Diş Hekimliğinde Artikülasyon Kanunları

1. Dönem V, Gnatoloji
Artikülasyon
Kanunları
Öğr. Gör. Dr. Özge Arifağaoğlu
Protetik Diş Tedavisi A.D.

2. ● Artikülasyon nedir?
Alt ve üst dişler temas halindeyken, sentrik
okluzyondan uzağa veya sentrik okluzyona doğru
hareketleri.
● Artikülasyon: Dinamik durum
Okluzyon: Artikülasyonun belirli ve statik bir safhası

3. ● Normal şartlarda, dişlerin okluzal anatomisi, mandibula
hareket paternini belirleyen yapılarla uyum içerisindedir.
● Herhangi bir hareket sırasında bu yapıların birbirleriyle
olan anatomik ilişkileriyle tekrarlanabilir bir yol
oluştururlar.

4. Mandibular hareketleri kontrol eden bu yapılar ikiye ayrılır:
1. Posterior kontrol faktörleri : TME’ler
2. Anterior kontrol faktörleri: Anterior dişler
Posterior dişler bu iki kontrol faktörü arasında konumlanır ve iki kontrol
faktöründen de etkilenirler.

5. Artikülasyon Kanunları
⮚ Kesici yolu eğimi (Anterior rehberlik)
⮚ Kondil yolu eğimi (Kondiler rehberlik)
⮚ Oryantasyon (Okluzyon) düzlemi
⮚ Kompanzasyon (Spee) eğrisi
⮚ Kasp eğimleri

6. Posterior kontrol faktörü
(kondiler rehberlik)
● Kondil sentrik ilişki pozisyonundan çıktığında; mandibular
fossanın artiküler eminensi boyunca aşağı doğru hareket eder.
● Bu hareketin derecesi mandibulanın öne doğru hareketi boyunca
artiküler eminensin dikliğine bağlıdır.

7. Yüzey dikse
kondil dik ve
vertikale açılı bir yol
izler.
Yüzey düzse
kondil düz ve
vertikale az
açılı bir yol
izler.

8. Kondiler rehberlik açısı: Kondilin horizontal referans
düzleminden uzaklaştığı açıdır.

9. ● Her iki TME mandibulanın posterior grup hareketlerinin
rehberliklerini yaparlar ve mandibulanın posterior
hareketlerinin karakterini belirlerler.
● Bu yüzden TME’ye mandibular hareketlerin posterior
kontrol faktörü denir.
● Kondiler rehberlik sabit faktördür çünkü sağlıklı bireyde
değişmez. Ancak travma, cerrahi işlem gibi koşullarla
değişir.

10. Anterior Kontrol Faktörleri
(Anterior Rehberlik)
● Anterior dişler mandibulanın ön grup hareketlerini
belirler.
Mandibula anteriora veya laterale hareket ettiğinde,
mandibular dişlerin insizal yüzeyleri, maksiller dişlerin
lingual yüzeyleriyle oklüzyona gelir.
● Maksiller anterior dişlerin lingual yüzeylerinin dikliği
mandibular hareketlerin miktarını belirler.

11. ● Vertikal overlap (overbite) çoksa
mandibulanın ön kısmı dik bir yol
izleyecektir (anterior dişlerin
vertikal rehberliği çok).
● Vertikal overlap (overbite) azsa,
anterior dişler mandibular
hareketler sırasında az bir miktar
vertikal rehberlik sağlar.

12. Anterior rehberlik değişkenlik gösterebilir:
A. Restorasyonlar, ortodontik tedavi, çekim gibi
dental işlemler
B. Ayrıca çürük, parafonksiyonel alışkanlıklar ve
diş aşınmaları gibi patolojik durumlar

13. Kontrol Faktörlerinin Yorumlanması
● TME ve anterior dişlerin anatomilerindeki değişiklik
mandibulanın hareket paterninin değişmesine yol açar.
● Eksentrik hareketlerde;
TME’ye yakın olan dişin hareketi eklem
anatomisinden
Anterior dişlere yakın olan dişin hareketi anterior
rehberlikten daha fazla etkilenir.

14. Mandibular hareketin vertikal ve horizontal komponentleri
bulunmaktadır ve bu komponentler arası ilişki mandibular
hareket mekanizmasının çalışmasında önemlidir.
• Vertikal komponent hareketin superoinferior
fonksiyonudur.
• Horizontal komponent anteroposterior hareketin
fonksiyonudur.

15. Horizontal düzlemde: 4 birim
Vertikal düzlemde: 0 birim yer
değiştirme sonucu: horizontal
düzlemde sapma görülmez ve
sapma açısı 0 derecedir.
Horizontal düzlemde: 4 birim
Vertikal düzlemde: 4 birim yer
değiştirme sonucu: horizontal
düzlemden sapma görülür ve
sapma açısı 45 derecedir.

16. Horizontal düzlemde: 4 birim
Vertikal düzlemde:
• posterior kontrol fakt.: 4
birim
• anterior kontrol fakt. : 6
birim yer değiştirmesi
X: Her iki kontrol faktörüne eşit mesafe, yaklaşık 51 derecelik bir
hareket
PCF’ ye en yakın noktada: 45 dereceye yakın bir hareket
ACF’ye en yakın noktada: 57 dereceye yakın bir hareket meydana
gelir.

17. ● Anterior rehberlik ve kondiler rehberliklerin önemi;
posterior dişlerin morfolojilerini etkilemeleridir.

18. Okluzal Morfolojinin Vertikal Belirleyicileri
● Okluzal morfolojinin vertikal belirleyicileri kasp
yükseklikleri ve fossa derinlikleridir.
● Bir kaspın boyu ve fossa tabanına kadar olan derinliği
çeşitli faktörler tarafından belirlenir.

19. ● Kasplar, interkaspal pozisyonda temasta olacak ancak
eksentrik hareketlerde diskluze olacak uzunlukta
olmalıdır.

20. Kondiler rehberliğin (eminens
açısının) kasp yüksekliğine etkisi
● Mandibula protrüze olduğunda kondil artiküler eminens
boyunca aşağı doğru hareket eder.
● Kondilin, horizontal referans düzlemiyle ilişkili olan aşağı
doğru hareket miktarını eminensin dikliği belirler.
● Eminens dikliği çok olduğunda kondil daha aşağı ve ileri
hareket etmeye zorlanır.
● Bunun sonucu olarak da kondil, mandibula ve mandibular
dişlerin vertikal hareketi çok olur.

21. • Kondil horizontal referans düzleminden 45 derece açıyla
uzaklaşmaktadır.
• Modeli basitleştirmek için anterior rehberlik de eşit açıyla
● Protrüziv hareketlerde alt
ve üst premoların
eksentrik kontak
yapmaması için kasp
açısının 45 derece
açıdan biraz az olması
gerekir.

22. Sonuç olarak;
Büyük açılı (dik) vertikal
belirleyiciler (kondiler
rehberlik, anterior
rehberlik), daha dik
posterior kasplar
oluşturacaktır.
Kondiler rehberlik ve anterior rehberliğin horizontal düzlemle
yaptığı açı 60 derece olarak gösterilmiştir.

23. Anterior rehberliğin kasp yüksekliğine etkisi
Aynı vertikal overlapte, horizontal
overlap arttığında anterior rehberlik
açısı azalır.

24. Aynı horizontal overlapte, vertikal
overlap arttığında anterior rehberlik
açısı artar.

25. Anterior dişlerin vertikal ve horizontal overlaplarının
değişmesi mandibulanın vertikal hareket paterninin
değişmesine neden olur.
Horizontal overlap artarsa
● Anterior rehberlik açısı azalır.
● Mandibulanın vertikal hareketi
azalır.
● Posterior kasplar düzleşir.
Vertikal overlap artarsa
● Anterior rehberlik açısı artar.
● Mandibulanın vertikal hareketi
artar.
● Posterior kasplar dikleşir.

26. Okluzyon düzleminin kasp yüksekliğine etkisi
● Okluzal düzlem: Maksiller dişlerin bukkal kasp tepelerinin ve
insizal kenarlarının temas ettiği varsayılan düzlemdir.
● Düzlemin eminensin açısıyla olan ilişkisi kaspın dikliğini
etkiler.
Okluzal düzlem, artiküler eminens açısına paralelleştikçe
kasp yüksekliği azalır.

27. Şekilde;
Kondiler ve anterior
rehberlik açısı: 45 derece
Senaryo 1: Okluzyon
düzlemi POA olduğunda;
daha düz kasp
Senaryo 2: Okluzyon
düzlemi POB olduğunda;
Daha dik (uzun) kasp

28. Spee eğrisinin kasp yüksekliğine etkisi
● Çenelere lateralden bakarsak, kaninin cusp tepesinden
başlayarak posterior dişlerin bukkal kasp tepelerine hayali bir
çizgi çizilecek olursa okluzal düzlemde bir eğri görülür ve bu
eğriye spee eğrisi denir.
● Spee eğrisinin kurvatürü eğrinin yarıçapının uzunluğuyla
tanımlanabilir.

29. A. Büyük yarıçapı olan eğri daha sığ bir spee eğrisi oluştururken,
B. Yarıçapı küçük olan bir eğri daha derin bir spee eğrisi
oluşturur.

30. Spee eğrisinin kurvatürü kasp yüksekliğini etkiler.
Mandibula horizontal referans düzleminden 45 derece açıyla öne
doğru hareket ederken;
A. Spee eğrisi düz olduğunda;
daha dik kasplar oluşur.
B. Spee eğrisi derin olduğunda;
daha düz kasplar oluşur.

31. ● Spee eğrisinin oryantasyonu posterior dişlerin kasp yüksekliğini
etkiler. Şekilde, eğrinin yarıçapı horizontal düzlemle 90 derece açı
yapmaktadır.
● Yarıçapın distalinde konumlanan molarların kısa kaspları
bulunurken, eğrinin mezialinde konumlanan premolarların
kaspları daha uzundur.

32. Mandibular lateral translasyon hareketinin kasp
yüksekliğine etkisi
● Mandibular lateral translasyon
hareketi lateral hareketler
sırasında mandibula gövdesinin
yana kaymasıdır (Bennett
hareketi).
● Lateral hareket sırasında
dengeleyen kondil aşağı, öne ve
içe (mediale) doğru hareket eder
ve bu hareketi çalışan taraf
kondilinden geçen eksen
etrafında yapar.

33. Dengeleyen kondilin içe hareketi iki faktör tarafından
belirlenir.
1. Mandibular fossanın medial duvarının morfolojisi
2. Çalışan taraftaki TM ligamentin iç horizontal kısmı

34. ● TM ligament çok gergin
ve medial duvar kondile
çok yakınsa çalışan
kondilde (rotasyon
yapan) saf rotasyon
hareketi olur.
● Bu durumda translasyon
hareketi oluşmaz.

35. ● Çoğunlukla TM ligament gevşektir
ve medial duvar, dengeleyen
kondilin medialinde kalır.
● Bu durumda dengeleyen kondil,
medial duvarın iç kısmına hareket
eder ve lateral translasyon hareketi
oluşur.
● Medial duvarın konumu ne kadar
medialdeyse ve çalışan taraftaki
TM ligament ne kadar gevşekse o
kadar çok lateral translasyon
hareketi oluşur.

36. ● Lateral translasyon hareketi
arttıkça alt ve üst dişler
arasında temas olmadan
hareketin sağlanabilmesi
için posterior kasplar kısalır.
(Lateral translasyon
hareketinin miktarının kasp
yüksekliğine etkisi)
Kasp yüksekliği
1>2>3

37. ● Lateral translasyon
hareketinde çalışan
kondilin hareket yönü
TME’nin morfolojsi ve
ligamentler ile belirlenir.
● Çalışan kondil laterale
hareket ettiğinde
genellikle 60 derecelik
açıyla (rotasyonla)
lateral translasyon
yapar.

38. ● Lateral translasyon
sırasında çalışan
taraf kondilinin vertikal
hareketi de kasp
yüksekliğini etkiler.
● Çalışan kondilin
laterosuperior hareketi, düz
lateral harekete göre
daha kısa kasp
yükseklikleri gerektirir.
(Lateral translasyon
hareketinin yönünün kasp
yüksekliğine etkisi)
Kasp yüksekliği
3>2>1

39. ● Mandibulanın lateral translasyon hareketi erken olursa,
dengeleyen taraf kondilinin fossadaki translasyon
hareketinden önce gerçekleşir. Buna İmmediat Side
Shift ya da İmmediat Translasyon Hareketi denir.
● İmmediat side shift artarsa kasp yüksekliği azalır.
(Lateral translasyon hareketinin zamanının kasp
yüksekliğine etkisi)

40. Okluzal Morfolojinin Horizontal Belirleyicileri
● Okluzal yüzeydeki oluk ve sırtların yönünü etkiler.
● Kaspların konumunu da etkiler. Eksentrik
hareketlerde marjinal sırtlar arasından ve oluklar
üzerinden geçtiği için

41. Her sentrik kasp tepesi,
karşıtı olan diş üzerinde
mediotrüziv (A) ve laterotrüziv
(B) yollar oluşturur.

42. Rotasyon yapan kondile olan mesafenin sırt ve olukların yönüne etkisi
● Diş, rotasyon ekseninden uzaklaştıkça laterotrüziv ve
mediotrüziv yolların oluşturduğu açı genişler. Bu hem
mandibular (A) hem de maksiller (B) dişler için geçerlidir.

43. uzaklığın sırt ve olukların yönüne
etkisi
● Diş, midsagittal düzlemden uzaklaştıkça laterotrüziv ve
mediotrüziv yolların oluşturduğu açı artar. Bu hem mandibular
(A) hem de maksiller (B) dişler için geçerlidir.

44. midsagittal düzleme olan
mesafenin sırt ve oluk yönüne
etkisi
● Diş, çalışan kondile uzak,
midsagital düzleme daha
yakınsa sonraki belirleyici
öncekinin etkisini azaltır.
● Dişin midsagital düzleme ve
rotasyon yapan kondile
uzaklığı fazla ise laterotrüziv
ve mediotrüziv yollar arası açı
en fazladır.
Dental arkın eğiminden dolayı ; rotasyon
kondiline uzaklık artarsa midsagital düzleme
olan uzaklık azalır.

45. ● Genelde anterior bölgeye yakın dişlerde laterotrüziv ve
mediotrüziv yollar arasında, posterior dişlere göre daha büyük
açılar oluşur.

46. Mandibular lateral translasyon
hareketinin sırt ve oluk yönlerine
etkisi
● Lateral translasyon hareketi okluzal morfolojinin
vertikal belirleyicisidir ancak marjinal sırt ve olukların
yönünü de etkilemektedir.
● Lateral translasyon hareketinin miktarı arttıkça
laterotrüziv-mediotrüziv yollar arası açı artar.

47. ● Lateral translasyon hareketi sırasında rotasyon yapan kondilin
(çalışan) yönü laterotrüziv-mediotrüziv yolların yönünü ve açılarını
etkiler.
● Rotasyon yapan kondil (çalışan) lateral ve anterior yönde kayma
yaparsa, laterotrüziv ve mediotrüziv yollar arası açı azalır.
● Kondil laterale ve posteriora kayma yaparsa, açı artar.

48. İnterkondiler mesafenin sırt ve oluk yönüne etkisi
● İnterkondiler mesafe artarsa, laterotrüziv ve
mediorütrüziv yollar arası açı azalır.

49. Okluzal Morfolojinin Vertikal
Determinantları

50. Okluzal Morfolojinin Horizontal
Determinantları