Η αποαποικιοποίηση και ο τρίτος κόσμος

1. Η Αποαποικιοποίηση
και ο Τρίτος Κόσμος
Ο Μεταπολεμικός κόσμος
Ρασιδάκη Πηνελόπη

2. α. Η πτώση των αποικιακών αυτοκρατοριών.
Αποαποικιοποίηση : η απαλλαγή μιας χώρας από το αποικιακό
καθεστώς και η μετατροπή της σε ανεξάρτητο κράτος.
Τα αίτια που οδήγησαν στην αποαποικιοποίηση:
 Οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι, που διεξήχθησαν στο όνομα της
ελευθερίας, έδωσαν ώθηση στο αίτημα της εθνικής ανεξαρτησίας των
αποικιοκρατούμενων λαών.
 Η πολεμική κινητοποίηση των αποικιών, ιδιαίτερα της Ινδίας, είχε
σαν αποτέλεσμα την στρατιωτική και οικονομική τους οργάνωση.
Έτσι, δεν μπορούσαν πια να ελέγχονται από μικρούς αποικιακούς
στρατούς.
 Η παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929, πλήττοντας τις τιμές των
αγροτικών προϊόντων που παρήγαγαν οι αποικίες, επέτεινε τις
οικονομικές και κοινωνικές αναταραχές στους κόλπους τους.
 Το 1941-1942 οι Ιάπωνες κατέκτησαν μεγάλες περιοχές της Ασίας
από τις δυτικές δυνάμεις, με το σύνθημα «η Ασία στους Ασιάτες»,
και έμπρακτα κατέδειξαν ότι οι αποικιοκράτες δεν ήταν ανίκητοι.
 Καμία από τις δύο υπερδυνάμεις δεν ήταν θετική με την
αποικιοκρατία: ούτε η σοσιαλιστική ΕΣΣΔ ούτε οι ΗΠΑ, η πρώτη
αποικία που απέκτησε την ανεξαρτησία της.
Ρασιδάκη Πηνελόπη

3. ΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΙΚΙΑΚΩΝ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΩΝ
Μ. ΒΡΕΤΑΝΙΑ
 → Στην Ινδία οι Βρετανοί αντιμετώπιζαν το
κίνημα του Μαχάτμα Γκάντι, υποστηρικτή της μη
βίας στο διάστημα των δύο παγκόσμιων πολέμων.
 → Στον Β΄ Παγκόσμιο υποσχέθηκαν να της
δώσουν την ανεξαρτησία της κάτι που
πραγματοποιήθηκε το 1947. Όμως συνοδεύτηκε
από ένα εμφύλιο μεταξύ ινδουιστών –
μουσουλμάνων που οδήγησε στη διχοτόμηση της
χώρας και τη δημιουργία δύο κρατών: α)της
Ινδίας και β) του μουσουλμανικού Πακιστάν
 → Η πτώση της Βρετανικής αποικίας στην Ινδία
έφερε την ανεξαρτησία στην α) Κεϋλάνη, β)
Βιρμανία, γ) Ινδονησία και γ)Ινδοκίνα (ήττα των
Γάλλων από τους Βιετναμέζους κομμουνιστές το
1954)
Ρασιδάκη Πηνελόπη

4. Η αποαποικιοποίηση της Ασίας
Ρασιδάκη Πηνελόπη

5. Ο Μοχάντας Καραμτσάντ
Γκάντι ήταν Ινδός πολιτικός, στοχαστής και
επαναστάτης ακτιβιστής .Ήταν ο πρώτος
εθνικός ηγέτης ο οποίος υποστήριξε την
αντίσταση στην αποικιοκρατία χωρίς τη χρήση
βίας αλλά με ειρηνικά μέσα. Έδωσε τέλος σε
περίπου 200 χρόνια βρετανικής κυριαρχίας
και διαφύλαξε την εθνική αξιοπρέπεια και
ελευθερία της Ινδίας. Το πιο ξεχωριστό μέσο
αναμέτρησης ήταν το κίνημα της άρνησης
συνεργασίας με τους αποικιοκράτες. Οι Ινδοί
σταμάτησαν να εργάζονται για τους
Βρετανούς, να πληρώνουν φόρους, να
προμηθεύονται βρετανικά προϊόντα. Επίσης,
χρησιμοποίησε την απεργία πείνας, από την
οποία κινδύνευσε ακόμη και η ίδια του η ζωή,
για να πιέσει τους Βρετανούς να
προχωρήσουν σε συμβιβασμούς και
παραχωρήσεις. Πιθανόν η ημέρα που
ξεκίνησε ο Γκάντι την απεργία πείνας να ήταν
η αρχή του τέλους μιας ολόκληρης εποχής
βρετανικής κυριαρχίας για την Ινδία.
Ρασιδάκη Πηνελόπη

6. Μέση Ανατολή - Αίγυπτος
 → Αναπτύχθηκε ο αραβικός εθνικισμός υπό την
ηγεσία του προέδρου της Αιγύπτου Γκαμάλ
Αμπντέλ Νάσερ εναντίον των Βρετανών
 → 1956: οι Αγγλογάλλοι εισέβαλαν στην Αίγυπτο
(στο Σουέζ) από όπου αναγκάστηκαν να
αποχωρήσουν εξαιτίας της αντίδρασης ΕΣΣΔ και
ΗΠΑ
 Αλγερία
 → Αιματηρός πόλεμος ενάντια στη γαλλική
αποικιακή εξουσία
Ρασιδάκη Πηνελόπη

7. Ο Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ, πρόεδρος της Αιγύπτου (1954 -1970).
Πρωτεργάτης του Κινήματος των Αδεσμεύτων
και υπέρμαχος ενός κοσμικού αραβικού εθνικισμού,
αντιτάχθηκε στην αγγλο- γαλλική επιρροή στη Μέση Ανατολή,
στάση που κορυφώθηκε στην κρίση του Σουέζ το 1956.
Ρασιδάκη Πηνελόπη

8. Συνέπειες
Η ήττα των Αγγλογάλλων στο Σουέζ
έδειξε την παρακμή τους και επιτάχυνε
την αποαποικιοποίηση:
 Ο Ντε Γκολ (Γάλλος ηγέτης,
στρατηγός) παραχώρησε την
ανεξαρτησία στις γαλλικές αποικίες
της Αφρικής και της Αλγερίας (1960)
.
Ρασιδάκη Πηνελόπη

9. Ο Σαρλ ντε Γκωλ (ή Κάρολος ντε
Γκωλ, Charles de Gaulle, 1890 -
1970), ήταν Γάλλος στρατηγός και
πολιτικός. Μεταξύ του 1944 και
του 1946, μετά την απελευθέρωση
της Γαλλίας από τη γερμανική κατοχή,
ήταν επικεφαλής της γαλλικής
προσωρινής κυβέρνησης. Καλούμενος
για να διαμορφώσει κυβέρνηση
το 1958, εμπνεύστηκε ένα
νέο Σύνταγμα και ήταν Πρόεδρος της
Δημοκρατίας από το 1958 ως
το 1969. Η πολιτική ιδεολογία του
είναι γνωστή ως Γκωλισμός
(Gaullisme) και έχει σημαντική
επιρροή στην γαλλική πολιτική μέχρι
και σήμερα.
Μια από τις πιο κρίσιμες αποφάσεις
της θητείας του υπήρξε η ανεξαρτησία
της Αλγερίας. Η επιμονή του και η
ισχυρογνωμοσύνη του επέβαλε την
παρουσία της Γαλλίας μεταξύ των
νικητών του Β' παγκοσμίου πολέμου
Ρασιδάκη Πηνελόπη

10. Αφρική
 Το 1960 το Βέλγιο αποχώρησε από το
Κονγκό και η Βρετανία από τις δικές της
αφρικανικές αποικίες έως το 1965.
 Η Πορτογαλία, υπό δικτατορικό
καθεστώς, διατήρησε τις δικές της
αφρικανικές αποικίες (Μοζαμβίκη,
Αγκόλα, Γουινέα-Μπισάου) έως το 1975,
οπότε η κατάρρευση της δικτατορίας
οδήγησε στην αποχώρηση των
Πορτογάλων από τις αποικίες τους.
Ρασιδάκη Πηνελόπη

11. Αφρική
 Στην Αφρική απέμειναν δύο ακόμη
κατάλοιπα της αποικιοκρατίας τα οποία
αντιμετώπισαν αυξανόμενη διεθνή
απομόνωση :
 α) της Ροδεσίας : παρέδωσε την εξουσία το
1980 (η χώρα μετονομάστηκε σε
Ζιμπάμπουε)
 β) της Νότιας Αφρικής : στα μέσα της
δεκαετίας του 1990, μετά από πολυετείς
αγώνες της πλειονότητας των κατοίκων του,
με κύριο ηγέτη τον Νέλσον Μαντέλα.
Ρασιδάκη Πηνελόπη

12. Βρετανική αποαποικιοποίηση της Αφρικής.
Ρασιδάκη Πηνελόπη

13. Ο Νέλσον Μαντέλα (Nelson Rolihlahla Mandela,1918 - 2013). Ήταν
αγωνιστής της Νότιας Αφρικής και στη συνέχεια πολιτικός και ο πρώτος
έγχρωμος πρόεδρος της Νότιας Αφρικής (1994-1999). Από το 1998 μέχρι
το 1999 διετέλεσε Πρόεδρος του Κινήματος των Αδεσμεύτων.
Η απελευθέρωσή του το 1990 σημάδεψε την απαρχή θεμελιακών αλλαγών
στο Νοτιοαφρικανικό κράτος, που οδήγησαν στην πτώση του ρατσιστικού
του καθεστώτος. Το 1993 του απονεμήθηκε το Νόμπελ Ειρήνης που το
μοιράστηκε με τον τότε πρόεδρο Φρεντερίκ Ντε Κλερκ. Το 1994 έγινε ο
πρώτος πρόεδρος της Νότιας Αφρικής σε εκλογές που επιτράπηκε να
ψηφίσουν λευκοί και μαύροι.
Ρασιδάκη Πηνελόπη

14. Κινηματογράφος
Αμερικανική ταινία,
σκηνοθεσία Κλιντ 'Ιστγουντ με
τους: Μόργκαν Φρίμαν, Ματ
Ντέιμον, Τόνι Γκόροτζ
1994: ο Νέλσον Μαντέλα,
νεοεκλεγείς πρόεδρος της Νότιας
Αφρικής, προσπαθεί με κάθε τρόπο
να βάλει τις μισαλλοδοξίες του
παρελθόντος στην άκρη και το
παγκόσμιο κύπελλο ράγκμπι, που
διοργανώνεται στη χώρα του την
επόμενη χρονιά, του δίνει μια
ιδανική αφορμή. Θα πρέπει, όμως,
να συνεργαστεί με τον λευκό αρχηγό
της εθνικής ομάδας Φρανσουά
Πιενάρ.
Ρασιδάκη Πηνελόπη

15. β. ΟΤρίτος Κόσμος
 Ο Τρίτος κόσμος συγκροτήθηκε από τα νέα
κράτη που ανέκυψαν από τη διαδικασία
της αποαποικιοποίησης, κυρίως στην Ασία
και στην Αφρική.
• Οι δυο Παγκόσμιοι Πόλεμοι επιτάχυναν
την παρακμή των παλαιών ευρωπαϊκών
αποικιακών αυτοκρατοριών. Έως τα μέσα
της δεκαετίας του 1960 οι περισσότερες
αποικίες απέκτησαν την ανεξαρτησία τους.
Η πλειονότητα των νέων αυτών κρατών
συγκρότησε τον Τρίτο Κόσμο.
Ρασιδάκη Πηνελόπη

16. Τρίτος Κόσμος
Οι ιθαγενείς κάτοικοι της Αφρικής άρχισαν
να αντιλαμβάνονται τη σπουδαιότητα και
τη δύναμη των χωρών τους και
επιζητούσαν την αυτονομία τους. Η
αποικιοκρατία άφησε στην Αφρική -και
ιδιαίτερα στην υποσαχάρια Αφρική- μία
βαριά κληρονομιά από ασταθή πολιτικά
καθεστώτα, εμφυλίους πολέμους,
οικονομική εξαθλίωση και θα χρειαστούν
ακόμα αρκετά χρόνια για να εμφανιστούν
δείγματα ανάπτυξης και ευημερίας.
Ρασιδάκη Πηνελόπη

17. Οι τρεις κόσμοι
Ρασιδάκη Πηνελόπη

18. Τα κύρια προβλήματα του Τρίτου Κόσμου
 Η οικονομική ανάπτυξη: ο τρόπος που είχαν οι
αποικιοκράτες οργανώσει τις αποικίες δεν
ανταποκρίνονταν στις ανάγκες των αποικιών.
 Το πρόβλημα του υπερπληθυσμού : κατά την περίοδο
1950-1990 ο πληθυσμός διπλασιάστηκε και η αύξηση
αφορούσε κυρίως στις φτωχότερες τάξεις. Άμεσα
αποτελέσματα: υποσιτισμός, μαζικοί θάνατοι από
πείνα.
 Η έλλειψη καθαρού νερού.
 Η πολιτική αστάθεια.
 Τα αυταρχικά καθεστώτα.
 Ο θρησκευτικός φανατισμός που οδηγεί σε ακρότητες.
 Οι συχνοί και άγριοι πόλεμοι μεταξύ φυλών.
 Το μεγάλο πρόβλημα του AIDS.
Ρασιδάκη Πηνελόπη

19. Ρασιδάκη Πηνελόπη

20. Ρασιδάκη Πηνελόπη

21. Ρασιδάκη Πηνελόπη

22. Οι εξαιρέσεις
 Πάντως, στον Τρίτο Κόσμο εντάσσονταν
και ορισμένες χώρες με σημαντικές
πλουτοπαραγωγικές πηγές (π.χ. πετρέλαιο),
καθώς και η ισχυρή Ινδία, η οποία, παρά τις
διαρκείς διαμάχες της με το γειτονικό
Πακιστάν, εξελίχτηκε σε αξιόλογη ασιατική
δύναμη υπό την ηγεσία του Τζαβάχαρλαλ
(«Παντίτ») Νεχρού και της κόρης
του, Ίντιρα Γκάντι.
Ρασιδάκη Πηνελόπη

23. Κύριες επιδιώξεις
 Κατοχύρωση της εθνικής ανεξαρτησίας τους
(ώστε να μη συνεχιστεί ο αποικιακός έλεγχος
με άλλα μέσα, κυρίως οικονομικά)
 Οικονομική τους ανάπτυξη
 Βασικό πλεονέκτημα → ο αριθμός τους. Από
το 1960 είχαν πλειοψηφία στη Γενική
Συνέλευση του ΟΗΕ η οποία όμως δε
λαμβάνει δεσμευτικές αποφάσεις. Συνεπώς
δε διέθεταν ούτε οικονομικές ούτε θεσμικές
προϋποθέσεις για να αμφισβητήσουν την
πραγματικότητα του διπολικού κόσμου.
Ρασιδάκη Πηνελόπη

24. Ο Τζαβαχαρλάλ Νεχρού (1889 –
1964) ο και επονομαζόμενος
«Παντίτ» (= μορφωμένος)
ήταν Ινδός πολιτικός, ηγέτης του
κινήματος της ανεξαρτησίας που
διετέλεσε πρώτος πρωθυπουργός
της ανεξάρτητης Ινδίας και ένας
από τους ιδρυτές του Κινήματος
των Αδεσμεύτων. Ήταν ο πατέρας
της Ίντιρα Γκάντι και παππούς
του Ρατζίβ Γκάντι. Θεωρείται ο
αρχιτέκτονας της σύγχρονης
Ινδίας.
Ρασιδάκη Πηνελόπη

25. Η Ίντιρα Γκάντι (1917- 1984)
ήταν η πρωθυπουργός της
Δημοκρατίας της Ινδίας για
τρεις συνεχόμενες θητείες από
το 1966 έως το 1977 και με
τέταρτη θητεία το 1980 μέχρι την
δολοφονία της το 1984,
συνολικά δεκαπέντε χρόνια.
Ήταν η πρώτη και μέχρι στιγμής
η μόνη γυναίκα πρωθυπουργός
της Ινδίας και αποτέλεσε ένα
από τα σημαντικότερα κεφάλαια
στην ιστορία της Ινδίας.
Ως φοιτήτρια στην Οξφόρδη,
συμμετέχει σε οργανώσεις για
την ανεξαρτησία της Ινδίας και
υπέρ της επανάστασης στην
Ισπανία.
Ρασιδάκη Πηνελόπη

26. Κίνημα των Αδεσμεύτων:
 Αναπτύχθηκε στους κόλπους του Τρίτου
Κόσμου. Συγκροτήθηκε επίσημα το 1961
στη Διάσκεψη του Βελιγραδίου
 Ισχυρότερα μέλη: Ινδία, Αίγυπτος,
Γιουγκοσλαβία (συμμετείχε και η Κύπρος)
 Βασικός σκοπός: να διατηρήσουν μια
ενεργητική ουδετερότητα στον Ψυχρό
Πόλεμο ώστε να επηρεάσουν, ως αυτόνομος
παράγοντας, τη διεθνή σκηνή
Ρασιδάκη Πηνελόπη

27. Κίνημα των Αδεσμεύτων 1
 Το Κίνημα των Αδεσμεύτων, είναι μία διεθνής
οργάνωση, αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ, μεταξύ
των Αδεσμεύτων χωρών των οποίων η πολιτική
δεν ευθυγραμμίζεται με την πολιτική των
μεγάλων δυνάμεων (ΗΠΑ-Ρωσίας). Αποτελείται
από 118 κράτη ενώ συμμετέχουν και 18 κράτη
παρατηρητές.
Ιδρύθηκε το 1961 στο Βελιγράδι και βασικοί
συντελεστές για την δημιουργία του ήταν
ο Γιόσιπ Μπροζ Τίτο (Γιουγκοσλαβία),
ο Γιαβαχαρλάλ Νεχρού (Ινδία) και ο Γκαμάλ
Αμπντέλ Νάσερ (Αίγυπτος).
Ρασιδάκη Πηνελόπη

28. Κίνημα των Αδεσμεύτων 2
Σκοπός του κινήματος, σύμφωνα με τη διακήρυξη
της Αβάνας (1978) είναι να διασφαλίσει «την εθνική
ανεξαρτησία, την εδαφική ακεραιότητα και την
ασφάλεια των αδέσμευτων χωρών στον αγώνα τους
ενάντια στον ιμπεριαλισμό, την αποικιοκρατία,
το ρατσισμό και όλες τις μορφές ξένης επιθετικότητας,
κατοχής, κυριαρχίας, ανάμειξης ή ηγεμονίας, καθώς και
εναντίον των μεγάλων δυνάμεων και των συνασπισμών
ισχύος».
Η διάσπασή του ήρθε με την εισβολή της Σοβιετικής
ένωσης στο Αφγανιστάν, όταν τα κράτη-μέλη
διχάστηκαν ανάμεσα στην υποστήριξη ή την καταδίκη
της εισβολής.
Ρασιδάκη Πηνελόπη

29. Εικ.1) Ο πρόεδρος της πρώην Σοσιαλιστικής Ομοσπονδιακής
Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας, Γιόσιπ Μπροζ Τίτο.
Γενικός γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της
Γιουγκοσλαβίας, ηγέτης των παρτιζάνων κατά του Άξονα,
στρατάρχης, πρωθυπουργός, πρόεδρος και πρωτεργάτης του
εθνικού κομμουνισμού, ο Τίτο για περισσότερα από 35 χρόνια
κατάφερε να διατηρήσει τη συνοχή της Γιουγκοσλαβίας παρά το
γεγονός ότι αποτελούνταν από διαφορετικά έθνη με διαφορετικές
θρησκευτικές ταυτότητες.
Εικ.2) Ο Τζαβαχαρλάλ Νεχρού.
Εικ.3) Ο Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ.
Ρασιδάκη Πηνελόπη

30. Ρασιδάκη Πηνελόπη

31. Το Κίνημα των Αδεσμεύτων 3 :
Κατάφερε
 α) να φέρει στο προσκήνιο το ζήτημα της
ανακατανομής των πόρων στον πλανήτη,
 β) οδήγησε σ' ένα διάλογο Βορρά – Νότου με σκοπό τη
μείωση των ανισοτήτων
 Ορισμένες από τις χώρες του Τρίτου Κόσμου γνώρισαν,
από τα μέσα της δεκαετίας του 1980, εντυπωσιακή
οικονομική ανάπτυξη (Νότια Κορέα, Σιγκαπούρη,
Ταϊβάν, Ινδία, Κίνα). Οι περισσότερες ωστόσο
αντιμετώπισαν τεράστια οικονομικά προβλήματα,
εσωτερικές διαμάχες (πολιτικές, φυλετικές ή εθνοτικές),
λιμούς και εμφύλιους πολέμους. Το πρόβλημα της
εξαθλίωσης και της αστάθειας στον Τρίτο Κόσμο
παραμένει ακόμη μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις
για το μέλλον της ανθρωπότητας.
Ρασιδάκη Πηνελόπη