Μιας και η διαδικτυακή οικονομία εξαρτάται κατά μεγάλο βαθμό από τη συλλογή και εκμετάλλευση δεδομένων (προσωπικών ή όχι) που πηγάζουν από την καθημερινή πλοήγηση των χρηστών, στο δεύτερο σεμινάριο, θα αναφερθούμε στις βασικές θεωρητικές προσεγγίσεις της πολιτικής οικονομίας των προσωπικών δεδομένων, ενώ θα προχωρήσουμε και στην επεξήγηση κάποιων βασικών αρχών προστασίας των προσωπικών μας δεδομένων μέσω της χρήσης απλών και δωρεάν εργαλείων.

1. Πολιτική οικονομία προσωπικών
δεδομένων: θεωρία και πράκτική
Νίκος Σμυρναίος

2. Παρουσίαση σε τρία μέρη
1. Ιστορικό και θεωρητικό πλαίσιο
2. Επεξήγηση των βασικών εννοιών
3. Χρήση εργαλείων

3. Γενικό πλαίσιο
Από τα μέσα του 19ου αιώνα υπάρχει έμμεση
χρηματοδότηση παραγωγής περιεχομένου και υπηρεσιών
μαζικής επικοινωνίας
La Presse, 1836
Έμμεση χρηματοδότηση σημαίνει ότι ο καταναλωτής της
πληροφορίας δεν καταβάλει όλο ή καθόλου αντίτιμο
Το κόστος αναλαμβάνεται από τρίτο μέρος που έχει
οικονομικό ή άλλο συμφέρον μέσω πχ. της διαφήμισης
Τελικά το κόστος του « δωρεάν » μεταφέρεται στον
καταναλωτή

4. Γενικό πλαίσιο
Η τάση αυτή ενδυναμώθηκε με την έλευση των ηλεκτρονικών
μέσων λόγω της οικονομικής φύσης τους
Η ράδιοτηλεόραση είναι μη-συναγωνιστικό και μη-
αποκλειστικό αγαθό
Η χρήση του αγαθού δεν μειώνει την διαθέσιμη ποσότητα &
δεν μπορεί να αποκλειστεί ο καταναλωτής που δεν πληρώνει
Εξ ου η σχεδόν αποκλειστική έμμεση χρηματοδότηση του:
διαφημιστική & δημόσια

5. Γενικό πλαίσιο
Herbert Schiller, Communications: Blindspot of Western
Marxism, 1977
1η διατύπωση μιας βασικής αρχής της πολιτικής οικονομίας
των ΜΜΕ : το προϊόν της τηλεόρασης δεν είναι το
πρόγραμμα της αλλά το κοινό της
Εκλαϊκευμένα: If you dont pay for it, you are the product
Δεν υπάρχει παθητικός τηλεθεατής: εργασία αποστήθισης
Επικαιροποίηση αυτής της θεωρίας λόγω της ανάπτυξης της
προσφοράς δωρεάν πληροφορίών και υπηρεσιών στο
διαδίκτυο

6. Γενικό πλαίσιο
Πολιτική οικονομίας της συμμετοχής στο διαδίκτυο
Karl Marx: « general intellect » (Grundrisse, Κριτική της
πολιτικής οικονομίας, Απόσπασμα για τις μηχανές, 1859)
Η επιστημονική γνώση, η ικανότητα για σκέψη και
δημιουργία, οι κοινωνικές σχέσεις και οι εκφράσεις τους ως
απώτατο εργαλείο παραγωγής
Enzo Rullani: « γνωσιακός καπιταλισμός »
(cognitive capitalism) και άυλη εργασία

7. Γενικό πλαίσιο
Οι διαδικτυακές υπηρεσίες ως μηχανές συγκομιδής και
εκμετάλλευσης του « general intellect »
Tiziana Terranova, Trebor Scholz: η συμμετοχή ως εργασία
(digital labor)
Prodnik Jernej, « Commodification of the Self »
Alison Hearn, « Reputation economy »
Cristian Fuchs « Class and exploitation on the Internet »
Andrew Keen, « the new Panopticon »

8. Διαφήμιση & διαδίκτυο
Οι δωρεάν υπηρεσίες του διαδικτύου χρηματοδοτούνται
έμμεσα από δύο πηγές: μάρκετινγκ/διαφήμιση και δωρεάν
παραγωγή (UGC)
65% των Ευρωπαίων, 15 ώρες/εβδομάδα στο διαδίκτυο
3ο μέσο σε διαφημιστική δαπάνη μετα από TV και Τύπο
Συνολική διαφημιστική δαπάνη online στις ΗΠΑ $40 δισ. το
2012, mobile advertising $7 δισ. το 2013
Google: καθαρά κέρδη $10 δισ. το 2012, 99% από διαφήμιση
Facebook: monthly active users: 1,06 δισ., Daily 618 εκ.

9. Το παράδειγμα του Twitter
Αξία μετοχών εκτός χρηματιστηρίου $8,4 δισ.
Μέτοχοι: Ρώσοι ολιγάρχες (Digital Sky Tec.), Σαουδάραβες
Πρίγκηπες (Walid bin Talal), τράπεζες (Morgan Stanley)
Δύο πηγές χρηματοδότησης:
- Διαφήμιση (promoted
tweets, trends, accounts)
- Χονδρική πώληση tweets
μέσω δύο ενδιάμεσων
(Datasift & Gnip)

10. Μετρώντας τους χρήστες και τις χρήσεις
Η διανομή της διαφημιστικής πίτας εξαρτάται από τις
μετρήσεις των χρηστών και των χρήσεων
Ποιος; Που; Τι; Πως; Πότε; Γιατί;
2 κατηγορίες μετρήσεων: προσωπικές και μαζικές
Οι μαζικές μετρήσεις αφορούν ποσοτική καταμέτρηση της
επισκεψιμότητας ιστότοπων
Οι προσωπικές μετρήσεις αφορούν τις συνήθειες και
πρακτικές ανα χρήστη (ανώνυμες ή επώνυμες)

11. Μαζικές μετρήσεις
Site centric: τηλεπικοινωνιακή λογική
Πηγή: διαδράσεις client/server, logs
Μεγέθη: επισκέψεις, κλικ, χρόνος, bounce rate, OS κλπ.
Υπηρεσίες: Google Analytics, IT Internet
Χαρακτηριστικά: περιεκτική μέτρηση, προβληματική
εγκυρότητα, έλλειψη κοινωνικο-οικονομικών
χαρακτηριστικών,

12. Μαζικές μετρήσεις
βασικοί τρόποι αλλοίωσης:
1 Χρήση bots που λειτουργούν ως αυτόνομα μηχανήματα ή
εγκαθίστανται κρυφά σε υπολογιστές
2 Χρήση της μεθόδου pop-under (κρυμμένα παράθυρα που
ανοίγουν αυτόματα
3 Χρήση iframe (αόρατη δεύτερη σελίδα).
ανάγκη για πιστοποίηση
Ένωση Εκδοτών Διαδικτύου http://www.ened.gr/

14. Μαζικές μετρήσεις
User centric: μηντιακή λογική
Πηγή: πάνελ (AGB)
Μεγέθη: unique visitors, κοινωνικο-οικονομικά
χαρακτηριστικά
Υπηρεσίες: AGB Nielsen (δεν γίνεται πλεόν)
Χαρακτηριστικά: μερική μέτρηση, προβληματική
αντιπροσωπευτικότητα

15. Προσωπικές μετρήσεις
Ταυτοποίηση χρήστη είτε επώνυμα είτε όχι
Cookies: μικρά αρχεία κειμένου τα οποία αποθηκεύονται
στον υπολογιστή κατά την πλοήγησή στο διαδίκτυο
Third party Cookies
Local Shared Objects (Adobe Flash supercookies)

16. Προσωπικές μετρήσεις
Παράδειγμα Google
Λέξεις κλειδιά αναζητήσεων
Μέρη σε χάρτες (Google Maps)
Λέξεις κλειδιά σε μέηλ (Gmail)
Λέξεις κλειδία σε έγγραφα (Google Docs)
Γεωεντοπισμός (Android)
Δεδομένα πλοήγησης (Chrome)
Προφίλ, κοινωνικό δίκτυο (Google+)
κλπ.
Όσο περισσότερες υπηρεσίες χρησιμοποιούμε, τόσο
περισσότερα η εταιρεία ξέρει για μας

17. Προσωπικές μετρήσεις
Παράδειγμα facebook
Όνομα, επίθετο, έτος γέννησης, κατοικία, φίλοι, κοινωνικά
δίκτυα και ένταση των σχέσεων, γούστα, προτιμήσεις κλπ.
Ο στόχος της υπηρεσίας είναι να μας εκμαιεύσει όσο το
δυνατόν περισσότερα προσωπικά δεδομένα
με εμπορικό ενδιαφέρον

18. Η αξία των προσωπικών δεδομένων
Η ψηφιακή ζωή κάθε Ευρωπαίου σύμφωνα με την Boston
Consulting Group αξίζει €600
Tα προσωπικά δεδομένα στην ΕΕ θα αποφέρουν €330 δισ.
το 2020
Το facebook έχει $5 ετήσιο τζίρο ανα προφίλ

19. Τι μπορούμε να κάνουμε;
1ο βήμα: επιλογή browser
Safari = Apple
Internet Explorer = Microsoft
Chrome = Google
Firefox, ελεύθερο λογισμικό και extensions
(Iron Browser)
2ο βήμα επιλογή OS για κινητό
iPhone = Apple
WindowsPhone = Microsoft
Android = Google
Firefox OS For Mobile
(cyanogenmod)

20. Τι μπορούμε να κάνουμε;
3ο βήμα: αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων
μηχανής αναζήτησης: DuckDuckGo
Chat: Jabber Cryptocat
Μέηλ: οποιοδήποτε εκτός από Gmail + client (thunderbird)
Χάρτες: OpenStreetMap
Video/Audio: VideoLan

21. Τι μπορούμε να κάνουμε;
4ο βήμα: εγκατάσταση extensions
Google Sharing
Lastpass
Ghostery
BetterPrivacy
Adblock Plus
Flashblock
Disconnect.me

22. Τι μπορούμε να κάνουμε;
5ο βήμα: κλείσιμο λογαριασμού στο Facebook
(αν αυτό αποδειχτεί δύσκολο τότε...)
Ακύρωση όλων των μη χρήσιμων εφαρμογών
Αποσύνδεση δραστηριότητας από διαφήμιση
privacyfix

23. Τι μπορούμε να κάνουμε;
5ο βήμα: έλεγχος του Google Dashboard
Ακύρωση όλων των μη χρήσιμων εφαρμογών
Αποσύνδεση δραστηριότητας από διαφήμιση
privacyfix

24. Ενδεικτική βιββλιογραφία
http://ephemeron.eu/1168
Hoofnagle C. J. et al., 2012, « Behavioral Advertising: The
Offer You Cannot Refuse », 6 Harvard Law & Policy Review
273
Lovink G., 2012, Networks Without a Cause: A Critique of
Social Media, Cambridge and Malden: Polity.
Scholz T. (ed.), 2012, Digital labor. The internet as playground
and factory, Routledge.
Keen A.J., 2012, Digital Vertigo, St. Martin’s Press.