woensdagmiddag van half een tot vijf leefstijl’ van kinderen: “Wij hadden geen computer, Welzijnsstichting Portes, waar Van Veenendaal in
en iedere vrijdagmiddag van drie tot zeven (als het dan nu brengen veel kinderen uren achter dat beeldscherm dienst is, heeft een klein budget voor de Suikerspin,
nog licht is). Buurtkinderen tot twaalf jaar kunnen dan door. Dat vertaalt zich in een slechte motoriek.” dat wordt aangevuld met inkomsten van de snoep-
sport- en spelmiddelen lenen, en begeleiding krijgen Behalve de broodnodige beweging voorziet de verkoop: “Voor vijf eurocent kunnen ze snoep kopen.
van Paul, de sportmedewerker. Ze moeten wel een Suikerspin ook in een veiliger omgeving voor de kin- Dat geld gebruiken we om nieuw materiaal te kopen,
waardevol onderpand inleveren, zoals hun mobieltje, deren. En de allochtone en autochtone kinderen leren dus het gaat rechtstreeks terug naar de kinderen.”
sleutels of jas. Kinderen die met hun ouders komen, met elkaar om te gaan: “Door samen te spelen, leren Als de Suikerspin er niet was, zou er eigenlijk niets
hoeven dat doorgaans niet. De leeftijdsgrens van ze elkaar kennen en waarderen. Conflicten laat ik ze over blijven voor de kinderen: “Het is geen rijke buurt,
twaalf jaar hanteert Paul soepel: “Oudere kinderen zoveel mogelijk zelf oplossen. Als dat niet lukt, help ik kinderen zitten niet op clubs, dus dit is toch wel het
geef ik ook gerust een voetbal of tennisrackets als ze erbij. Nou, dan is het snel: handje geven en weer over! minimum. En soms doen we wat extra’s. Gaan we met
dat willen. Als de kleintjes er geen last van hebben, Echt grote problemen doen zich heel zelden voor. de kinderen een dagje naar Kid City. Vinden ze leuk.
anders is het afgelopen.” Zelf opgegroeid met veel En dan is een bezoek aan de ouders weer voldoende Ik ook.”