1.
Ρασιδάκη Πηνελόπη
Η ENAΡΞΗ ΤΟΥ ΨΥΧΡΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ,
ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
ΚΑΙ Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

2.
1.Η έναρξη του Ψυχρού Πολέμου στην
Ευρώπη
Ρασιδάκη Πηνελόπη
1941: συγκρότηση αντιφασιστικού συνασπισμού μετά
 τη γερμανική επίθεση στην ΕΣΣΔ &
 την ιαπωνική επίθεση εναντίον των ΗΠΑ
Τα κράτη που συναποτελούσαν τον συνασπισμό δεν
συμφωνούσαν για τον τρόπο οργάνωσης του
μεταπολεμικού κόσμου.
1945 : νίκη του αντιφασιστικού συνασπισμού στο Β’
Παγκόσμιο Πόλεμο
 Διαφωνίες των νικητών σχετικά με τη διαχείριση των
προβλημάτων του μεταπολεμικού κόσμου

3.
Οι νικητές «μοιράζουν» τον κόσμο
Ρασιδάκη Πηνελόπη
1. Συνδιασκέψεις Γιάλτας (Φεβρ.1945) &
Πότσνταμ (Ιούλ.-Αυγ.1945) :
Διαβουλεύσεις σχετικά με :
 τη διοίκηση της κατεχόμενης Γερμανίας
 τις εδαφικές διευθετήσεις στην Ανατολική Ευρώπη
 τη λειτουργία του ΟΗΕ
2. «Συμφωνία ποσοστών» ή ορισμός σφαιρών
επιρροής (Μόσχα ,Οκτ.1944 , Τσόρτσιλ -
Στάλιν): η μόνη ρύθμιση
 ΕΣΣΔ – Στάλιν: θα ελέγχει τις χώρες του εσωτερικού
των Βαλκανίων
 Βρετανία – Τσόρτσιλ: θα ελέγχει Ελλάδα

4.
Διαφωνίες για μέλλον Αν. Ευρώπης & Γερμανίας
(μετά το 1945):
Ρασιδάκη Πηνελόπη
Ανατολική Ευρώπη :
 Είχε καταληφθεί από τον Ερυθρό Στρατό
 ΕΣΣΔ : εγκαθιστά φιλικά προς αυτήν καθεστώτα
στην Ανατολική Ευρώπη μέχρι το 1947 :
προϋπόθεση για την ασφάλειά της .
 Δυτικοί Σύμμαχοι : αντιτίθενται στην τακτική της
ΕΣΣΔ / κάνουν λόγο για επεκτατική πολιτική της
ΕΣΣΔ με στόχο την κυριαρχία της στη Δ. Ευρώπη.

5.
Γερμανία
Ρασιδάκη Πηνελόπη
 Διαμελισμός Γερμανίας (μετά το 1945) σε 4 ζώνες
κατοχής (ΗΠΑ, Βρετανίας, Γαλλίας, ΕΣΣΔ)
 Βερολίνο (εντός σοβιετικής ζώνης): χωρίστηκε σε 4
αντίστοιχες ζώνες

6.
Οι τέσσερις ζώνες κατοχής της Γερμανίας, όπως καθορίστηκαν το
1945. Το Βερολίνο, η παλαιά πρωτεύουσα, που βρισκόταν στον
σοβιετικό τομέα, χωρίστηκε και αυτό σε τέσσερις αντίστοιχες ζώνες.
Ρασιδάκη Πηνελόπη

7.
Αίτια συμμαχικού ανταγωνισμού για τον έλεγχο της
Γερμανίας:
Ρασιδάκη Πηνελόπη
 Η ισχυρότατη βιομηχανική υποδομή της
Γερμανίας
 Η κεντρική θέση της Γερμανίας στην Ευρώπη
 Ο φόβος της ΕΣΣΔ για επανεμφάνιση του
γερμανικού μιλιταρισμού
 Δυτικοί: χωρίς οικονομική ανάκαμψη Γερμανίας
→ αδύνατη η ανασυγκρότηση Ευρώπης → εύκολος
ο έλεγχός της από Σοβιετικούς

8.
1949 : Η διαίρεση της Γερμανίας
Ρασιδάκη Πηνελόπη
 Ο ανταγωνισμός Δυτικών – ΕΣΣΔ στο θέμα της
Γερμανίας οδήγησε τελικά στη διάσπαση της
χώρας :
 1949: δημιουργία 2 γερμανικών κρατών :
1. Δυτική Γερμανία – πρωτεύουσα Βόννη
2. Ανατολική Γερμανία – πρωτεύουσα Ανατολικό
Βερολίνο

9.
2.Από το Σχέδιο Μάρσαλ στην ίδρυση του ΝΑΤΟ
Ρασιδάκη Πηνελόπη
 Οι ΗΠΑ θεωρούν ότι , αν οι δυτικοευρωπαϊκές
χώρες δεν ανασυγκροτηθούν οικονομικά , θα
υποκύψουν στη σοβιετική επιρροή.
 Τον Ιούνιο του 1947: ο Αμερικανός Υπουργός
Εξωτερικών Τζορτζ Μάρσαλ εξαγγέλλει το Σχέδιο
Μάρσαλ

10.
Ρασιδάκη Πηνελόπη
Σχέδιο Μάρσαλ
Εφαρμόστηκε από το
1948 έως το 1952
Απορρίφθηκε από
τις σοσιαλιστικές
χώρες.
Απέφερε εισροή
13 δις $ σε χώρες
Δ. Ευρώπης
Πρόκειται για
σχέδιο οικονομικής
βοήθειας σε όλες τις
ευρωπαϊκές χώρες.
Οδήγησε στην ίδρυση του
Οργανισμού για την
ευρωπαϊκή Οικονομική
Συνεργασία (ΟΕΟΣ).
(αργότερα ΟΟΣΑ)
Σχέδιο Μάρσαλ

11.
Το Σχέδιο Μάρσαλ :
Ρασιδάκη Πηνελόπη
Προκάλεσε τη
δυσπιστία της ΕΣΣΔ
[: σχέδιο Μάρσαλ =
«εξαγορά» Ευρώπης
από ΗΠΑ]
Κατά συνέπεια
οι Σοβιετικοί :
εντείνουν τον
έλεγχό τους στις
χώρες της Αν.
Ευρώπης
γεγονός που
προκάλεσε τη ρήξη
του Γιουγκοσλάβου
ηγέτη Τίτο με τον
Στάλιν. (καλοκαίρι
1948)
Επίσης τον
Ιούνιο του 1948
οι Σοβιετικοί
απέκλεισαν τις
δυτικές ζώνες
κατοχής στο
Βερολίνο

12.
Αμερικανικά αεροσκάφη μεταφέρουν τρόφιμα στο αποκλεισμένο από τους Σοβιετικούς
Δυτικό Βερολίνο. Ο αποκλεισμός του Δυτικού Βερολίνου αποτέλεσε μία από τις πρώτες
εκδηλώσεις του Ψυχρού Πολέμου. Η επιτυχής παροχή βοήθειας από τους Αμερικανούς
ανάγκασε τους Σοβιετικούς να άρουν τον αποκλεισμό.
Ρασιδάκη Πηνελόπη

13.
ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΝΑΤΟ
Ρασιδάκη Πηνελόπη
 Οι κινήσεις των Σοβιετικών προκάλεσαν ανησυχία
στη Δύση και διευκόλυναν τις διαπραγματεύσεις για
Συμμαχία Δυτικής Ευρώπης – ΗΠΑ
 Ίδρυση Οργανισμού Βορειοατλαντικού Συμφώνου,
ΝΑΤΟ [North Atlantic Treaty Organization]
(Ουάσινγκτον 4/4/1949)
 Μέλη ΝΑΤΟ : ΗΠΑ, Καναδάς, Βρετανία, Γαλλία,
Ιταλία κ.ά.
 1952: Ελλάδα, Τουρκία
 1955: Δ. Γερμανία

14.
Ρασιδάκη Πηνελόπη
Οι υπουργοί Εξωτερικών Ντιν Άτσεσον των ΗΠΑ (αριστερά) και Ρομπέρ
Σουμάν της Γαλλίας (δεξιά) υπογράφουν το Βορειοατλαντικό Σύμφωνο
(Ουάσινγκτον, 4 Απριλίου 1949).

15.
Ρασιδάκη Πηνελόπη
3. Ο ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος (1946-1949)

16.
Ρασιδάκη Πηνελόπη
 Ελλάδα → το πρώτο πεδίο εκδήλωσης Ψυχρού πολέμου
 Οι Δυτικοί φοβούνται ότι πιθανή επικράτηση
κομμουνιστών στην Ελλάδα → θα σήμαινε έξοδο της
ΕΣΣΔ στη Μεσόγειο
 Το Φεβρουάριο του 1947 η Βρετανία αποφασίζει να
σταματήσει την παροχή βοήθειας προς την Ελλάδα.
 Ο Αμερικανός πρόεδρος Χάρυ Τρούμαν εξαγγέλλει το
Δόγμα Τρούμαν (12 Μαρτίου 1947), που προέβλεπε
παροχή οικονομικής και στρατιωτικής βοήθειας σε
Ελλάδα και Τουρκία ως αντίβαρο προς τον
κομμουνισμό.
Εμφύλιος Πόλεμος

17.
Δόγμα Τρούμαν (12 Μαρτίου 1947):
Ρασιδάκη Πηνελόπη
Εξάρτηση
Ελλάδας
από ΗΠΑ
Διείσδυση
Αμερικανών
συμβούλων στη
διαδικασία
λήψης
αποφάσεων στην
Αθήνα
οικονομική &
στρατιωτική βοήθεια
σε Ελλάδα & Τουρκία
με σκοπό «ν’
αντισταθούν στον
κομμουνισμό»

18.
Οι αντίπαλοι
Ρασιδάκη Πηνελόπη
Φιλοδυτικές δυνάμεις
Κέντρου & Δεξιάς
Ένοπλη δύναμη:
Εθνικός Στρατός
Δυνάμεις ΚΚΕ
Ένοπλη δύναμη:
Δημοκρατικός
Στρατός Ελλάδας

19.
Εμφύλιος Πόλεμος
Ρασιδάκη Πηνελόπη

20.
Εμφύλιος Πόλεμος
Ρασιδάκη Πηνελόπη

21.
Εμφύλιος Πόλεμος
Ρασιδάκη Πηνελόπη

22.
Η έκβαση
Ρασιδάκη Πηνελόπη
 29 Αυγ.1949: λήξη
Εμφυλίου Πολέμου με
νίκη Εθνικού Στρατού
 Δεκ.1947: το ΚΚΕ
τίθεται εκτός
νόμου και παραμένει
στην παρανομία ως το
1974

23.
Συνέπειες εμφυλίου πολέμου:
Ρασιδάκη Πηνελόπη
 Νέος διχασμός ελληνικού λαού
 Μεγάλος αριθμός θυμάτων
 Τεράστιες υλικές καταστροφές
 Διάψευση των προσδοκιών για κοινωνική
απελευθέρωση & κοινωνική δικαιοσύνη
 Βαθιά ψυχολογικά τραύματα στην ελληνική
κοινωνία

24.
Οι εκτελέσεις στα χρόνια του Εμφυλίου
Ρασιδάκη Πηνελόπη

25.
Οι επιπτώσεις του εμφύλιου πολέμου στις πολιτικές
ελευθερίες
Ρασιδάκη Πηνελόπη
 Το πεδίο των ελευθεριών ήταν εκείνο στο οποίο έγιναν, ίσως
περισσότερο από κάθε άλλο, αισθητές οι επιπτώσεις του
εμφυλίου πολέμου στις δεκαετίες του 1950 και του 1960: στο
θεσμικό καταρχήν επίπεδο, όπου, παράλληλα με ένα
σύνταγμα που κι αυτό έφερε τα σημάδια των ψυχώσεων της
περιόδου 1946-1949, διατηρήθηκαν σε όλη τη διάρκεια της
περιόδου [...] τα λεγόμενα «έκτακτα» μέτρα, τα οποία είχαν
υιοθετηθεί κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου [...]˙ κατά
δεύτερο λόγο, στο επίπεδο της καθημερινής άσκησης των
ελευθεριών, όπου ο διαχωρισμός των πολιτών ανάλογα με την
ιδεολογική και πολιτική τους ένταξη συνεχίστηκε [...].
 Ν. Αλιβιζάτος, Οι πολιτικοί θεσμοί σε κρίση (1922-1974),
Θεμέλιο, Αθήνα 1983, σ. 525.

26.
διαβάστε λογοτεχνία...
Ρασιδάκη Πηνελόπη
 Π. Χάρης, Μέρες οργής (1978). Παρουσίαση της εποχής των
Δεκεμβριανών.
 Ρ. Αποστολίδης, Πυραμίδα 67 (1950). Μια παρουσίαση του
Εμφυλίου μέσα από την καταγραφή των θέσεων των δύο
παρατάξεων.
 Μ. Λουντέμης, Οδός Αβύσσου αριθμός 0. Αρκετά
ρεαλιστική περιγραφή της ζωής των κρατουμένων στη
Μακρόνησο.
 Α. Φραγκιάς, Λοιμός (1972). Αλληγορική παρουσίαση της
ζωής των πολιτικών κρατουμένων στη Μακρόνησο.
 Ά. Αλεξάνδρου, Το κιβώτιο (1975). Ένα από τα
σημαντικότερα μυθιστορήματα της νεοελληνικής λογοτεχνίας,
αποτύπωση των διαψεύσεων του Εμφυλίου και της
μετεμφυλιακής εποχής.

27.
δείτε στον κινηματογράφο...
Ρασιδάκη Πηνελόπη
 Β. Βασιλικός, Ζ (1966). Λογοτεχνική μετάπλαση της
δολοφονίας του Λαμπράκη και των όσων ακολούθησαν.
 Κ. Γαβράς, Ζ (1969). Ταινία βασισμένη στο ομώνυμο
μυθιστόρημα του Β. Βασιλικού.
 Π. Βούλγαρης, Χάπι ντέι (1976). Η ζωή στο στρατόπεδο
της Μακρονήσου.
 Ν. Τζήμας, Ο άνθρωπος με το γαρίφαλο (1980). Η
δίκη και η εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη.
 Π. Βούλγαρης, Πέτρινα χρόνια (1985). Οι πολιτικές
διώξεις στην Ελλάδα του Εμφυλίου και των
μετεμφυλιακών χρόνων.

28.
Ο Εμφύλιος στον κινηματογράφο
Ρασιδάκη Πηνελόπη
FILS DE GRECE (Τα Παιδιά του
Εμφυλίου), 2015
Σκηνοθεσία : Διονύσης Γρηγοράτος
Ταινία του Δ. Γρηγοράτου, που
αναφέρεται στη μεταφορά παιδιών
οικογενειών ανταρτών του ΔΣΕ εκτός
Ελλάδας για λόγους ασφάλειας κι
επιβίωσης.
Στην ταινία συνυπάρχουν στοιχεία
ντοκιμαντέρ αλλά και μυθοπλασίας. Η
αφήγηση περνά από τα μάτια μιας νεαρής
ερευνήτριας κι ανθρώπων της Ελλάδας του
2015, που τη βοηθούν να ανακαλύψει το
παρελθόν της γιαγιάς της, πολιτικής
πρόσφυγα στην Τασκένδη.

29.
Ο Εμφύλιος στον κινηματογράφο
Ρασιδάκη Πηνελόπη
Σκηνοθεσία-
παραγωγή: Νίκος
Ασλανίδης
Διεύθυνση
φωτογραφίας:
Γεώργιος Ασλανίδης
Μοντάζ: Παναγιώτης
Σκούρτης
Μουσική: Αλέξης
Μπιτλής

30.
Ο Εμφύλιος στον κινηματογράφο
Ρασιδάκη Πηνελόπη
Ντοκιμαντέρ βασισμένο στο αυτοβιογραφικό
βιβλίο της Πόπης και Θάνου Παπαθεοδώρου,
που ήταν γιατρός στον ΕΛΑΣ στα χρόνια 1943-
44, στις περιοχές Ατωλ/νιας, Ναυπακτίας και
Ευρυτανίας. Ένα οδοιπορικό, εκεί όπου ο ΕΛΑΣ
έφτιαχνε νοσοκομεία για τους αγωνιστές και
τον ντόπιο πληθυσμό
Σκηνοθεσία - Αλέκος Παπαηλιού
Μοντάζ - Χρήστος Χατζημπάρμπας
Φωτογραφία - Κατερίνα Τζιγκοτζίδου
Μουσική - Γιώργος Καραγιάννης
Αφηγητές - Έφη Παπαθεοδώρου και
Θέμης Ροδαμίτης