1. Verslag Serious Ambtenaren en KPN Lokale Overheid
Datum: 27 maart en 24 april 2013
Deelnemers:
Locatie:

Martien Brander, gemeente Haarlemmermeer

Jeannette Vaandrager, Haagse Inkoop Samenwerking (HIS) Ministerie van BZK

Mark van der Velden, gemeente Nijmegen

Ewelina Smymczak, gemeente de Bilt
Dat Hilde van Slooten, gemeente Delft

Ina Kalf, ministerie van SZW

Ellen Isendoorn, ministerie van BZK

Rebecca Schoon, stichting Intermin

Sander Dortland, gemeente Rotterdam

Lucas en Matthieu, 2e jaars studenten Politicologie (afkijkers)

Bregje Tichelaar, gemeente Houten (afkijker op afstand)

Stefan de Wit, KPN Lokale Overheid

Johan van Marle, KPN Lokale Overheid

Laurens Verschuur, KPN, coördinator Social Return

Marga Klomp, KPN, coördinator Duurzaamheid
Aanleiding
In december 2012 heeft KPN Lokale Overheid (toen nog Gemnet) besloten om het goede doel
Serious Request te steunen, via het initiatief Serious Ambtenaar. De manier van werken van
Serious Ambtenaar sprak KPN Lokale Overheid aan.
doet het gewoon!
Bij Serious Ambtenaar zijn 29 opdrachten uitgezet onder 380 ambtenaren. Een aantal van de
problemen die achter die opdrachtformuleringen schuilgaan, zijn niet uniek voor de
opdrachtgevende overheid. Wij zouden het daarom leuk vinden als er ‘afkijkers’ mee willen
doen.
Wij denken dat de kracht van Serious Ambtenaar II ligt in het feit dat de kennis die opdrachtgevers
en ambtenaren opdoen tijdens Serious Ambtenaar niet exclusief is. Wij willen door dit project
nieuwe samenwerkingsverbanden creëren en zo veel mogelijk kennis en ervaringen delen.
Daarom krijgt iedereen de mogelijkheid om (in overleg met de betrokkenen) het proces van de
opdracht en de resultaten ‚af te kijken‛.
Pagina 1 van 11

2. Verslag Serious Ambtenaren en KPN Lokale Overheid
1. 1.Opdracht
KPN Lokale Overheid vraagt aan @serious ambtenaar om advies om het begrip duurzaamheid
In relatie tot ICT dienstverlening om te zetten naar praktische waarden.
KPN doet al veel op het gebied van Duurzaamheid en Sociale projecten.
Toch is het voor KPN lastig om het begrip operationeel te maken en zich onderscheiden als
leverancier.
KPN heeft de volgende vragen:
Wat is duurzaamheid in relatie tot ICT dienstverlening (hardware, software en diensten)?
Hoe kan KPN duurzaamheid in relatie tot ICT dienstverlening wat manifester maken zo ja
hoe, en daarmee de leverbetrouwbaarheid versterken?
Wat is dat dan echt: groene stroom en groene datacenters? Wat gezegd wordt door
leveranciers en wat gevraagd wordt door overheid moet hierbij matchen. Wellicht ook
bekijken hoe dit zich verhoudt tot keurmerken en criteria die inkopers van overheden bij
aanbestedingen hanteert.
In het verlengde daarvan willen we graag werken aan ‘Social Return’. Steeds vaker wordt
in offertes gevraagd naar Social Return, maar hoe maakt KPN dat concreet, wat zijn
voorbeelden en goede aanpakken. Hoe kan KPN dat verantwoord opnemen in zijn
business-strategie.
Vraag: Welke elementen en details zijn voor Gemeenten van belang als het gaat om Duurzame ICT
dienstverlening en Social Return en geven de leverancier een voorsprong tot van andere
aanbieders.
De twee vraagstukken, duurzaamheid en Social Return, zijn beide maatschappelijke doelstellingen
voor KPN. Het helpt ons als we deze doelstellingen concreter kunnen maken.
1.2 We hebben na de Kick Off in Zwolle op 6 februari het volgende gedaan:
-
Op 12 maart 2013 jl. is een conference call gehouden om het doel van de opdracht toe te
lichten en te verhelderen
De opdrachtformulering is aangescherpt
Er is een werkgroep via PLEIO aangemaakt
Er zijn relevante stukken gedeeld die binnen onze organisaties voorhanden waren (Social
Return en Duurzaamheid/Energie)
De Serious ambtenaren hebben binnen hun organisaties de relevante documentatie over
duurzaamheid, MVO en Social Return verzameld en gedeeld via Pleio
Voor de 1e dag op 27 maart is een agenda opgesteld
Voor de eerste bijeenkomst is een mooie leerzame passende locatie gekozen, het Netwerk
Operation Centre (NOC) van KON in Hilversum
Er is toelichting gegeven Duurzaamheid en Maatschappelijk verantwoord ondernemen bij
KPN en (http://www.kpn.com/corporate/overkpn/duurzaam/Maatschappelijke-themas1.htm)
Pagina 2 van 11

3. Verslag Serious Ambtenaren en KPN Lokale Overheid
2. De eerste dag, 27 maart 2013:
Na ontvangst in het Network Operation Centre (NOC) en een toelichting over de activiteiten die
daar worden verricht door KPN volgde uiteraard het kennismakingsrondje.
Een gemêleerde groep die achteraf bezien zeer Serious
Ambtenaar mogen noemen. Gedreven, energiek, maatschappelijk
betrokken, breed geïnteresseerd, intelligent en inhoudelijk sterk.
Wat wil je nog meer….
Vervolgens is de groep als eerste aan de slag gegaan met het
onderwerp Social Return (SR).
Het onderwerp werd verdeeld in 4 invalshoeken van waaruit
bijdragen konden worden geleverd voor het onderwerp;
1.
Juridisch
2.
Huidige uitvoering (praktijk)
3.
Mogelijkheden voor de bedrijven en organisatie
(niet alleen beperken tot KPN)
4.
Wilde ideeën
Alle adviezen en bespreekpunten zijn op een flipover gezet, met
elkaar doorgenomen en samengevat. In de bijlage staan alle
punten op een rijtje.
De uitkomsten van de serious ambtenaren heeft KPN intern opgepakt en intern besproken en op
de 2e dag teruggekoppeld aan de groep.
De volgende tips en uitgangspunten zijn met de groep geformuleerd:
Ad 1. Juridisch
Als Social Return (SR) wordt opgenomen in de eisen en/of wensen; vraag dan om nadere
inlichtingen wat wordt verstaan onder de invulling van SR voor deze specifieke opdracht.
De voorwaarden die voor SR van toepassing zijn moeten duidelijk zijn beschreven,
Vraag desgewenst voor het uitbrengen van de Nota van Inlichtingen om verduidelijking,
bijvoorbeeld waarop het percentage SR is gebaseerd, en hoe de opdrachtgever graag wil dat
hier invulling aan wordt gegeven.
Er zijn verschillende opties voor SR mogelijk: opnemen kan in programma van eisen,
gunningscriteria, wensen en/of in contractvoorwaarden.
De uitvraag van Social Return moet verband houden met de uit te voeren opdracht.
Bij ‚Leveringen‛ is het niet mogelijk om SR uit te vragen, indien er geen loonsom in de te
verwerven opdracht zit.
Bij de toepassing van SR dient de opdrachtgever zich te houden aan de verplichtingen van de
EG richtlijnen / Aanbestedingswet 2012.
In de Aanbestedingswet 2012 staat dat de opdracht ‚maatschappelijke waarde‛ moet
toevoegen voor de aanbestedende dienst, hieronder zou ook SR kunnen worden verstaan.
Let op het tijdig gereed hebben van het (desgevraagde) plan van aanpak bij de implementatie
van SR.
Rijksoverheid past SR bij EA voor diensten, leveringen en werken toe boven een loonsom in de
opdracht van meer dan € 250.000,-.
Bij het uitvragen van opdrachten moet sprake zijn van een Level Playing Field: dit is een
belemmering voor vooroverleg over de mogelijke invulling van SR; een individuele
ondernemer mag geen informatievoorsprong hebben.
Pagina 3 van 11

4. Verslag Serious Ambtenaren en KPN Lokale Overheid
Ad 2. Huidige uitvoering (praktijk)
SR is meestal 5% van de waarde van de opdracht dit is de algemene norm.
Een aantal gemeenten heeft een SR loket ingericht om vraag en aanbod op elkaar af te
stemmen.
De invulling van vraag om SR wordt aan de markt over gelaten, er is geen/nauwelijks
organisatie visie.
Dienst-werk-levering (zie juridisch).
Blokkenmodel als model ter verantwoording van SR op 5% norm.
Bij SZW wordt gedacht aan de invoering van een quotum voor alle bedrijven.
SR heeft als doel: arbeidstoeleiding (dit is een enge definitie). Ook participatie werkt door naar
betere sociale structuur.
Wat is het doel van SR? Wat is de visie van gemeenten/overheden hierop en wat is de visie van
marktpartijen?
Kijk breder; niet per individuele gemeente.
Gewenste situatie: van ‘moeten’ naar ‘willen’. Gezamenlijk belang definiëren tussen vraag en
aanbod (vooraf in gesprek).
Doel: participatie voor beide partijen. Eigen belang en eigen richtlijnen laten aansluiten op
eigen visie en doelstelling.
Toewerken naar meer mogelijkheden dan de 5% norm in financiële zin, geef meer ruimte aan
de marktpartijen om het begrip SR invulling te geven.
Ad 3. Mogelijkheden voor de bedrijven en organisatie (niet alleen beperken voor KPN)
MVO- corporate (intern en extern).
Draagvlak creëren bij uitdragen van verkoopargument extern.
Eigen inkoop en onderaannemers betrekken bij de invulling van SR,
personeelsbeleid betrekken in SR.
Operationele activiteiten (rondom de opdracht) betrekken bij SR.
Bijdragen aan participatie van maatschappelijke projecten, bijv. zorg of onderwijs.
MVO bij KPN:
Verbinding, iedereen uit de maatschappij doet mee.
Met elkaar in contact brengen.
Moet iets bevatten wat de bijdrage van KPN aan de samenleving uitdrukt.
HRM visie: werknemer en vacatures.
Denk in begeleiding, diversiteit, goed werkgeverschap, investeringen, opleidingen.
Wat heeft KPN te bieden voor de samenleving?
Kennis
Techniek
Geld
Werk
Producten en toepassingen
Jongeren: kunnen kennis opdoen, werkervaring opdoen, marktkennis opdoen,
maatschappelijk vraagstukken laten behandelen (hou je marktvoorsprong qua kennis).
Ouderen: participatie in samenleving
Zorg sector
Sluit aan op de beleidsprioriteiten van de gemeente, bijvoorbeeld het collegeprogramma
Pagina 4 van 11

5. Verslag Serious Ambtenaren en KPN Lokale Overheid
Hoe?
SR is integraal onderdeel van het HR-beleid van marktpartijen.
SR vraag uitzetten binnen eigen organisatie.
Gesprek tussen gemeenten en aanbieder( gezamenlijk belang).
Aansluiten bij marktontmoetingen met (rijks)overheden. Samen in gesprek, bijvoorbeeld met
KING en VNG.
Weten wat jezelf te bieden hebt. Breng je mogelijkheden in kaart rondom SR.
Ad 4. De wilde ideeën
Dit is een bron voor workshop KPN management in relatie tot zwakke doelgroepen op de
arbeidsmarkt! Een aantal managers binnen KPN is benaderd om de wilde ideeën uit te werken en
te komen tot uitvoerbare bijdragen.
Pagina 5 van 11

6. Verslag Serious Ambtenaren en KPN Lokale Overheid
3. De tweede dag, 24 april 2013:
Op het hoofdkantoor van KPN in Den Haag zijn we gestart met terugkoppeling van de eerste dag.
De tweede dag stond de concrete invulling van Duurzaamheid op het programma.
Helaas waren 3 Serious Ambtenaren afwezig vanwege omstandigheden en was de groep wat
kleiner. Maar het enthousiasme van de aanwezigen mocht er zijn. Wat een fantastische groep
mensen!
Gestart werd met een terugkoppeling door Laurens Verschuur van KPN, met ruimte voor discussie,
aanscherping en toelichting.
KPN en Social Return
Hoe kan KPN de vragen en eisen van verschillende overheden zodanig beantwoorden dat:




KPN de verplichtingen kan realiseren
Goed overleg plaatsvindt met de betrokken overheden
Het passend is in de visie van KPN op MVO
KPN daarmee onderscheidend is ten opzichte van concurrenten
Knelpunten:
 Er is op dit moment geen centraal KPN beleid op Social Return;
 KPN personeelsbeleid is gericht op het uitbesteden van lage kennis arbeid;
 Er zijn op dit moment 4 lopende contracten van KPN met een SR verplichting
geïdentificeerd. Bij 3 van deze contracten is de invulling nog niet gerealiseerd;
 Operationele afdelingen van KPN Zakelijke Markt kunnen niet (of voelen zich op dit
moment daartoe niet geroepen) zonder meer bijdragen aan SR doelstellingen;
 Contractuele SR verplichtingen zijn in de praktijk vaak het probleem van de verkoop;
Pagina 6 van 11

7. Verslag Serious Ambtenaren en KPN Lokale Overheid



KPN loopt een financieel risico: accepteren van SR clausules leid tot een verplichting tussen
de 3 en de 10 miljoen euro (SR eis op 2 tot 7% van de contractwaarde,
opdrachtverwachting 500 miljoen contractwaarde, scoringskans 30%);
Niet (kunnen) invullen van een SR verplichting (en dus betalen claim) leidt tot
ontevredenheid bij de klant;
Omgekeerd: goed invullen van SR leidt tot een sterk ‘Unique Selling Point’
Acties:
 KPN ontwikkelt beleid op Social Return in combinatie met bestaande KPN zwakke groepen
beleid.
 SR eis wordt waar mogelijk neergelegd bij partners op dit gebied.
 SR wordt ook toegepast bij onderaannemers als KPN onderaannemers inzet binnen
verkregen opdrachten.
 Huidige verplichtingen zijn ingevuld vanuit KPN zwakke groepen beleid.
 SR wordt een speerpunt binnen HR beleid.
 SR wordt verankerd in de operationele processen.
 SR risico wordt afgedekt door een solide SR beleid.
 KPN is in staat om voldoende SR werkplekken te realiseren om de verplichtingen in te
vullen.
 KPN wil een SR beleid dat bijdraagt aan MVO en een sterk onderscheidend vermogen.
Wat goed werd ontvangen is dat de Serious Ambtenaren hebben ervaren dat hun ideeën en
aangereikte expertise zijn verwerkt . Deel 1 van opdracht is gerealiseerd naar ieders
tevredenheid!
Pagina 7 van 11

8. Verslag Serious Ambtenaren en KPN Lokale Overheid
Duurzaamheid:
De tweede voordracht was een presentatie van Marga Klomp van KPN over hetgeen KPN nu
allemaal al doet op het gebied van Duurzaamheid, energie en klimaat.
In een kleine 2 uur werd de groep meegenomen in de manier waarop KPN omgaat met dit
onderwerp. De conclusie van de groep was; KPN doet zoveel en is al zover met energie en
klimaatbeheer dat KPN daarin een voorbeeld functie zou kunnen hebben.
Het doel van KPN rondom duurzaamheid en klimaat:
Klimaatneutraal in 2020:
Door zo veel mogelijk zelf aan energie te besparen in netwerk, datacentra en wagenpark
(alleen ABC label, stimuleren OV en video conferencing) en kantoren, mede door reductie
van vierkante meters (in volgorde van energieverbruik)
Door 100% duurzame energie te gebruiken:
100% groene stroom uit Nederland te gebruiken (sinds 2011)
Gas (sinds 2012) en autobrandstoffen (deels vanaf 2013) te vergroenen (deels biogas en
deels gold standard projecten)
Pagina 8 van 11

9. Verslag Serious Ambtenaren en KPN Lokale Overheid
-
-
Door evenveel energie te besparen bij onze klanten als KPN zelf verbruikt. Dit laatste vindt
KPN nog lastig meetbaar. Maar door dit als ambitie neer te zetten en dat extern te
rapporteren dwingt KPN zichzelf te zoeken naar betrouwbare methoden om de realisatie
van die doelstelling aan te tonen. KPN heeft bij de eigen interne energie-besparing gezien
hoe belangrijk het is voor de motivatie en voortgang om de resultaten te meten.
Ten behoeve van het personeel en medewerkers worden ook veel initiatieven genomen
zoals het aanbieden van zonnepanelen met korting, en vooral bewustwording en gedrag.
Erkenning in externe benchmarks:
Carbon Disclosure Project: Deze ranking wordt vanuit een groot aantal investeerders
georganiseerd. Hierin wordt de top 1000 (Global 500) beursgenoteerde bedrijven gerankt
op CO2 en klimaatdoelen. Beoordeeld wordt of transparant wordt gerapporteerd over
beleid en resultaten, maar ook in hoeverre ambitieuze doelstellingen daadwerkelijk
worden gerealiseerd.
KPN staat in 2012 in de Global 500 lijst als Energie Telecom Operator wereldwijd in zowel
Disclosure als ook performance lijst.
KPN staat in 2012 in de Benelux lijst als enige bedrijf in de performance lijst.
Dow Jones Sustainability Index (DJSI): is ook een organisatie die namens beleggers naar
duurzame performance van bedrijven kijkt. DJSI meet niet alleen op klimaatdoelen, maar
ook op andere duurzaamheid performance indicatoren (bijv ook HR-beleid).
Na invoering van de ‚mobile lease‛ is KPN door rank a brand als duurzaamste internet en
telefonie aanbieder geselecteerd.
Pagina 9 van 11

10. Verslag Serious Ambtenaren en KPN Lokale Overheid
Welke Tips en adviezen geven de Serious Ambtenaren KPN over de wederzijdse afstemming
en beïnvloeden om Duurzaamheid beter in aanbesteding tot zijn recht te laten komen?
-
Bewerk stakeholders en vraag hun meer adviezen te geven naar overheden over het
opnemen van criteria over Duurzaamheid in bestekken bij (Europese) aanbestedingen
zoals:
 NEVI
 VNO-NCW
 King en VNG
 Ministerie van EZ, MKB-NL
 AgentschapNL
 ICT NL
 Gemeenten en andere overheden
-
Voer een (Europees) Keurmerk in, bijvoorbeeld NEN norm ISO certificaat.
Vraag naar de eisen vóór dat een aanbestedingen op de markt komt en stimuleer om goed
meetbare duurzaamheidscriteria criteria op te nemen.
Stel ‚white papers‛ op en ga publiceren, bloggen en maak meer werk van deze belangrijke
informatie. Maak het onderdeel van je marketing strategie (door het organiseren van
seminars, workshops of regio informatiesessies), door een duurzaamheidsprijs uit te
reiken of bijvoorbeeld regionale projecten te sponsoren.
Laat een stagiair functioneel beschrijven of een samenvatting opstellen die kan worden
gelinked aan gemeente- of overheidsdoelstellingen. Doe desk research over lessons
learned.
Beïnvloeden van eisen op gebied van duurzaamheid door Standaard teksten/product
bladen met verschillende duurzaamheid onderwerpen en maak overheden duidelijk dat dit
meegenomen wordt in het overzicht van Total Cost of Ownership of Economisch Meest
Voordelige Inschrijver (EMVI).
De eigen medewerkers ambassadeurs voor het duurzame beleid van KPN te maken door
ze in ieder geval goed in te voeren in wat er gedaan wordt op dat gebied.
-
-
-
-
Pagina 10 van 11

11. Verslag Serious Ambtenaren en KPN Lokale Overheid
3. Conclusie na 2 dagen
KPN Lokale Overheid heeft met veel plezier gewerkt aan het project voor het goede doel. De
Serious Ambtenaren hebben een enorme bijdrage gegeven aan de begrippen Social Return en
Duurzaamheid en praktische tips, adviezen en waarden gegeven die hier en daar direct in de
praktijk al zijn opgenomen.
KPN Lokale Overheid dankt alle vrijwilligers voor hun inzet, creativiteit, en betrokkenheid.
Voor de Serious Ambtenaren was dit een prachtige gelegenheid om kennis en informatie uit te
wisselen met elkaar - vanuit een verschillende achtergrond en expertise als ambtenaar - en met
marktpartij KPN Lokale Overheid waarbij ze gastvrij en hartelijk zijn ontvangen.
Pagina 11 van 11