Projekt mbi parashikimin e motit . Klasa 9

2. NENTEMAT:
 MOTI
 PARASHIKIMI I MOTIT
 METODAT E PARASHIKIMIT TE MOTIT
 RENDESIA NGA PARASHIKIMI I SAKTE TE MOTIT
 METEROLOGJIA
 RESHJET
 TEMPERATURA
 LAGESHTIA
 SHTYPJA
 SHTYPJA ATMOSFERIKE
 SI NDIKON SHTYPJA ATMOSFERIKE
 SHTYPJA HIDROSTATIKE & LIGJI I PASKALIT
 LIDHJA NDERMJET Pa, TEMPERATURES DHE DENDESISE
 SI NDIKON TEMPERATURA DHE SHTYPJA TEK MOTI NE MAJEN E MALIT
 BAROMETRI
 MANOMETRI
 PARASHIKIMI I MOTIT NE LASHTESI

3. FIZIKA
Fizika është dega e shkencës e cila merret me zbulimin dhe
analizimin e fenomeneve fizike, që përfshin studimin e
lëndës dhe lëvizjen e saj në fabrikën e hapësirë-kohës, si dhe
konceptet e forcës dhe energjisë. Në mënyrë më të
përgjithshme ajo cilësohet si shkenca nëpërmjet së cilës
njerëzit përpiqen të shpjegojnë dukuritë natyrore. Fizika
njihet si "shkencë themelore" sepse fusha të tjera si kimia
dhe biologjia hulumtojnë sisteme, veçoritë e të cilave varen
nga ligjet e fizikës.

4. MOTI
Moti paraqet gjendjen fizike të atmosferës në një territor të caktuar, në kohën e dhënë e
karakterizuar nga një kombinacion i caktuar i elementevemeteorologjike.
Elementet e motit janë: temperature e ajrit, shtypja atmosferike, era-shpejtësia dhe deretimi i saj,
vranësirat, reshjet atmosferike etj.
Parashikimi i motit mundesohet per te gjithe rajonin, ai mund te konsultohet me ane te shteteve te
paraqitura dhe me pas per qytetet perkatese qe kane keto shtete.
- Prashikimi i motit renditet me ore, me nje diference kohore prej 3 oresh
- Koha eshte paraqitur grafikisht me nje ikone dhe me tekst, ku shpjegohet me fjale parashikimi.
- Vlerat e temperatures jane ne Grade Celcius (°C).
- Era llogaritet me km/h sipas drejtimeve te koordinatave gjeografike:
- Rreshjet e shiut jane paraqitur ne milimetra (mm).
- Shikueshmeria paraqitet me distance (km) dhe mesazh.
- Lageshtira paraqitet ne perqindje (%).

5. PARASHIKIMI I MOTIT
Parashikimi i motit është aplikimi i shkencës dhe teknologjisë për të
parashikuar gjendjen e atmosferës për një vend të caktuar. Qeniet
njerëzore janë përpjekur të parashikojnë motin jozyrtarisht për mijëvjeçarë,
dhe zyrtarisht që nga shekulli i nëntëmbëdhjetë. Parashikimet e motit janë
bërë duke mbledhur të dhëna sasiore në lidhje me gjendjen aktuale të
atmosferës në një vend të caktuar dhe duke përdorur të kuptuarit shkencor
të proceseve atmosferike për të projektuar se si atmosfera do të ndryshojë.
Pasi një përpjekje të gjithë-njerëzor të bazuar kryesisht mbi ndryshimet në
presionin barometric, kushtet aktuale të motit, dhe gjendjen e qiellit,
parashikimi i motit tani mbështetet në modelet kompjuterike të bazuara në
të cilat marrin shumë faktorë atmosferike në konsideratë. Input njeriut
është ende e nevojshme për të marr modelin më të mirë të mundshme e
parashikuar për bazë parashikimin mbi, e cila përfshin aftësitë e njohjes
model, teleconnections, njohuri të performancës së modelit, dhe njohuritë
e paragjykimeve model.Natyra kaotike e atmosferës, fuqia masiv
kompjuterike të nevojshme për të zgjidhur ekuacionet që përshkruajnë
atmosferën, gabim i përfshirë në matjen e kushteve fillestare, dhe një
kuptim jo të plotë të proceseve atmosferike do të thotë se parashikimet
jane te sakta.

6. METODAT PER PARASHIKIMIN E MOTIT
• Metoda Analoge
Metoda Analoge është një metodë më e komplikuar për të
prodhuar një parashikim . Ajo përfshin ekzaminimin e skenarit t
e sotem te parashikuar dhe duke kujtuar një ditë në të kaluarën ,
kur ne skenar moti dukej shumë I ngjashem ( një analog ) .
Analist do të parashikojnë se moti në këtë parashikim do të sillet
njëjtë siç bëri në të kaluarën .
• Parashikimi me ane te numrave
Parashikimi i motit numerik ( NWP ) përdor fuqinë e kompjuterëve
për të bërë një parashikim . Programe kompjuterike komplekse ,
te njohura edhe si modele të parashikimit , do te garojne
supercomputerat dhe të ofrojë parashikime për shumë kushte
atmosferike të tilla si temperatura, presioni , era dhe reshjet . Një
analist shqyrton se si tiparet e parashikuara nga kompjuteri do
të bashkëveprojnë për të prodhuar motin e ditës .

7. RENDESIA E PARASHIKIMIT TE MOTIT
Moti eshte shume I rendesishem per secilin nga ne. Arsyeja kryesore eshte se
parashikimi I motit sakte ruan jete njerezish.
• Ndihmon njerezit te pergatiten per nje mot te thate /te lagesht, pra te marrin masa
mbrojtese (veshja) per tu shmangur fatkeqesive natyrore
(termet,cuname,rrebesh,tornado etj.)
• Ndihmon njerezit te organizojne planet e tyre ne vazhdimesi.
• Ka rendesi per shume profesione te ndryshme te cilet punojne jashte si :
- fermeret (planifikojne kohen kur te behet mbjellja, prashitja, korrja etj)
-peshkataret (planifikojne kohen se kur duhet te dalin ne peshkim apo marrin masa
per t’i mos zene stuhite)
-pilotet (planifikojne kohen se kur mund te bejne fluturime ,te anullojne ato ne kushte
te keqija etj)
• Parashikimi I sakte I motit e lejon shtetin te marr masa mbrojtese ndaj qytetareve
si psh.evakuimi I tyre ne rast permbytje etj.

8. METEROLOGJIA
Meteorologjia është shkencë, e
cila studion të gjitha dukuritë
fizike në mbështjellësin ajror
rreth Tokës, respektivisht në
Atmosferë. Përveç kësaj,
metereologjia studion edhe
disa dukuri fizike, të cilat
zhvillohen në vetë sipërfaqen e
tokës, e po ashtu edhe në
shtresat e sipërme të tokës.

9. RESHJET
Reshjet nënkuptojnë të gjitha
format e avullit te ujit qe
kondenzohen dhe sublimohen e
që shfaqen në sipërfaqen e
tokës në formë të lëngët apo të
ngurtë (shi, borë ose breshër).
Sasia e reshjeve janë në
milimetra. Një milimetra e
reshjeve korrespondon me një
litër ujë për metër katror.

10. TEMPERATURA
Temperatura është madhësi fizike me ndihmën e së cilës matet se për sa
një trup shpërputhet nga baraspeshimi termik me trupin tjetër. Ajo
shprehet ne Kelvin, gradë Farenheit, gradë Celcius edhe gradë Reomir.
Termometri është mjeti që shërben për matjen e temperaturës. Kemi
lloje te ndryshme termometrash
-Termometër i lëngshem ishte i pari lloji termometër.
Termometër lëngshme përdor merkur.Eshte një ‘ tub’ të vogël qelqi me
një
tub i ngushtë te milimetruar i mbushur me merkure. Lenda merkure
rritet kur temperatura rritet . Duke përdorur termometrin vlerësohet se
sa nxehtë / e ftohtë është.
DG Fahrenheit shpiku termometrin e alkoolit në 1709 dhe termometër
merkur 1714.
Rreth vit 1720 suedez Anders Celsius krijoi nje termometër te
projektuar. Si pikë të caktuar, ai zgjodhi pikë e shkrirjes akull dhe pikën
e vlimit të ujit si tjetri. Distanca në mes të këtyre pikave fikse, ai ndahet
në 100 gradë.

11. LAGESHTIA
Lagështia është përqendrimi i avujve te ujit ne atmosfere. Lageshtia
është e kufizuar dhe varet nga temperatura.
-Kur temperatura është e lartë, ajri përmban
avujt e ujit dhe pastaj bie mbi terren si vesa (pikla te kondensuar te
avullit). Kur ajri nuk mund të thith më shumë avujt e ujit, thotë se ajo
është e ngopur.
Lagështia relative është menduar se si shumë avujt e ujit
ajri përmban krahasuar me kur ajo është e ngopur. Lagështia relative
specifikohet në përqindje.
Në mënyrë që të matet lagështia e ajerit , përdorim një hygrometer.Kur
lagështia rritet ne ajer , qimet jane më të gjatë .

13. SHTYPJA
Forca qe vepron pingul mbi nje siperfaqe , e pjesetuar me madhesine e kesaj
siperfaqeje , shpreh shtypjen.
Simboli i shtypjes eshte “p”
Shtypja = force/siperfaqe ( p=F/S )
Njesia e shtypjes, e vendosur ne Sistemin Nderkombetar te Njesive ( SI ) eshte 1
njuton pjesetuar 1 meter ne katror. Kjo njesi quhet paskal (pa).
1Pa = 1N / 1m2
Ne jeten e perditshme perdoren gjithashtu edhe njesi te tilla
si kilopaskal , hektopaskal .
1kPa = 1000 Pa 1hPa = 100 Pa

14. SHTYPJA ATMOSFERIKE
Shtypja e ajrit - eshte forca e cila ushtrohet nga ne dhe
trupt e tjere nga goditja dhe pesha e trupave te ajrit.
Shtypja e ajrit ne te njejtin vend nderron pak, varesisht
nga koha(moti).
Shtypja atmosferike - 1atm=101300N/m(katror)3
Per ta gjetur shtypjen e vertete qe ushtrohet ne nje trup
qe ndodhet mbi siperfaen e Tokes, duhet shtuar edhe
shtypjen atmosferike.

15. SI NDIKON SHTYPJA ATMOSFERIKE ?
-Rritja e presionit te barometrit tregon: mot të mirë , të thatë dhe të
ngrohte.
- Ulja presionin te barometrit tregon : stuhi , shi dhe mot me erë .
- Ndryshimi i shtypjes atmosferike eshte nje nga menyrat me te
zakonshme per te parashikuar motin.
-Kur shtypja atmosferike rritet ngadale ne me shume se nje jave,
tregon se moti do te ndryshoje per nje kohe te gjate.
-Nje renie e papritur e shtypjes atmosferike ne disa ore tregon se
moti do te perkeqesohet. Ai do te jete me shi dhe erera te forta
te cilat nuk do te zgjasin per shume kohe.

16. SHTYPJA HIDROSTATIKE
Lengu dhe gazi ne prehje ushtron shtypje ne te
gjitha drejtimet njesoj.
Formula e shtypjes hidrostatike: p=dgh
Shtypja e lengut ne nje thellesi nuk varet nga
masa dhe vellimi i lengut, por nga thellesia
e tij.
LIGJI I PASKALIT
-Shtypja e ushtruar ne nje leng te mbyllure rrit
shtypjen njesoj ne te gjitha anet per te
njejten madhesi.
Formula
F1/S1=F2/S2

17. LIDHJA NDERMJET SHTYPJES
ATMOSFERIKE,TEMPERATURES DHE DENDESISE
Ne atmosferen tone ka nje lidhje direkte dhe te ndersjellte ndermjet temperatures, trysnise
atmosferike dhe dendesise se ajrit. Lidhja ndermjet temperatures e trysnise atmosferike ( ne
planin horizontal) dhe ndermjet temperatures e dendesise se ajrit eshte ne perpjestim te
zhdrejte,ndersa lidhja ndermjet dendesise se ajrit dhe trysnise atmosferike eshte ne perpjestim te
drejte. Keshtu, nese ne nje mase ajri me nje dendesi te caktuar temperature do te rritet,dendesia e
tije do te zvogelohet (sepse ajri zgjerohet),pra do te ulet edhe trysnia atmosferike.Megjithese prane
siperfaqes se Tokes, pra ne planeti horizontal ndermjet temperatures dhe trysnise atmosferike,
lidhja eshte ne perpjestim te zhdrejte, ne planin vertical, ky rregull nuk gjen zbatim. Me rritjen ne
lartesi, si temperature dhe trysnia atmosferike ulen.Me cfare lidhet kjo ?Kjo ndodh, sepse ne
lartesi temperature ulet prej zvogelimit te ndikimit te rrezatimit tokesor,ndersa trysnia ulet, sepse
zvogelohet dendesia e ajrit.Dendesia e ajrit eshte me e madhe prane siperfaqes se Tokes per
shkak te forces me te madhe te gravitetit.Pothuajse gjysma e sasise se molekulave te ajrit gjendet
ne 5,6 kilometrat e para te atmosferes.

18. SI NDIKON TEMPERATURA DHE SHTYPJA
TEK MOTI NE MAJE TE NJE MALI?
Ajri dhe te gjithe gazrat behen me te
ngrohte kur jane nen ndikimin e
shtypjes. Pra sa me e madhe shtypja aq
me i ngrohte eshte ajri. Kur nuk ka me
shtypje ajri ftohet. Nje shembull konkret
jane bombulat spraj , te cilat ftohen kur
lirohet boja. Prandaj kur ajri ngrihet ne
majen e malit , per shkak te lartesise
zvogelohet shtypja dhe ai ftohet me
shume.

19. BAROMETRI

20. Barometri është një instrument për matjen e presionit të ajrit.
Kur presionin e ajrit rritet, është mot me diell dhe kur presioni e ajrit ulet,
kemi shi dhe stuhi te medha.
Ka dy lloje të barometrin, një është barometer me merkure dhe tjetri
është barometri aneroid.
- Merkuri barometër u shpik nga Torreceli vitin 1643. Barometri prej
merkuri mund të krahasohet me një bilanc, në njeren ane është
kolonë e ajrit që shtrihet
në kufirin ekstrem të atmosferës dhe në tjetrin eshte
kolona e merkurit. Në praktikë, një barometër merkuri eshte nje tub
ne forme ‘ U’ në fund. Në të dytin duket pesha e
kolones se ajrit.
- Barometri aneroid përbëhet nga një kuti metali e cila është pompuar
jashtë aq sa presionin e ajrit brenda është vetëm një e dhjeta
e presionin e ajrit normal. Shtypja e ajrit përpiqet për të ushtruar
presion ne kuti. Në kutinë ka një akrep që lëviz nga presioni,ku
mund të lexoni presionin.

21. MANOMETER

22. Manometrat jane instrumente qe
sherbejne per te matur shtypjen ne
lengje dhe ne gaze.Nje shembull
manometri i thjeshte eshte ai ne
figuren me poshte ,i cili perbehet
nga nje hinke , cipe plastike e tub
gome.Pjesa e hinkes lidhet me ane
te te tubit te gomes me nje tub prej
qelqi ne forme U-je , I mbushur
pothuajse pergjysme me leng.Nje
vizore e vendosur midis kraheve te
tubit na lejon te matim disnivelin e
lengut , pra shtypjen.

23. Manometrat perdoren gjeresisht edhe per te parashikuar
motin.Ky eksperiment konsiston ne nje tub prej qelqi I
mbushur me merkur , I mbyllur ne njeren ane , e cila ulet
ne nje ene prej merkuri.Nese ne mbushim tubin prej qelqi
dhe e kthejme ate me koke poshte ne enen , shtypja e ajrit
do te jete i afte te perballoje 1 m merkur .Nese tubi eshte
me pak i gjate atehere ne maje do te kemi vakum.Nese
shtypja e ajrit ndryshon (per shkak te motit ose e cojme
barometrin lart ne mal) gjatesia e kolones se merkurit
brenda tubit do te ndryshoje.Me ane te nje matesi , i cili
gjendet ne pjesen e siperme te merkurit jemi ne gjendje te
lexojme menjehere shtypjen e ajrit .

24. PARASHIKIMI I MOTIT NE
LASHTESI
Para se te shpikeshin satelitet dhe kompjuterat, njerezit e
parashikonin motin duke veshgur shenjat e natyres, si pamja
e reve dhe sjellja e kafsheve. Per shembull, rete qe duken si
pambuk i bardhe i shprishur, qe quhen re grumbullore,
tregojne per mot me djell, kurse bletet zakonisht kthehen ne
kosheret e tyre para nje stuhie. Dikur njerëzit e parashikonin
ndryshimin e motit me disashenja “besherete”- siç i quante
populli ato, si: e kruara e veshëve, mundime në fazat e
lagështisë së ajrit, therja e ndonjë plage të vjetër, dhimbje e
ndonjë kocke etj. Tani, me zhvillimin e shkencës, parashikimi
i shërbimit sinoptik për motin është më i saktë.

25. REFERENCAT
http://www.meteo.al/articles.aspx?a=80
http://www.slideshare.net/klodjanh/moti-dhe-parashikimi-i-tij
http://www.slideshare.net/olsi1998/parashikimi-i-motit-nepermjet-matjes-se-
shtypjes-atmosferike
https://prezi.com/rweoeatvsluk/si-ndikon-shtypja-atmosferike-per-motin/
https://sq.wikipedia.org/wiki/Shtypja_e_ajrit
https://en.wikipedia.org/wiki/Weather_forecasting

26. FALEMINDERIT
PER VEMENDJEN TUAJ !!