ASS

1. Deel 3 Jongeren met nood aan verhoogde zorg
Ontwikkelingsstoornissen uitgediept
Autisme spectrum stoornis (ASS)

2. Autisme is een stoornis die gekenmerkt wordt door een hardnekkig patroon
van zowel significante beperkingen in de sociale omgang als beperkte,
repetitieve interesses en gedragingen.
1. Definitie
ASS is een
ontwikkelingsstoornis en
dus aangeboren

3. Autisme is een stoornis die gekenmerkt wordt door een hardnekkig patroon
van zowel significante beperkingen in de sociale omgang als beperkte,
repetitieve interesses en gedragingen.
1. Definitie
Symptomen blijven
aanhouden en verdwijnen
niet (ook niet met
intensieve ondersteuning)
Duidelijke belemmering in
alledaags functioneren

4. Het begrijpen van deze ingewikkelde stoornis vormt de
basis voor zowel de inclusie van personen met autisme als
voor een passende ondersteuning (Liga Autisme
Vlaanderen, 2019)
Film ‘De wereld in mijn hoofd’
4
Met ‘De wereld in mijn hoofd’ brengt de Liga Autisme
Vlaanderen een beklijvend documentair portret van
enkele kinderen met autisme.

5. Bekijk de film en beantwoord onderstaande vragen.
Vergelijk nadien je antwoorden met een medestudent en
vul aan.
Film ‘De wereld in mijn hoofd’
5

6. Film ‘De wereld in mijn hoofd’
6
1. Welke kenmerken vallen je op in het gedrag van de
kinderen met autisme?
2. De kinderen, broers/zussen en ouders vertellen zelf
over de kenmerken van autisme. Wat geven ze aan?

7. 2. Primaire gedragskenmerken:
twee kernsymptomen
7
Ernstige aanhoudende
problemen met de
wederkerige sociale
communicatie en
interactie.
Beperkte en repetitieve
gedragspatronen,
interesses of activiteiten

8.  Tekort aan wederkerigheid
 Tekort aan vlot op elkaar inspelen (gesprek – emoties delen)
 Moeite om relaties te begrijpen en te ontwikkelen.
= Continuüm: contact weren interesse in contact, maar
sociaal onhandig.
Ernstige aanhoudende problemen met
de wederkerige sociale interactie
8

9.  Tekorten in het non-verbale gedrag: slechte afstemming
tussen verbale / non-verbale communicatie
 Tekorten in taal/spraak: moeite met taalbegrip, gekunsteld
of overdreven letterlijk taalgebruik. Moeite met
dubbelzinnige woorden, gezegdes, grapjes.
9
Ernstige aanhoudende problemen met de
sociale communicatie

10.  Motorisch: handen fladderen,
draaien met handen/vingers,
tenen lopen, wiegen hoofdbonken
 Gebruik voorwerpen: niet
spelen, maar alles op een rijtje, of
proberen te laten draaien als een
tol
Beperkte en repetitieve gedragspatronen, interesses of
activiteiten (stereotiepen)
10

11.  Spraak: echolalie, spreken over
zichzelf in de jij-vorm, spreken te stil
of te luid, vreemde intonatie, …
 Rigiditeit of gemis aan flexibiliteit:
weerstand tegen plotse veranderingen.
Vasthouden aan starre denkpatronen,
rituelen, routines: steeds dezelfde
weg, vaste eetplaats, .. Routines
zorgen voor houvast.
11

12.  Bijzonder specifieke interesses. Worden
volledig in beslag genomen, voor lange
tijd: activiteiten, voorwerpen. Specifiek
thema (normale begaafdheid)
 Hypersensitiviteit voor zintuiglijke
prikkels: afkeer, extreem sterk reageren.
 Hyposensitief voor andere prikkels.
 Raken snel overprikkeld: terugtrekken
of in woede uitbarsten.
 Fascinatie voor bepaalde prikkels.
Grote heterogeniteit
12

13. 3. Fenotypes
DSM IV
1. Autistische stoornis
2. Asperger
3. POS-NAO
4. Desintegratiestoornis van
kindertijd
5. Syndroom van Rett
DSM-5
1. ASS (overkoepelend 1-4)
2. Syndroom van Rett
14

14. 15
Afzijdige type Passieve type
Actief-maar-bizar type Hoogdravend of stijl-
formalistisch type
sociale fenotypes

15. Film ‘De wereld in mijn hoofd’
16
3. Welke secundaire kenmerken stel je vast?

16. 4. Secundaire kenmerken
17
• Eet- en drinkproblemen: overgevoelig voor bepaalde
texturen en afkeer voor bepaalde smaken
• Slechte schoolprestaties: cognitieve problemen,
planningsproblemen, …
• Extreme angsten door onvoorspelbare wereld
• Gedragsproblemen: driftbuien/woedeaanvallen
• Zelfbeschadigend gedrag door frustratie of stereotypie
• Eet- en drinkproblemen
• Normaal begaafde ASS: negatief zelfbeeld, depressieve
gevoelens
• Slachtoffer pesterijen
• Problemen in het gezin
• Latere leeftijd: minder kans op zelfstandig leven;
intieme relatie, gezin, …

17.  1% (4 keer zo vaak bij jongens dan bij meisjes)
 70-80% heeft minstens één bijkomende stoornis
(verstandelijke beperking, taalstoornis, ADHD, DCD,
ticstoornissen, angst- of stemmingstoornissen,…)
5. Prevalentie en comorbiditeit
19

18.  Eerste symptomen leeftijd 1-2 jaar
• Vertraagde taalontwikkeling
• Gebrek aan sociale interesses en ongebruikelijke sociale interacties
 Kenmerken zijn het best zichtbaar op 4-5 jaar
 Levenslange stoornis maar met stijgende leeftijd en gepaste
interventies verbetering mogelijk
6. Beloop en prognose
20

19.  Prognose afhankelijk van kindfactoren
• Normale begaafdheid en aanwezigheid taal voor 6 jaar  gunstige
prognose
 Ernst van moeilijkheden afhankelijk van contextuele factoren
• Mate van vertrouwdheid met de ander
• Aanpak en houding omgeving
• Mate van duidelijkheid en voorspelbaarheid in de fysieke
omgeving
6. Beloop en prognose
21

20.  Multifactoriële etiologie
 Genetisch bepaald: significante erfelijkheidsfactor (50-90%)
 Omgevingsfactoren: hogere leeftijd ouders, alcohol,
complicaties tijdens de bevalling,…
 Neurobiologisch: geen grote beschadiging wel kleinere
neuroanatomische, -fysiologische en –chemische verschillen.
7. Etiologie
22

21. Film ‘De wereld in mijn hoofd’
23
4. Op welke manieren worden de kinderen begeleid?

22. 8. Begeleiding
AUTISMEVRIENDELIJK KLIMAAT
Aanpassingen aan de sociale en fysieke context:
zorgen voor duidelijkheid en voorspelbaarheid.

23. 25

24. Veilig klasklimaat
• Vier principes
 Visualisering en concretisering
 Verheldering
 Individualisering
 Functionaliteit

25. Veilig klasklimaat
• Visualisering en concretisering
akenhttps://www.sclera.be/nl/picto/overview
van pictogrammen of een ordelijk uitgeschreven
(dag)programma

26. Veilig klasklimaat
• Verheldering
e leerling heeft een eigen planbord

27. Veilig klasklimaat
• Individualisering
n eigen werkplek voor de leerling bij individueel werken

28. Veilig klasklimaat
• Functionaliteit
klas bestaat uit verschillende werkplekken

29. 31

30. Veilig klasklimaat
• Hulpmiddelen
– Timer of een kleurenklok
 Persoonlijke map
 Plattegrond van de school
 Lesuren per dag
 Vakanties en vrije dagen
 Docenten
 Schoolregels
 Persoonlijke
afspraken/regels
 Huiswerkschema’s
 …

31. 33

32. 34

33. 35
Een leerkracht geeft natuurwetenschappen in het eerste middelbaar. In zijn klas
zit een leerling met ASS, Andres (fictieve naam). Andres heeft vooral moeite
met het opvangen van sociale cues, kan gezichtsuitdrukkingen niet zo goed
lezen en kent geen grens op hoe hij met sociale contacten moet omgaan. Andres
was vanaf dag één grote fan van de leerkracht. De leerkracht stond dicht bij zijn
leefwereld. Andres is heel veel bezig met Pokémon, de leerkracht is daar als
kind ook veel mee bezig geweest. Er was direct een klik tussen Andres en de
leerkracht maar die klik is zijn eigen leven gaan leiden, Andres begon de
leerkracht te zien als zijn beste vriend (bv. ‘s morgens en ‘s avonds steeds naast
de leerkracht op de trein willen gaan zitten, de leerkracht kreeg een uitnodiging
om bij leerling te komen spelen in de kerstvakantie). Andere leerlingen
begonnen de leerkracht aan te spreken over het feit dat ze gehoord hadden dat
Andres de beste vriend van de leerkracht is.
Hoe zou jij met deze situatie omgaan als je de leerkracht van Andres zou zijn?
a) Welke actoren van de leerlingenbegeleiding betrek je in je aanpak? Verklaar
je antwoord.
b) Toon aan dat je in jouw aanpak rekening houdt met de 7 uitgangspunten van
handelingsgericht werken.

34. Leerling
School
PBDCLB
Actoren binnen de
leerlingenbegeleiding

35. 37
Zeven uitgangspunten als basis voor HGW
1. Onderwijsbehoeften staan centraal
2. Het gaat om afstemming en wisselwerking
3. De leerkracht doet ertoe
4. Positieve aspecten zijn van groot belang
5. We werken constructief samen
6. Ons handelen is doelgericht
7. De werkwijze is systematisch en transparant