proxecta non só é lume

1. PROXECTO DE INVESTIGACIÓN MONTE BETA-ESTUARIO RÍO COROÑO
EQUIPO CdC IES A CACHADA
1

2. ÍNDICE
1. CONTEXTUALIZACIÓN
2. OBXECTIVOS DA PRÁCTICA
3. PARTICIPANTES
4. DURACIÓN DO PROXECTO
5. RECURSOS
6. ACTIVIDADE
7. SUPOSTO PRÁCTICO
8. PUBLICIDADE
9. GRUPO DE TRABALLO
2

3. 1. CONTEXTUALIZACIÓN
O Monte Beta-Estuario do río Coroño (42.64186, -8.89862) é un dos espazos naturais de
Boiro situado fronte á praia Xardín. Antes de 1976 era un areal que se repoboou, na súa
totalidade, ese ano coa especie Pinus pinaster. O obxectivo desta repoboación foi protexer a
area xa que a estaban levando masivamente para a construción.
2. OBXECTIVOS DA PRÁCTICA
- Concienciar sobre a importancia dos bosques como sumidoiros de CO2.
- Familiarizar o alumnado co traballo de campo, recollida de datos e uso de
ferramentas forestais
- Aplicar ferramentas informáticas no procesamento de datos
- Calcular as emisións absorbidas por unha superficie forestal de Pinus pinaster
que existe no Concello de Boiro
- Calcular a idade dunha árbore.
3. PARTICIPANTES
12 alumnos/as do Club de Ciencia 3º-4ºESO
4. DURACIÓN DO PROXECTO
Datas das sesións de traballo
Martes mediodía en horario extraescolar 28/02/23, 07/03 23, 14/03/23, 21/03/23
3

4. 1ª Sesión Exposición sobre o problema do quentamento global, as causas, e a importancia dos bosques
como sumidoiro de CO2.
Indicación dos métodos establecidos para paliar as emisións industriais de CO2, concretamente as
fórmulas que se empregan para reducir os impactos de emisións de CO2, realizando plantacións
forestais.
A continuación trasladarase este problema ao ámbito local e proporase realizar un cálculo das
emisións de CO2 absorbidas por un monte do Concello, preto do centro escolar: o monte Beta.
Tomaranse datos de diámetros e alturas das árbores empregando distintos aparellos de medida.
Como se dispón de poucos hipsómetros, cada alumno construirá na aula o seu propio clinómetro
que lle permitirá medir as alturas das árbores.
A continuación farase unha práctica de medida coas árbores existentes no propio recinto escolar,
comprobando a utilidade dos aparellos construídos e comparándoos cos instrumentos
automáticos.
Os alumnos xa estarán en condicións de facer a saída de campo.
2ª Sesión Comezarase a sesión no monte Beta.
Instrucións:
No traballo de campo non sempre é posible medir todas as árbores, por iso é preciso facer
estimacións.
No Monte Beta, faranse 6 parcelas de 15 metros de radio cada unha.
1. DIVISIÓN EN GRUPOS (4)
2. DELIMITACIÓN DAS PARCELAS ONDE IMOS FACER AS MEDICIONS: PARCELAS DE 15 METROS DE
RADIO E CÓMPUTO DO NÚMERO DE ÁRBORES QUE HAI NESA PARCELA E A SÚA SITUACIÓN NO
MAPA
3. DISTRIBUCIÓN DO TRABALLO ENTRE OS MEMBROS DE CADA GRUPO (un anota, outro mide o
diámetro, outro mide as alturas , rotándose entre eles.)
4. TOMA DE MEDIDAS (diámetro e altura de cada árbore) desde o centro ata os 15 metros
delimitados. Poderase traballar en sentido das agullas do reloxo. Numerarase cada árbore que
se mida. Anotarase o resultado e marcarase no mapa.
5. ANOTADA A MEDICIÓN, poñerase unha marca á árbore con xiz de cor e pasarase á seguinte
ata completar a superficie da parcela circular.
6. Nota.- Os diámetros mediranse a 1,30 m do chan (altura do peito)
A continuación, repartiranse entre os grupos os seguintes documentos:
4

5. - Ficha de anotación de datos
- Mapa do monte
- Croquis da parcela para marcar as árbores medidas
3ª Sesión Continuarase coa medición de árbores ata completar 6 parcelas.
4ª Sesión Tratamento de datos
Esta sesión desenvolverase na aula unha vez obtidos todos os datos.
Aos alumnos explicaránselles as fórmulas que se empregan para calcular as toneladas de biomasa
existentes nunha parcela forestal e as toneladas de CO2 que se obteñen en función de dita
biomasa.
Cada grupo introducirá na calculadora específica os datos de campo obtidos (diámetros, alturas,
superficie da parcela) calculando así a biomasa existente na súa parcela.
Unha vez introducidos todos os datos, calcularase a biomasa obtida en todo o monte e
posteriormente as emisións absorbidas de CO2.
A continuación propoñeranse distintos casos para que o alumnado avalíe a relación entre perda
de biomasa (por queimas, cortas, pragas, etc) e perdas de sumidoiro de CO2 dos montes.
5. RECURSOS
- 4 monitores
Materiais:
- 3 forcípulas, 2 hipsómetros, 1 cinta “pi”, 3 cintas de 50 metros
- 1 barrena de pressler
- 3 Clinómetros dixitais
- Material para realizar clinómetros caseiros (palliñas, cinta illante, cartolina, fío,
pesos)
5

6. FICHA ALUMNO/A
GRUPO: .......................................................................................
DATA: ..........
PARCELA Nº: ......
SUPERFICIE DA PARCELA:
Nº DE ÁRBORE DIÁMETRO (cm) ALTURA (m) OBSERVACIÓNS
6. ACTIVIDADE
CÁLCULO DE ABSORCIÓN DE CO2 NO MONTE BETA
Un dos grupos do Club de Ciencia, o equipo CdC 3º-4º ESO formado por 10 alumnos: Iago,
Cristian, Óscar, Héctor, César, Pablo, Manuel, Antón, Cristian, Rubén e 2 alumnas: Gabriela e
Carla, realizaron un proxecto de investigación nunca antes desenvolvido no Concello de
Boiro.
O proxecto consistiu en facer un estudo nun dos espazos naturais da nosa contorna: a masa
forestal de Pinus pinaster do monte Beta-Estuario do río Coroño, espazos verdes que o
alumnado valora polos beneficios que aportan para mitigar o cambio climático, xa que os
bosques axúdannos a reter o CO2 e a restaurar os ecosistemas.
Dito espazo ten unha superficie de 3 ha e "a priori" o alumnado analiza 6 parcelas circulares
de 15 m de radio e de 706,86 m2
cada unha, sendo un total de 0,565 ha a estudar. Para iso,
contamos coa colaboración da técnica de Medio ambiente, Mari Carme Saavedra Pego; o
técnico forestal, Iván Viturro Somoza e o axente forestal, Iago Martínez Parada, para
estudar as variables de dita masa forestal: número de árbores, altura, diámetro, idade,
emisións de CO2 que absorbe esta masa masa forestal de Pinus pinaster, usando unha
calculadora de absorcións de CO2, o que nos leva a concienciarnos do papel dos bosques
como sumidoiros de CO2.
6

7. Para medir a altura, o diámetro e a súa idade o alumnado usou aparellos que ata o de agora
non coñecían nin acostumaban a usar nas aulas.
Para o número de árbores o alumnado fará unha varrida formando filas e marcando cunhas
cintas brancas para contabilizar toda a masa forestal. A posteriori quitarán as cintas.
Os datos recollidos polo alumnado avaliaranse e serán publicados nun estudo final.
ENTREGA DE MATERIAL
MEDICIÓN DE DIÁMETRO
Aparellos usados: metro pi ou circómetro e
forcípula
7

8. MEDICIÓN DA ALTURA
Aparellos usados: hipsómetro láser e algún
clinómetro caseiro que fixo o propio alumnado.
MEDICIÓN DA IDADE
Aparellos usados: un perforador de árbores,
barrena de pressler, que non danan o tronco e
son introducidos ata o centro da árbore para
obter un pequeno cilindro no que os aneis
poden ser contados (unhas pingas de cloruro de
potasio ó 2% axudaranos a visualizalos )
RECOLLIDA DE DATOS
Todas as medicións están recollidas nunha
táboa de excell que cos datos obtidos de
diámetro, altura e superficie das parcelas
obteremos resultados coa calculadora de
absorción de CO2.
8

9. CÁLCULOS NA AULA
1. Necesitamos coñecer a superficie total do monte Beta. Podemos calculalo:
- Directamente: medindo in situ
- Indirectamente: mediante un visor de mapas que permita medir. Por exemplo: sede
virtual do catastro.
Dato Superficie total: 3,08 ha
2. Necesitamos coñecer a superficie total medida (a suma de todas as parcelas) :
S parcela= π.R2
= 3,1446. 152
= 706,86 m2
Dato superficie total medida = 6 parcelas x 706,86 = 4241,16 m2
3. Necesitamos coñecer a biomasa do noso monte e o carbono que representa esa
biomasa, para iso utilizaremos as seguintes fórmulas:
9

10. Para calcular a biomasa total empregamos a calculadora deseñada para tal fin onde se
introducen os datos en función da especie.
No noso caso : Pinus pinaster
4. Cada grupo debe introducir os seus datos de diámetro, altura de cada árbore e
poñer o número de exemplares de cada.
5. Anotar os datos de cada parcela (última recadro da calculadora).
Superficie parcela (m2
) 4241,16
W
Biomasa (t/parcela) 95,99
Biomasa (t/ha) 226,32
Carbono (t/parcela) 46,05
Carbono (t/ha) 108,58
6. Unha vez introducidos todos os datos de diámetro e altura de todas as árbores medidas,
e a superficie total medida (pto. 2), anotamos o Carbono total/ha.
C total/ha x ha de todo o monte = 334,42 Tm C total do monte Beta
7. Transformamos o C total en CO2 absorbido
Coñecendo os pesos atómicos do C(12) e do Osíxeno(16), calculamos o do CO2=12+16x2 = 44
gramos/mol de CO2.
Para pasar o C total a CO2, bastaría multiplicar polo factor 44/12, no noso caso:
CO2 = 334,42 Tm de C x 44/12 = 1.226,23 Tm CO2 absorbido no monte Beta durante 45
anos.
10

11. 7. SUPOSTO PRÁCTICO REAL
O monte Beta compensaría o CO2 anual emitido por unha caldeira de gas natural
doméstica ou polo consumo de luz nas nosas vivendas?
*Mediante as facturas de gas emitidas durante un ano, calcularemos os m3
consumidos
nunha caldeira de gas natural que alimenta ao circuíto de auga quente e ao de calefacción
(cada m3
de gas natural corresponde a 11,70 Kwh aproximadamente).
A continuación utilizamos unha calculadora de emisións:
https://www.huelladecarbono.info/calcular/
http://www.ecorresponsabilidad.es/calculadora/index.htm
- Observando a factura de gas natural dun dos alumnos:
O consumo de gas natural acumulado do último ano foi de 152 m3
que equivalen 1778,4
Kwh. Utilizamos a calculadora de emisións.
Resultado da marca de carbono= 0.32 t/CO2 anual emitido.
En 45 anos emitiría 14,4 t/CO2
CONCLUSIÓN: O monte Beta durante eses anos compensaría a súa absorción de CO2 con
85 vivendas cun consumo de gas natural como esta.
*Mediante as facturas de luz emitidas durante un ano calcularemos os Kwh
- Observando a factura de electricidade dun dos alumnos:
O consumo de electricidade acumulado do último ano foi de 8.168 Kwh. E volvemos a
utilizar a calculadora de emisións.
Resultado da marca de carbono: 2.52t/CO2 anual emitido
En 45 anos emitiría 113,4 t/CO2
CONCLUSIÓN: O monte Beta durante eses anos compensaría a súa absorción de CO2 con
10 vivendas cun consumo de electricidade como esta.
11

12. 8. PUBLICIDADE
9. GRUPO DE TRABALLO
12