PENDIDIKAN ISLAM TINGKATAN 5

1. Perkembangan Pendidikan pada Zaman Kerajaan Abbasiyyah
Bahagian pertama
Isi kandungan
• Pengenalan
• Perkembangan pendidikan pada zaman
Abbasiyyah
• Faktor utama perkembangan ilmu
pengetahuan pada zaman Abbasiyyah
• Institusi Pendidikan pada zaman Abbasiyyah
SMK GUNSANAD 2

2. Pengenalan
• Perkembangan pendidikan menjadi asas
terpenting bagi kerajaan Abbasiyyah.
• Kota Baghdad= Pusat Kecemerlangan ilmu
yang terulung.
• Jabir bin Hayyan,Ibnu Haitam,Al-Battani,Ibn
Sina, Al-Khawarizmi dan Al-Idrisi = Sarjana
muslim yang terkenal pada zaman Abbasiyah
SMK GUNSANAD 2

3. Perkembangan pendidikan pada zaman Abbasiyyah
• Perkembangan pendidikan zaman Abbasiyyah
lebih pesat dari kerajaan Umaiyyah.
• Sebab : Zaman Umaiyyah banyak
pemberontakan berlaku khususnya dari Syiah
• Para Khalifah Umaiyyah menumpukan
perhatian dalam penyebaran Islam dan
membuka wilayah-wilayah baru.
• Sebaliknya pada zaman Abbasiyyah, kerajaan
Islam telah kukuh(2/3 dunia) dan usaha lebih
tertumpu kepada mengukuhkan sistem
pendidikan dan ekonomi.
SMK GUNSANAD 2

4. Faktor utama perkembangan ilmu pengetahuan
pada zaman Abbasiyyah
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Usaha dan galakan para khalifah
Aktiviti penterjemahan pelbagai bidang ilmu
Kestabilan politik dan kewangan kerajaan Abbasiyyah
Dasar kerajaan Abbasiyyah yang mengutamakan kepada
ilmu pengetahuan
Kewujudan prasarana pendidikan yang baik
Kedudukan Baghdad yang menjadi pusat keilmuan dan
perdagangan antarabangsa
Hubungan diplomatik antara kerajaan Abbasiyyah
dengan negara-negara luar.
Islam menggalakan umatnya agar mengkaji alam sekitar
SMK GUNSANAD 2

5. Institusi Pendidikan pada zaman Abbasiyyah
1.
2.
3.
4.
Masjid
Istana Khalifah
Perpustakaan
Pusat Pengajian
SMK GUNSANAD 2

6. 1. Masjid
 Masjid bukan sekadar tempat ibadah bahkan
pusat penyebaran Ilmu pengetahuan
 Halaqah-halaqah ilmu diadakan selalu
sepertimana pada zaman Rasulullah dan
sahabat
 Contoh: Masjid Jami’ Al-Mansur(145h) dibina
oleh Khalifah Abu Ja’far Al-Mansur berfungsi
sebagai Pusat pengajian ilmu-ilmu Islam
SMK GUNSANAD 2

7. 2. Istana Khalifah
 Istana = Lokasi para Ulamak bermuzakarah
dan menyampaikan ilmu pengetahuan
 Contoh: Khalifah Mu’tadhilu Billah
(289h/902m) menyediakan sudut-sudut
tertentu di istana untuk para sarjana Islam
menyampaikan ilmu
SMK GUNSANAD 2

8. 3. Perpustakaan
 Baitul Hikmah di Baghdad dibina oleh Khalifah
Harun Al-Rasyid
 Darul Hikmah di Mesir dibina oleh Khalifah AlHakim Biamrillah
 Kegiatan Baitul Hikmah dalam pendidikan
antaranya ialah :
1. Pusat pertemuan para sarjana
2. Pusat penterjemahan
3. Pusat sumber
4. Pusat penyelidikan ilmiah
5. Pusat latihan para ilmuan
SMK GUNSANAD 2

9. • Di Baitul Hikmah terdapat banyak karya
sarjana tempatan serta karya terjemahan
daripada bahasa Parsi,Yunani,Cina dan India.
• Khalifah Al-Makmun mengambil inisiatif
membawa masuk khazanah-khazanah karya
Yunani yang diambil dari Pulau Cyprus dan
Istanbul.
SMK GUNSANAD 2

10. 4. Pusat Pengajian
• Pusat pengajian dibina di atas tanah milik
persendirian,wakaf atau milik kerajaan oleh
Khalifah,menteri dan orang kaya
• Sumber kewangan pusat pengajian diambil
daripada hasil tanah-tanah wakaf dan
perbendaharaan negara.
• Contoh: Madrasah Nizomiyyah yang dibina pada
(457H@1092M) oleh Nizom Al-Mulk (Menteri
berketurunan Seljuk)
• Al-Madrasatul An-Nizomiyyah telah melahirkan
ulama’ terkemuka seperti Abu Imad Al-Asfahani,
Abu Ishak Al-Syirazi dan Imam Al-Ghazali
SMK GUNSANAD 2

11. Bidang ilmu
yang diterokai
pada zaman
Abbasiyyah
(Bahagian 2)
SMK GUNSANAD 2

12. Jenis Ilmu
Ilmu berteraskan wahyu
Ilmu berteraskan akal
Ilmu
Tafsir,Hadis,Feqah,Tauhid
dan Qiraat
Matematik,Ilmu
falak,Ilmu kimia,ilmu
fizik, geografi&
perubatan
SMK GUNSANAD 2

13. Ilmu berteraskan wahyu
1. Ilmu Tafsir
 Tafsir Al-Quran disusun mengikut susunan
surah oleh YAHYA ZIYAD AL-FARA’
(207H@883m)
 Ibnu Jarir Al-Tobri(310H@923M) meneruskan
pembaharuan di dalam karyanya iaitu Tafsir
Al-Tobri
SMK GUNSANAD 2

14. 2. Ilmu hadis
 Kemunculan pakar-pakar hadis terkemuka
1. Imam Al-Bukhari(256H/870M) penyusun kitab
Soheh Al-Bukhori
2. Imam Muslim(261H@875M) penyusun kitab Soheh
Muslim
3. Abu Daud(275H@888M) penyusun Sunan Abu
Daud
4. Al-Tirmidzi(279H@892M) penyusun Sunan AlTirmidzi
5. An-Nasa’ie(303H@916M) penyusun Sunan AnNasa’ie
6. Ibnu Majah(273H/886M) penyusun Sunan Ibnu
Majah
 Karya-karya mereka dikenali sebagai Kutubu Sittah
SMK GUNSANAD 2

15. 3. Ilmu Fekah
 Muncul ulama’ muktabar yang mengasaskan
mazhab fekah
1. Imam Abu Hanifah(150H@767M)
2. Imam Malik(179H@795M)
3. Imam Syafi’e(204H@820M)
4. Imam Ahmad bin Hanbal(241H@855M)
 Ulama’ terkenal yang lain seperti :
1. Al-Qodi Abu Yusof(182H@798M)
2. Sahnun(240H@854M)
3. Al-Mawardi(450H@1058M)
4. Ibnu Qudamah(620H@1223M)
SMK GUNSANAD 2

16. 4. Ilmu Tauhid
 Ulama’ Islam berusaha gigih untuk
memurnikan aqidah masyarakat Islam ketika
itu yang terpengaruh dengan falsafah yunani
yang mereka jadikan rujukan dalam masalah
aqidah.
 Antara tokoh yang mewarnai perkembangan
Tauhid ketika itu :
1. Imam Abu Hasan Al-As’yari(324H@935)
2. Imam Ghazali(505H@1111M)
SMK GUNSANAD 2

17. Ilmu berteraskan akal
1. Ilmu matematik
• Formula baru matematik(ilmu hisab) telah
dihasilkan oleh sarjana Muslim. Antaranya :
1. Al-Masallis (Trigonometri)
2. Al-Jabr (Algebra)
3. Al-Handasah(Geometri)
4. Logarithm(Logarithm)
5. Memperkenalkan sistem angka dalam abjad
arab
6. Memperkenalkan bilangan sifar(0) dalam sistem
angka
SMK GUNSANAD 2

18. Muhammad bin Musa Al-Khawarimi
(236H@850M) telah ke India untuk
mempelajari ilmu matematik.
Menghasilkan karya dalam bidang ini bertajuk
“Hisan Al-Jabri wal muqobalah (integration
and Equations
SMK GUNSANAD 2

19. 2. Ilmu falak = menghasilkan penemuan baru olah
sarjana Islam.
1. Mengukur jarak antara bumi dan langit,
2. Jadual pergerakan bulan dan bintang
3. Menjelaskan sistem geografi bumi serta
pengaruh bulan dan matahari
4. Alat pengukur sudut yang dikenali AstroLabe
5. Tokoh ilmu falak ialah Al-Batani (317H@929M)
Beliau berjaya menemui cara mengukur jarak
antara bumi dan matahari dan membuat jadual
pergerakan bulan dan bintang
SMK GUNSANAD 2

20. 3. Ilmu kimia
• Mengasaskan fakta kimia berdasarkan ujikaji
(eksperimen)
Penemuan lain antaranya :
1. Penemuan asid galian seperti asid sitrik
2. Asid sulfurik dan asid hidroklorik
3. Teori penghasilan petroleum
4. Teori penghasilan alkohol
5. Membaiki proses pembuatan kaca
6. Tokoh kimia ialah Jabir B. Hayyan(198H@813m).
Beliau orang pertama menemui asid sulfurik.
Selain itu beliau menghasilkan 8 buah karya
tentang kimia
SMK GUNSANAD 2

21. 4. Ilmu fizik
1. Mencipta teori gerakan jirim, daya graviti dan
pantulan cahaya
2. Menjelaskan lapisan mata dan serta proses
penglihatan
3. Menyukat kelajuan bunyi dan cahaya
4. Mencipta cermin mata
• Hasan bin Haisam(430H@1039M)
menghuraikan proses penglihatan menerusi
pembalikan cahaya pada retina sekaligus
membetulkan kesalahan pandangan ahli fizik
Yunani.
SMK GUNSANAD 2

22. • Menghasilkan lebih 200 karya antaranya
dalam bidang fizik seperti kitab manazir,
Maqalah fi Daui, Maqalah fi Tahlil wal Tarkib
SMK GUNSANAD 2

23. 5. Geografi
• Memberi ukuran yang tepat keluasan
permukaan bumi
• Menghasilkan peta dunia pertama berbentuk
globe
• Syarif Al-Idrisi dijemput oleh King Roger II di
Sicily untuk membuat peta dunia terkini
berbentuk globe.
• Ensiklopedia yang mempunyai peta yang
lengkap tentang eropah berjudul Nuzhatul
Mushtaq Fi Ihtiraqi Afaak telah dihasilkan
beliau
SMK GUNSANAD 2

24. 6. Ilmu perubatan
• Pembinaan 2 buah hospital di Baghdad oleh
Khalifah Jaafar Al-Mansur
Pencapaian dalam bidang perubatan
1. Menjelaskan kesan kuman dalam penyakit
2. Menjelaskan teori jangkitan virus seperti TB
3. Menemui pelbagai jenis penyakit seperti Rubela
4. Alahan,Cacar, dan penyakit jiwa
5. Mencipta ubat untuk pelbagai penyakit kronik
6. Mencipta picagari,ubat bius dan benang yang
khusus untuk menjahit luka pembedahan
SMK GUNSANAD 2

25. • Ibnu Sina (428H@1037M) beliau
menghasilkan 116 buah buku perubatan.
• Karya beliau yang terkenal ialah Qanun Fi Tib.
• Karya ini mengandungi maklumat tentang
jenis-jenis penyakit serta ubat-ubatan
• Karya-karya beliau dijadikan bahan rujukan
asas di eropah pada abad pertengahan
SMK GUNSANAD 2

26. Info Tambahan
• Sejarawan menganggap kurun ketiga hijrah
sebagai Asru Tadwin (Zaman penyusunan ilmu)
sejajar dengan perkembangan aktif disiplin ilmu
ketika itu.
• Pada kurun ke 10 pada zaman pemerintahan
Khalifah Harun Al-Rasyid terdapat 10 buah
hospital
• Pada kurun ke 11 hospital bergerak telah
diperkenalkan untuk kes-kes kecemasan semasa
peperangan.
SMK GUNSANAD 2

27. Ciptaan-ciptaan Ilmuan Islam
•
•
•
•
Sistem angka (Al-Khawarizmi)
Astrolab
Janakuasa Mekanikal
Peta Dunia (Al-Idrisi)
SMK GUNSANAD 2

28. Kepentingan ilmu serta kesannya dalam
membina tamadun
1. Menjadi pemangkin kebangkitan kerajaan Islam
di Eropah
2. Ilmu sains dan teknologi yang dikuasai orang
Islam dipindahkan ke Eropah hingga tercetusnya
zaman pembaharuan atau Renaissance
3. Karya ilmuan Islam diterjemahkan dalam bahasa
Hebrew dan latin
4. Ilmu pengetahuan adalah aset terpenting dalam
mencapai kemajuan dan kejayaan..
SMK GUNSANAD 2