2 κεφαλαιο βιολογιας β λυκειου

1. Βιολογία Β’ Λυκείου Γενικής Παιδείας

2.  1665  Χουκ  κύτταρο
 1838-39  Σλάιντεν & Σβαν  Κυτταρική Θεωρία
 Θεμελιώδης ΔΟΜΙΚΗ & ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ μονάδα όλων των
οργανισμών  ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ
 Σήμερα
1. Όλοι οι οργανισμοί  κύτταρα + κυτταρικά παράγωγα
(?)
2. Όλα τα κύτταρα  ίδιες χημικές ενώσεις + μεταβολικές
διεργασίες
3. Λειτουργία οργανισμών  συντονισμών κυττάρων
4. Κάθε κύτταρο προέρχεται από διαίρεση προϋπάρχοντος
 ΠΡΟΚΑΡΥΩΤΙΚΑ – ΕΥΚΑΡΥΩΤΙΚΑ κύτταρα (?)

3.  Πώς φαντάζεστε ένα κύτταρο;
 Επίπεδη, στατική δισδιάστατη δομή…  ΟΧΙ
 Σφύζει από δραστηριότητα, σε 3 διαστάσεις!
 Κλασικά χαρ/κά: μεταφορά ουσιών
(ενδοκυτταρικά), αλλαγή θέσης κυτταρικών
δομών (π.χ. οργανίδια)…
 Επιπλέον χαρ/κά: κίνηση, σύλληψη τροφής…
 Μορφή;
 Διαφορετική δομή/μορφή  διαφορετική
λειτουργία
 Παραδείγματα;

4. ΛΥΣΗ: Τυπικό ευκαρυωτικό κύτταρο!

6.  Σύνηθες μέγεθος κυττάρων;
 Ποιο το μεγαλύτερο κύτταρο που ξέρετε;
 Ανθρώπου;
 Γενικώς;
 ΜΕΓΑΛΗ
ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ
(ανταλλαγή
Ουσιών-υποδοχή
μηνυμάτων)
 ΜΙΚΡΟΣ
ΟΓΚΟΣ
(ενδοκυτταρική επικοινωνία)

7.  Κατάλληλα οργανωμένες δομές  λειτουργία
 (Κυτταρικές) μεμβράνες;
 Εξωτερική οριοθέτηση (πλασματική μεμβράνη)
 Εσωτερικές μεμβράνες (κυτταρικών οργανιδίων)

8.  Δομή πλασματικής μεμβράνης (ρευστό μωσαϊκό)
Σίνγκερ-Νικολσον
1. Διπλοστιβάδα φωσφολιπιδίων
2. Στεροειδή (π.χ. χοληστερόλη)
3. Πρωτεΐνες
 Επιφανειακές
 Διαμεμβρανικές
4. Υδατάνθρακες
+ πρωτεΐνες 
γλυκοπρωτεΐνες
5. Υδατάνθρακες
+ λιπίδια 
γλυκολιπίδια

9.  Φωσφολιπίδια  υδρόφιλες κεφαλές εξωτερικά
– υδρόφοβες ουρές εσωτερικά
 Χοληστερόλη  διατήρηση της ρευστότητας
των μεμβρανών (ζωικών κυττάρων)
 Πρωτεΐνες  δομικός ρόλος (αναγνώριση) –
λειτουργικός ρόλος (έλεγχος διακίνησης ουσιών-
μεταβίβαση μηνυμάτων)
 Υδατάνθρακες  δομικός ρόλος (αναγνώριση
σε σύνδεση με πρωτεΐνες)
 ΡΕΥΣΤΟ ΜΩΣΑΪΚΟ  όχι στατικότητα, διαρκής
ολίσθηση & αλλαγή θέσης (πλάγια- σπάνια
κάθετα)

11.  Μεμβράνη = διαχωριστικό όριο (αδιαπέραστο;)
 Διακινούνται ουσίες  ΕΛΕΓΧΟΣ – εκλεκτική
διαπερατότητα (ενεργητική συμμετοχή)
 Ανταλλάσσονται μηνύματα  ΥΠΟΔΟΧΗ & ΕΡΜΗΝΕΙΑ (ενεργητική)

12. Χωρίς κατανάλωση ενέργειας Με κατανάλωση ενέργειας
 ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ
1. Διάχυση
2. Ώσμωση
 ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ
1. Αντλίες
2. Ενδοκύττωση -
Εξωκύττωση

13. • Μεμβράνη: επιτρέπει διέλευση μορίων
διαλύτη/διαλυμένης ουσίας (μικρά)
• ΣΚΟΠΟΣ: εξίσωση συγκεντρώσεων
• Πώς;
• Π.χ.
• O2 στα κύτταρα ;
• CO2 στα κύτταρα ;

14. • Μεμβράνη: επιτρέπει διέλευση μορίων
διαλύτη/ΌΧΙ διαλυμένης ουσίας! (μεγάλα)
• ΣΚΟΠΟΣ: Εξίσωση συγκεντρώσεων
• Πώς;
• Ενδοκυτταρική συγκέντρωση μεγάλη 
ΕΙΣΕΡΧΕΤΑΙ ΝΕΡΟ
• Ενδοκυτταρική συγκέντρωση μικρή 
ΕΞΕΡΧΕΤΑΙ ΝΕΡΟ

15. • Ειδικές πρωτεΐνες-κανάλια

16. • Πρωτεΐνες, πολυσακχαρίτες
μικροοργανισμοί!...
• ΕΝΔΟΚΥΤΤΩΣΗ/ΦΑΓΟΚΥΤΤΩΣΗ (τροφή άμυνα)
a. Εγκόλπωση (ψευδοπόδια)
b. Ένωση ψευδοποδίων
c. Δημιουργία κυστιδίου  εσωτερικό
• ΕΞΩΚΥΤΤΩΣΗ (άχρηστες/χρήσιμες ουσίες)
a. Κυστίδιο προς τη μεμβράνη
b. Ένωση με τη μεμβρανη
c. Απελευθέρωση ουσιών

17. A. ΠΥΡΗΝΑΣ
B. ΕΝΔΟΜΕΜΒΡΑΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
1. Ενδοπλασματικό δίκτυο (Α.Ε.Δ. – Λ.Ε.Δ.)
2. Σύμπλεγμα Golgi
3. Λυσοσώματα
4. Υπεροξειδιοσώματα
5. Κενοτόπια - Χυμοτόπια
C. ΗΜΙΑΥΤΟΝΟΜΑ ΟΡΓΑΝΙΔΙΑ (μετατροπείς ενέργειας)
1. Χλωροπλάστες (πλαστίδια)
2. Μιτοχόνδρια
D. ΚΥΤΤΑΡΙΚΟΣ ΣΚΕΛΕΤΟΣ
E. ΚΥΤΤΑΡΙΚΟ ΤΟΙΧΩΜΑ

18.  Το πιο ευδιάκριτο οργανίδιο
 1 πυρήνας (κατά κανόνα)
 Πυρηνικός φάκελος/μεμβράνη
 Διπλή στοιχειώδης μεμβράνη
 Πυρηνικοί πόροι (ΓΙΑΤΙ;)
 Πυρηνόπλασμα
 Πυρηνίσκος
 Γενετικό υλικό
 Αν αφαιρεθεί;

20.  Σύνολο αγωγών & κύστεων στο
κυτταρόπλασμα (απλή
στοιχειώδη μεμβράνη)
 Σύνδεση πυρηνικής –
πλασματικής μεμβράνης – λοιπά
οργανίδια

21. ΑΔΡΟ ΕΝΔΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ
(Α.Ε.Δ.)
ΛΕΙΟ ΕΝΔΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ
(Λ.Ε.Δ.)
 Φέρει ριβοσώματα
 Πρωτεϊνοσύνθεση
 Μέσα στους αγωγούς
τροποποιήσεις (π.χ.
προσθήκη σακχάρων)
 Δε φέρει ριβοσώματα
 Συνέχεια του αδρού
 Σύνθεση λιπιδίων
 Αποτοξίνωση
ΡΙΒΟΣΩΜΑΤΑ (πρωτεϊνοσύνθεση):
1. Α.Ε.Δ.
2. Κυτταρόπλασμα (ελεύθερα)
3. Μιτοχόνδρια
4. Χλωροπλάστες

22.  Ομάδες παράλληλων πεπλατυσμένων σάκων
 Απλή στοιχειώδης μεμβράνη
 Τροποποίηση πρωτεϊνών (από Α.Ε.Δ.)
 Μεταφορά πρωτεϊνών με κυστίδια
 Εσωτερική χρήση ή εξωκύττωση ουσιών

23. 1. Πυρήνας
2. Πυρηνικός πόρος
3. ΑΕΔ
4. ΛΕΔ
5. Ριβόσωμα ΑΕΔ
6. Πρωτεΐνες
7. Κυστίδιο μεταφοράς
πρωτεϊνών (ΑΕΔGolgi)
8. Σύμπλεγμα Golgi
9. Σύμπλεγμα Golgi (cis)
10.Σύμπλεγμα Golgi (trans)
11.Κυστίδια Golgi
Σύμπλεγ-
μα Golgi

24.  Σφαιρικά με απλή στοιχειώδης μεμβράνη
 Υδρολυτικά ένζυμα  ΠΕΨΗ ουσιών
(ενδοκυτταρικής/εξωκυτταρικής προέλευσης)
 Πέψη ΚΑΙ μικροοργανισμών!
 ΖΩΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ: λυσοσώματα
 ΦΥΤΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ: ένζυμα σε χυμοτόπια
 Γιατί τα ένζυμα αυτά μέσα στα οργανίδια;

25.  Μικρά σφαιρικά με απλή στοιχειώδη μεμβράνη
 Οξειδωτικά ένζυμα  μεταβολισμός
 ΑΠΟΤΟΞΙΝΩΣΗ:
 Υ/σ ηπατικών & νεφρικών κυττάρων 
αποτοξίνωση από οινόπνευμα!
 Καταλάση  Διασπά υπεροξείδιο του υδρογόνου
(τοξικό) σε νερό και οξυγόνο (μη τοξικά)
 2H2O2  2H2O + O2

26.  Κενοτόπιο: κάθε κυστίδιο με απλή στοιχειώδη
μεμβράνη
 ΖΩΙΚΑ: πεπτικά κενοτόπια (από ενδοκύττωση)
 ΦΥΤΙΚΑ: χυμοτόπια
1. Αποθήκευση θρεπτικών συστατικών
2. Αποθήκευση χρωστικών
3. Αποθήκευση ιόντων
4. Αποθήκευση άχρηστων προϊόντων (ΚΑΙ ΜΕΤΑ;)

27.  ΜΟΝΟ στα φυτά
 (Στα πράσινα μέρη  ΦΩΤΟΣΥΝΘΕΣΗ)
 Διπλή στοιχειώδης μεμβράνη
 Στρώμα  εσωτερικό χλωροπλάστη
 Θυλακοειδή  πεπλατυσμένοι σάκοι
 Grana  στιβάδες θυλακοειδών
 Χλωροφύλλη για φωτοσύνθεση
 Ελασμάτια  συνδέουν grana
 DNA, ένζυμα, ριβοσώματα
 ΚΑΙ δικές του πρωτεΐνες
 Αυτόνομη διαίρεση

28.  Χλωροπλάστες
 Πράσινοι
 Φωτοσύνθεση
 Αμυλοπλάστες
 Άχρωμοι
 Αποθήκευση αμύλου
 Χρωμοπλάστες
 Διάφορων χρωμάτων
 Σε άνθη, φύλλα, καρπούς

29.  Μετατροπή ενέργειας 
αξιοποιήσιμη μορφή για κύτταρα
 Σε ΟΛΑ τα ευκαρυωτικά κύτταρα
 Μεγάλη ανάγκη από Εν.  ΠΟΛΛΑ (π.χ.;)
 Μικρότερη ανάγκη από Εν.  ΛΙΓΟΤΕΡΑ (π.χ.;)
 Μηδενική ανάγκη από Εν. (εξαίρεση)  ΑΠΟΥΣΙΑ (π.χ.;)
 Αριθμός & σχήμα ποικίλλουν
 Διπλή στοιχειώδης μεμβράνη
 Εξωτερική  λεία
 Εσωτερική  αναδιπλώσεις με ένζυμα
 Μήτρα  εσωτερικό του μιτοχονδρίου
 DNA, ένζυμα, ριβοσώματα  ;

30.  Παλιότερα: τα οργανίδια αιωρούνται/επιπλέουν
μέσα σε μια άμορφη μάζα
 Σήμερα: Πλέγμα ινιδίων μέσα στο κυτταρόπλασμα
 Κυτταρικός σκελετός  δομές διάφορων τύπων
 (μικροϊνίδια, μακροϊνίδια, ενδιάμεσα ινίδια
μικροσωληνίσκοι)
 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ:
1. Συγκράτηση των οργανιδίων
2. Κίνηση των οργανιδίων
3. Συμβολή στην κυτταρική διαίρεση (κεντροσωμάτιο
ΖΩΙΚΩΝ κυττάρων)
4. Κίνηση του ίδιου του κυττάρου

31.  Εξωτερικά της
πλασματικής
μεμβράνης
 ΦΥΤΙΚΑ κύτταρα
 Κυρίως από
κυτταρίνη
 Προστασία,
ανθεκτικότητα,
ελαστικότητα
 Στήριξη σε
ολόκληρο το φυτό