2. მიხეილ
ჯავახიშვილი
დაიბადა : 08.11.1880 წ
გარდაიცვალა : 30.09.1937 წ
(ცხოვრება და შემოქმედება)

3. მიხეილ საბას ძე ჯავახიშვილი (ნამდვილი გვარი ადამაშვილი) (დ. 8 ნოემბერი/20 ნოემბერი,
1880, სოფ. წერაქვი, მარნეულის რაიონი - გ. 1937), XX საუკუნის ერთ-ერთი უდიდესი
ქართველი მწერალი, თვალსაჩინო საზოგადო და პოლიტიკური მოღვაწე, 1921-1924 წლების
ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის ერთ-ერთი ლიდერი.
წინააღმდეგობა საბჭოთა იდეოლოგიის ზეწოლასთან მწერალს სიცოცხლის ფასად დაუჯდა.
სწავლობდა ჯერ წინამძღვრიანთკარის, შემდეგ ყირიმის სასოფლო-სამეურნეო
სასწავლებელში, რომელიც არ დაუმთავრებია ოჯახში დატრიალე- ბული ტრაგედიის გამო:
ავაზაკებმა მოუკლეს დედა და და, ხოლო მამა ამ უბედურებას გადაჰყვა.1901 წელს
საქართველოში დაბრუნდა. ეწეოდა აქტიურ ჟურნალისტურ მოღვაწეობას, რედაქტორობდა
გაზეთ "ივერიას" (1904) და "გლეხს" (1906). მწვავედ აკრიტიკებდა მეფის ხელისუფლებას
რეპრესიების გამო (სტატიათა ციკლი "გლეხის წერილები"). რევოლუციური მოძრაობის
განვითარება გამოიხატა მოთხრობაში "ჯილდო". 1907 წელს მწერალი გაერიდა
ხელისუფალთა დევნას, ერთხანს პარიზის უნივერსიტეტში სწავლობდა, იმოგზაურა
ევროპაში. 1909 სხვისი პასპორტით დაბრუნდა საქართველოში. 1910 დააპატიმრეს და
გადაასახლეს. 1913-მდე დონის როსტოვში ცხოვრობდა, 1913 კვლავ სამშობლოში დაბრუნდა.
თხუთმეტწლიანი დუმილის შემდეგ მოთხრობა "ტყის კაცით" (1923) დაიწყო მიხეილ
ჯავახიშვილის შემოქმედების II პერიოდი. მის განსაკუთრებულ ყურადღებას იქცევდა
ადამიანის ვალი სამშობლოს, ხალხის, ოჯახის წინაშე (მოთხრობები "ლამბალო და ყაშა",
ყბაჩამ დაიგვიანა", "მართალი აბდულაჰ", "ორი განაჩენი", "მიწის ყივილი", "ხუთის ამბავი"
და სხვა.). მან ერთ-ერთმა პირველმა ჩაუყარა საფუძველი XX საუკუნის ქართულ
რეალისტურ რომანს, შექმნა ავანტიურული ("კვაჭი კვაჭანტირაძე", 1924), სოციალური
("ჯაყოს ხიზნები", 1925), სათავგადასავლო ("გივი შადური", 1928), ისტორიული ("არსენა
მარაბდელი", 1933-1936), ფილოსოფიური ("თეთრი საყელო", 1926) რომანები. შემოქმედებით
ზენიტში მყოფ მწერალს მრავალი საინტერესო ჩანაფიქრი დარჩა განუხორციელებელი.

4. 1930 წელს ჯავახიშვილი დაუპირისპირდა ტროცკისტ მალაქია ტოროშელიძეს, საქართველოს
მწერალთა კავშირის პრეზიდენტსა და განათლების სახალხო კომისარს, ამ უკანასკნელის
მიერ ქართული ლიტერატურის კლასიკის აკრძალვის გამო. ლავრენტი ბერიას
ძალაუფლებაში მოსვლის შემდეგ ეს აკრძალვა მოიხსნა და ჯავახიშვილმაც მცირე ხნით
მხარდაჭერა მიიღო. მისი "არსენა მარაბდელი" ხელმეორედ გამოიცა, დაიდგა თეატრში და
გამოვიდა ფილმად. თუმცა 1936 წელს "ქალის ტვირთის", სოცრეალისტური რომანის
ადრეული ნიმუში, გამოქვეყნების შემდეგ ბოლშევიკ აქტივისტთა მწვავე კრიტიკას ვერ
გაექცა.1937 წლის 22 ივლისს მწერალთა კავშირის შენობაში პაოლო იაშვილმა თავი მოიკლა.
კავშირის სხდომამ მიიღო რეზოლუცია, რომლითაც პოეტის საქციელი ანტისაბჭოთა
პროვოკაციად შერაცხეს. მიხეილ ჯავახიშვილი ერთადერთი ადამიანი იყო, რომელმაც
პოეტის გამბედაობას მხარი დაუჭირა. ოთხ დღეში, 26 ივლისს, კავშირის პრეზიდიუმმა
კენჭის ყრით მიიღო გადაწყვეტილება: "მიხეილ ჯავახიშვილი, ჯაშუში და დივერსანტი,
განდევნილ იქნას მწერალთა კავშირიდან და ფიზიკურად განადგურდეს". მისი მეგობრები
და კოლეგები, მათ შორის ციხეში მყოფნიც, აიძულეს ეღიარებინათ ჯავახიშვილი, როგორც
კონტრ-რევოლუციონერი ტერორისტი. მხოლოდ კრიტიკოსმა გერონტი ქიქოძემ დატოვა
კავშირის სხდომა პროტესტის ნიშნად. მწერალი 1937 წლის 14 აგვისტოს დააპატიმრეს და
ბერიას თანდასწრებით წამების ქვეშ ხელი მოაწერინეს "აღიარებაზე". სასჯელი აღსასრულში
მოიყვანეს დახვრეტით იმავე წლის 30 სექტემბერს. მწერლის არქივი განადგურდა, ხოლო მის
ქონებას კონფისკაცია გაუკეთდა. მოგვიანებით მისი ძმაც დახვრიტეს, მეუღლე კი
გადაასახლეს. მიხეილ ჯავახიშვილზე ცენზურა მხოლოდ 1950-იანი წლების ბოლოს მოიხსნა.
რეაბილიტაციის შემდეგ კვლავ გამოიცა მისი ნაწარმოებები.
----------------------------------------------------------------------------------------------

5. “მიწის ყივილი”
(განხილვა)
მოთხრობა ეძღვნება საფრანგეთში მცხოვრები
ქართველი მხცოვანი ემიგრანტის უკანასკნელ წლებს,
მის მამულიშვილურ განცდებსა და ფიქრებს,მის
ტკივილსა და გაუსაძლის სევდას-დიდი ხნით
მიძინებულსა თუ მინავლებულს...
მოხუცი ქართველმა სტუდენტმა პარიზის მახლობელ
პატარა ქალაქ ნოჟანის ბაღში გაიცნო...
სტუდენტი სკამზე მოკალათდა და “ვეფხისტყაოსანს” კითხულობდა...
რამოდენიმე დღის განმავლობაში ბაღში მოსეირნე მოხუცი უვნაურად
აკვირდებოდა ქალაქის უცხო სტუმარს და მის წიგნს,თუმცა სანამ
გამოელაპარაკა,შვილს შთხოვა,ამ უცნობის ვინაობის დადგენა,თითქოს
მიახლოებას უფრთხოდა თავად... სტუდენტი კი ექიმის რჩევით მცირე ხნით
გაერიდა ხმაურიან პარიზს და ნოჟანის სიმყუდროვეს შეეხიზნა...
მას შემდეგ,რაც შვილმა დაუდგინა ქალაქის სრუმრის ვინაობა და
დარწმუნდა,რომ საფრთხე არსაიდან ჩანდა, გამოესაუბრა მას, ყურადღებით
დააკვირდა წიგნსაც,სტუდენტი რომ კითხულობდა, შემდეგ კი თავისი ვინაობაც
გაანდო,-ანდრე კაშორად გაეცნო ახალგაზრდას. მოხუცის მეხსიერებას
განვლილი ცხოვრებიდან ფრაგმენტებიღა შემოენახა, მიუხედავად ამისა,
სიყრმის გვარი და სახელი-ანდრო კაიშაური მაინც ახსოვდა...

6. ფრაგმენტების გახსენებას ძალუმად ცდილობდა მოხუცი, ახსოვს,რომ 1861 წელს
რუს რევოლუციონერთა საიდუმლო ორგანიზაციის წევრი ყოფილა, მას
შემდეგ,რაც მეფის რუსეთის დამხობის მცდელობამ ქალაქ ყაზანში მარცხი
განიცადა აჯანყების მონაწილე ანდროს თავი კიევისთვის
შეუფარებია,მაგრამ,ამაოდ,კაზანში საზამთროს საყიდლად გამოსული
დააპატიმრეს,გაასამართლეს და კატორღაც მიუსაჯეს... მალევე დაუღწევია თავი
და ევროპას შეხიზვნია... ასეთ ცხოვრებაგავლილს ამიტომ აჰყოლია შიში და
უნდობლობა ყველას მიმართ... მაგრამ “დღეს კი,როცა უცხოეთში, ორმოცი თუ
სამოცი წლის შემდეგ სისხლის ძმას შეხვდა და თავისი ქართველობაც
გაამჟღავნა,დღეს უცნაურად გარდაიქმნა,გაიყინა...ვინ გაიგებს? ვინ გახსნის
გაბალღებული მოხუცის იდუმალებას?”
კაშორს წიგნიერ ადამიანად გვაცნობს ავტორი,თუმცა მის მეხსიერებას გონებაში
ქაოსურად მიმოუფანტავს ყველაფერი,ახსოვს,რომ უყვარს ლამარტინი და ჰიუგო...
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
სქოლიო:
ვიქტორ-მარი ჰიუგო -სახელმწიფო მოღვაწე და ადამიანის უფლებათა აქტივისტი.
საფრანგეთში ჰიუგოს სამწერლო რეპუტაცია პირველ რიგში ეყრდნობა მის პოეტურ და დრამატულ
შემოქმედებას და მხოლოდ შემდეგ მის რომანებს. პოეზიის მრავალ ტომთა შორის „განჭვრეტა“ და
„საუკუნეთა ლეგენდა“ განსაკუთრებით გამორჩეულია, რის გამოც ჰიუგოს ხშირად უდიდეს ფრანგ
პოეტს უწოდებენ. საფრანგეთს გარეთ, მისი ყველაზე უკეთ ცნობილი ნამუშევრებია
რომანები „საბრალონი“ და „პარიზის ღვთისმშობლის ტაძარი“.
ალფონს დე ლამარტინი,1790-1869, ფრანგი მწერალი და პოლიტიკური მოღვაწე

7. მოხუცმა სტუდენტს “ვეფხისტყაოსნის რამოდენიმე სტროფის წაკითხვა და
თარგმნა სთხოვა, გულს უსერავდა მოხუცს სიტყვები:
“ ვა, სოფელო, რას შიგან ხარ, რას გვაბრუნვებ, რა ზნე გჭირსა!
ყოვლი შენი მონდობილი ნიადაგმცა ჩემებრ ტირსა!
სად წაიყვან სადაურსა, სად აღუფხვრი სადათ ძირსა!
მაგრა ღმერთი არ გასწირავს კაცსა, შენგან განაწირსა.”
თავდაპირველად მშობლების სახელებიც ვერ გაიხსენა, მაგრამ გვერდიდან არ
იშორებდა შვილობილ სტუდენტს,რომელიც ერთადერთი იმედიღა იყო მისი
ემიგრანტობაში გაჭაღარავებული ცხოვრებიდან... და თითქოს გულმა
ერთინადად დაიწყო დუღილი, ნასწავლს, გაგონილს,ნაფიქრსა და ნანატრს-
ყოველივეს მოუყარა თავი და ქართულად-მის მშობლიურ ენაზე აალაპარაკა 88
წლის მოხუცი: “დედა! - წამოიძახა ქართულად. ესენი აქაურები არიან - ფრანგები,
ფრანგი ქალის შვილები. ანდრო კაიშაურს კი მხოლოდ იქა ჰყავს ნამდვილი ნათესავები “
აჯანყება- ალექსანდრე I-ის მემკვიდრე ნიკოლოზი სულ უფრო ზღუდავდა პოლონეთის სამეფოს
თაისუფლებას. ნიკოლოზ I მმართველობამ პოლონეთში მიიყვანა პოლიტიკური ტრადიციების
დაშლამდე, მან შეაჩერა დემოკრატიული ინსტიტუტების არსებობა, შემოიღო დანიშვნითი
ცენტრალიზირებული ადმინისტრაცია. სწორედ ამან გამოიწვია პოლონელების უკმაყოფილება და
წინააღმდეგობა. 1863 წელს ამბოხება ჩახშობილი იქნა, მაგრამ არეულობა 1865 წლამდე გრძელდებოდა.
შედეგამ გააუქმეს პოლონეთის სამეფოს ცალკე სტატუსი, და ის უშუალოდ მიერთებულ იქნა რუსეთის
იმპერიას.
სქოლიო:

8. საბრალო მოხუცმა საქართველოში დაბრუნება მოინდომა,სტუდენტს ოფიციალური
დოკუმენტების მომზადებაში დახმარება სთხოვა, წერილიც გაამზადეს უფლების
მოსაპოვებლად ანდროს კარნახით:” ნადირი სანადიროდ გავა, ფრინველი - საკვებისათვის,
ადამიანი - საბრძოლველად და სამუშაოდ. მერე ყველანი დაბრუნდებიან: მხეცი ისევ
ბუნაგში შევა, ფრინველი ბუდეს მიაშურებს, ადამიანი - თავის ქოხს. მე კი წამოვედი და
ვეღარ დავბრუნდი. ვიბრძოლე, ვიმუშავე, აღარაფერი შემრჩა, გარდა ოთხმოცდარვა წლის
ტვირთისა. მძიმეა, მეტად მძიმე ტვირთია. დღეს თუ ხვალ უნდა გამსრისოს. მაშ ასე: ვეღარ
დავბრუნდი თქო. იმდენი ვიხეტიალე, რომ დედ-მამის სახელიც კი დამავიწყდა...
საკუთარი გვარიც... ისიც აღარ ვიცი, სად არის ჩემი ბუდე თუ ბუნაგი... ან რა ჰქვიან იმ
კუთხეს. ისიც არ ვიცი, რა ჰქვიან ჩემს ნაქოხარს. რომ დავბრუნდე, ვერც კი ვიპოვნი. მაინც
რაც უნდა მოხდეს, მსურს დავბრუნდე და ჩემი უკანასკნელი მუდარაც, ერთადერთი
ჯილდოც და ანდერძიც ეს არის: დამაბრუნეთ... წამიყვანეთ... მაჩვენეთ... ღმერთო,
მიშველე! გამახსენდა... ყველაფერი მომაგონდა. ვხედავ დედა ჩემს... მაღალი, ლამაზი,
შავგვრემანი... შავი მანდილი აქვს წამოსხმული, ცხრა თუ ათი წლის ბალღი ვარ... ოოჰ,
ღმერთო ჩემო, რა ლამაზი და დიდი ქვეყანა გამიცოცხლდა! “
--- გაიხსენა დედა-ელენა,მამა-სოლომონი, თამაშიც კი გაახსენდა-”ჩილიკაობა” რძლის
სიტყვები,ფრანგულად ნათქვამი,ვითომ აღარც ესმოდა,ევრძოდა მოხუცი თავის არსებაში
ფესვგადგმულ ემიგრანტობას და მშობლიური მიწის წყურვილი აოცნებებდა
საქართველოში დაბრუნებაზე, მაგრამ მისმა უძლურების ასაკმა იმარჯვა წყურვილზეც და
სურვილზეც, ისედაც მოხუცი,უფრო დაუძლურდა დარდსა და ოცნებაში “ვაჰმე,სადა
ვკვდები!”-კვნესოდა საბრალო და ამ მოთქმა-ვაებაში დალია სული...
შვილობილმა სტუდენტმა კრემაცია გაუკეთა მის სხეულს და “დიდი კაცის ფერფლი “
საქართველოში,ღრმა ხევში ჩაწოლილ ანანურში მომოაბნია...
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

9. დამატებითი საკითხავი:
ემიგრაცია — ან პირადი მიზეზებით უცხო
ქვეყანაში მცირე ხნით ან მუდმივად საცხოვრებლად წასვლა. პოლიტიკური
მიზეზებით ემიგრაცია, როგორც წესი, რეჟიმის თანმხლები
მოვლენაა, როდესაც რეპრესიის შიში ან გაბატონებული რეჟიმისათვის
ლოიალობის გამოცხადების აუცილებლობა მოქალაქეებს აიძულებს უცხო
ქვეყანას შეაფარონ თავი. ეკონომიკური მიზეზებით ემიგრაცია საბაზრო
ეკონომიკის ქვეყნებისათვისაა დამახასიათებელი. ეპოქაში, მას
შემდეგ რაც სამუშაო ძალამ საქონლის სახე შეიძინა, კაპიტალის სხვა ფორმების
მსგავსად, მუშახელი ერთი ქვეყნიდან მეორეში შედარებით თავისუფლად
გადაადგილდება.
ემიგრანტთა საერთო რაოდენობა მოსახლეობის დაახლოებით 3,2%-ს
შეადგენს...
სქოლიო:

10. წერითი დავალებები:
1. კითხვარი;
2. პრეზენტაცია “ქართველი ემიგრანტები”
3. თავისუფალი თემა-”მიწის ყივილი” (თემა არ უნდა იყოს
დამოკიდებული მოთხრობის სიუჟეტზე,არც რომელიმე სხვა
ნაწარმოების შინაარსს არ უნდა გადმოსცემდეს; მოსწავლის მიერ
წარმოდგენილი უსამშობლო კაცის ფიქრები უნდა დახატოს
თავისუფალ თემაში!)
------------------------------------------------------------------------------