Διάγραμμα της έννοιας "Παράδοση"

1. «Ένα μέρος του παρελθόντος πεθαίνει κάθε στιγμή και η θνησιμότητά του μας μολύνει
αν προσκολληθούμε σ’ αυτό με υπερβολική αγάπη. Ένα μέρος του παρελθόντος μένει
πάντα ζωντανό και κινδυνεύουμε, καταφρονώντας τη ζωντάνια του».
Γ. Σεφέρης
• Παράδοση είναι το σύνολο, αλλά και το καθένα ξεχωριστά από τα στοιχεία του παρελθόντος
ενός πολιτισμού- υλικές και πνευματικές κατακτήσεις- που διασώζονται προφορικά και
μεταδίδονται από στόμα σε στόμα και από γενιά σε γενιά.
• Επιπλέον, είναι τα ήθη και τα έθιμα, οι καθιερωμένες αρχές και συνήθειες, οι ηθικές
αντιλήψεις, που μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά.
• Παγκόσμια παράδοση: πρόκειται για τα δημιουργήματα του παρελθόντος σε κάθε τομέα της
ανθρώπινης δράσης.
• Η εθνική παράδοση αφορά τον πνευματικό και ιστορικό βίο ενός έθνους, που το
διαφοροποιεί από τα άλλα έθνη: γλώσσα, ιστορία, ήθη-έθιμα, αγώνες, θυσίες, αρετές λαών.
• Λαϊκή παράδοση: η παράδοση που περιλαμβάνει το σύνολο των έργων ή των
δραστηριοτήτων που εκφράζουν το λαό και χαρακτηρίζεται από ανωνυμία, τυποποίηση ,
συλλογικότητα.
• Λόγια παράδοση: η παράδοση που περιλαμβάνει τα έργα των λογίων και χαρακτηρίζεται
από προσωπικό ύφος και πρωτοτυπία.
1

2. Η ελληνική παράδοση διέπεται από μια αναλλοίωτη συνέχεια και καθολικότητα. Πολλά
στοιχεία του παρελθόντος είναι παρόντα στη σημερινή κοινωνική, πολιτική και πολιτιστική ζωή
του τόπου μας, όπως αδιάψευστα μαρτυρούν τα ακόλουθα:
• Η αρχαία ελληνική φιλοσοφία (Προσωκρατικοί φιλόσοφοι, Πλάτωνας, Αριστοτέλης), με τις
διαχρονικές ιδέες και αξίες, διδάσκεται στο εκπαιδευτικό μας σύστημα και αποτελεί
αντικείμενο θαυμασμού και επεξεργασίας από διακεκριμένους μεταγενέστερους φιλοσόφους.
• Η δημοκρατικότητα στην πολιτική και τον τρόπο ζωής, γιατί οι Έλληνες δίδαξαν πρώτοι το
δημοκρατικό πολίτευμα.
• Η διατήρηση της ελληνικής γλώσσας, με τις όποιες αλλαγές υπέστη διαμέσου των αιώνων,
αποτελεί το σημαντικότερο διακριτικό στοιχείο της εθνικής μας υπόστασης και της
μακραίωνης ιστορίας της ελληνικής φυλής.
• Ο θεσμός της εκκλησίας και το θρησκευτικό συναίσθημα του Έλληνα, παρά την ηθική
παρακμή των ημερών μας, κατέχουν σημαντική θέση στη νεοελληνική κοινωνία.
• Οι ιστορικοί αγώνες και τα εντυπωσιακά επιτεύγματα των Ελλήνων παραδειγματίζουν τους
Νεοέλληνες και τους προσανατολίζουν σε υψηλά έργα.
• Το αθλητικό πνεύμα και η Ολυμπιακή ιδέα, που θεμελίωσαν πρώτοι οι αρχαίοι μας πρόγονοι,
διασώζονται σήμερα μέσω των Ολυμπιακών αγώνων και διδάσκουν τις επερχόμενες γενιές,
σε θεωρητικό επίπεδο και όχι μόνο.
• Τα υλικά επιτεύγματα της κλασικής περιόδου (Παρθενώνας, Ακρόπολη) αποτελούν άξονα
παιδείας για τους σημερινούς Έλληνες.
• Τα ήθη και έθιμα, κυρίως στην ελληνική επαρχία, είναι εμφανείς αποδείξεις της ζωντανής
παρουσίας του παρελθόντος στο παρόν.
• Η οικογένεια στην ελληνική κοινωνία διατηρεί πιο έντονα τα συνεκτικά στοιχεία στα μέλη
της και δεν υφίσταται σε μεγάλο βαθμό τη διάβρωση από τη σημερινή αλλοτρίωση.
• Ατομικό επίπεδο : Η παράδοση μας επιτρέπει να οργανώσουμε την προσωπική μας ζωή σε
σταθερές βάσεις , έτσι , ώστε να εξισορροπήσουμε την ατομική μας υπόσταση στο κοινωνικό
περιβάλλον και να ικανοποιήσουμε την πρωταρχική μας ανάγκη για κοινωνικότητα.
 Πνευματικός τομέας: Διευρύνει τα πνευµατικά ενδιαφέροντα και μεταβιβάζει κάθε
είδους γνώσης, την πείρα των αιώνων. Έτσι, συµβάλλει στην αποφυγή των σφαλµάτων
και αποτελεί πηγή έµπνευσης και δηµιουργίας.
 Ηθικός τομέας: Εµπνέει σεβασµό στα µεγάλα ιδανικά και κληροδοτεί ηθικές αξίες
(σεβασµός στον άνθρωπο, ανιδιοτέλεια, τήρηση του µέτρου).
• Κοινωνικό επίπεδο :Είναι φορέας ηθών και εθίμων, που διαμορφώνει τους άγραφους
νόμους της ηθικής και τα κοινωνικά κριτήρια για τον καθορισμό του πλαισίου κοινωνικών
σχέσεων, με στόχο την κοινωνική ευρυθμία και ομαλότητα. Κοινωνικοποιεί το άτοµο και
μεταλαµπαδεύει αξίες που δοκιµάστηκαν στο παρελθόν (φιλία, άµιλλα, φιλοξενία, προώθηση
κοινωνικού συµφέροντος). Προσφέρει πρότυπα για µίµηση και ενισχύει το πνεύµα της
συλλογικότητας, της συνεργασίας.
2

3. • Πολιτικό επίπεδο: Ενισχύει τη δηµοκρατία µε τις αρχές και τις αξίες του παρελθόντος
(Αθηναϊκή Δηµοκρατία).
• Εθνικό επίπεδο : Οι ιστορικές μνήμες και αναφορές καταφάσκουν την εθνική υπόσταση και
διατηρούν την εθνική ιδιαιτερότητα, γεγονός που επιτρέπει την επιβίωση του έθνους.
Αποτελεί συνδετικό κρίκο των γενεών και διασφαλίζει την εθνική συνείδηση και συντελεί στη
διατήρηση της εθνικής ταυτότητας. Οδηγεί στην εθνική αυτογνωσία και αποτρέπει την εθνική
αλλοτρίωση.
• Πολιτισμικό επίπεδο: Η παράδοση είναι πηγή έμπνευσης και δημιουργίας και αποτελεί
δημιουργική αξιοποίηση παλαιών και νέων προτάσεων για την πρόοδο του πολιτισμού.
Επηρεάζει την Τέχνη και συντελεί στην πολιτισµική επικοινωνία ανθρώπων και λαών.
• Προγονολατρία: Είναι η άκριτη και παθητική αποδοχή όλων των παραδεδομένων, με
αποτέλεσμα την έμμονη προσκόλληση σε παρωχημένα στοιχεία του παρελθόντος, που οδηγεί
τον πολιτισμό σε στασιμότητα . Από τη στείρα αποδοχή του παρελθόντος ενισχύονται:
 Ο εθνοκεντρισμός και η διεθνής απομόνωση, με αποτελέσματα την αδυναμία
αφομοίωσης των υγιών στοιχείων από άλλους πολιτισμούς, την υποτίμηση των άλλων
και την ξενοφοβία, στοιχεία που ναρκοθετούν την ειρήνη.
 Η πνευματική στασιμότητα , η εμμονή στα πατροπαράδοτα, χωρίς ίχνος αμφιβολίας
και γόνιμης αμφισβήτησης δεν επιτρέπει την αποδοχή νέων ιδεών, ενώ διαιωνίζει τις
προκαταλήψεις και τις στερεοτυπικές αντιλήψεις.
 Η τυπολατρία και ο ηθικισμός, η εκμετάλλευση και η αδικία, που μαρτυρούν
αδυναμία πραγματικής επαφής με τον άλλον. Έτσι, τα ανθρώπινα δικαιώματα
καταπατώνται και η ζωή αντιμετωπίζεται μοιρολατρικά.
 Τα ταμπού , που διασπούν τη συνεκτικότητα των κοινωνιών και διαιωνίζουν τις
ρατσιστικές αντιλήψεις.
 Οι πολιτικές πρακτικές (το πελατειακό σύστημα, η δημαγωγία και ο κομματισμός), που
υπονομεύουν τη δημοκρατία και εντείνουν την ανισότητα και την αναξιοκρατία. Από
την άλλη, ενισχύεται η αδυναμία εξυγίανσης των νόμων και των θεσμών(οικογένεια,
εκπαιδευτικό σύστημα), όταν δεν ανταποκρίνονται στις σύγχρονες απαιτήσεις της
εποχής.
 Η οικονομική δυσπραγία και η αποτελμάτωση της επιστήμης και της τεχνολογίας, που
είναι αποτέλεσμα της εμμονής σε παραδοσιακές οικονομικές δομές και της φοβίας ή
της καχυποψίας απέναντι σε κάθε καινοτομία.
 Η απόρριψη νέων τεχνοτροπιών και καλλιτεχνικών ρευμάτων.
• Πρόσκαιρη στροφή των νέων προς την παράδοση
Έρευνες και στατιστικές καταδεικνύουν μια σταδιακή στροφή μιας μερίδας των νέων,
που αναζητούν στηρίγματα σε παραδοσιακές αξίες και θεσμούς, όπως η οικογένεια, ο
στρατός και η δικαιοσύνη. Η τάση αυτή είναι συγκυριακή και φανερώνει την ανασφάλεια,
που βιώνουν σήμερα οι νέοι εξαιτίας των εξής προβλημάτων:
 Ανεργία,
 σύγχυση ιδεών,
 κρίση αξιών,
3

4.  παγκοσμιοποίηση,
 καταναλωτισμός και υλισμός,
 πολιτική κρίση.
• Η εμπορευματοποίηση της παράδοσης
Δυστυχώς, στις μέρες μας η παράδοση είναι εμπορεύσιμη, όπως φανερώνουν οι
φολκλορικές εκδηλώσεις και η διάθεση ιστορικών χώρων για διαφήμιση προϊόντων, ενώ
αντικείμενο εκμετάλλευσης και αγοραπωλησίας έχουν γίνει τα ιερά εκκλησιαστικά σκεύη
και τα μνημεία . Το θλιβερό αυτό φαινόμενο, που εκπορνεύει την εθνική μας συνείδηση
και διαβρώνει την ψυχική και πνευματική μας αντοχή, συνδέεται άρρηκτα με τη δομή , τα
πρότυπα και τις αξίες της σύγχρονης εποχής.
• Η προοδολατρία
Στη σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη κοινωνία, ο άνθρωπος, προσκολλημένος τυφλά στη
λογική της αγοράς και του κέρδους, αποδέχεται άκριτα τα υλιστικά και τεχνοκρατικά
πρότυπα και ενστερνίζεται με πάθος μια δήθεν προοδευτικότητα. Η επανάσταση της
τεχνολογίας διευκόλυνε τη διείσδυση των ισχυρών, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να
θεοποιούν το παρόν και το ξένο και να υποτιμούν το παρελθόν, την παράδοση και το
ντόπιο. Έτσι, κυριαρχεί ένα αντιπαραδοσιακό πνεύμα, που απομακρύνει από τις ρίζες, με
δυσμενείς συνέπειες για το άτομο και την κοινωνία.
• Η αποκοπή από την παράδοση
Διαπίστωση του προβλήματος
Την κρίση που διέρχεται η παράδοση και αποτυπώνεται ως αδυναμία επικοινωνίας με το
παρελθόν την επιβεβαιώνουν:
 Η τυποποίηση και η εξαθλιωτική εξομοίωση στον τρόπο ζωής (διασκέδαση,
εργασία…).
 Η χαλάρωση των εθίμων και η κρίση των παραδοσιακών ηθών(π.χ. φιλότιμο,
σεβασμός) και θεσμών (π.χ. οικογένεια).
 Η ιστορική άγνοια, οι λιγοστές επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους, η αλλοίωση του
λαϊκού πολιτισμού (π.χ. παραδοσιακή μουσική) και η γραφική αναβίωση του παλαιού.
 Η διάβρωση της γλώσσας και
 Η αμφισβήτηση της εκκλησίας.
Αιτίες κρίσης της παράδοσης
 Η προγονοπληξία και η προοδοπληξία, που χαρακτηρίζουν τη φύση και το
χαρακτήρα της νέας γενιάς. Είναι αντιδραστικοί και οπαδοί του καινούργιου,
γιατί δεν έχουν παρελθόν , αλλά μέλλον. Πιστεύουν ότι η παράδοση περιορίζει
την ελευθερία τους, θεωρούν ότι είναι αναχρονιστική και ξεπερασμένη υπόθεση.
Το χάσµα των γενεών επιδεινώνει το γενικότερο αρνητισµό τους και τους
απομακρύνει ακόμη περισσότερο από την εγκράτεια και το μέτρο των προγόνων
μας.
 Ο λανθασµένος τρόπος γνωστοποίησης των στοιχείων της παράδοσης στους
νέους µέσω της οικογένειας και του σχολείου, σε συνδυασμό με τη δυσλειτουργία
των φορέων αγωγής δυσχεραίνει τη γόνιμη προσέγγιση του παρελθόντος: Η
4

5. σύγχρονη οικογένεια δεν ευνοεί την ουσιαστική μετάγγιση στοιχείων του
παρελθόντος λόγω της αδυναμίας επικοινωνίας και επαφής μεταξύ των μελών
της. Το εκπαιδευτικό σύστημα με το νοοκρατικό χαρακτήρα και τη χρησιμοθηρία
(εκπαίδευση, όχι παιδεία) οδηγείται σε υποβάθμιση. Η πνευματική και πολιτική
ηγεσία αδυνατεί να διαφωτίσει και να ευαισθητοποιήσει τις νεότερες γενιές.
 Η παγκοσμιοποίηση, ο διαβρωτικός ρόλος της τηλεόρασης και του διαδικτύου,
που προβάλλουν τον καταναλωτισμό και τον υλικό ευδαιμονισμό και η
διαφήµιση ξενόφερτων στοιχείων οδηγούν στην αλλοτρίωση, υποβαθμίζοντας τις
αξίες του παρελθόντος και τον πνευματικό πολιτισμό.
 Το τεχνοκρατικό πνεύµα της κοινωνίας και η ειδίκευση αντιστρατεύονται τον
πνευματικό πολιτισμό και κατ’ επέκταση υπονομεύουν την παράδοση.
 Η γενικότερη κρίση των αξιών, των θεσµών και των αρχών, που ευνοεί η ζωή στις
μεγαλουπόλεις, σε συνδυασμό με τον ατομικισμό, που κυριαρχεί στην εποχή μας
υπονομεύουν τις παραδοσιακές αξίες και αρχές. Σ’ αυτό συμβάλλουν και η
πολλαπλότητα των ρόλων της σύγχρονης κοινωνίας, καθώς και οι γρήγοροι
ρυθμοί της ζωής, που δεν επιτρέπουν στον άνθρωπο να βρει χρόνο και διάθεση
να επανεκτιμήσει τα δεδομένα της ζωής του.
 Η ξενοµανία, ο µιµητισµός ξένων προτύπων, καθώς και το σύμπλεγμα
επαρχιωτισμού, που μας διακρίνει.
 Η γεωγραφική θέση της χώρας μας, ο τουρισµός και η έντονη αλληλεπίδραση
που προκαλεί η ένταξη της χώρας μας σε διακρατικούς συνασπισμούς (Ε.Ε.),
αλλοιώνει τις συνειδήσεις µε την εισαγωγή ξενικών ηθών.
Ο σύγχρονος άνθρωπος χρειάζεται να συμφιλιωθεί με το παρελθόν και τις ρίζες του. Η στάση
που οφείλει να τηρήσει απέναντι στην παράδοση, αλλά και στα ξενόφερτα στοιχεία έγκειται στα
εξής:
• Απόρριψη των ακραίων τάσεων, είτε της άκριτης εμμονής στο παρελθόν μας, είτε της
δουλικής αντιγραφής των ξένων στοιχείων: συντηρητισμός, στασιμότητα, αποτελμάτωση,
εθνικισμός, ξενομανία, απώλεια εθνικής ταυτότητας, γλωσσική αλλοίωση, μαζοποίηση,
χειραγώγηση…
• Υιοθέτηση της μεσότητας, με ορθή κρίση και διάσωση των αναλλοίωτων στοιχείων του
παρελθόντος, κριτική ματιά και γόνιμη αφομοίωση των θετικών στοιχείων των άλλων
πολιτισμών, όπως η ελευθερία, η δημοκρατία, ο αλτρουισμός, πνευματικές και πολιτιστικές
ανταλλαγές, συνεργασία λαών, δημιουργία κλίματος διεθνισμού, που καταργεί τις
ρατσιστικές αντιλήψεις.
Τρόποι δράσης των νέων και των αρμόδιων φορέων:
Ατομική ευθύνη και ρόλος των νέων
• Έμφαση της πνευματικότητας: κρίση, ενημέρωση, γνώση, αλλά και υπεύθυνη
περισυλλογή, αυτοκριτική, πίστη στον άνθρωπο. Με αυτά θα συνειδητοποιήσουν οι
νέοι ότι η ατομική και συλλογική αξιοποίηση της παράδοσης οδηγεί στην ποιοτική
άνοδο του πολιτισμικού και βιοτικού επιπέδου ενός λαού και δημιουργεί τις
προϋποθέσεις για την εθνική και οικουμενική πρόοδο.
5

6. • Αποφυγή της προκατάληψης και της μεροληπτικής στάσης απέναντι στο παρελθόν. Οι
νέοι οφείλουν να κατανοήσουν ότι μέσω του παρελθόντος κυοφορείται το εκάστοτε
καινούργιο.
• Αντίσταση στον υλισμό και τον τεχνοκρατισμό.
• Αποφυγή του ατομικισμού, ενίσχυση της κοινωνικής συνείδησης, εθελοντική δράση.
• Γόνιμη διάθεση του ελεύθερου χρόνου (διάβασμα, ταξίδια).
Οικογένεια
• Συνεχής και γόνιμος διάλογος με τους νέους, απόρριψη του αυταρχισμού, της
επιβολής, της ηθικολογίας και του ψευτορομαντισμού.
• Οι γονείς οφείλουν να αποτελούν υγιή παραδείγματα για τα παιδιά τους (π.χ. η
μορφή και η λειτουργία της οικογένειας, η επαφή με την εκκλησία και το σχολείο).
Σχολείο
• Το σχολείο χρειάζεται μέσω της ανθρωπιστικής παιδείας να προβάλλει, να σχολιάσει
και να επεξηγήσει τις συνιστώσες του πολιτισμού των προγόνων μας, ώστε οι νεότερες
γενιές να γνωρίσουν και να κατανοήσουν τις παλαιότερες ηθικές αξίες.
• Βιωματική επαφή με την παράδοση μέσω εκπαιδευτικών εκδρομών, εργασιών για την
πολιτιστική κληρονομιά του τόπου μας, εφαρμογή του εκπαιδευτικού προγράμματος
«υιοθετώ ένα μνημείο».
• Επαναπροσδιορισμός της λειτουργίας των εορταστικών εκδηλώσεων και
εμπεριστατωμένη διδασκαλία των θεωρητικών μαθημάτων, θρησκευτικά, ιστορία και
γλώσσα.
• Ενίσχυση του ρόλου του δασκάλου και των μαθητικών κοινοτήτων με περιθώρια
δημιουργικών πρωτοβουλιών και αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών.
Μ.Μ.Ε.
• Προβολή της παράδοσης με ποιοτικές εκπομπές και περιορισμός των
υπερκαταναλωτικών προτύπων.
• Αποφυγή του εθνοκεντρισμού, μελέτη της παράδοσης και προβολή της σημασίας της,
με στόχο την ευαισθητοποίηση του κόσμου και τον παραδειγματισμό των νέων.
Πνευματική ηγεσία
• Οι πνευματικοί άνθρωποι και οι επιστήμονες χρειάζεται να αξιολογήσουν την
παράδοση και αφού απορρίψουν τα παρωχημένα, να αναδείξουν τα ζωντανά
στοιχεία της παράδοσης.
Πολιτεία
• Μέριμνα για τη φύλαξη και την προστασία των αρχαιολογικών χώρων και οικονομική
ενίσχυση των ερευνών για τη μελέτη και την ανάδειξη του πολιτισμού του
παρελθόντος.
• Υλική στήριξη και τεχνολογική υποδομή και κινητοποίηση της τοπικής αυτοδιοίκησης
για την προστασία και την ανάδειξη της κληρονομιάς κάθε τόπου.
• Συντονισμένη προβολή της παράδοσής μας στο εξωτερικό και ενίσχυση της δράσης
του απόδημου ελληνισμού.
6

7. ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Ιστορία είναι η επιστήμη που μελετά και ερμηνεύει τα γεγονότα του παρελθόντος. Μέσω
αυτής γνωρίζουμε την πορεία των γεγονότων, τη ρίζα της κακοδαιμονίας ή της ευδαιμονίας
μας, οπότε κατανοούμε το ιστορικό γίγνεσθαι. Ανάλογα με το περιεχόμενο της διακρίνεται
σε: Ιστορία εθνών, τέχνης, επιστημών,
πολιτική, διπλωματική, στρατιωτική, θρησκευτική, οικονομική, ιστορία επαναστάσεων,
πολέμων κ.λ.π.
Ιστορικός είναι ο επιστήμονας που καταγίνεται με την ενδελεχή έρευνα του
παρελθόντος και την αμερόληπτη συγγραφή της ιστορίας. Τα εφόδια που επιβάλλεται να
διαθέτει, για να επιτελέσει ορθά και αντικειμενικά το έργο του , είναι:
 Επιστημονικό πνεύμα.
 Ήθος, ευσυνειδησία.
 Κριτικό πνεύμα.
 Απαλλαγή από φανατισμό, εθνικισμό κ.λ.π.
Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΟΓΝΩΣΙΑΣ
Η ιστορική μνήμη δεν είναι γνωστική πολυτέλεια και δεν αφορά μόνο τους ιστορικούς.
Αντίθετα η ιστοριογνωσία είναι το κατεξοχήν εργαλείο όλων μας, για να ερμηνεύσουμε το
παρόν, ο καλύτερος δρόμος, για να αναλάβουμε τον ιστορικό μας ρόλο. Η γνώση της
ιστορίας είναι πολύτιµο µέσο για να εξηγήσουµε το παρόν.
Η τεχνολογική εξέλιξη, η επιστηµονική πρόοδος, η έξαρση του ρατσισµού, η όξυνση
κάποιων νοσηρών κοινωνικών φαινοµένων, όλα αυτά δεν µπορούν να ερµηνευτoύν σωστά,
αν δεν περάσουν µέσα από την ιστορική µνήµη, αν δεν φιλτραριστούν από το εργοστάσιο
του παρελθόντος, προκειµένου να διεκπεραιώσουµε την αποστολή µας ως άτοµα, µέλη µιας
κοινωνίας, αλλά και ως έθνη σε οποιοδήποτε τοµέα της ανθρώπινης δραστηριότητας
(πολιτικό, ηθικό, πολιτιστικό, οικονοµικό κ.ά.). Είναι, λοιπόν, καθοριστική η συµβολή της
ιστορίας στη ζωή µας καθώς µέσω αυτής:
Πνευματικός τομέας
7

8.  Διευρύνονται οι πνευματικοί ορίζοντες, κατακτάται η ουσιαστική γνώση,
απεγκλωβίζονται ο άνθρωπος από προκαταλήψεις και αντιστέκεται στην
παραπληροφόρηση και στην προπαγάνδα.
 Αναπτύσσεται η κριτική σκέψη και ο προβληµατισµός, προσφέρονται διδάγµατα
µέσα από τα αποτελέσµατα του φανατισµού, του µίσους και του πνευµατικού
σκοταδισµού, αποφεύγονται λάθη του παρελθόντος και γενικά ανέρχεται το
πνευµατικό µας επίπεδο, πλουτίζει η γνώση και αποτρέπονται αναχρονιστικές
και παρωχηµένες αντιλήψεις, δογµατισµοί και προκαταλήψεις.
Ηθικός τοµέας
 Καλλιεργούνται ιδανικά και υψηλές ηθικές αξίες (ελευθερία, ανθρωπισµός,
δικαιοσύνη), συνειδητοποιείται το χρέος µας απέναντι στους µεταγενέστερους,
αποκαλύπτεται η ηθική γύµνια των καιρών µας και έτσι ενισχύεται η
συναίσθηση του καθήκοντος και η συµµόρφωση στις επιταγές της ηθικής.
 Μεταγγίζονται οι αξίες και τα ιδανικά(ηθική διδασκαλία)και δίνονται
ερεθίσματα για δράση και δημιουργία.
Ψυχολογικός τομέας
 Αντλούµε πρότυπα για αυτοκριτική και αυτογνωσία, ισχυροποιείται το πνεύµα
αισιοδοξίας και δηµιουργικότητας, γίνεται η ιστορία αφετηρία για ανάληψη
δηµιουργικών πρωτοβουλιών, απαραίτητων για τον εξοβελισµό της παραίτησης
από τη ζωή και της ρουτίνας από µια πληκτική σύγχρονη πραγµατικότητα.
 Αποφεύγουμε τα λάθη του παρελθόντος, εντοπίζουμε τις ρίζες των σύγχρονων
προβλημάτων.
Κοινωνικός τομέας
 Ενισχύεται η ενότητα και το πνεύμα συνεργασίας και ομοψυχίας των αν-
θρώπων, διδάσκεται ο σύγχρονος κόσμος για την αξία των νόμων, αναβαθ-
μίζονται οι κοινωνικοί θεσμοί και μπορούν να εκλείψουν ή να περιοριστούν
νοσηρά κοινωνικά φαινόμενα.
 Συνειδητοποιούμε τον κοινωνικό και πολιτικό μας ρόλο΄ η συμμετοχή στα κοινά
και η ανάληψη ευθυνών εδραιώνει την δημοκρατία. Η ιστορική μνήμη διδάσκει
την αξία του διαλόγου, συνδέει τα άτομα, καλλιεργεί πνεύμα συνεργασίας
(κοινωνικοποίηση).
Πολιτικός τομέας
 Εδραιώνεται η καλύτερη λειτουργία της δημοκρατίας, εμπνέονται οι πολίτες
και συμμετέχουν στα κοινά, αποφεύγονται ο ευνουχισμός της πολιτικής
σκέψης και έτσι ο πολίτης δεν γίνεται άθυρμα στα χέρια λαϊκιστών και δη-
μαγωγών πολιτικών, καθώς γνωρίζει το ρόλο του και τη θέση του στην ορ-
γανωμένη πολιτεία.
Πολιτιστικός τομέας
8

9.  Εξάγονται χρήσιμα συμπεράσματα που βοηθούν στην εξέλιξη των γραμμά-
των, των τεχνών και των επιστημών, μαθαίνουμε με την αξία του Ολυμπι-
σμού, την εξέλιξη της γλώσσας και έτσι μπορούμε να αγωνιστούμε κατά
τέτοιο τρόπο, ώστε να αντιμετωπίσουμε την εμπορευματοποίηση της πολι-
τιστικής δημιουργίας.
 Κατανοούμε ότι η εξέλιξη και η πρόοδος απαιτούν σύνεση και φρόνηση.
 Γνωρίζουμε την αξία της επιστήμης, της τεχνολογίας και της φύσης.
 Αναβαθμίζεται το αισθητικό κριτήριο και ενδυναμώνεται η στροφή στην
ψυχαγωγία.
Εθνικός τομέας
 Επιτυγχάνεται η επαφή με τις ρίζες μας, ενισχύεται η εθνική συνείδηση και
ενδυναμώνεται το εθνικό μας φρόνημα, κυριαρχεί ο αγώνας για την εθνική
ανεξαρτησία, ιδιαίτερα σήμερα, που η χώρα μας απειλείται από παντού.
 Φρονηματίζονται οι νέοι καθώς έχουν στηρίγματα για μια ζωή δημιουργική
πέρα από ακρότητες και υπερβολές. Μαθαίνουν τι σημαίνει παράδοση, πα-
τρίδα και εξέλιξη και έτσι αγωνίζονται με μέτρο για την πρόοδο της κοινω-
νίας.
 Μαθαίνουμε το παρελθόν ,κατανοούμε ότι είμαστε συνεχιστές, συνειδητοποιούμε
την αξία της γλώσσας. Παράλληλα, ενδυναμώνεται η εθνική μας συνείδηση,
τονώνεται η φιλοπατρία και η εθνική μας αυτογνωσία.
Διακρατικός τομέας
 Έρχονται σε επικοινωνία οι λαοί, καθώς αποκαλύπτεται η κοινή πορεία των
εθνών, αποφεύγονται πόλεμοι και εδραιώνεται η ειρήνη, αφού η ιστορία δι-
δάσκει μέσα από τα σφάλματα του παρελθόντος.
 Γίνεται προσιτή η εξέλιξη στην οικονομία, ενδυναμώνεται το αίσθημα για
οικονομική δικαιοσύνη και αντιμετώπιση των σύγχρονων οικονομικών προ-
βλημάτων (ανεργία, πείνα στον Τρίτο κόσμο κ.ά.). Η συµβολή της, λοιπόν,
κρίνεται αναγκαία, όχι µόνο γιατί διανοίγει τους παραπάνω ορίζοντες, αλλά
κυρίως επειδή η σύγχρονη κοινωνία χαρακτηρίζεται από ανταγωνισµούς, έριδες,
εθνικισµούς, αποµόνωση και εκµετάλλευση λαών, ηθική έκπτωση, πνευµατική
µονοµέρεια, αδιαφορία για τα κοινά κ.λπ.
 Καλλιεργείται πνεύμα γόνιμου διεθνισμού, συνειδητοποιείται η αξία της ειρήνης
και η απαξία του πολέμου.
Υπάρχουν πάρα πολλές παραδόσεις και έθιμα στην σημερινή κοινωνία, που έχουν
τις ρίζες τους στην αρχαία Ελλάδα. Σημαντικό στοιχείο, σχετικά με την
διαχρονικότητα αυτών των εθίμων και παραδόσεων , είναι όχι μόνο η εισχώρηση
και διατήρησή τους στη σημερινή κοινωνία ,αλλά ότι ακόμα και αρκετές
θρησκείες διατήρησαν τα σημαντικότερα απο τα έθιμα αυτά και
9

10. τα οικειοποιήθηκαν .
Στον Ελλαδικό χώρο , η διατήρηση αυτών των παραδόσεων από την
Εκκλησία, ίσως και να έγινε, γιατί πολύ απλά δεν ήθελαν να τα στερήσουν από τους
Έλληνες, αφού έπαιζαν έναν πολύ σημαντικό ρόλο στη ζωή τους και γενικότερα
στην ελληνική κοινωνία των αρχαίων χρόνων. Mε το πέρασμα των αιώνων, το
περιεχόμενο των περισσοτέρων από αυτά τα έθιμα και τις παραδόσεις άλλαξε,
όπως και ο αρχικός λόγος δημιουργίας τους...
10

11. Ας δούμε τα σημαντικότερα απο αυτά τα έθιμα, τα οποία φυσικά
διατηρούνται μέχρι σήμερα:
Νηστεία: Οι Αθηναίοι νήστευαν, όταν γιόρταζαν τα Ελευσίνια Μυστήρια, τα
Θεσμοφόρια κ.τ.λ. Το ίδιο έκαναν και οι Σπαρτιάτες, πριν να ξεκινήσουν μια
σπουδαία πολεμική επιχείρηση.
Μετάληψη: Οι ειδικοί δεσμοί του Διονύσου με το κρασί προέκυψαν από την
πρωτοχρονιάτικη χρήση του κρασιού στα Ανθεστήρια, όπου οι πρόγονοί μας
έπιναν κρασί, τιμώντας το θεό Διόνυσο.
Κόλυβα (το γλυκό των νεκρών) : Το γλυκό των νεκρών ήταν γνωστό στην
ελληνική αρχαιότητα. Από έρευνες έγινε γνωστό ότι το είχε και αυτή
κληρονομήσει με το ίδιο όνομα από τους προϊστορικούς προελληνικούς
πολιτισμούς.
Ταφή: Την ταφή του νεκρού, το στήσιμο μνημείου μαζί με τους συγγενείς του
νεκρού και τα μνημόσυνα τα συναντούμε στους Διονυσιακούς Θιάσους.
Μυστικός δείπνος: Το τραπέζι των θιασωτών είναι σταθερό χαρακτηριστικό των
Ελευσίνιων Μυστηρίων. Οι μύστες τραπεζώνονταν μαζί με το θεό,
δημιουργώντας έναν σύνδεσμο κοινωνίας μαζί του.
Γάμος: Ο πρώτος εγγεγραμμένος στα αρχεία της Ελλάδας είναι της Πηνελόπης
στην Οδύσσεια, αλλά και στην Ιλιάδα ο Ήφαιστος στολίζει την ασπίδα του
Αχιλλέα με την εξής επιγραφή: «Ιστόρησε και γάμους, τις νύφες που γυρνάνε από
τα σπίτια τους με φώτα και λαμπάδες και τις περνούσαν με νυφιάτικα τραγούδια
από τις ρούγες».
Αναστενάρια: Όπως και τα Ταυροκαθάψια είναι τα πιο γνωστά ελληνικά
τελετουργικά δρώμενα, που επιβιώνουν έως και σήμερα. Τα αναστενάρια
έρχονται κατ΄ ευθείαν από τα Διονυσιακά όργια.
Βάπτιση: Στην αρχαιότητα συνήθιζαν να βαπτίζουν τα αγάλματα των Θεαινών,
επιδιώκοντας την αναγέννησή τους μέσα στο νερό. Ένας επιπλέον συμβολισμός
της άμεσης σχέσης νερού, γονιμοποίησης και γέννησης είναι και η ανάδυση της
Αφροδίτης από τα κύματα, κατά τη μυθολογία, και η γέννησή της από το νερό.
Σπάσιμο αγγείων: Είναι παγανιστικό έθιμο και καταδικαζόταν στο μεσαίωνα.
Μνημόσυνα: Σε επιγραφή της Μαγνησίας μια σειρά από τιτλούχοι Διονυσιακού
Θιάσου άφησαν κληροδοτήματα, για να γίνονται προς τιμή τους κάθε χρόνο
μνημόσυνα στο Διονυσιακό μήνα Λιναιόνα. Τα τριήμερα, τα εννιάμερα και τα
σαράντα είναι αρχαίο ελληνικό νεκρικό έθιμο, όπου οι Έλληνες απίθωναν στον
τάφο του νεκρού τροφές.
Τα αυγά τού Πάσχα: Μία από την αρχαιότερη Ορφική Θεογονία παρουσιάζει
τον Έρωτα να βγαίνει από το αυγό που το γέννησε η νύχτα. Το κοσμογονικό
αυγό θα το βρούμε επίσης, στην κατά Ιερώνυμον και Ελλάνικον Θεογονία, στη
ραψωδική θεογονία και στη Θεογονία του Επιμενίδη.
Τα κάλαντα: Ήταν η εορτή των Ελλήνων το μήνα Πυανοψιών. Στα Πυανέψια
προς τιμήν της σκυράδος Αθηνάς και του Απόλλωνα και αργότερα προς τιμήν
του Διονύσου γιόρταζαν τη γονιμότητα του χρόνου που έφευγε και τη συνέχιση
της γονιμότητας του επόμενου χρόνου. Όλο το διήμερο των εορτών της
Πρωτοχρονιάς, που λεγόταν κάλαντα, άναβαν φανάρια έξω από το σπίτι τους
και τραγουδούσαν συνέχεια.
11

12. Το Πάσχα: Τοποθετήθηκε στα Αδώνια που εορτάζονταν κάθε άνοιξη με την
αναπαράσταση του θανάτου του Άδωνι. Οι γυναίκες στόλιζαν το νεκρικό
κρεβάτι του παιδιού του Έρωτα, όπως στολίζεται ο σημερινός επιτάφιος με
λουλούδια, πρασινάδες και καρπούς. Στη συνέχεια ακολουθούσε η περιφορά του
επιταφίου με μοιρολόγια. Την επόμενη μέρα τραγούδαγαν και πανηγύριζαν την
ανάσταση του ωραίου Άδωνι.
Προστάτης των θαλασσών: Ο Ποσειδώνας καθαιρείται από προστάτης των
θαλασσών και παραδίδει υπηρεσία στον άγιο Νικόλαο που καταλαμβάνει και
τους ναούς του.
Θεοφάνεια: Οι πρόγονοί μας γιόρταζαν την επιστροφή του θεού Απόλλωνα από
τη χώρα των υπερβορείων, όπου περνούσε το χειμώνα του κατά τη λαϊκή
δοξασία. Τη νέα αποκάλυψη του θεού τη γιόρταζαν στους Δελφούς και την
ονόμαζαν Θεοφάνεια.
Παναγία η ελεούσα: Το προσωνύμιο της Παναγίας προέκυψε από το βωμό ενός
δαίμονα, που ιδρύθηκε στην αγορά της αρχαίας Αθήνας. Εκεί κατέφευγαν όσοι
ξένοι ζητούσαν προστασία κάθε φορά που καταδιώκονταν, οπότε και η ονομασία
«ελεούσα»(= που πρόσφερε καταφύγιο) έχει τη ρίζα της στον «έλεο», δηλαδή στον
οίκτο του θεού .
12