Διάγραμμα της έννοιας "Μητρότητα"

1. Ο ρόλος της μητέρας στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού είναι άμεσος
και σημαντικός. Η μητέρα είναι το πρώτο πρόσωπο που θα αντικρίσει το νεογέννητο βρέφος
και το ίδιο αυτό πρόσωπο θα φροντίσει για την αγωγή και την κοινωνικοποίησή του. Η
αγάπη της για το παιδί είναι ανιδιοτελής και στοχεύει μόνο το καλύτερο γι’ αυτό. Έτσι,
λοιπόν, η μητέρα έχει υποχρέωση να δώσει στο παιδί τα κατάλληλα ερεθίσματα και τις
ευνοϊκές εκείνες συνθήκες που είναι απαραίτητες, για να μπορέσει να προσαρμοστεί στο
κοινωνικό περιβάλλον. Ο δεσμός που αναπτύσσεται μεταξύ μητέρας-παιδιού πρέπει να είναι
άριστος, γιατί από αυτόν εξαρτάται η ομαλή συναισθηματική και ψυχολογική ανάπτυξη του
παιδιού.
Η μέλλουσα μητέρα
Η περίοδος της εγκυμοσύνης είναι η πιο όμορφη, αλλά και η πιο αγχωτική περίοδος
στη ζωή της γυναίκας. Η αίσθηση ότι μέσα στο σώμα της η γυναίκα φέρνει ένα νέο πλάσμα,
τον καρπό της αγάπης της για το σύζυγό της, την κάνει περήφανη, αλλά ταυτόχρονα τη
γεμίζει με ανησυχία αν θα το διαπαιδαγωγήσει σωστά. Στην περίοδο της εγκυμοσύνης
αναπτύσσεται το μητρικό συναίσθημα, η λεγόμενη μητρότητα, που δεν υπάρχει σε όλες τις
γυναίκες και στον ίδιο βαθμό. Η γυναίκα που έχει ωριμάσει πνευματικά, ηθικά και
σωματικά, αντιλαμβάνεται πιο ουσιαστικά την έννοια της μητρότητας από κάποια άλλη
ανώριμη στην ηλικία ή στον τρόπο σκέψης. Μια γυναίκα πρέπει να γίνεται μητέρα, όταν
συνειδητοποιήσει τις ευθύνες που θα επωμιστεί για το παιδί της και πιστέψει ότι έχει
1

2. ώριμη κρίση και δύναμη, ώστε να δρα για το καλό του.
Ένας επίσης σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει την περίοδο της εγκυμοσύνης
είναι αν το παιδί είναι επιθυμητό από την ίδια και το σύντροφό της ή αν η ίδια δεν ήθελε
να μείνει έγκυος για διάφορους λόγους. Μεγάλο ρόλο διαδραματίζει φυσικά και ο τρόπος
που αντιμετωπίζει τη διαδικασία του τοκετού και το θηλασμό. Πιστεύει δηλαδή ότι είναι
μια όμορφη περίοδος της ζωής της ή έχει προκαταλήψεις αισθητικού χαρακτήρα. Μπορεί
ακόμη να φοβάται τους πόνους και την ταλαιπωρία του τοκετού ή να προβληματίζεται για
το θηλασμό.
Παράγοντας αυξημένης βαρύτητας για την ανάπτυξη της μητρότητας είναι και η
σχέση που έχει η γυναίκα με το σύζυγό της, αν δηλαδή έχει την αμέριστη συμπαράστασή
του, την αγάπη του και αν η απόκτηση του παιδιού είναι και δική του επιθυμία. Η αλήθεια
είναι ότι την περίοδο αυτή έχει αυξημένες απαιτήσεις και ανάγκες για φροντίδα,
ενδιαφέρον, αγάπη, επιβεβαίωση και συνεχή προσοχή κυρίως από το σύντροφό της.
Πρακτικά, μια μέλλουσα μητέρα χρειάζεται να λειτουργήσει ως εξής:
 Να κάνει έναν προγεννητικό έλεγχο, για να προληφθούν, όσο το δυνατό, δυσάρεστα
απρόβλεπτα.
 Οφείλει να προσέχει ιδιαίτερα τη διατροφή της, να μην καπνίζει, να μην πίνει
αλκοόλ και να γυμνάζεται, ώστε να διατηρήσει τη φυσική της κατάσταση και να
δυναμώσει, για να ανταπεξέλθει στις ανάγκες του τοκετού.
 Να είναι χαρούμενη και ευδιάθετη, να προσπαθεί να μην αγχώνεται ή να
εκνευρίζεται, γιατί η συναισθηματική της φόρτιση επιδρά και στο έμβρυο.
 Συμβάλλει θετικά η πλήρης ενημέρωσή της για τη διαδικασία του τοκετού από
ειδικούς, από βιβλία ή από το άμεσο περιβάλλον της, ώστε να καταφέρει να
ανταπεξέλθει στην εγκυμοσύνη, στον τοκετό και στη λοχεία.
Η περίοδος της λοχείας
Η περίοδος που διανύει μια γυναίκα μετά τη γέννα – η λοχεία – είναι τόσο
σημαντική όσο και κρίσιμη για τη θεμελίωση της σωματικής αλλά και ψυχικής υγείας του
βρέφους. Στη λοχεία το βρέφος προστατεύεται από τη μάνα με τρόπους πρακτικούς, όπως ο
θηλασμός, για παράδειγμα, που δημιουργεί στο νέο οργανισμό αντισώματα και προστατεύει
την υγεία του. Το μωρό κρατιέται στη σωστή θερμοκρασία, φοράει τον κατάλληλο ρουχισμό,
καθαρίζεται και γενικότερα λαμβάνει κυρίως τη φροντίδα της μητέρας με ένα τρόπο
αποκλειστικό, μιας και το ίδιο είναι απόλυτα εξαρτημένο για την επιβίωσή του. Με την ίδια
αποκλειστικότητα και αφοσίωση που δέχεται το βρέφος τη σωματική φροντίδα δέχεται και
την ψυχική. Χρειάζεται να αισθάνεται επιθυμητό, αγαπητό, το κέντρο του ενδιαφέροντος
της μητέρας του και βέβαια ότι βρίσκεται σε ένα περιβάλλον ασφαλές από όλες τις απόψεις.
Προϋπόθεση για την ομαλή διεξαγωγή αυτής της τόσο κρίσιμης περιόδου είναι όχι
μόνο το περιβάλλον, πρακτικό και συναισθηματικό, της μητέρας αλλά και η
συναισθηματική ετοιμότητά της να φέρει στον κόσμο ένα παιδί. Η λοχεία είναι μια κατ’
εξοχήν φορτισμένη περίοδος με προσδοκίες αναφορικά με το νεογέννητο, ανησυχία, αγωνία
και συχνά σωματική εξάντληση. Φαντάζεται λοιπόν κανείς πόσο απαραίτητη είναι η
ετοιμότητα της γυναίκας να γίνει μητέρα. Στο μεγαλύτερο ποσοστό επιλόχεια κατάθλιψη
παθαίνει η γυναίκα που δεν είναι έτοιμη συναισθηματικά και πρακτικά να τεκνοποιήσει.
Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα, φαίνεται να έχει προβεί σε μια εγκυμοσύνη για λάθος
λόγους ή ακόμα και τυχαία. Αυτό βέβαια δε σημαίνει πως η κάθε εγκυμοσύνη που
2

3. προκύπτει απροετοίμαστα θα οδηγήσει σε επιλόχεια κατάθλιψη. Ωστόσο, η μητέρα
διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο να αντιδράσει αρνητικά στην κύηση ή και στη γέννηση του
παιδιού της κάτω από αντίξοες και απρόσμενες συνθήκες.
Οι κοινωνικο-οικονομικοί παράγοντες, αλλά και το συναισθηματικό δίχτυ
προστασίας που συχνά απλώνει το οικογενειακό περιβάλλον της μητέρας αποτελούν
καθοριστικές συντεταγμένες μαζί με τη μητρική συναισθηματική ετοιμότητα στο χάρτη
μιας ψυχικά ισορροπημένης περιόδου λοχείας. Ακόμα και αν η μητέρα αισθανθεί σωματικά
και ψυχικά εξαντλημένη ή με οποιονδήποτε τρόπο απειλούμενη από τις τεράστιες και μη
αναστρέψιμες αλλαγές στη ζωή της μετά την έλευση του μωρού της και βιώσει ως εκ τούτου
μια μελαγχολία, αυτή δεν θα μεταλλαχθεί απαραίτητα σε επιλόχεια κατάθλιψη, αν η
μητέρα αισθάνεται όσο το δυνατόν πιο προετοιμασμένη γι ’αυτήν την περίοδο, αλλά και
επαρκώς υποστηριγμένη από το περιβάλλον της.
Η σημασία του θηλασμού
Ο θηλασμός, παρότι είναι σημαντικός, δεν μπορεί να επιβληθεί στη γυναίκα, γιατί
ενδέχεται κατά τη λοχεία να υπάρχουν λόγοι υγείας που τον αποκλείουν. Επιπλέον, η
επιλογή του θηλασμού δε σημαίνει και ότι θα αναλάβει πλήρως η ίδια την αποκλειστική
ευθύνη για την ανατροφή του παιδιού. Ωστόσο, πολλά είναι τα πλεονεκτήματα του
θηλασμού:
 Το μητρικό γάλα περιέχει θρεπτικές ουσίες απαραίτητες για την υγεία του βρέφους.
 Διαθέτει ανοσοποιητικές ιδιότητες που προστατεύουν την υγεία του παιδιού και της
μητέρας.
 Με το θηλασμό ενισχύεται ο δεσμός της μητέρας με το παιδί της.
Η πατρότητα
Η στάση όλο και περισσότερων ανδρών απέναντι στην πατρότητα, τα τελευταία
χρόνια, αποκαλύπτει μια όμορφη διάσταση τρυφερότητας και ευαισθησίας και την επιθυμία
τους να συμμετάσχουν πρακτικά και συναισθηματικά στη σχέση με το παιδί, ήδη από τις
πρώτες ενδείξεις της κύησης.
Η ως τώρα κοινή αντίληψη θεωρεί την εγκυμοσύνη και τους πρώτους μήνες μετά τη
γέννηση ένα καθαρά γυναικείο έδαφος, όπου ο άνδρας κινείται αδέξια και αμήχανα. Μόνο
όταν το παιδί ξεπερνάει τη φάση της συμβιωτικής ζωής και ξεχωρίζει τον εαυτό του από τη
μητέρα, δείχνοντας με τις κινήσεις και τις εκφράσεις του τη λαχτάρα για εξερεύνηση του
περιβάλλοντος, ο πατέρας αποκτά ένα σημαντικό, χρήσιμο ρόλο στην εποικοδομητική αυτή
φάση. Όμως, σ' αυτή την καθυστέρηση δέσμευσης με το μωρό, χάνεται ένα πολύτιμο
δυναμικό αμοιβαίων αισθήσεων και συναισθημάτων, που δύσκολα μπορεί να επανακτηθεί.
Πράγματι, στην «παραδοσιακή» οικογένεια, ο πατέρας θεωρείται λιγότερο δοσμένος και
κάπως απόμακρος, σε σχέση με την απόλυτη αφοσίωση της μητέρας.
Διαφορές ανάμεσα στους άντρες και στις γυναίκες όσον αφορά στην
εγκυμοσύνη
Η διαφορετική συγκινησιακή συμμετοχή των δυο γονιών ξεκινάει όμως πριν από τη
γέννηση του παιδιού, στην εμβρυακή περίοδο. Η μητέρα, που τόσους μήνες το μεγάλωνε στα
σπλάχνα της και επικοινωνούσε μαζί του μέσω διαφόρων καναλιών (φωνής, κίνησης,
3

4. ορμονών.), δέχεται τη γέννηση ως τη συνέχεια μιας ήδη υπάρχουσας σχέσης. Ο πατέρας, που
δε γνώρισε αυτό το βιοψυχικό δέσιμο, δεν μπορεί παρά να «υιοθετήσει» το μωρό, όταν η
μαμά του το παρουσιάσει έξω από την αίθουσα τοκετού και να αρχίσει να το αγαπάει. Όταν
όμως σχετίζεται τρυφερά μαζί του κατά τους μήνες κύησης με τη φωνή και το άγγιγμά του,
η αμοιβαία γνωριμία και αποδοχή, μετά τον τοκετό, θα είναι πιο εύκολη και γρήγορη: το
μεν μωρό δείχνει να αναγνωρίζει την μπάσα φωνή του πατέρα και να χαλαρώνει στο
άκουσμά της, ο δε μπαμπάς συμπεριφέρεται μαζί του με περισσότερη φυσικότητα και
ζεστασιά.
Συγκρούσεις ανάμεσα στα δύο φύλα λόγω της γέννησης του παιδιού
Μια σύγκρουση προκύπτει από την προσωπική μας ανάγκη και απαίτηση, ο
σύντροφός μας να συμπεριφέρεται σύμφωνα με τις δικές μας αξίες. Οι ψυχολόγοι
υποστηρίζουν, ότι το μυστικό των ευτυχισμένων ζευγαριών δεν είναι άλλο από την
επικοινωνία. “Πολλά ζευγάρια καταβάλλουν απεγνωσμένες προσπάθειες να διατηρήσουν τη
σχέση τους ζωντανή, να αποφύγουν τους καβγάδες και να διατηρήσουν το ερωτικό τους
πάθος μετά τον ερχομό του παιδιού”, μας λέει η ψυχολόγος και προσθέτει ότι, επειδή αυτό
πολλές φορές δεν επιτυγχάνεται, το μυστικό είναι να μάθουν τα ζευγάρια να επικοινωνούν
και να μπορούν να λύνουν έτσι τα προβλήματά τους.
 Αλλαγή των κακών συνηθειών
Ξεφορτωθείτε την προβληματική σας συμπεριφορά και κατανοήστε πρώτα τον ίδιο
σας τον εαυτό. Στη συνέχεια, προσπαθήστε να εκφράσετε στον άλλο με ειλικρίνεια τις
ανάγκες σας με τέτοιο τρόπο, ώστε να γίνουν κατανοητές και να ακουστούν αποτελεσματικά.
 Eπικοινωνία
Μάθετε να ακούτε και γίνετε καλός ακροατής. Συζητάτε μεταξύ σας τις σκέψεις, τους
προβληματισμούς και τα συναισθήματά σας. Αφήστε να μιλήσει και ο σύντροφός σας για όσα
σκέφτεται και νιώθει και μην ακυρώνετε τις απόψεις του.
 Αποκλείστε τον ανταγωνισμό
Προσπαθήστε να αποκλείσετε κάθε είδους ανταγωνισμό για το ποιος είναι πιο
πιεσμένος, ποιος κάνει τα πιο πολλά στο σπίτι, κ.λπ. γιατί κάτι τέτοιο υποτιμά τη σχέση και
οδηγεί σε συνεχείς τσακωμούς.
 Συνεργαστείτε
Αφήστε απ' έξω την εύκολη λύση της φωνής, των εντάσεων, της οξυθυμίας και των
έντονων διαπληκτισμών και λύστε τις διαφορές σας πολιτισμένα.
4