ΑΝΤΩΝΙΑ ΣΑΚΚΟΥΛΑ ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΣ

1. 1
1.2 Λόγοι εμφάνισης των κοινωνικών επιστημών
Διευκρινίσεις:
*Διαφορές κοινωνικών κ φυσικών επιστημών
Παρ’ όλο που είχε από παλιά κριθεί απαραίτητη η εισαγωγή του πειράματος και στην
κοινωνιολογία, εντούτοις υπήρξε πολύς σκεπτικισμός και εξακολουθεί να υπάρχει για
το κατά πόσο πρέπει και μπορεί ο άνθρωπος να γίνει αντικείμενο πειραματισμού.
Στις περισσότερες περιπτώσεις πάντως, το πείραμα γίνεται με εθελοντές που ξέρουν ότι εκείνη τη στιγμή
γίνονται «πειραματόζωα» άσχετο αν ξέρουν ή όχι τον πραγματικό σκοπό του πειράματος ο οποίος, συχνά,
πρέπει να μείνει κρυφός για να μην αλλοιωθεί το πείραμα.
Β) πολιτική:
*Στο πλαίσιο της φυσιοκρατικής αντίληψης του Δικαίου υποστηρίζεται
ότι από την ίδια τη φύση και την υπόσταση του ανθρώπου εκπορεύονται και τα
δικαιώματα, όπως η ελευθερία, η υγεία, η σωματική ακεραιότητα κτλ. (ο άνθρωπος
γεννιέται ελεύθερος).
Έτσι, Όταν οι εκάστοτε ηγεμόνες, θεσπίζουν το γραπτό δίκαιο, δεσμεύονται από το
προαιώνιο, φυσικό, άγραφο δίκαιο.
 Ο διαφωτισμός (18ος
αιώνας των φώτων) έδωσε το στίγμα του στην νεωτερικότητα*
και ακόμη και σήμερα επηρεάζει τις σύγχρονες κοινωνίες σε κάθε πτυχή τους.
Σύμφωνα με τις αντιλήψεις του Διαφωτισμού, το Δίκαιο στηρίζεται στον ανθρώπινο
Λόγο(Λογική). Θεμέλιο της αυθεντίας του νόμου είναι ο ίδιος ο ανθρώπινος
Λόγος(Λογική), αυτός που μετατρέπει μία απλή συνάθροιση ανθρώπων σε
οργανωμένη κοινωνία, πολιτεία.
*Στο ερώτημα πώς παράγεται ο αρνητικός χαρακτηρισμός μιας συμπεριφοράς ως
αντικοινωνικής και εγκληματικής, η Σχολή του φυσικού Δικαίου υποστηρίζει:
υπάρχουν μερικοί νόμοι
«αιώνιοι» και «άγραφοι», οι οποίοι ίσχυαν ανέκαθεν, δηλαδή πριν τους καθιερώσει
κάποιος νομοθέτης.
πρόκειται για νόμους
που καταδικάζουν συμπεριφορές οι οποίες προκαλούν αρνητικές κρίσεις και
καταδικάζονται από όλες τις κοινωνίες σε όλη την ιστορία του ανθρώπινου γένους
(όπως για παράδειγμα η αφαίρεση της ανθρώπινης ζωής).

2. 2
http://www.fme.aegean.gr/sites/default/files/classics.vs.neoclassics.pdf
καιοι δύο είναιυπέρμαχοιτου οικονομικούφιλελευθερισμού. Η διαφωνία τους βρίσκεται
στο θεωρητικό επίπεδο και πάνω από όλα στη θεωρία της αξίας(των τιμών). Οι
κλασσικοί(και Μαρξ) υιοθετούσαν την εργασιακή θεωρία της αξίας, οι νεοκλασικοί
βασίζονται στο νόμο της προσφοράς και της ζήτησης.
Ο Άνταμ Σμιθ έθεσε τα θεμέλια της κλασικής οικονομικής θεωρίας της ελεύθερης αγοράς.
http://books.eudoxus.gr/publishers/CID_821/cid_00821-0495-ABS.pdf
Για τον Μαρξ η περίοδος της κλασικής σχολής εκτείνεται από τα μέσα περίπου του 17ου
αιώνα μέχρι τις αρχές του 19ου
αιώνα.
Ενώ για τον Κeynes ο όρος κλασσικοί αφορά στους συνεχιστές του έργου του Ricardo,
dh δηλαδή σε αυτούς που εφάρμοσαν την οριακή ανάλυση στην οικονομική θεωρία.
Το βασικό των νεοκλασσικών (Μιλ) είναι η πίστη τους στο ότι η προσφορά δημιουργεί
ισόποση ζήτηση αγαθών και, κατά συνέπεια δεν μπορεί να εμφανιστεί στην οικονομία
γενική υπερπροσφορά αγαθών, η οποία να οφείλεται στην ανεπάρκεια της συνολικής
ζήτησής τους. (νόμος Say).
Ο Μαρξ εξαιρείται από τους κλασσικούς γιατί δημιούργησε δική του σχολή.
Η βασική αρχή που διέπει το έργο του «Ο πλούτος των εθνών» είναι ότι η εργασία είναι η
μοναδική πηγή ευημερίας ενός έθνους. Ο Σμιθ, επηρεασμένος από τον ανερχόμενο
καπιταλισμό του 18ου αιώνα στην Αγγλία και τις αμερικανικές αποικίες, ήταν απο τους
πρώτους που έδωσαν έμφαση στη σπουδαιότητα του ιδιώτη – επιχειρηματία, στα
πλεονεκτήματα του ελεύθερου εμπορίου και που τάχθηκαν κατά της πολιτικής των
κρατικών παρεμβάσεων, πιστεύοντας απόλυτα στο «λεσέ φερ, λεσέ πασέ» και την
ικανότητα των δυνάμεων της αγοράς να επιτυγχάνουν την απαραίτητη κοινωνική
ισορροπία.
http://sciencearchives.wordpress.com/2011/09/02/%CE%AC-%CF%8C-%CE%AE-omic/
http://www.slideshare.net/gadamopoulos/1-13157013 ΚΟΙΝΩΝΙΑ

3. 3
(α) Μερκαντιλισμός ή οικονομικός εθνικισμός : Ο μερκαντιλισμός αναπτύχθηκε από την
πρακτική των πολιτικών στα πρώτα στάδια της νεότερης εποχής. Ως θεωρία, δέχεται και
υποστηρίζει το προβάδισμα της πολιτικής έναντι της οικονομικής. Στην ουσία
πρόκειται για ένα δόγμα οικοδόμησης ενός κράτους στα συμφέροντα
του οποίου πρέπει να υποτάσσεται η αγορά. Με απλά λόγια, στον
μερκαντιλισμό οι πολιτικοί πρέπει να καθορίζουν τις οικονομικές σχέσεις.
(β) Φιλελευθερισμός : Ο φιλελευθερισμός αναδύθηκε από τον Διαφωτισμό και
εκφράστηκε κατ' αρχήν από τον Άνταμ Σμιθ. Εμφανίστηκε ως αντίδραση στην
εμποροκρατία και έτσι ενσωματώθηκε στην ορθόδοξη οικονομική επιστήμη. Βασική του
αρχή είναι ότι η πολιτική και η οικονομική πρέπει να δρουν, τουλάχιστον ιδεατά, σε δύο
ξεχωριστές σφαίρες. Με απλά λόγια, στον φιλελευθερισμό οι αγορές πρέπει να είναι
απαλλαγμένεςαπόκρατικές και πολιτικές παρεμβάσεις προς όφελος της αποδοτικότητας,
της ανάπτυξης και της ελεύθερης επιλογής του καταναλωτή.
(γ) Μαρξισμός : Ο μαρξισμός αναπτύχθηκε στα μέσα του 18ου αιώνα ως αντίδραση στον
φιλελευθερισμό και την ως τότε επικρατούσα άποψη για την οικονομία. Βασική του αρχή
είναι ότι η οικονομία επηρεάζει την πολιτική. Για τον μαρξισμό, η πολιτική σύγκρουση
προκύπτει από την πάλη των τάξεων για την διανομή του πλούτου. Με απλά λόγια, στον
μαρξισμόη πολιτική υποτάσσεται στην επιθυμία της πολυπληθέστερης τάξης (δηλαδή της
εργατικής) για δίκαιη κατανομή του πλούτου.
Ο νεοφιλελευθερισμός αποτελεί το προϊόν της σκέψης ενός αμερικανού οικονομολόγου
του 20ου αιώνα, του Μίλτον Φρήντμαν (1912-2006), καθηγητή στο πανεπιστήμιο του
Σικάγου. Γι' αυτό τον λόγο, ο νεοφιλελευθερισμός αποκαλείται και φρηντμανισμός, ενώ
στις Ηνωμένες Πολιτείες (όπου η λέξη "ελευθερία" και τα παράγωγά της μπορούν να
προκαλέσουν φαινόμενα αναφυλαξίας) προτιμάται ο όρος νεοσυντηρητισμός
(neoconservatism).
Ουσιαστικά,ονεοφιλελευθερισμόςαποτελείτην ακραία μορφήτουφιλελευθερισμού.Στην
εφαρμογή του ταυτίζεται απολύτως με τον αχαλίνωτο καπιταλισμό. Σύμφωνα με τον
Φρήντμαν,τοκράτος υπάρχει μόνο για να διασφαλίζει την τάξη και για να εξασφαλίζει το
κατάλλυηλοπεριβάλλονγια τηνάσκησηοποιασδήποτεοικονομικήςδραστηριότητας, δίχως
να επεμβαίνει με οποιασδήποτε μορφής ρυθμίσεις.
http://bit.ly/1sDCEzG

4. 4
2.5 Οι νόμοι της οικονομίας της αγοράς και η διαμόρφωση της τιμής του
εμπορεύματος (Άνταμ Σμιθ) –ερωτήσεις:
1) Κάθε άνθρωπος μπορεί να προσδοκά τη βοήθεια των συνανθρώπων του μόνο
από την καλοσύνη τους;
Aπ.
Κάθεάνθρωποςέχει σχεδόν πάντοτε ανάγκη απότηβοήθεια των συνανθρώπων
του, αλλά θα ήταν μάταιο να προσδοκά τη βοήθεια αυτή από την
καλοσύνη τους και μόνο.
2) Πως μπορεί να ωφεληθεί κάποιος από τους άλλους χωρίς την καλοσύνη τους;
Απ.
Θα είναι πιο πιθανό να ωφεληθεί εάν μπορέσει να χρησιμοποιήσει τον
εγωισμό τους προς όφελός του και εάν τους δείξει ότι είναι προς το
συμφέρον τους να κάνουν γι’ αυτόν ό,τι αυτός επιθυμεί από αυτούς».
3) Ο Άνταμ Σμιθ από πού κατάγεται, τι ήταν, ποιας επιστήμης ήταν ιδρυτής και
ποιας ελευθερίας ήταν υπέρ ;
Aπ.
Άνταμ Σμιθ Σκωτσέζος, φιλόσοφος, ιδρυτής ττηηςς σσύύγγχχρροοννηηςς
οοιικκοοννοομμιικκήήςς εεππιισσττήήμμηηςς.
O Άνταμ Σμιθ (1723-1790) ήταν, στο πλαίσιο των αντιλήψεων του
Διαφωτισμού για τις ατομικές ελευθερίες, υπέρ της οικονομικής
ελευθερίας.
.
4) Με το έργο του Άνταμ Σμιθ σε τι κλάδο διακρίνεται και συστηματοποιείται η
οικονομία, ποια σχολή ιδρύεται και ποιοι είναι οι συνεχιστές της ;
Aπ.
α) Η οικονομία διακρίνεται και συστηματοποιείται σε χωριστό κλάδο τω ν
κ οι ν ω ν ι κ ώ ν επι στημώ ν .
β) Ιδρύεται η Κλασική Σχολή της Οικονομίας (συνεχιστές της οι Ντέιβιντ
Ρικάρντο και Τζον Στιούαρτ Μιλ).
.
5) Ποιες είναι οι βασικές ιδέες της Κλασσικής Σχολής;
Aπ.
Οι βασικές ιδέες της Κλασικής Σχολής ήταν η πίστη στην ατομική
ιδιοκτησία και την οικονομική ελευθερία , η βεβαιότητα ότι η οικονομική
συμπεριφορά των ανθρώπων μπορεί να διατυπωθεί σε νόμους , η
πεποίθηση ότι η κοινωνία μπορεί να ευημερήσει με ελάχιστη κρατική
παρέμβαση.
6) Τι πίστευε ο Σμιθ για την οικονομική δραστηριότητα, το προσωπικό συμφέρον
και τη σχέση του με το «αόρατο χέρι»;
Aπ.
στην ελεύθερη οικονομική δραστηριότητα.

5. 5
Αυτό που κινεί την οικονομία είναι, κατά τον Άνταμ Σμιθ, το προσωπικό
συμφέρον.
Το προσωπικό συμφέρον είναι το «αόρατο χέρι» που σπρώχνει τους
ανθρώπους να δραστηριοποιούνται οικονομικά.
Στον καπιταλισμό, όταν ένα άτομο δρα για το προσωπικό του συμφέρον,
ππρροοωωθθεείί ττεελλιικκάά και το συμφέρον της κοινότητας.
7) Τι ιδεολογικός πατέρας θεωρείται ο Σμιθ;
Aπ.
Ο Σμιθ θεωρείται ο «ιδεολογικός πατέρας» του οικονομικού
φιλελευθερισμού..
8) Το έργο του Σμιθ τι ύμνο αποτελεί και ποια είναι η αντίληψη που είναι λάθος να
δημιουργηθεί;
Aπ.
Το έργο του αποτελεί ύμνο στην ατομική πρωτοβουλία , την ελεύθερη
επιχείρηση , την επιδίωξη του κέρδους .
Όμως, είναι λάθος να δημιουργηθεί η αντίληψη ότι ο Σμιθ ήταν υπέρ
της ασυδοσίας των επιχειρηματιών.
9) Για τι πράγμα προβληματίζεται ο Σμιθ στο έργο του και ποιο πρότυπο
αμφισβητεί;
Aπ
Στο έργο του προβληματίζεται για το αν και κατά πόσο ο ατομικός
πλούτος φέρνει την ευτυχία.
Αμφισβητεί, έτσι, την προβολή του homo economicus ως ιδανικού
προτύπου για την ανθρώπινη ύπαρξη.
10)Τι δεν πρέπει να εμποδίζει το κράτος και που πρέπει να παρεμβαίνει κατά τον
Σμιθ;
Aπ
Θεωρεί, επίσης, ότι το κράτος δδεενν ππρρέέππεειι νναα εεμμπποοδδίίζζεειι την ελευθερία
στην οικονομική ζωή. ΠΠρρέέππεειι,, όόμμωωςς,, να παρεμβαίνει στους τομείς της
δικαιοσύνης και της ασφάλειας.
11) Που πρέπει να οδηγεί η οικονομική ανάπτυξη σε σχέση με του μισθούς κατά τον
Σμιθ, ποιόν τρόπο συνδυασμού αναζητούσε και ποιο παράδειγμα εκμεταλλευτικής
συμπεριφοράς αναφέρει ;
Aπ
Η οικονομική ανάπτυξη πρέπει, κατά τον Σμιθ, να οδηγεί και σε αύξηση
των μισθών των εργαζομένων.
Άλλωστε, όπως τονίσαμε και στο πρώτο κεφάλαιο, ο Σμιθ αναζητούσε τον τρόπο
συνδυασμού της οικονομικής ανάπτυξης με την κοινωνική ευημερία και
δικαιοσύνη.

6. 6
Στηλίτευε τη ληστρική εκμεταλλευτική συμπεριφορά των Άγγλων εμπόρων
στις Ινδίες (τους αποκαλούσε plunderers = άρπαγες), διότι κοιτούσαν το
ατομικό τους συμφέρον, εις βάρος όμως του κοινωνικού οφέλους.
Αυτό ήταν μακριά από τις αρχές του οικονομικού φιλελευθερισμού,
όπως τον περιέγραφε ο Σμιθ.
12)Τι λέει ο Σμιθ για τη προσφορά και τη ζήτηση ενός προϊόντος, για τον
μηχανισμό των τιμών ή της αγοράς, για την λειτουργία του και πως εξασφαλίζεται
η οικονομική ανάπτυξη και η κοινωνική δικαιοσύνη ;
Aπ
Ο μηχανισμός των τιμών ή της αγοράς είναι ο βασικός μηχανισμός
λειτουργίας των ελεύθερων ή μεικτών οικονομιών.
Η λειτουργία της αγοράς και του μηχανισμού των τιμών, όπως τα περιέγραψε
ο Σμιθ, είναι ένα ιδεατό μοντέλο (έντονου ανταγωνισμού) που περιγράφει
γενικές τάσεις.
Αν οι κοινωνίες αφεθούν να λειτουργήσουνμε αυτές τις τάσεις, τότε μπορεί
να εξασφαλιστεί με αυτόματο τρόπο η οικονομική ανάπτυξη και η κοινωνική
δικαιοσύνη.
13)Στην οικονομία που περιέγραφε ο Σμιθ τι ανταγωνισμός υπήρχε και πως
ερμηνεύεται ;
Aπ
Στην οικονομία που περιέγραφε ο Σμιθ υπήρχε έντονος ανταγωνισμός,
δηλαδή μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων που παρήγαγαν το ίδιο προϊόν και
η τιμή του καθοριζόταν από τις δυνάμεις της προσφοράς και της
ζήτησης.
.
14)Τις σύγχρονες οικονομίες τι ανταγωνισμός υπάρχει και πως ερμηνεύεται;
Aπ
Στις σύγχρονες, όμως, οικονομίες η κατάσταση είναι εντελώς
διαφορετική. Υπάρχει ατελής ανταγωνισμός (μονοπωλιακές -
ολιγοπωλιακές δομές), δηλαδή μονοπώλια και ολιγοπώλια τα οποία
μπορούν να ρυθμίσουν την ποσότητα του προϊόντος που θα
παραγάγουν, ώστε η ττιιμμήή ττοουυ να παραμείνει στο επίπεδο που θέλουν
αυτές προκαλώντας ακόμη και τεχνητές ελλείψεις του προϊόντος.
15)Ποιο αποτέλεσμα έχει ο ατελής ανταγωνισμός στις σύγχρονες οικονομίες που
είναι εντελώς αντίθετο από αυτό που περιέγραφε ο Σμιθ;
Aπ
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα κάτι εντελώς αντίθετο από αυτό που περιέγραφε ο
Σμιθ: οι επιχειρήσεις να ευημερούν, αυξάνοντας τα κέρδη τους, ένα μέρος
των καταναλωτών να μπορεί να αγοράσει τα προϊόντα τους και ένα άλλο
μέρος των καταναλωτών να είναι αποκλεισμένο από την αγορά τους.

7. 7
B. ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ
2.1 Το δουλοκτητικό σύστημα –ερωτήσεις:
1) Σε κάθε κοινωνία οι άνθρωποι πως παράγουν τα αγαθά που τους είναι αναγκαία;
Απ.
Σε κάθε κοινωνία υπάρχει ένας τρόπος οργάνωσης της οικονομίας μέσω
του οποίου οι άνθρωποι παράγουν τα αγαθά που τους είναι αναγκαία.
2) Ο τρόπος οργάνωσης της οικονομίας είναι σταθερός; Εξηγείστε την απάντηση και
με παράδειγμα.
Απ.
Ο τρόπος οργάνωσης της οικονομίας δεν είναι σταθερός. Αλλάζει στον
χώρο και στον χρόνο.
Διαφορετικά ήταν οργανωμένες οι οικονομίες στην αρχαία εποχή,
διαφορετικά τον Μεσαίωνα, διαφορετικά σήμερα.
Άλλη είναι η δομή και η οργάνωση της ελληνικής οικονομίας σήμερα και
άλλη είναι η δομή και η οργάνωση της οικονομίας των Η.Π.Α. ή της
Ιαπωνίας.
.
3) Τι συνιστά το οικονομικό σύστημα;
Απ.
Ο τρόπος οργάνωσης της οικονομίας συνιστά το οικονομικό σύστημα
4) Τι είναι το οικονομικό σύστημα;
Απ.
Οικονομικό σύστημα είναι οι τρόποι και τα μέσα με τα οποία μια κοινωνία
προσπαθεί να παραγάγει και να διανείμει τα αγαθά.
5) Γιατί το οικονομικό σύστημα είναι ταυτόχρονα και κοινωνικό σύστημα;
Απ.
Η παραγωγή και η διανομή των αγαθών είναι κοινωνικές δραστηριότητες
και προσδιορίζουν κοινωνικές σχέσεις.
Η κοινωνία δεν είναι άθροισμα ατόμων. Είναι σύνολο κοινωνικών σχέσεων.
Οι άνθρωποι παράγουν αγαθά για την επιβίωσή τους και ο τρόπος με τον
οποίο τα παράγουν καθορίζει το είδος και την ποιότητα των κοινωνικών
τους σχέσεων. Καθορίζει,τελικά, τον τρόπο οργάνωσης της κοινωνίας
στο σύνολό της.
6) Τι είναι Παραγωγικοί συντελεστές;
Απ.
Κάθε κοινωνία χρησιμοποιεί πόρους (φυσικούς και ανθρώπινους) για την
παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών που της είναι απαραίτητα.

8. 8
Οι πόροι αυτοί ονομάζονται παραγωγικοί συντελεστές. Οι παραγωγικοί
συντελεστές είναι η εργατική δύναμη, η γη, το κεφάλαιο και η
επιχειρηματικότητα.
7) Που αναπτύχθηκε το δουλοκτητικό σύστημα; Η γη και τα εργαλεία της
παραγωγής που ανήκουν; Η εργασία από ποιους γίνεται; Οι δούλοι ποιανού
ιδιοκτησία είναι; Πως αποκλήθηκαν οι δούλοι στη ρωμαϊκή εποχή και τι ήταν
κατά το Ρωμαϊκό Δίκαιο;
Απ.
Στην αρχαιότητα, αναπτύχθηκε το δουλοκτητικό σύστημα .
Στο δουλοκτητικό σύστημα, η γη και τα εργαλεία της παραγωγής ανήκουν
σε ιδιώτες ή στην κοινότητα. Η εργασία γίνεται κυρίως από δούλους, οι
οποίοι είναι ιδιοκτησία κάποιου ιδιώτη ή της κοινότητας. Γι’ αυτό και οι
δούλοι, στη ρωμαϊκή εποχή, αποκλήθηκαν «ομιλούντα εργαλεία» (instrumenta
vocalia) και κατά το Ρωμαϊκό Δίκαιο ήταν «πράγματα» (res) και όχι πρόσωπα.
8) Ποιες ανατολικές αυτοκρατορίες ήταν δουλοκτητικές κοινωνίες;
Απ.
Δουλοκτητικές κοινωνίες ήταν οι ανατολικές αυτοκρατορίες της
Μεσοποταμίας και της Αιγύπτου.
9) Στις μεγάλες αυτοκρατορίες της Μεσοποταμίας και της Αιγύπτου η γη και τα
εργαλεία που ανήκουν, οι δούλοι ποιων είναι ιδιοκτησία και που εργάζονται;
Απ.
Στις μεγάλες αυτές αυτοκρατορίες, η γη και τα εργαλεία παραγωγής
ανήκουν κυρίως στο κράτος. Εκατοντάδες χιλιάδες δούλοι, που είναι
ιδιοκτησία του κράτους, αλλά και ιδιωτών, εργάζονται για την παραγωγή
προϊόντων, την κατασκευή κτιρίων, την καλλιέργεια της γης, την παροχή
υπηρεσιών.
10)Η δουλεία τι μορφή εκμετάλλευσης είναι; Οι δούλοι έχουν δικαιώματα; Πως τους
χρησιμοποιεί ο αφέντης τους, έχουν ωράριο; Πόσο εργάζονται;
Απ.
Η δουλεία είναι η πιο ακραία μορφή εκμετάλλευσης. Οι δούλοι δεν έχουν
κανένα δικαίωμα. Είναι ιδιοκτησία του αφέντη τους, ο οποίος τους
χρησιμοποιεί όπως επιθυμεί. Οι δούλοι δεν έχουν ωράριο. Εργάζονται όσο
και όπου επιθυμεί ο ιδιοκτήτης τους.
11) Στις ανατολικές αυτοκρατορίες ποια ήταν η κύρια πηγή δούλων;
Απ.
Στις ανατολικές αυτοκρατορίες κύρια πηγή δούλων ήταν οι πόλεμοι. Οι
αιχμάλωτοι πολέμου χρησιμοποιούνταν ως δούλοι.
12)Στην Αρχαία Ελλάδα σε ποια έκταση υπήρχαν οι δούλοι σε σχέση με τις
ανατολικές αυτοκρατορίες και από πού προέρχονταν ;

9. 9
Απ.
Στην Αρχαία Ελλάδα υπήρχαν δούλοι, όχι όμως στην έκταση που
υπήρχαν στις ανατολικές αυτοκρατορίες. Οι δούλοι προέρχονταν είτε από
αιχμαλώτους είτε από ανθρώπους που είχαν χρεοκοπήσει.
13)Τι αναφέρει ο Θουκυδίδης για τους 7.000 κατοίκους της πόλης Ίκαρα στη
Σικελία και τι κατάργησε ο Σόλων με τη σεισάχθεια(ποιος ήταν ο λόγος);
Απ.
Ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι 7.000 κάτοικοι της πόλης Ίκαρα στη Σικελία
αιχμαλωτίστηκαν και πουλήθηκαν δούλοι στην Κατάνη.
Ο Σόλων, με τη Σεισάχθεια (από τις λέξεις σείω = κλονίζω, μετατοπίζω, αίρω
και «άχθος» = βάρος, χρέος), κατάργησε τον δανεισμό με εγγύηση «το σώμα»,
επειδή είχε αυξηθεί δραματικά ο αριθμός αυτών που υποδουλώνονταν
λόγω χρεών που δεν μπορούσαν να αποπληρώσουν. Αυτή η κατάσταση
εγκυμονούσε εξεγέρσεις και ενδεχομένως εμφύλιο πόλεμο.
14)Η χειρωνακτική εργασία στην Αρχαία Ελλάδα πως θεωρούνταν και ποιοι είχαν ή
δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα;
Απ.
Η χειρωνακτική εργασία στην Αρχαία Ελλάδα θεωρούνταν υποτιμητική. Γι’
αυτό και οι περισσότερες χειρωνακτικές εργασίες γίνονταν από
δούλους. Οι δούλοι δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα.
Πολιτικά δικαιώματα είχαν μόνο οι ελεύθεροι πολίτες. Οι δούλοι μπορούσαν να
κάνουν όλες τις εργασίες, όμως δεν μπορούσαν να ασκήσουν πολιτικά
δικαιώματα (συμμετοχή στην Εκκλησία του Δήμου, συμμετοχή σε
ψηφοφορία).
15)Η μη ιδιοκτησία δούλου από κάποιον ελεύθερο πολίτη τι ένδειξη ήταν;
Απ.
Η μη ιδιοκτησία δούλου από κάποιον ελεύθερο πολίτη ήταν ένδειξη φτώχειας.
16)Τι αναφέρει ο ανάπηρος που διεκδικεί το επίδομά του, στον λόγο του Λυσία Υπέρ
Αδυνάτου;
Απ.
Ο ανάπηρος που διεκδικεί το επίδομά του, στον λόγο του Λυσία Υπέρ
Αδυνάτου, αναφέρει ότι είναι τόσο φτωχός που δεν έχει τα μέσα να
αγοράσει έναν δούλο για να κάνει τις διάφορες δουλειές.
17)Τι διαστάσεις πήρε η δουλεία στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία;
Απ.
Στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία:
η δουλεία πήρε μεγάλες διαστάσεις.
Εκατοντάδες χιλιάδες αιχμάλωτοι πολέμου εργάζονταν ως δούλοι.
Αναπτύχθηκε, επίσης, εκτεταμένο εμπόριο δούλων.

10. 10
Δούλοι χρησιμοποιούνταν και ως μονομάχοι προκειμένου να διασκεδάζουν τα
ρωμαϊκά πλήθη στις αρένες.
Δεν είναι τυχαίο ότι οι μεγαλύτερες εξεγέρσεις δούλων ξέσπασαν στην επικράτεια
της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (εξέγερση των δούλων της Περγάμου, των
ορυχείων Λαυρίου, του Σπάρτακου).
18)Ποια ήταν η στάση του χριστιανισμού στο δουλοκτητικό σύστημα και πως
θεωρήθηκε ο δούλος από νομική άποψη την εποχή του Ιουστινιανού;
Απ.
Ο χριστιανισμός ως θρησκεία αμφισβήτησε έντονα το δουλοκτητικό σύστημα.
Στην εποχή του Ιουστινιανού, ο δούλος έπαψε να θεωρείται από νομική
άποψη «πράγμα» και θεωρήθηκε άνθρωπος.
19)Το δουλοκτητικό σύστημα ξεπεράστηκε; Η δουλεία εξαφανίστηκε ή
περιορίστηκε;
Απ.
To δουλοκτητικό σύστημα ξεπεράστηκε.
Η δουλεία, όμως, δεν εξαφανίστηκε. Μπορεί να περιορίστηκε, αλλά δεν
εξαλείφθηκε.
20) Να αναφερθείτε σε παράδειγμα μη εξάλειψης της δουλείας στις ΗΠΑ μεταξύ
16ου
κ 18ου
αιώνα;
Απ.
Στις μεγάλες φυτείες των Η.Π.Α. από τον 16ο έως τον 18ο αιώνα, η
καλλιέργεια της γης γινόταν από δούλους που έφερναν οι δουλέμποροι από την
Αφρική. Το 1861, οι δούλοι στις Η.Π.Α. είχαν φτάσει περίπου τα τέσσερα
εκατομμύρια.
21) Ποιο Σύνταγμα στην Ελλάδα το 1821 απαγόρευσε τη δουλεία ;
Απ.
Αξίζει να αναφερθεί ότι, στην Ελλάδα, 40 χρόνια πριν (1821), το Α΄ Σύνταγμα
της Εθνοσυνέλευσης της Επιδαύρου απαγόρευε τη δουλεία.
.

11. 11
2.2 Το φεουδαρχικό σύστημα –ερωτήσεις:
1) H Φεουδαρχική κοινωνία που γεννήθηκε;
Απ.
Η φεουδαρχική κοινωνία γεννήθηκε μέσα στους κόλπους του
δουλοκτητικού συστήματος μετά τη διάλυση της Ρωμαϊκής
Αυτοκρατορίας.
2) Τι ήταν τα λατιφούντια;
Απ.
Τεράστια αγροκτήματα που ανήκαν σε Ρωμαίους πλούσιους γαιοκτήμονες ανάλογα
προς τα μεσαιωνικά φέουδα και τα νεότερα τσιφλίκια
3) Τι σημαίνει ότι τα λατιφούντια σταδιακά αυτονομήθηκαν το ένα από το άλλο;
Απ.
Τα λατιφούντια , τεράστια αγροκτήματα, σταδιακά αυτονομήθηκαν το ένα
από το άλλο.Δεν ανήκαν πια σε μια μεγάλη επικράτεια, σε μια κρατική
οντότητα που ήταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, η οποία είχε διαλυθεί.
Ανήκαν στους ιδιοκτήτες τους.
4) Τα λατιφούντια που έγιναν κράτος εν κράτει;
Απ.
Τα λατιφούντια έγιναν κράτος εν κράτει στις δυτικές επαρχίες του υπό
αποσύνθεση ρωμαϊκού κράτους.
5) Η κεντρική εξουσία μπορούσε να ελέγξει αυτούς τους ισχυρούς γαιοκτήμονες και
γιατί;
Απ.
Η κεντρική εξουσία δεν μπορούσε να ελέγξει αυτούς τους ισχυρούς
γαιοκτήμονες, οι οποίοι έφτιαξαν και δικά τους αυτόνομα στρατιωτικά
σώματα για να προστατεύσουν την τεράστια ιδιοκτησία τους.
6) Πως δημιουργήθηκαν τα μεγάλα φέουδα;
Απ.
Οι γαιοκτήμονες παραχώρησαν κομμάτια γης στους ακολούθους τους ενώ
νοίκιασαν χωράφια σε πρώην δούλους αλλά και ελεύθερους αγρότες.
Δημιουργήθηκαν, έτσι, τα μεγάλα φέουδα.
7) Ποιοι άρχιζαν να νοικιάζουν και να καλλιεργούν μικρά τμήματα που ανήκαν σε
γαιοκτήμονες, πως λέγονται και ποια η σχέση τους με τη γη που καλλιεργούσαν;
Απ.
Απελευθερωμένοι δούλοι και πρώην ελεύθεροι πολίτες άρχιζαν να
νοικιάζουν και να καλλιεργούν μικρά τμήματα από τα τεράστια σε έκταση
κτήματα που ανήκαν σε γαιοκτήμονες.
Οι ενοικιαστές της γης δεν ήταν δούλοι, αλλά δουλοπάροικοι. Ήταν δεμένοι
με τη γη που καλλιεργούσαν και δεν μπορούσαν να την εγκαταλείψουν
χωρίς την άδεια του φεουδάρχη, ιδιοκτήτη της γης.

12. 12
8) Ποια είναι τα είδη της ιδιοκτησίας στο φεουδαρχικό σύστημα;
Απ.
α) Ο οίκος. β) Τα μικρά κτήματα.
9) Τι είναι ο Οίκος;
Απ.
α) Ο οίκος. Ανήκει στον φεουδάρχη. Είναι η καλλιεργήσιμη γη που ο
φεουδάρχης δεν τη νοικιάζει, αλλά την εκμεταλλεύεται για τον εαυτό του. Ο
οίκος, εκτός από τη γη, περιλαμβάνει την κατοικία του φεουδάρχη, τα
εργαλεία που χρησιμοποιούν ο αγρότες, τα ζώα, τις αποθήκες, τους
σταύλους κτλ. Ιδιοκτησία του οίκου θεωρούνται, κατά κάποιο τρόπο, και οι
αγρότες καλλιεργητές, οι οποίοι δεν μπορούν να εγκαταλείψουν το
φέουδο. Σε ορισμένες μάλιστα περιοχές ο αγρότης, προκειμένου να
παντρευτεί, πρέπει να ζητήσει την έγκριση του φεουδάρχη.
10)Τι είναι τα μικρά τμήματα;
Απ.
β) Τα μικρά κτήματα. Μικρά χωράφια που νοικιάζει ο φεουδάρχης στους
δουλοπάροικους. Οι δουλοπάροικοι καλλιεργούσαν τα κτήματα και είχαν την
υποχρέωση να καταβάλλουν στον φεουδάρχη κάποια αμοιβή (πρόσοδο).
.
11) Πόσες μορφές είχε η πρόσοδος που πλήρωναν οι δουλοπάροικοι στον
Φεουδάρχη;
Απ.
Η πρόσοδος που πλήρωναν οιδουλοπάροικοι στον φεουδάρχη είχε τρεις
μορφές:
α) Πρόσοδος σε εργασία (αγγαρεία). Το σύστημα αυτό εφαρμόστηκε
στην αρχή του φεουδαρχικού συστήματος. Το εμπόριο και ο εκχρηματισμός
της οικονομίας είχαν υποχωρήσει και οι φεουδάρχες δεν είχαν
αναπτυγμένες ανταλλαγές με χρήμα. Τους ενδιέφερε, κατά συνέπεια, η
εντατική καλλιέργεια της γης τους προκειμένου να αυξηθεί η ποσότητα της
παραγωγής. Οι αγρότες εργάζονταν ορισμένες ημέρες στο κτήμα του
γαιοκτήμονα χωρίς αμοιβή. Ο βαθμός της εκμετάλλευσης των
δουλοπάροικων φαίνεται από το γεγονός ότι το 1/3 του χρόνου τους
εργάζονταν στο δικό τους κτήμα και τα 2/3 του χρόνου τους στο κτήμα
του φεουδάρχη.

13. 13
2.3 Το καπιταλιστικό σύστημα ή οικονομία της αγοράς –ερωτήσεις:
1) Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του καπιταλιστικού συστήματος;
Απ.
 Η ιδιωτική επιχειρηματικότητα (επιχειρηματίες κάνουν επενδύσεις με στόχο
τη μεγιστοποίηση του κέρδους).
 Οι επιχειρήσεις ανταγωνίζονται για την κατάκτηση αγορών, στις οποίες θα
πουλήσουν τα προϊόντα τους.
 Οι εργαζόμενοι στις επιχειρήσεις είναι μισθωτοί εργάτες . Λαμβάνουν, δηλαδή,
μισθό για τις ώρες που εργάζονται στην επιχείρηση.
2) Το καπιταλιστικό σύστημα μέσα στους κόλπους ποιανού συστήματος
δημιουργήθηκε;
Απ.
Το καπιταλιστικό σύστημα δημι ουργ ήθηκ ε μέσα στους κόλπους του
φεουδαρχι κ ού συστήματος .
3) Μέχρι τον 11ο
αιώνα ποια παραγωγή κυριαρχούσε στο πλαίσιο της φεουδαρχικής
κοινωνίας;
Απ.
Μέχρι τον 11ο αιώνα κ υρι αρχούσε η αγροτική παραγωγή στο πλαίσιο της
φεουδαρχικής κοινωνίας.
4) Γιατί ο πληθυσμούς ζούσε κυρίως στην ύπαιθρο;
Απ.
Ο πλ ηθυσμός ζούσε κυρίως στην ύπαι θρο, καθώς οι πόλ ει ς είχαν
παρακμάσει. Δεν είχαν μεγ άλο πλ ηθυσμό, ούτε σοβαρές εμπορι κ ές και
δι οι κ ητι κ ές λ ει τουργ ί ες..
5) Που σημειώθηκαν αλλαγές τον 11ο
αιώνα και ποιες άλλες αλλαγές έφεραν;
Απ.
Όμως, τον 11ο αιώνα σημει ώ ν ον ται αλ λ αγ ές στην παραγ ω γ ή και την
οι κ ονομία , οι οποίες θα φέρουν αλλαγές στην κ οινωνία και την πολ ιτική
.
6) Ειδικότερα ποιες αλλαγές σημειώθηκαν στην παραγωγή και την οικονομία οι
οποίες έφεραν αλλαγές στην κοινωνία και την πολιτική;
Απ.
α) Αύξηση της παραγωγής. β) Ανάπτυξη του εμπορίου. γ) Εκχρηματισμός της
οικονομίας. δ)Ανάπτυξη των πόλεων. ε) Μεγάλεςβιοτεχνικές επιχειρήσεις. στ) Νέες
κοινωνικές τάξεις.
Ειδικότερα:
α) Αύξηση της παραγωγής:
7) Η εισαγωγή του αρότρου και η χρήση του αλόγου στην καλλιέργεια της γης τι
αποτέλεσμα είχε;

14. 14
Απ.
Ει σάγεται το άροτρο και η χρήση του αλόγου στην κ αλλ ι έργ ει α της γ ης.
Αυτό εί χε ω ς αποτέλεσμα την κ ατακόρυφη αύξηση της παραγωγής και τη
δημι ουργ ί α σημαν τι κ ού πλ εον άσματος.
β) Ανάπτυξη του εμπορίου:
8) Τι οδήγησε στην ανάπτυξη του εμπορίου; Η οικονομία σταδιακά σε τι
μετατράπηκε;
Απ.
Το πλ εόνασμα της παραγωγ ής πω λ ούν ταν . Αυτό οδήγησε στην αν άπτυξη
του εμπορί ου.
Η οι κ ον ομί α μετατράπηκ ε σταδιακά σε εμπορευματι κ ή (παραγ ω γ ή
προϊ όν τω ν για πώ λ ηση στην αγ ορά).
γ) Εκχρηματισμός της οικονομίας:
9) H διεύρυνση του εμπορίου και των ανταλλαγών που οδήγησε; Το χρήμα τι γίνεται;
Ο κάθε φεουδάρχης αντί αγγαρείες τι ζητάει από τους δουλοπάροικους;
Απ.
Η δι εύρυνση του εμπορίου και των αν ταλλαγών οδήγησε στην αύξηση της
χρήσης του χρήματος. Το χρήμα γίνεται ο πλ ούτος. Γι’ αυτό και ο κ άθε
φεουδάρχης ζητάει φόρους σε χρήμα και όχι αγ γ αρεί ες από τους
δουλ οπάροι κ ους.
δ) Αν άπτυξη τω ν πόλ εω ν :
10)Πως εξελίσσονται οι πόλεις;
Απ.
Οι πόλ ει ς γ ί ν ον ται οι χώ ροι του εμπορί ου.
Η ζω ή στις πόλ ει ς αν αζω πυρώ ν εται .
Οι κ άτοι κ οι αυξάν ον ται .
Στις πόλ εις εγκαθίστανται μόνιμα οι έμποροι κ αι το προσω πι κ ό των
επιχειρήσεών τους.
Στις πόλ ει ς, επίσης, αν απτύσσον ται πολ λ ές βι οτεχν ί ες που
κ ατασκ ευάζουν βι οτεχν ι κ ά προϊ όν τα .
ε) Μεγ άλ ες βι οτεχν ι κ ές επι χει ρήσει ς :
11) Πως εξελίχθηκαν οι βιοτεχνίες σε μανιφακτούρες;
Απ.
Η αν άπτυξη του εμπορί ου δημιούργησε όλ ο κ αι περι σσότερες
παραγ γ ελ ί ες προϊ όν τω ν στις βι οτεχν ί ες, οι οποίες μεγάλωσαν και
εξελίχθηκαν σε μεγ άλ ες επι χει ρήσει ς , τι ς μαν ι φακ τούρες (από το
manus = χέρι και από το factura = κατασκευή ).
12)Στις μανιφακτούρες πως εργάζονταν πολλοί εργάτες; Τι πρόδρομος ήταν οι
μανιφακτούρες και σε τι μετέτρεψε τις μανιφακτούρες η εισαγωγή της μηχανής;
Απ.

15. 15
Στις μαν ιφακτούρες εργάζονταν πλέον κ αι πολλ οί εργ άτες με μι σθό.
Οι μαν ι φακ τούρες ήταν ο πρόδρομος των μεγ άλ ω ν εργ οστασί ω ν .
Η ει σαγ ω γ ή της μηχαν ής στις μαν ι φακ τούρες (Βιομηχανική
Επανάσταση) τις μετέτρεψε σε εργ οστάσι α.
στ) Νέες κ οι ν ω ν ι κ ές τάξει ς :
13)Η αστική τάξη δίπλα σε ποιους αναδύεται και ποιους περιλαμβάνει;
Απ.
Δίπλα στους φεουδάρχες και τους δουλ οπάροι κ ους αν αδύεται μια νέα
κ οι ν ω ν ι κ ή τάξη: η αστι κ ή τάξη (έμποροι, βιοτέχνες των πόλεων και
σταδιακά οι τραπεζίτες που αποκτούν δύναμη, όπως οι Μέδικοι στη Φλωρεντία).
14)Η αστική τάξη όταν ισχυροποιήθηκε οικονομικά τι άρχισε να διεκδικεί από τους
φεουδάρχες;
Απ.
Η αστική τάξη, όταν ι σχυροποιήθηκε οικονομικά, άρχισενα δι εκδικεί από
τους φεουδάρχες μερίδιο από την πολιτική εξουσία.
15)Ποια η συμβολή της Βιομηχανικής και Γαλλικής επανάστασης στη διαμόρφωση
του καπιταλιστικού συστήματος και στον οικονομικό φιλελευθερισμό. Τι θεωρεί ο
Σμιθ ότι θα επιφέρουν ο ανταγωνισμός και η ελεύθερη αγορά;
Απ.
Η Βιομηχανική και η Γαλλική Επανάσταση δί ν ουν ώ θηση στη
δι αμόρφω ση του κ απι ταλ ι στι κ ού συστήματος . Οι επι χει ρήσει ς
μεγ αλώνουν και εμφανίζεται ο οικονομικός φιλελευθερι σμός (Σμιθ)
που θεωρεί ότι ο αν ταγ ω ν ι σμός και η ελ εύθερη αγ ορά θα επιφέρουν
αν άπτυξη και κ οι ν ω ν ι κ ή δι κ αι οσύν η.
16)Στα μέσα του 19ου
αιώνα ποιες χώρες κυριαρχούν στην παγκόσμια οικονομία και
πως προκύπτει η αποικιοκρατία;
Απ.
Στα μέσα του 19ου αιώνα, οι χώρες της Δυτικής Ευρώπης και οι Η.Π.Α.
κ υρι αρχούν στην παγ κ όσμι α οι κ ον ομί α . Ό λ ο κ αι περι σσότερες
περι οχές του πλανήτη εν σωματώνονται στο κ απιταλιστικό σύστημα υπό
την επι κ υρι αρχί α τω ν αν απτυγ μέν ω ν χω ρώ ν ( αποι κ ι οκ ρατί α ).
17)Στις αρχές του 20ού αιώνα τα ισχυρά κράτη τα οποία είχαν αποκτήσει τεράστια
ισχύ για ποιο λόγο συγκρούστηκαν μεταξύ τους;
Απ.
Σ τι ς αρχές του 20ού αιώνα, τα ι σχυρά κ ράτη εί χαν αποκ τήσει
τεράστι α ι σχύ και συγ κ ρούστηκ αν μεταξύ τους (Α΄ Παγκόσμιος
Πόλεμος) γ ι α τον έλ εγ χο των πρώ τω ν υλ ώ ν και το μοί ρασμα των
αγ ορώ ν .
18)Με τις εξελίξεις που επήλθαν στις αρχές του 2ου
αιώνα η εποχή του πλήρους
ανταγωνισμού των επιχειρήσεων(εποχή του Άνταμ Σμιθ) που έδωσε τη θέση
της;

16. 16
Απ.
Η εποχή του πλ ήρους αν ταγ ω ν ι σμού τω ν επι χει ρήσεω ν (εποχή του
Άνταμ Σμιθ) έδω σε τη θέση της στην εποχή των πολ υεθν ι κ ώ ν
επι χειρήσεων, οι οποίες μοιράζουν τις αγ ορές, κ αθορί ζουν τι ς τι μές
τω ν προϊ όν τω ν και έχουν τεράστι α πολ ι τι κ ή επι ρροή.
19)Μετά τη κρίση του 1929 τι αλλαγές συμβαίνουν ως προς την πίστη στην
ελευθερία της αγοράς, ως προς τον κρατικό παρεμβατισμό σε έργα υποδομής και
πρόνοια;
Απ.
Μετά την κ ρί ση του 1929 , η πί στη στην ελ ευθερί α της αγ οράς
υποχώ ρησε.
Η αποφυγή κ ρίσεων προϋποθέτει την παρέμβαση του κ ράτους στην
οι κ ον ομί α (κρατικός παρεμβατισμός, Κέυν ς).
Μέσω επενδύσεων σε έργ α υποδομής το κ ράτος παρεμβαί ν ει στην
οι κ ον ομί α .
Το κ ράτος πρόνοιας, επίσης, προσπαθεί να προστατεύσει τα άτομα
από τα προβλήματα που αν τι μετω πί ζουν (συντάξεις, ασφάλεια, δημόσια
υγεία και παιδεία).
20) Μετά τη πετρελαϊκή κρίση του 1973 τι αλλάζει και πάλι στην οικονομία και
ποια κυριαρχία αρχίζει:
Απ.
Μετά την πετρελαϊκή κ ρίση του 1973, αλ λάζει κ αι πάλι η οι κ ον ομι κ ή
πολ ι τι κ ή του κ απι ταλ ι σμού .
Αρχί ζει η κ υριαρχία του ν εοφιλελευθερισμού που πολιτικά εκφράστηκε
με την άν οδο των Ρέι γ κ αν (Η.Π.Α.) και Θάτσερ (Ηνωμένο Βασίλειο)
στην εξουσί α.
21)Τι υποστηρίζει ο νεοφιλελευθερισμός και ποιες είναι οι λέξεις-κλειδιά για την
ανάπτυξη και την κοινωνική δικαιοσύνη;
Απ.
Ο ν εοφιλελευθερισμός υποστηρίζει τη συρρίκνωση του ρόλου του κράτους
στην οι κ ον ομί α. Η επι χει ρηματι κ ότητα , η κ αι ν οτομί α, η ατομι κ ή
πρω τοβουλ ί α θεω ρούν ται οι λέξεις-κλειδιά για την αν άπτυξη και την
κ οι ν ω ν ι κ ή δι κ αι οσύν η .
22) Όμως η ανάπτυξη του καπιταλισμού βοήθησε να ξεπεραστούν οι τεράστιες
κοινωνικές ανισότητες σε όλο τον κόσμο;
Απ.
Ό μως, η αν άπτυξη του κ απιταλισμού δεν βοήθησε ν α ξεπερα στούν οι
τεράστι ες κ οι ν ω ν ι κ ές αν ι σότητες σε όλ ο τον κ όσμο .
Υπάρχει ακ όμη πεί ν α κ αι εξαθλ ί ω ση σε έν αν πλ αν ήτη που, σε
συγ κ εκ ρι μέν ες περι οχές του , σφύζει από κ αταν αλ ω τι κ ά αγ αθά .

17. 17
2.3 Το καπιταλιστικό σύστημα ή οικονομία της αγοράς:
Ερωτήσεις ανακεφαλαιωτικές:
22) Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του καπιταλιστικού συστήματος;
23) Το καπιταλιστικό σύστημα μέσα στους κόλπους ποιανού συστήματος
δημιουργήθηκε;
24) Μέχρι τον 11ο
αιώνα ποια παραγωγή κυριαρχούσε στο πλαίσιο της
φεουδαρχικής κοινωνίας;
25) Γιατί ο πληθυσμούς ζούσε κυρίως στην ύπαιθρο;
26) Που σημειώθηκαν αλλαγές τον 11ο
αιώνα και ποιες άλλες αλλαγές έφεραν;
27) Ειδικότερα ποιες αλλαγές σημειώθηκαν στην παραγωγή και την οικονομία οι
οποίες έφεραν αλλαγές στην κοινωνία και την πολιτική;
28) Η εισαγωγή του αρότρου και η χρήση του αλόγου στην καλλιέργεια της γης τι
αποτέλεσμα είχε;
29) Τι οδήγησε στην ανάπτυξη του εμπορίου; Η οικονομία σταδιακά σε τι
μετατράπηκε;
30) H διεύρυνση του εμπορίου και των ανταλλαγών που οδήγησε; Το χρήμα τι
γίνεται; Ο κάθε φεουδάρχης αντί αγγαρείες τι ζητάει από τους δουλοπάροικους;
31)Πως εξελίσσονται οι πόλεις;
32) Πως εξελίχθηκαν οι βιοτεχνίες σε μανιφακτούρες;
33) Στις μανιφακτούρες πως εργάζονταν πολλοί εργάτες; Τι πρόδρομος ήταν οι
μανιφακτούρες και σε τι μετέτρεψε τις μανιφακτούρες η εισαγωγή της μηχανής;
34) Η αστική τάξη δίπλα σε ποιους αναδύεται και ποιους περιλαμβάνει;
35) Η αστική τάξη όταν ισχυροποιήθηκε οικονομικά τι άρχισε να διεκδικεί από
τους φεουδάρχες;
36) Ποια η συμβολή της Βιομηχανικής και Γαλλικής επανάστασης στη
διαμόρφωση του καπιταλιστικού συστήματος και στον οικονομικό φιλελευθερισμό.
Τι θεωρεί ο Σμιθ ότι θα επιφέρουν ο ανταγωνισμός και η ελεύθερη αγορά;
37) Στα μέσα του 19ου
αιώνα ποιες χώρες κυριαρχούν στην παγκόσμια οικονομία
και πως προκύπτει η αποικιοκρατία;
38) Στις αρχές του 20ού αιώνα τα ισχυρά κράτη τα οποία είχαν αποκτήσει
τεράστια ισχύ για ποιο λόγο συγκρούστηκαν μεταξύ τους;
39) Με τις εξελίξεις που επήλθαν στις αρχές του 2ου
αιώνα η εποχή του πλήρους
ανταγωνισμού των επιχειρήσεων(εποχή του Άνταμ Σμιθ) που έδωσε τη θέση
της;
40) Μετά τη κρίση του 1929 τι αλλαγές συμβαίνουν ως προς την πίστη στην
ελευθερία της αγοράς, ως προς τον κρατικό παρεμβατισμό σε έργα υποδομής και
πρόνοια;
41)Μετά τη πετρελαϊκή κρίση του 1973 τι αλλάζει και πάλι στην οικονομία και ποια
κυριαρχία αρχίζει
42) Τι υποστηρίζει ο νεοφιλελευθερισμός και ποιες είναι οι λέξεις-κλειδιά για
την ανάπτυξη και την κοινωνική δικαιοσύνη;
43) Όμως η ανάπτυξη του καπιταλισμού βοήθησε να ξεπεραστούν οι τεράστιες
κοινωνικές ανισότητες σε όλο τον κόσμο;

18. 18
2.4 Το σοσιαλιστικό σύστημα ή σχεδιασμένη οικονομία-Ερωτήσεις:
ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟΣ ΣΤΟΧΑΣΑΜΟΣ-ΣΤΟΧΑΣΤΕΣ-ΑΠΟΨΕΙΣ ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ Κ ΕΝΓΚΕΛΣ
1) Ποια είναι η βάση στην οποία συστηματοποιήθηκε ο σοσιαλιστικός στοχασμός;
Απ.
Τα κ οι ν ω ν ι κ ά προβλ ήματα που δημιούργησε η αν άπτυξη του
κ απι ταλ ι σμού τον 19ο αιώνα είναι η βάση στην οποία
συστηματοποιήθηκε ο σοσιαλιστικός στοχασμός.
2) Τι κόσμο προσπάθησαν να σχεδιάσουν πολλοί στοχαστές. Οι Καρλ Μαρξ και
Φρίντριχ Ένγκελς έχουν σχέση με αυτή την κατηγορία στοχαστών; Και τι
υποστήριξαν
Απ.
Πολλοί στοχαστές προσπάθησαν ν α σχεδι άσουν έναν κόσμο απαλλαγμένο
από τη φτώχεια, τις ανισότητες και την εκμετάλλευση.
Ο ι Καρλ Μαρξ και Φρίντριχ Έν γ κ ελ ς αν ήκ ουν σε αυτή την κατηγορία
των στοχαστών.
Υποστήριξαν ότι ο κ απιταλισμός δεν μπορεί να εξασφαλίσει κοινωνική
δικαιοσύνη. Από τη φύση του είναι ένα σύστημα που στηρί ζεται στην
εκμετάλλευση και την ανισότητα. Χω ρίς την απόσπαση της υπεραξί ας
από τους εργαζομένους, ο κ απι ταλ ι σμός δεν μπορεί να αναπτυχθεί.
3) Οι Μαρξ και Ένγκελς, έμειναν μόνο στην ανάλυση της λειτουργίας του
καπιταλισμού της εποχής τους; Τι έγραψε ο Μαρξ για τους φιλόσοφους
αναφορικά με την ερμηνεία του κόσμου;
Απ.
Ο ι Μαρξ κ αι Έν γ κ ελ ς , όμως, δεν έμει ν αν μόν ο στην αν άλ υση της
λ ει τουργ ί ας του κ απι ταλ ι σμού της εποχής τους . Ανέπτυξαν έντονη
πολιτική δράση. Ο Μαρξ έγραψε: «Οι φιλόσοφοι έχουν απλώς ερμηνεύσει τον
κόσμο με ποικίλους τρόπους, το ζήτημα είναι να τον αλλάξουμε».
4) Με ποιον τρόπο, όμως, κατά τους Μαρξ και Ένγκελς, μπορούσε να αλλάξει ο
κόσμος;
Απ.
Η εργ ατική τάξη,που είναι το αντικείμενοτης εκμετάλλευσης από την
τάξη τω ν κ απιταλιστών,χρειάζεται να επαναστατήσει και να καταλάβει
την εξουσία. Έτσι, θα υπάρξει ένα νέο οικονομικό σύστημα
(σοσιαλισμός) όπου:
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΟΙΚ. ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ
ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
5) Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του νέου οικονομικού συστήματος(σοσιαλισμός);
Απ.
 Η ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής θα περάσει από τους καπιταλιστές
στο κράτος , το οποί ο θα ελ έγ χει η εργατική τάξη.

19. 19
 Η παραγωγή των προϊόντων θα γίνεται με σχέδιο και με στόχο την
κάλυψη των αναγκών των μελών της κοινωνίας και όχι για την
αύξηση των κερδών των ιδιωτικών επιχειρήσεων.
 Ο καθένας θα αμείβεται ανάλογα με την εργασία που προσφέρει.
6) Απώτερος σκοπός του σοσιαλιστικού συστήματος ποιος είναι;
Απ.
Απώτερος σκοπός του σοσιαλιστικού συστήματος είναι η εγ κ αθί δρυση
μιας κομμουνιστικής κοινωνίας με τα εξής χαρακτηριστικά:
ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ
7) Ποια είναι τα χαρακτηριστικά μιας κομμουνιστικής κοινωνίας;
Απ.
 Σταδιακή εξαφάνιση του κράτους , το οποίο πια δεν θα χρειάζεται αφού οι
λειτουργίες του θα έχουν απορροφηθεί από την κοινωνία.
 Αταξική κοινωνία: μια κοινωνία ισότητας όπου δεν θα υπάρχουν κοινωνικές
τάξεις και ανισότητες.
 Η παραγωγή θα γίνεται για να ικανοποιούν οι άνθρωποι τις ανάγκες τους.
ΙΔΕΕΣ ΜΑΡΞ Κ ΕΝΓΚΕΛΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΣΑΝ & ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΙΕΘΝΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΤΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ
8) Οι ιδέες των Μαρξ και Ένγκελς σε τι επίπεδο επηρέασαν το εργατικό κίνημα και
γιατί επέμεναν στον διεθνή χαρακτήρα του σοσιαλισμού;
Απ.
Οι ιδέες των Μαρξ και Ένγκελς επηρέασαν το εργατικό κίνημα σε παγκόσμιο
επίπεδο. Οι ίδιοι επέμεναν στον διεθνή χαρακτήρα του σοσιαλισμού, καθώς
θεωρούσαν ότι είναι σχεδόν αδύνατο να επιτευχθεί σοσιαλ ι σμός σε μία μόνο
χώρα.
Α΄ΔΙΕΘΝΗΣ-Β ΔΙΕΘΝΗΣ
9) Πότε ιδρύθηκε και που η Διεθνής Ένωση Εργατών και πως έμεινε γνωστή στην
ιστορία; Ποιο ήταν το έργο της;
Απ.
Το 1864 ιδρύθηκε στο Λονδίνο η Διεθνής Ένωση Εργατών, η οποία έμεινε
γνωστή στην ιστορία ως η «Πρώτη Διεθνής». Έργ ο της ήταν ο
συν τον ι σμός της δράσης του εργατικού κινήματος στην Ευρώπη.
10)Πότε Διαλύθηκε η πρώτη Διεθνής; Πότε ιδρύθηκε η δεύτερη Διεθνής και τι
ερείσματα άρχισε να αποκτά το σοσιαλιστικό κίνημα;
Απ.
Μετά την ήττα της Παρισινής Κομμούνας το 1871, η Πρώ τη Δ ι εθν ής
δι αλ ύθηκ ε.
Το 1889 ιδρύθηκε η Δ εύτερη Δ ιεθνής. Το σοσιαλιστικό κ ίνημα άρχισε να
αποκτά μαζι κ ά ερεί σματα .

20. 20
Η ΡΩΣΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ-ΗΓΕΤΗΣ-ΜΕΤ/ΣΙΑ ΣΟΣΙΑΛΔ ΚΟΜΜΑΤΟΣ & ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ
11) Πότε έγινε η Ρωσική Επανάσταση, από ποιους ήταν εμπνευσμένη και ποια
ιστορία σφράγισε;
Απ.
Το 1917 έγινε η Ρωσική Επανάσταση , η οποία ήταν εμπνευσμέν η από
τι ς απόψεις των Μαρξ κ αι Ένγκελς. Η Ρωσική Επαν άσταση σφράγ ι σε
την ι στορί α του 20ού αιώνα.
12)Ποιος ήταν ο ηγέτης του κόμματος των μπολσεβίκων που έκανε την επανάσταση;
Απ.
Η γ έτης του κ όμματος τω ν μπολσεβί κ ω ν που έκ αν ε την επαν άσταση
ήταν ο Βλαδίμηρος Ίλιτς Λένιν.
13)Το Σοσιαλδημοκρατικό Εργατικό Κόμμα που καθοδήγησε την επανάσταση πότε
μετονομάστηκε και πως;
Απ.
Το 1918, το Σ οσιαλδημοκρατικό Εργατικό Κόμμα, που κ αθοδήγησε την
επαν άσταση, μετον ομάστηκ ε σε Κομμουν ι στι κ ό Κόμμα.
14)Το 1922 μετά την οριστική επικράτηση της επανάστασης η χώρα πως
ονομάστηκε, ποιες δημοκρατίες περιελάμβανε αρχικά και ποιας αυτοκρατορίας
ήταν περιοχές;
Απ.
Το 1922, μετά την ορι στι κ ή επι κ ράτηση της επαν άστασης, η χώ ρα
ον ομάστηκ ε Έν ω ση τω ν Σ οβι ετι κ ώ ν Σ οσι αλ ι στι κ ώ ν Δ ημοκ ρατι ώ ν
(Ε. Σ.Σ.Δ.), η οποία περιλάμβανε αρχικά τέσσερις δημοκρατίες, τη Ρωσία,
την Ουκρανία, τη Λευκορωσία και την Υπερκαυκασία, δηλαδή τις περιοχές της
προεπαναστατικής Ρωσικής Αυτοκρατορίας.
Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ
15)Η Ε.Σ.Σ.Δ; στην προσπάθειά της να οργανώσει σοσιαλιστικά την οικονομία της,
σε τι προχώρησε, τι εκτεταμένο δίκτυο ανέπτυξε, τι πέτυχε να εξαλείψει και
που έδωσε ανάλογη βαρύτητα;
Απ.
Η Ε. Σ .Σ.Δ. προσπάθησε ν α οργανώσει σοσιαλιστικά την οικονομία της .
Προχώ ρησε σε κ ρατι κ οποί ηση των μέσων παραγωγής κ αι
κ εν τρι κ ό σχεδι ασμό της οι κ ον ομί ας.
Αν έπτυξε ένα εκτεταμέν ο δί κ τυο δημόσιων σχολείων κ αι πέτυχε
ν α εξαλείψει, σε σύντομο χρονι κ ό δι άστημα , τον αναλφαβητισμό.
Αν άλ ογ η βαρύτητα δόθηκ ε στη δημόσια υγεία, τις επιστήμες,
την τεχνολογία.
ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ-ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ
16)Ποιο φάνηκε να είναι ένα από τα πλεονεκτήματα της σχεδιασμένης οικονομίας;

21. 21
Απ.
Φάνηκε ότι:
ένα από τα πλ εον εκ τήματα της σχεδιασμένης οικονομίας είναι
η γοργή ανάπτυξή της.
17)Ποια ήταν τα μειονεκτήματα της σχεδιασμένης οικονομίας;
Απ.
Μει ον έκ τημά της, στις συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες , ήταν η
αδυναμία της να εφοδι άσει την κ οι ν ω ν ί α με κ αταν αλ ω τι κ ά αγ αθά
(ιδιωτικά αυτοκίνητα κτλ.) σε επαρκ ή ποσότητα.
Άλ λ ο ένα μειονέκτημα ήταν ότι ο κ εντρικ ός σχεδι ασμός προκ αλ ούσε
την αν άπτυξη γ ραφει οκ ρατί ας.
18)Το κομμουνιστικό κόμμα σε ποια θέση βρισκόταν στον οικονομικό σχεδιασμό;
Απ.
Το Κομμουνιστικό Κόμμα ήταν το μοναδικό ν όμιμο κ όμμα στην κ ορυφή
αυτού του οι κ ον ομι κ ού σχεδι ασμού , πράγ μα που έθετε ζητήματα
δημοκ ρατί ας.
ΑΛΛΕΣ ΧΩΡΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΣΠΑΘΗΣΑΝ ΝΑ ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΟΥΝ ΤΟΝ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟ
19)Εκτός από την Ε.Σ.Σ.Δ., άλλες χώρες προσπάθησαν να οικοδομήσουν τον
σοσιαλισμό;
Απ.
Εκ τός από την Ε. Σ . Σ . Δ . , κ αι άλ λ ες χώ ρες προσπάθησαν ν α
οι κ οδομήσουν τον σοσι αλ ι σμό .
20) Ποιες ήταν οι χώρες που προσπάθησαν να δημιουργήσουν σοσιαλιστικές
οικονομίες είτε υπό την επιρροή της Ε.Σ..Σ.Δ. είτε εκτός;
Απ.
Η Κί ν α, οι χώ ρες της Αν ατολ ι κ ής Ευρώ πης (Αν ατολ ι κ ή Γερμαν ί α ,
Πολ ω ν ί α, Ρουμαν ί α, Τσεχοσλ οβακ ί α , Ο υγ γ αρί α, Αλ βαν ί α,
Γι ουγκοσλαβία ) προσπάθησαν, είτε υπό την επι ρροή της Ε.Σ.Σ.Δ. είτε
εκ τός, ν α δημι ουργ ήσουν σοσι αλ ι στι κ ές οι κ ον ομί ες .
ΚΡΙΤΙΚΕΣ
21)Τι θεωρούσαν θεωρητικοί και πολιτικοί για τον σοσιαλισμό που εγκαθιδρύθηκε
στις χώρες αυτές;
Απ.
Υπήρχαν θεωρητικοί και πολ ι τι κ οί που θεω ρούσαν ότι , στι ς χώ ρες
αυτές, δεν εγκαθιδρύθηκε ο σοσι αλ ι σμός αλ λ ά έν α εί δος κ ρατι κ ού
κ απι ταλ ι σμού .
22) Πως δικαιολογούν οι επικριτές ότι στις χώρες αυτές δεν εγκαθιδρύθηκε ο
σοσιαλισμός αλλά ένα είδος κρατικού καπιταλισμού;
Απ.
Τα μέσα παραγωγής είχαν περάσει στο κ ράτος, όμως το κόμμα κ αι όχι
οι εργάτες είχε τον πραγματικό τους έλεγ χο . Τα κ ομματι κ ά στελ έχη,

22. 22
σύμφω ν α με τους επι κ ρι τές , εί χαν αν τι κ αταστήσει τους
επι χει ρηματί ες.
23) Το 1989 η πτώση του τείχους του Βερολίνου τι σήμανε;
Απ.
Το 1989, η πτώση του τείχους του Βερολ ί ν ου σήμαν ε την αρχή της
κ ατάρρευσης τω ν κ αθεστώ τω ν του υπαρκ τού σοσι αλ ι σμού .
24) Πότε διαλύθηκε η Σοβιετική Ένωση και που έδωσε τη θέση του το οικονομικό
σύστημα που είχε οικοδομηθεί;
Απ.
Το 1991 η Σ οβιετική Ένωση διαλύθηκε και το οικονομικό σύστημα, που
είχε οικοδομηθεί, έδω σε τη θέση του στον κ απι ταλ ι σμό .
ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΟΡΩΝ
25) Τι διαφορά έχουν τα οικονομικά και κοινωνικά συστήματα που περιγράψαμε σε
αυτή την ενότητα με τους όρους «αγροτική κοινωνία», «βιομηχανική
κοινωνία», «μεταβιομηχανική κοινωνία».
Απ.
Ο ι όροι αγροτική κ αι βιομηχανική κ οι ν ω ν ί α αν αφέρον ται στο ποι ος
τομέας κ υρι αρχεί στην συν ολ ι κ ή οι κ ον ομί α (πρω τογ εν ής,
δευτερογενής, τριτογενή) κ αι στο είδος των παραγωγικών συντελεστών
που χρησι μοποι ούν ται .
Σ τι ς αγ ροτι κ ές κ οι ν ω ν ί ες , οι άν θρω ποι ζουν , κ υρί ω ς, από την
κ αλ λ ι έργ ει α της γ ης .
Σ τι ς βι ομηχαν ι κ ές κ οι ν ω ν ί ες , ζουν , κ υρί ω ς από τη βι ομηχαν ι κ ή
παραγωγή αλλ ά κ αι από τον πρω τογ εν ή τομέα που κ αι αυτός έχει
«βι ομηχαν οποι ηθεί » με τη χρήση μηχαν ώ ν .
Τα οι κονομικά και κ οι ν ω ν ι κ ά συστήματα αν αφέρον ται στον τρόπο
παραγωγής, στι ς παραγ ω γ ι κ ές σχέσει ς με τι ς οποί ες οι άν θρω ποι
παράγ ουν τα δι άφορα προϊ όν τα.
26) Σχηματικά, τα οικονομικά και κοινωνικά συστήματα σε σχέση με τους όρους
«αγροτική κοινωνία», «βιομηχανική κοινωνία», «μεταβιομηχανική κοινωνία»
είναι.
Απ.
ΤΥΠΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
Αγροτική κοινωνία Δουλοκτητικό
Φεουδαρχικό
Βιομηχανική Καπιταλισμός
Σοσιαλισμός
Μεταβιομηχανική Καπιταλισμός με αναπτυγμένο τομέα
υπηρεσιών και εκτεταμένη χρήση
της πληροφορικής στην παραγωγική

23. 23
διαδικασία.
ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΜΕ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ:
27) Μια άλλη διάκριση που συναντούμε είναι η διάκριση Πρώτου, Δεύτερου,
Τρίτου και «Τέταρτου» Κόσμου Ποια σχέση μπορεί να έχει αυτή η ταξινόμηση
με αυτές που περιγράψαμε;
Απ.
Κρι τήριο ταξινόμησης , σε αυτήν την περί πτω ση , δεν εί ν αι ούτε οι
σχέσει ς παραγ ω γ ής (δουλοκτητικό, φεουδαρχικό, καπιταλιστικό,
σοσιαλιστικό σύστημα) ούτε το ποι ος τομέας της παραγ ω γ ής εί ν αι
κ υρί αρχος (πρωτογενής – αγροτική κοινωνία, δευτερογενής –
βιομηχανική κοινωνία κτλ. ).
Το κριτήριο είναι το επίπεδο ανάπτυξης της οικονομίας.
ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΩΝ ΠΡΩΤΟΥ ΚΑΙ ΤΡΙΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
28) Και στον πρώτο και στον τρίτο κόσμο συμπεριλαμβάνονται καπιταλιστικές
οικονομίες; Αν ναι, σε τι διαφέρουν; Δώστε παραδείγματα χωρών.
Απ.
Έτσι , κ αι στον Πρώ το κ αι στον Τρί το Κόσμο συμπερι λ αμβάν ον ται
κ απιταλιστικές οικονομίες. Δ ιαφέρουν, όμως, ω ς προς το επί πεδο της
αν άπτυξής τους.
Ο ι Η.Π.Α., ο Καναδάς, η Γερμανία, η Γαλλία κτλ. εί ν αι αν επτυγ μέν ες
κ απι ταλ ι στι κ ές κ οι ν ω ν ί ες. Αν ήκ ουν στον Πρώ το Κόσμο .
Η Νιγηρία, η Κολομβία, η Βραζιλία, η Αλγερία έχουν , επί σης,
κ απιταλισμό. Ανήκουν , όμω ς, στον Τρί το Κόσμο κ αθώ ς η αν άπτυξη
τους είναι πολύ μικρότερη σε σχέση με τι ς χώ ρες πρώ του κ όσμου .
ΟΙ ΑΝΕΠΤΥΓΜΕΝΕΣ ΧΩΡΕΣ ΚΑΘΟΡΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ -ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΣΕ
ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΙΣ Κ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ
29) Οι ανεπτυγμένες χώρες του πρώτου κόσμου ποιών χωρών την πορεία της
οικονομίας καθορίζουν;
Απ.
Ο ι αν επτυγμένες χώρες του Πρώτου Κόσμου κ αθορί ζουν , σε μεγ άλ ο
βαθμό, την πορεία της οικον ομί ας τω ν χω ρώ ν του Τρί του Κόσμου.
30) Πολλοί οικονομολόγοι τι θεωρούν ότι είναι οι αναπτυγμένες χώρες σε σχέση με
τις λιγότερο αναπτυγμένες;
Απ.
Ο ι Πολλοί οικονομολόγοι θεωρούν ότι οι αν απτυγ μέν ες χώ ρες εί ν αι
κ απι ταλ ι στι κ ές μητροπόλ ει ς που κ υρι αρχούν στι ς λ ι γ ότερο
αν απτυγ μέν ες χώ ρες της κ απι ταλ ι στι κ ής περι φέρει ας και τις
εκ μεταλ λ εύον ται .
ΕΠΙΠΕΔΑ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΚΑΙ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ
31) Ειδικότερα σε ποια επίπεδα επεκτείνονται η κυριαρχία και η εκμετάλλευση;
Απ.

24. 24
Η κ υριαρχία και η εκ μετάλ λ ευση επεκ τεί ν ον ται σε πολ λ ά επί πεδα .
Ειδικότερα:
 Ο ι χώ ρες της μητρόπολης εκμεταλ λ εύον ται τι ς πλ ουτοπαραγ ω γ ι κ ές
πηγ ές της περι φέρει ας (ορυκτός πλούτος, εκμετάλλευση ύδρευσης,
ηλεκτροδότησης, κατασκευή βασικών έργων υποδομής όπως
δρόμοι, αεροδρόμια και γέφυρες από εταιρείες των
μητροπολιτικών χωρών που εισπράττουν επί πολλά χρόνια, μέσω
διοδίων χρήσης, πολλαπλάσια ποσά από το κόστος κατασκευής και
ταυτόχρονα ελέγχουν άμεσα την οικονομική ζωή της χώρας).
 Ο ι χώ ρες της μητρόπολ ης αποκ τούν φθην ό εργ ατι κ ό δυν αμι κ ό
(μεταν άστευση) από τι ς χώ ρες της περι φέρει ας.
32) Ο επόμενος πίνακας παρουσιάζει την ταξινόμηση με κριτήριο το επίπεδο
ανάπτυξης:
Πρώτος Κόσμος
 Καπιταλιστικές κοινωνίες Δυτικής
Ευρώπης, Η.Π.Α., Καναδάς,
Ιαπωνία, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία.
 Η ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής
είναι ατομική και κυριαρχεί η
ελεύθερη αγορά.
 Η πλειονότητα του πληθυσμού ζει
σε πόλεις. Ένα μικρό τμήμα του
πληθυσμού ασχολείται με τη
γεωργία.
Δεύτερος Κόσμος Είναι οι χώρες του «υπαρκτού
σοσιαλισμού», που δεν υπάρχουν πια.
Τρίτος Κόσμος  Είναι πρώην αποικιακές χώρες ή/και
υπανάπτυκτες χώρες.
 Ο πληθυσμός ασχολείται κυρίως με
τη γεωργία.
 Είναι χώρες φτωχές, ο πληθυσμός
τους είναι εξαθλιωμένος, δεν
υπάρχει καλό οδικό δίκτυο,
αποχέτευση, ιατρική περίθαλψη,
εκπαίδευση.
«Τέταρτος Κόσμος» Πρόκειται για τους άστεγους των
μεγάλων πόλεων, οι οποίοι
τοποθετούνται, από άποψη συνθηκών
ζωής, δίπλα στους εξαθλιωμένους των
κοινωνιών του Τρίτου Κόσμου. Έτσι,
πολλοί κοινωνιολόγοι κάνουν λόγο
για τον «Tέταρτο Kόσμο» που ζει

25. 25
στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές
χώρες.
ΧΩΡΙΣΜΟΣ ΣΕ ΕΝΟΤΗΤΕΣ:
ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟΣ ΣΤΟΧΑΣΑΜΟΣ-ΣΤΟΧΑΣΤΕΣ-ΑΠΟΨΕΙΣ ΚΑΡΛ ΜΑΡΞΚ ΕΝΓΚΕΛΣ
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΟΙΚ. ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ
ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ
ΙΔΕΕΣ ΜΑΡΞ Κ ΕΝΓΚΕΛΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΣΑΝ & ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΙΕΘΝΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΤΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ
Α΄ΔΙΕΘΝΗΣ-Β ΔΙΕΘΝΗΣ
Η ΡΩΣΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ-ΗΓΕΤΗΣ-ΜΕΤ/ΣΙΑ ΣΟΣΙΑΛΔ ΚΟΜΜΑΤΟΣ & ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ
Η ΟΡΓΑΝΩΣΗΤΗΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ
ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ-ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ
ΑΛΛΕΣ ΧΩΡΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΣΠΑΘΗΣΑΝ ΝΑ ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΟΥΝ ΤΟΝ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ
ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΟΡΩΝ
ΔΙΑΚΡΙΣΗΜΕ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΑΝΑΠΤΥΞΗ:
ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΩΝΟΙΚΟΝΟΜΙΩΝ ΠΡΩΤΟΥ ΚΑΙ ΤΡΙΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
ΟΙ ΑΝΕΠΤΥΓΜΕΝΕΣ ΧΩΡΕΣ ΚΑΘΟΡΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ -ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΣΕ
ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΙΣ Κ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ
ΕΠΙΠΕΔΑ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΚΑΙ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ ΤΗΝ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗΜΕ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

26. 26
3.1 Ορισμός και αντικείμενο της κοινωνιολογίας- ερωτήσεις:
1) Ο όρος κοινωνιολογία από ποια γαλλική λέξη προέρχεται, τη δηλώνει η λέξη και
τι περιλαμβάνει η κοινωνιολογία;
Απ.
Ο όρος κοινωνιολογία προέρχεται από τηγαλλική λέξη sociologie, η οποία
δηλώνει τη μελέτη της κοινωνίας.
2) Τι περιλαμβάνει η κοινωνιολογία? (ποια μελέτη)
Απ.
Η κ οι ν ω ν ι ολ ογ ί α περι λ αμβάν ει τη μελέτη της κοινωνικής ζωής, των
κοινωνικών ομάδων, των κοινωνικών σχέσεων, των κοινωνιών.
Ειδικότερα:
3) Η κοινωνιολογία ως επιστήμη με τι ασχολείται;
Απ.
Η κοινωνιολογία είναι η επιστήμη που ασχολείται με:
α) Τα κοινωνικά φαινόμενα. β) Τις κοινωνικές ομάδες. γ) Τις σχέσεις ανάμεσα στο
άτομο και την ομάδα. δ) Τις σχέσεις ανάμεσα σε κοινωνικές ομάδες. ε) Τις
κοινωνικές διαδικασίες και τον μετασχηματισμό των κοινωνιών.
α) Τα κοινωνικά φαινόμενα.
4) Ποια είναι μερικά κοινωνικά φαινόμενα?
Απ.
Οι ανισότητες, η φτώχεια, η ανεργία, οι αυτοκτονίες, η εγκληματικότητα κτλ. είναι
κοινωνικά φφφ αααιιινννόόόμμμεεεννν ααα.
5) Η κοινωνιολογία τι προσπαθεί να ερευνήσει?
Απ.
Η κοινωνιολογία προσπαθεί να ερευνήσει τους παράγοντες που τα προκαλούν,
πως εξελίσσονται, πως επηρεάζουν τη ζωή των ανθρώπων.
β) Τις κοινωνικές ομάδες.
6) Οι άνθρωποι στη καθημερινή τους ζωή τι συγκροτούν και που συμμετέχουν?
Απ.
Οι άνθρωποι, στην καθημερινή τους ζωή, συγκροτούν ή συμμετέχουν σε
κοινωνικές οοομμμάάάδδδεεε ςςς.
7) Η κοινωνιολογία τι μελετά στις κοινωνικές ομάδες?
Απ.
Η κοινωνιολογία μελετά τοπωςσυγκροτούνται αυτές οι οοομμμάάάδδδεεε ςςς, ποιοι είναι οι
σκοποί τους, ποιες ανάγκες καλύπτει το άτομο μέσα από τη συμμετοχή του σε
αυτές,πωςοι οοομμμάάάδδδεεεςςς επηρεάζουν το άτομο, πως και γιατί δι αλ ύον ται οι
οοομμμάάάδδδεεε ςςς.
Πως συγκροτούνται καιπως συμπεριφέρονται οιμεταναστευτι κ ές οοομμμάάάδδδεεεςςς
σε μια κοινωνία;
Πως δημιουργούνται και πως δρουν οι οοομμμάάάδδδεεεςςς των χούλιγκαν;

27. 27
Ποιά μπορεί να είναι η επί δραση της οοομμμάάάδδδαααςςς στο άτομο;
γ) Τις σχέσεις ανάμεσα στο άτομο και την ομάδα.
8) Ποια παραδείγματα σχέσεων ανάμεσα στο άτομο κ την ομάδα αναφέρονται?
Απ.
Τι ευκαιρίες για καριέραδίνονται σε μία γυναίκα που ζει σε μία ανδροκρατική
κοινωνία;
Πως τοκοινωνικό περιβάλλον επηρεάζει τη σχολική πορεία ενός μαθητή;
9) Ο Άγγλος κοινωνιολόγος Πολ Γουίλις τι ερεύνησε; Τι μελέτησε; Tι έδειξε η
μελέτη:(Γιατί οι νέοι συμπεριφέρονταν ενάντια στους κανόνες του σχολείου;
Όποιον έκανε φασαρία στην τάξη κλπ η ομάδα τι τον θεωρούσε; Αντίθετα η ίδια
ομάδα ποιον στιγμάτιζε σαν «φυτό» και «σπασίκλα»;)
Απ.
Ο Άγγλος κοινωνιολόγος Πολ Γουίλις ερεύνησε το πως και με ποιους τρόπους οι
οο μμ άά δδ εε ςς ομηλίκων επι δρούν στους μαθητές.
Μελέτησε, αρκετό χρονικό διάστημα, μια ομάδα νέων εργατικής καταγωγής που
είχαν προβλ ήματα επίδοσης και συμπεριφοράς στο σχολείο.
Η μελέτη του έδειξεπως οινέοι αυτοί συμπεριφέρονταν ενάντια στουςκανόνες
του σχολείου,επειδήαυτή ησυμπεριφορά επιβραβευόταναπό την οο μμ άά δδ αα όπου
ανήκαν.
Όποιον έκανε φασαρία στηντάξη ήπροξενούσε καταστροφέςστοσχολικόκτήριο
η οο μμ άά δδ αα τον θεωρούσε «μάγκα» και «άντρα».
Αντίθετα,η ίδια οο μμάάδδ αα στιγμάτιζε σαν «φυτό» και «σπασίκλα» όποιον μαθητή
προσπαθούσε να τα πάει καλά στο σχολείο.
δ) Τις σχέσεις ανάμεσα σε κοινωνικές ομάδες.
10)Ποια παραδείγματα σχέσεων ανάμεσα σε κοινωνικές ομάδες αναφέρονται?
Απ.
Ποιά είναι η σχέση ανάμεσαστις κοινωνικές οο μμ άάδδεεςς; Πως δημιουργούνται; Πως
εξελίσσονται; Γίνονται και Πώς μεικτοί γάμοι (γάμοι ανάμεσα σε μέλη
διαφορετικών εθνικών ή θρησκευτικών οομμάάδδωωνν); Υπάρχουν
προκαταλήψεις; Πως μπορούν αυτές οι προκαταλήψεις να οδηγήσουν σε
συγκρούσεις; Μπορούν αυτές οι προκαταλήψεις να ξεπεραστούν;
11) Ιδιαίτερα σε ποιες κοινωνίες είναι απαραίτητη η μελέτη των σχέσεων των
κοινωνικών ομάδων κ γιατί?
Απ.
Ιδιαίτεραστις σύγχρονες κοινωνίες,όπουάνθρωποι διαφορετικής εθνικότητας και
θρησκεύματος ζουν μαζί,ημελέτη των σχέσεων των κοινωνικών οο μμ άά δδ ωω νν είναι
απαραίτητη.
ε) Τις κοινωνικές διαδικασίες και τον μετασχηματισμό των
κοινωνιών.
12)Ποια ερωτήματα είναι αυτά που απασχολούν την κοινωνιολογία ως προς τις
κοινωνικές διαδικασίες και τον μετασχηματισμό των κοινωνιών?

28. 28
Απ.
Ποιά είναι ταχαρακτηριστικά τωνκοινωνιών; Σε τι διαφέρει η μια από την άλλη;
Πως αλλάζουν οι κοινωνίεςστονχώρο και τονχρόνο; Πως πέρασε ηανθρωπότητα
από τοδουλοκτητικό στοφεουδαρχικόκαιμετάστοκαπιταλιστικό σύστημα; Γιατί
αλλάζουνήεξαφανίζονταικάποιοι θεσμοί; Είναι ησημερινή οικογένεια όπως ήταν
πριν από150 χρόνια; Γιατί ηελληνικήκοινωνία είναι διαφορετική από την αγγλική;
Αυτά είναι ερωτήματα που απασχολούν την κ οι ν ω ν ι ολ ογ ί α ..
13)Η κοινωνιολογία ως επιστήμη τι τρόπο σκέψης έχει?
Απ.
Η κ οινωνιολογία,όπως και κάθε επιστήμη, έχει ένα ιδιαίτερο τττρρρόόόππποοο σσσκκκέέέψψψηηηςςς.
14)Η κοινωνιολογική θεώρηση της οικονομίας, της πολιτικής, του πολιτισμού, της
καθημερινής μας ζωής χαρακτηρίζεται από παραδοχές. Ποιος Γάλλος
κοινωνιολόγος έχει επισημάνει αυτές τις παραδοχές και ποιες
είναι;
Απ.
Η κ οινωνιολογία,όπως και κάθε επιστήμη, έχει ένα ιδιαίτερο τττρρρόόόππποοο σσσκκκέέέψψψηηηςςς.
Η κοινωνιολογική θεώρησητης οι κονομίας,της πολιτικής, του πολιτισμού, της
καθημερινής μας ζωής χχχαααρρρααακκκτττηηηρρρίίίζζζ εεεττταααιιι από παραδοχές, τις οποίες έχει
επισημάνει οΓάλλος κοινωνιολόγοςΚριστιάν ντε Μοντλιμπέρ.αυτές οι παραδοχές
είναι:
Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον. Ο άνθρωπος δεν είναι παντού και
πάντοτε ο ίδιος. Οι ομάδες διαφοροποιούνται και μεταδίδουν, από
τη μια γενιά στην άλλη, τα χαρακτηριστικά της ιδιαιτερότητάς
τους. Οι σχέσεις μεταξύ των ομάδων είναι σχέσεις ανταγωνισμού,
ελέγχου και κυριαρχίας.
• Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον .
15)Τι σημαίνει αυτή η παραδοχή; (αναφορά ως προς την ομάδα, που διαμορφώνεται η
προσωπικότητα του ανθρώπου, και ποιών παραγόντων είναι αποτέλεσμα)
Απ.
Δεν υπάρχει άνθρωποςέξω από κάποια οο μμ άάδδαα.Η προσωπικότητα τουανθρώπου
διαμορφώνεται μέσαστηνκοινωνία,ως αποτέλεσμα πολλών και διαφορετικών
παραγόντων (βιολογικών, ψυχολογικών, κοινωνικών).
• Ο άνθρωπος δεν είναι παντού και πάντοτε ο ίδιος .
16)Τι σημαίνει αυτή η παραδοχή; (ο άνθρωπος αλλάζει, μέσα στο χώρο κ τον χρόνο.
Τι άλλα αλλάζουν από τόπο σε τόπο και από εποχή σε εποχή; Υπάρχουν
αντιλήψεις, συνήθειες, τρόποι ζωής που να είναι αποδεκτά από όλους τους
ανθρώπους;)
Απ.
Αλλάζει μέσαστονχώροκαι τον χρόνο.Οι συνήθειες, ταήθη και τα έθιμα, οιαξίες,
οι θρησκευτικές πεποιθήσεις,η άποψηγια το καλόκαι το κακόαλλάζουν από τόπο
σε τόποκαι απόεποχήσεεποχή. Δεν υπάρχουν αντιλήψεις,συνήθειες, τρόποι ζωής
που να είναι αποδεκτά από όλους τους ανθρώπους.

29. 29
• Οι ομάδες διαφοροποιούνται και μεταδίδουν, από τη μια γενιά στην
άλλη, τα χαρακτηριστικά της ιδιαιτερότητάς τους .
17)Τι σημαίνει αυτή η παραδοχή; (Εθνικότητες και θρησκευτικές ομάδες τι
προσπαθούν να μεταβιβάσουν στην επόμενη γενιά;)
Απ.
(Έλληνες, Αλβανοί, Ρουμάνοι, Βούλγαροι, Άγγλοι κτλ.), οι θρησκευτικές οο μμ άά δδ εε ςς
(χριστιανοί,μουσουλμάνοι) προσπαθούν ναμεταβιβάσουν στην επόμενη γενιά τα
ιδιαίτερα χαρακτηριστικάτους,όπωςη γλώσσα, η θρησκεία, έναν συγκεκριμένο
τρόπο αντίληψης του κόσμου, διάφορες συνήθειες κτλ.
• Οι σχέσεις μεταξύ των ομάδων είναι σχέσεις ανταγωνισμού, ελέγχου
και κυριαρχίας.
18)Τι σημαίνει αυτή η παραδοχή; [Οι σχέσεις ανάμεσα στις διάφορες ομάδες τι δεν
είναι; Τι επεσήμαναν οι θεωρητικοί της κοινωνιολογίας ως προς τον
ανταγωνισμό(Ντυρκέμ), ως προς τα αντίθετα συμφέροντα των τάξεων(Μάρξ), ως
προς τις εντάσεις και τις συγκρούσεις(Βέμπερ)]
Απ.
Οι σχέσεις ανάμεσαστις διάφορες οο μμ άάδδ εεςς δεν είναι ισότιμες και αρμονικές.
Όλοι οι μεγάλοι θεωρητικοί της κ οι ν ω ν ι ολ ογ ί α ς επεσήμαναν ότι,
ανάμεσα στις διάφορες οο μμ άά δδ εε ςς, υπάρχει ο ανταγωνισμός για την επιβίωση
(Ντυρκέμ),
η πάλη ανάμεσαστις κοινωνικές τάξεις που έχουν αντίθετασυμφέροντα (Μαρξ), οι
εντάσεις και οισυγκρούσεις που προκαλούνται από τηνπροσπάθειαμιαςκυρίαρχης
οο μμ άά δδ ααςς ναεπιβάλει τις αντιλήψεις και τις αξίες της στις υπόλοιπες οο μμ άά δδ εε ςς
(Βέμπερ).
19)Τι σημαίνει αυτή η παραδοχή; (Η κοινωνία τι σύνολο δεν είναι; Ποια συνύπαρξη
είναι το μόνιμο χαρακτηριστικό της κοινωνίας; Τι είναι η αναζήτηση μιας
ομοιογενούς κοινωνίας;)
Απ.
Η κοινωνία δεν είναι ένα ομοιογενές σύνολο.
Η συνύπαρξηδιαφορετικών ανθρώπων, οο μμ άά δδ ωω νν , τάξεων, εθνοτήτων κτλ. είναι
μόνιμο χαρακτηριστικό της κοινωνίας.
Η αναζήτηση μιας ομοιογενούς κοινωνίας είναι εεξξωω ππρρααγγ μμααττιι κκ ήή.