SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo
1 von 17
Downloaden Sie, um offline zu lesen
Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni
1
Moduł V
Układy wodne
Wprowadzenie
1. Podział zbiorników wodnych
2. Charakterystyka elementów towarzyszących zbiornikom wodnym: mostki,
kładki, poidełka
3. Charakterystyka systemów nawadniania
Bibliografia
Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni
2
Wprowadzenie
Woda w terenach zieleni od zawsze to-
warzyszyła człowiekowi. Według Per-
sów „kiedy wreszcie znajdziesz miejsce,
gdzie rosną drzewa i płynie woda, na-
zwiesz je ogrodem”. Woda stanowiła
źródło życia, ale i prawdy. To jej symbo-
liczne znaczenie powodowało, że od po-
czątku istnienia ogrodów była jednym z
głównych elementów zarówno wielkich
założeń architektonicznych, jak i poje-
dynczych domostw. Elementy wodne
były nie tylko dekoracją, ale przede wszystkim wyznacznikiem układu założenia – na
nich opierała się kompozycja większości ogrodów.
W historycznych założeniach wodne ele-
menty kompozycji podkreślały główne osie
założenia (kanały), towarzyszyły układowi
komunikacyjnemu, a zakończenia kanałów
znajdowały się zawsze w ważnych miej-
scach typu pawilon, pałac, brama. Fontan-
ny i sadzawki znajdowały się zawsze w
centrum, na skrzyżowaniach osi, w waż-
nych punktach, podkreślając tym samym
rangę obiektu.
Znaczenie symboliczne miała również ro-
ślinność wodna, która pojawiała się w
wodach stojących – basenach i oczkach.
Najczęściej występującą rośliną był kwiat
lotosu. W ogrodach starożytnych często
wykorzystywanym motywem dekoracyj-
nym była Cibora papirusowata (papirus) –
roślina wodolubna obecna wokół zbiorni-
ków wodnych.
Na przestrzeni wieków zmieniała się kon-
cepcja założeń wodnych:
Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni
3
 starożytność – woda traktowana była jako element symboliczny, kompozycyjny,
miała zaspokoić pragnienie, dać ukojenie oraz nawadniać zieleń,
 średniowiecze – woda użytkowana była do podlewania kwiatów, występowała
jako element ozdobny we wnętrzach ogrodowych (wirydarz) w postaci studni,
fontann, basenów,
 renesans i barok – dzięki rozwojowi technologii hydraulicznych woda miała
znaczenie przede wszystkim ozdobne, elementy wodne tworzyły jasną kompozy-
cję; popularne stały się fosy oraz wyspy, stosowano również ozdobne baseny z
rybami,
 rokoko i romantyzm (XVIII i XIX w.) – przywiązywano wówczas wagę do linii
brzegowej, próbowano uzyskać efekt malowniczości i naturalności, powrót fon-
tann, ale też jezior z wyspami, wodospadami, kaskadami,
 wiek XX – to rozwój stawów kąpielowych, a potem także małych form wodnych
do ogródków – ogrody wodne, oczka wodne,
 wiek XXI – założenia wodne to małe dzieła sztuki, często o prostych, surowych
formach oszczędnie wykorzystujące roślinność, z elementami nowoczesnych
rzeźb, z wykorzystaniem metalu, szkła, betonu, ale też drewna oraz egzotycznych
roślin; obecnie odpowiedzią na małe formy wodne stają się coraz częściej aran-
żowane naturalistyczne stawy kąpielowe.
Woda jest jednym z najbardziej efektownych motywów ogrodowych. Wprowadza do
ogrodu spokój, stwarza przyjazny mikroklimat, korzystny zarówno dla ludzi, jak i dla
roślin. Do budowy urządzeń wodnych można zastosować wiele różnych materiałów.
Liczy się tu zarówno kreatywność projektanta, jak i zasobność portfela oraz oczekiwania
odbiorcy. Zastosować można również gotowe elementy dostępne w sklepach ogrodni-
czych.
Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni
4
1. Podział zbiorników wodnych
W kształtowaniu terenów zieleni woda przyjmuje różne formy. Rozróżnia się cieki (źró-
dła, rzeki, strumienie), rozlewiska oraz zbiorniki wodne: naturalne, np. w postaci jezior,
i sztuczne – takie jak stawy i baseny. Do sztucznych urządzeń wodnych należą również
brodziki dla dzieci, wszelkiego rodzaju wodotryski, fontanny i kaskady.
Cieki (rzeki, strumienie) – na cieki wy-
korzystuje się naturalne lub sztuczne
spadki terenu. Aby woda w korycie stru-
mienia mogła płynąć, wystarczy nachyle-
nie rzędu 3–5%, a więc na 10 m odcinka
wystarczy różnica poziomów 30–50 cm.
Spadek nie musi być jednakowy na całej
długości. Największy powinien być tuż
nad źródłem – tutaj można zaplanować
kaskadę lub wodospad, wówczas stru-
mień będzie przypominać górski potok.
Natomiast w dolnym biegu nachylenie
powinno się zmniejszać, żeby do ujścia
woda płynęła powoli.
Aby strumień wyglądał naturalnie, powi-
nien być długi (min. 5 m) i kręty. Jego optymalna głębokość to 30 cm (łagodnie malejąca
ku brzegom), a szerokość od 40 do 100 cm. Wyznaczając ją, należy pamiętać, że posa-
dzone przy brzegach rośliny mogą spowodować dodatkowe zwężenie nurtu. Umiejętne
skomponowanie trasy cieku i jego obudowy tworzy bardzo efektowne kompozycje. Ko-
ryto strumienia należy starannie uszczelnić, do czego można użyć m.in. folii PVC, wykła-
dziny z syntetycznego kauczuku EPDM (można ją ułożyć samodzielnie) albo siatkobeto-
nu, bentonitu czy laminatu (w tej opcji najlepiej już skorzystać z usług specjalistycznej
firmy). Strumień można też zbudować z dostępnych na rynku, gotowych, laminatowych
elementów. Aby w sztucznym strumieniu popłynęła woda, niezbędna jest jednak odpo-
wiedniej mocy pompa, która pobiera wodę z najniższego miejsca, a potem tłoczy ją wę-
żem do źródła. Jeśli strumień ma mieć naturalny charakter, na brzegach najlepiej ułożyć
kamienie. Dodadzą mu one naturalnego uroku, a przede wszystkim zamaskują materiał
uszczelniający (na przykład folię czy laminat). Do tego celu najlepiej nadają się piaskow-
ce, granity i bazalty. Nie należy natomiast stosować wapienia. Wypłukiwany z niego
wapń nadaje wodzie zasadowy odczyn, co nie służy posadzonym w strumieniu roślinom.
Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni
5
Zbiorniki wodne (oczka wodne, jeziora, stawy, baseny, brodziki) – oczko wodne
może być niezwykłą ozdobą ogrodu, jednak tylko wtedy, gdy zostało właściwie zapro-
jektowane i wykonane, a w końcu jest systematycznie pielęgnowane. Przy wyborze
miejsca w ogrodzie na oczko wodne należy pamiętać, aby nie było ono zbyt zacienione
ani nie znajdowało się pod drzewami. Opadające liście z drzew będą zanieczyszczać wo-
dę, a rozrastające się korzenie mogą uszkodzić folię lub formę oczka. Przy budowie sta-
wu, basenu czy oczka wodnego trzeba pamiętać, że (zgodnie z prawem budowlanym)
jeżeli powierzchnia wody zbiornika
przekracza 30 m2, należy uzyskać pozwo-
lenie na budowę. Jeżeli staw lub oczko
jest mniejsze, wystarczy tylko budowę
zgłosić. Dawniej zbiorniki wodne budo-
wano tam, gdzie było stałe źródło wody,
a grunt charakteryzował się nieprze-
puszczalnością. Obecnie dzięki rozwinię-
tej technologii możemy budować je nie-
mal w każdym miejscu.
O wyborze materiału decydują jego właściwości i zamierzony efekt. Przed wyborem ma-
teriału warto więc poznać jego wady i zalety.
Folia – stosowana jest najczęściej przy naturalnych nieckach o nieregularnym dnie, cza-
sem także jako izolacja murowanych ścian zbiornika. Używa się jej także do izolowania
elementów architektury ogrodowej i zielonych dachów. Wyróżniamy dwa typy folii.
 Folia PCV – dzięki możliwości łączenia fragmentów folii zgrzewarką doskonale
nadaje się ona do gładkiego izolowania murowanych ścian zbiorników i dużych
obiektów architektonicznych. Sprawdza się także przy izolowaniu niecek wyko-
panych w gruncie. Niezależnie od sposobu wykorzystania należy wybrać folię
wysokiej jakości, przeznaczoną do danej funkcji izolacyjnej. Folie PCV są materia-
łem dość delikatnym, narażonym na uszkodzenia mechaniczne, dlatego niezbęd-
ne jest zabezpieczenie folii grubą warstwą geowłókniny, a czasem także wykona-
nie podsypki piaskowej. Przy rozkładaniu folii należy zachować szczególną
ostrożność, a podłoże oczyścić z wszystkich twardych i ostrych materiałów. Poza
wrażliwością na uszkodzenia folia PCV posiada także inną wadę – z biegiem lat
sztywnieje i staje się podatna na pęknięcia. Hydroizolacje słabej jakości mogą
przepuszczać wodę już po kilku latach. Wybierając folię PCV do oczka wodnego,
należy zwrócić uwagę na kilka jej cech:
– odporność na działanie promieni UV i różnice temperatur,
– odporność na działanie korzeni,
Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni
6
– bezpieczeństwo biologiczne, ponieważ folie powinny być neutralne dla śro-
dowiska,
– gwarancja producenta,
– kolor, ponieważ najlepszy jest kolor czarny, gdyż hamuje parcie korzeni.
 Folia EPDM – to gumowa folia idealna do tworzenia ogrodowych zbiorników
wodnych od małych oczek po duże stawy. Dzięki swojej elastyczności doskonale
dopasowuje się do dna zbiornika bez ryzyka rozerwania. Jest także bardzo wy-
trzymała na uszkodzenia mechaniczne, dzięki czemu na oczyszczony wykop
można ją kłaść bez geowłókniny. Poszczególne arkusze łączymy ze sobą przy
pomocy specjalnych taśm klejących – połączenia te są niezwykle trwałe i szczel-
ne. Dzięki tym cechom folią EPDM można izolować fundamenty, kaskady, stru-
mienie, zielone dachy i wiele innych obiektów architektury. W odróżnieniu od foli
PCV, EPDM nie traci swoich właściwości z wiekiem. Po wielu latach folię możemy
zwinąć i wykorzystać w innym miejscu. Doskonale więc sprawdza się do tworze-
nia okresowo używanych niecek, np. służących do nawadniania roślin. Folia
EPDM jest odporna na warunki atmosferyczne i działanie promieniowania UV,
jest także neutralna biologicznie i podlega recyklingowi. Przy wielu zaletach folia
ta jest jednak dość droga.
Laminat – do budowy małych zbiorników i oczek wodnych używa się czasem prefabry-
kowanych niecek z laminatu. Przydają się one w sytuacjach, gdy chcemy zbudować ocz-
ko wodne o twardych ścianach, nieulegające odkształceniom w grząskim gruncie. Do-
skonale sprawdzają się także niecki z przykrywami służące jako rezerwuar wodny pod
niewielkie fontanny. Nieckę z laminatu można polecić osobom chcącym samodzielnie
stworzyć miniaturowe oczko wodne. Trzeba przy tym zaznaczyć, że podłoże pod nieckę
musi być bardzo dokładnie wykonane i dopasowane. Przy dużych nieckach wykonanie
dokładnego wykopu może być zbyt kłopotliwe i wtedy warto wykorzystać folię.
Beton – stosowany jest przede wszystkim do budowy basenów kąpielowych i konstruk-
cji zanurzonych w niecce, jak np. ściany w strefie kąpielowej stawu lub fundamenty ele-
mentów architektury ogrodowej. Beton to ciekawy materiał do tworzenia moderni-
stycznych obiektów wodnych, szczególnie w połączeniu ze stalą lub kamieniem. Można
go również pomalować na ciekawy kolor. Należy jednak pamiętać o tym, że sam beton,
nawet uszlachetniony, nie zapewnia dobrej hydroizolacji, dlatego trzeba go dodatkowo
uszczelnić.
Stal – może posłużyć do budowy foremnej niecki, przelewu lub obiektu architektury
wodnej. Stanowi estetyczny materiał pasujący do nowoczesnych aranżacji. Umożliwia
zaprojektowanie i wykonanie niecki poza miejscem montażu. Sprawdza się w budowie
niewielkich lub wieloczęściowych obiektów.
Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni
7
Maskowanie brzegów dotyczy wszystkich
rodzajów zbiorników wodnych. Ukrycie
folii, nieestetycznych krawędzi ścianek z
betonu lub z tworzyw sztucznych jest ko-
nieczne, gdyż mogą one oszpecać akwen.
Materiały dobiera się do stylu zbiornika i
ogrodu. Przy naturalistycznych założe-
niach wykorzystuje się materiały z naj-
bliższego otoczenia – żwir, piasek, kamie-
nie, drewno. Tworzy się z nich żwirowe
opaski, piaszczyste plaże, drewniane po-
mosty, utwardzone kamienne obrzeża itp. W maskowaniu naturalistycznych brzegów
nieoceniona jest niska roślinność. W nowoczesnych ogrodach i przy basenach kąpielo-
wych dobrze wyglądają geometryczne obrzeża wykonane na przykład z antypoślizgo-
wych płyt betonowych lub kamiennych, albo z ryflowanego drewna.
Podczas budowy zbiorników wodnych należy zabezpieczyć ich brzegi. Do umocnień
brzegów zbiorników naturalnych wykorzystuje się m.in. darń oraz inne rośliny, faszynę,
kamienie naturalne, kołki drewniane lub prefabrykaty betonowe. Roślinność przybrzeż-
na skutecznie stabilizuje i umacnia brzegi. Dobrym sposobem jest umocnienie ze świeżo
ściętych kołków wierzbowych, które ukorzeniając się, dają początek krzewom tworzą-
cym umocnienie. Faszynowanie polega na wbijaniu w odstępach 50–70 cm kołków i
przeplataniu między nimi gałęzi wiklinowych. Wysokość takiego umocnienia wynosi
zwykle 30–60 cm. Wadą tego sposobu jest jednak mała trwałość i niewielka szczelność.
Kamienie naturalne umacniające brzeg zbiornika wodnego należy układać na podsypce
żwirowej lub tłuczniowej w ten sposób, aby tworzyły wzajemny powiązany układ opie-
rający się masom gruntu tworzącym brzeg. Płaszczyzny wsporne bloków kamiennych
powinny mieć znaczny spadek w kierunku brzegu. Stabilizuje to układ kamieni przy
brzegu, a także utrudnia wypływanie gruntu przyległego do zbiornika. W celu zwiększe-
nia szczelności konieczne jest zasypanie szczelin od strony brzegu mieszanką żwirowo-
piaskową. Brzegi można również zabezpieczać palisadą drewnianą, która jest bardzo
dekoracyjna i pozwala utrzymać przy zbiorniku powierzchnię trawnikową.
Zaletą umocnień brzegów prefabrykatami betonowymi jest ich duża trwałość i szczel-
ność. Prefabrykaty umożliwiają też uzyskanie trwałej i równej linii brzegowej. Przed
rozpoczęciem ustawiania prefabrykatów należy wykonać wykop, którego szerokość
powinna odpowiadać szerokości stopy elementu, a głębokość powinna umożliwić rozło-
żenie 10–15 cm podsypki piaskowej. Trwałość położenia prefabrykatów zapewnia masa
ziemi dociskająca stopę do podłoża oraz wzajemne połączenie elementów zaprawą ce-
mentową. Brzeg jest pionową ścianą wystającą ponad lustro wody o 10–15 cm.
Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni
8
Konstrukcja wykonania umocnień brzegów zbiorników sztucznych powinna być szczel-
na i musi umożliwiać powiązanie z materiałem uszczelniającym dno. Dlatego ściany pio-
nowe winny mieć wysuniętą na 10–20 cm stopę fundamentową ułatwiającą powiązanie
z takim materiałem. Ściany zbiorników mogą być wykonane jako mury o różnych prze-
krojach – z kamieni naturalnych lub sztucznych łączonych zaprawą cementową, albo z
betonu układanego na miejscu w odpowiednio wykonanych deskowaniach. Ścianki, po-
dobnie jak inne konstrukcje betonowe, muszą być oddzielone szczelinami dylatacyjnymi,
w których układa się najczęściej specjalnie wykonane taśmy z elastycznych tworzyw
sztucznych. Powierzchnia ścianek tworzących brzeg zbiornika powinna być od strony
zbiornika możliwie gładka – łatwiej utrzymać wtedy czystość zbiornika. Najczęściej
ścianki zbiorników pokrywa się płytą wysuniętą w stosunku do pionowej płaszczyzny
ścianki o ok. 10 cm w kierunku zbiornika, przez co tworzy się charakterystyczny nawis.
W przypadku gdy poziom lustra wody może ulegać dużym wahaniom, najlepiej umac-
niać brzegi, brukując je, wykładając kamieniami, płytami lub kostkami betonowymi
umożliwiającymi zasiedlanie się w ich szczelinach roślinności.
Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni
9
2. Charakterystyka elementów towarzyszących zbiornikom wodnym: mostki,
kładki, poidełka
Drewniane czy betonowe mosty lub kładki nad wodą są zwykle przedłużeniem ścieżki.
Kiedy się na nie wejdzie, widać ogród z nowej, zupełnie innej perspektywy. Czasem po-
wstają po to, by skrócić drogę do dalszego fragmentu działki. Przede wszystkim jednak
buduje się je dlatego, że stanowią bardzo dekoracyjny element ogrodowej architektury –
o ile mają właściwe proporcje i estetyczny wygląd.
Podstawowe zasady tworzenia mostków i kładek
Mostek stawia się najczęściej w najwęższym i najpłytszym miejscu – ułatwia to po pro-
stu budowę i zapewnia większe bezpieczeństwo użytkownikom ogrodu. Mostek lub
kładka nie muszą być szersze niż prowadząca do nich ścieżka. Wystarczy, że mają 70–80
cm szerokości, chociaż wygodniejsze są te szerokie na 120 cm (typowy wymiar goto-
wych mostków). Długość mostka rzadko przekracza 2–3 m, więc nie jest potrzebne pod-
parcie filarem. Na brzegach natomiast konstrukcja musi zawsze opierać się na solidnych
fundamentach. Zamontowanie barierki z pewnością sprzyja poczuciu bezpieczeństwa,
ale decyzja o tym jest sprawą indywidualną. Na pewno warto ją mieć, jeśli mostek został
umieszczony wysoko nad wodą, jest wąski (ma 50–70 cm) lub częściowo zacieniony
(wówczas często nawierzchnia jest mokra, a przez to śliska). Wygodna i zapewniająca
bezpieczeństwo barierka powinna mieć 90–100 cm wysokości i być solidnie przymoco-
wana. Do jej wykonania stosuje się drewno, kamień, metal lub grube liny.
Materiały wykorzystywane do budowy mostków i kładek
 Drewno – najlepiej wybrać gatunek drewna, który jest trwały, wytrzymały na
obciążenia oraz odporny na działanie wody. Z występujących w Polsce gatunków
drzew nadają się do tego dąb, modrzew i robinia, a z egzotycznych bangkirai i la-
pacho. Bale i deski na mostek czy kładkę muszą być wykonane z drewna sezono-
wanego i ostruganego. Poza tym warto zadbać, by deski przeznaczone na na-
wierzchnię były ryflowane, czyli miały żłobienia zapobiegające poślizgowi. Po-
między deskami powinno się zostawić nieduże odstępy (10–15 mm), które umoż-
liwiają łatwy spływ wody z mostka. Deski należy mocować nierdzewnymi wkrę-
tami lub śrubami (nigdy gwoździami) o średnicy powyżej 5 mm i długości dosto-
sowanej do grubości łączonych elementów. Wcześniej trzeba ponawiercać dla
nich otwory w drewnie.
 Beton – mostki wykonane z betonu zbrojonego stalowymi prętami (żelbetu) ma-
ją formę płaskich lub łukowato wygiętych płyt o grubości 8–20 cm. Dla estetyki
wykańcza się je naturalnym kamieniem: otoczakami, kostką lub płytami.
Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni
10
Mostek z drewna
Najłatwiej i najtaniej wykonać jest przeprawę nad wodą, wykorzystując kilka prostych
belek. Jeśli mostek nie będzie szerszy niż 120 cm ani dłuższy niż 300 cm, wystarczą dwie
belki o przekroju 9×18 cm lub 10×20 cm. Do nich przymocowuje się deski o grubości
32–55 mm. Mostki zbudowane na łukowatych belkach bardziej przyciągają wzrok niż te
na poziomej konstrukcji. Do ich zbudowania potrzebne są wygięte dźwigary, które wy-
konuje się z prostych, krótkich odcinków belek (9×18 cm lub 10×20 cm) albo desek o
grubości 32–50 mm, które zestawia się tak, by powstał łuk. Poszczególne elementy skle-
ja się, łączy na wręby lub skręca śrubami.
Konstrukcja mostka, niezależnie czy z prostych, czy łukowatych belek, musi być oparta
na betonowych fundamentach. Buduje się je na brzegach poza uszczelnieniem zbiorni-
ka. Wykop pod fundamenty powinien
mieć głębokość 60 cm i szerokość 25–30
cm. Po dokładnym zagęszczeniu i wypo-
ziomowaniu podłoża w wykopie wlewamy
beton lub stawiamy słupek z betonowych
bloczków połączonych zaprawą. W beto-
nie albo w zaprawie między bloczkami
zatapiamy metalową kotwę z obejmą. Po
związaniu betonu w obejmie mocujemy
belkę, przykręcając ją długimi śrubami.
Jeśli wejście na mostek znajduje się na tym samym poziomie co ścieżka lub trawnik, ko-
nieczne jest umieszczenie belek konstrukcyjnych w podłożu. Aby wilgoć z gleby nie
wpłynęła niekorzystnie na ich trwałość, nie wolno drewnianych elementów przysypać
ziemią. Należy osłonić je folią kubełkową, a następnie wykonać dookoła opaskę ze żwiru.
Mostek z żelbetu
Zaprojektowanie każdego mostka z żelbetu wymaga wykonania obliczeń statycznych
przez inżyniera konstruktora. Wskazany jest także nadzór specjalisty podczas prac wy-
konawczych, które rozpoczyna się od wykonania wykopu pod fundamenty o min. głębo-
kości 60 cm i szerokości 25–30 cm. Do wykopu wlewamy beton (B20) i wstawiamy prę-
ty zbrojeniowe. Następnie buduje się szalunek z desek – poziomy lub w kształcie łuku.
Siatkę konstrukcyjną z metalowych prętów tworzy się, układając co 10 cm wzdłuż dłu-
giej osi mostka pręty nośne o średnicy 10 mm (jeśli zastosowano pręty grubsze – 12
mm, układa je się co 12 cm). Pręty rozdzielcze (o średnicy 6 mm) układa się w poprzek
mostka co 20 cm. Przed zalaniem siatki konstrukcyjnej betonem (B20) szalunek pole-
wamy wodą. Zewnętrzną powierzchnię betonowej nawierzchni zaciera się „na ostro”
Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni
11
albo pacą z ząbkami. Kiedy beton stężeje (po 2–3 dniach), wykańczamy mostek otocza-
kami, kostką lub płytami. Kamienie mocujemy, używając zaprawy wodo- i mrozoodpor-
nej. Jeżeli zdecydowano się na barierki z drewna, słupki przytwierdza się do podłoża
metalowymi kątownikami. Jeśli słupki mają być metalowe, należy umieścić je w plasti-
kowej rurze zatopionej w betonie.
Rysunek 5.1. Schemat budowy drewnianego mostka ogrodowego
Źródło: opracowanie własne wykonawcy na podstawie
http://www.budujemydom.pl/imgcache/images/9/7/2/c3JjPS9pbWFnZXMvOS83LzIvMTI4OTcyLTQ1M
C5qcGcmY3JvcHNjYWxlPTEmeD0wJnk9MCZ3PTM4MCZoPTI1NyZ3MT0zODAmaDE9MjU3_src62a72d293
058266785476479de282c07.jpg
Poidła dla ptaków
Poidełko dla ptaków może mieć różne formy, a odpowiednio dobrany kształt ucieszy nie
tylko ptaki, ale będzie też ozdobą ogrodu. Przykładem poidełka do nowoczesnego, mi-
nimalistycznego ogrodu jest projekt Evy Solo. Inspiracją do stworzenia tego naczynia był
kształt kropli uderzającej o taflę wody i tworzącej delikatne fale. Wykonano je z białej
glazurowanej ceramiki odpornej na różne warunki pogodowe. Naczynie, umieszczone na
stalowym pręcie, łatwo można zdjąć i umyć lub ponownie napełnić wodą
(http://static.e-ogrodek.pl/articles/6134_ogrodek-zdjecia_1_jpg_poidelko.jpg?1).
Istnieją również różne formy poideł z kamienia naturalnego
(http://ogrody.civ.pl/poidelka-dla-ptakow/).
Nawet jeśli nie zainwestujemy w tak eleganckie poidełko, warto pamiętać o ptakach w
gorące dni i wystawić do ogrodu płaskie naczynie napełnione wodą (może to być np.
niezbyt głęboka miska lub talerz). Do wykonania prostego poidełka wystarczy trochę
piasku i cementu. W ziemi wykopujemy dołek o wymiarach około 50x60 cm i głębokości
15–20 cm. Dołek wypełniamy zaprawą betonową o plastycznej konsystencji i po odpo-
wiednim ubiciu formujemy zagłębienie kielnią lub ręką. Misa musi być płytka i płaska,
aby ptaki łatwo mogły do niej wchodzić i się topić. Głębokość nie powinna przekraczać 5
Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni
12
cm. Poidełka dla ptaków można wykonać również w szalunku, w koszu, albo wykuć w
dużym polnym kamieniu naturalnym. Ptaki chętnie skorzystają z wody do picia i kąpieli.
Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni
13
3. Charakterystyka systemów nawadniania
Automatyczne nawadnianie terenów zieleni jest coraz bardziej popularne i wypiera tra-
dycyjną metodę ręcznego nawadniania przy użyciu gumowego węża ogrodowego. Od-
powiednie systemy nawadniające pozwalają na sprawne i przede wszystkim oszczędne
nawodnienie dużych obszarów: pól golfowych, boisk, terenów wokół firm i hoteli, tere-
nów zieleni miejskiej, jak również szklarni i upraw polowych.
Na wczesnym etapie projektowania automatycznego systemu nawadniania należy za-
planować, skąd będziemy pobierać wodę. Wybierając źródło poboru wody, należy wziąć
pod uwagę jedno z poniższych rozwiązań, analizując jego zalety i wady:
 wodociąg – jeżeli chcemy podlewać teren wodą z wodociągu, musimy liczyć się z
dodatkowymi kosztami; warto pomyśleć o założeniu oddzielnego licznika na wo-
dę z sieci wodociągowej wykorzystywaną do automatycznego podlewania terenu;
dzięki temu unikniemy opłaty za odprowadzenie zużytej wody do kanalizacji
ściekowej,
 studnia – możemy wybrać studnię wierconą zapewniającą dostęp do głęboko po-
łożonych żył wodnych, dzięki czemu uniezależniamy się od okresowych wahań
poziomu wody w przypadku wystąpienia suszy; jeśli woda ze studni nie będzie
przeznaczona do spożywania, nie będzie konieczne uzdatnianie wody,
 woda deszczowa – odzyskiwanie deszczówki to bardzo ekologiczne i ekono-
miczne rozwiązanie; gromadzona w specjalnym zbiorniku deszczówka doskonale
nadaje się do podlewania wszelkich terenów zieleni – jest napowietrzona i
ogrzana; ze zbiornika dostarcza się ją przez hydrofor; minusem jest konieczność
znalezienia miejsca na zbiornik,
 akwen naturalny – to najlepsze rozwiązanie, jeśli w pobliżu działki lub na jej te-
renie znajduje się jezioro, staw lub rzeka; również rośliny skorzystają na takim
rozwiązaniu, będąc podlewane napowietrzoną i ciepłą wodą, która zawiera dużo
mikroorganizmów i soli mineralnych; największym minusem przy pobieraniu
wody ze stawu jest dość kosztowna filtracja.
Typy nawodnień automatycznych
W zależności od wielkości terenu oraz jego ukształtowania możliwe są różne rozwiąza-
nia nawodnienia terenu. Prawidłowe dobranie odpowiednich elementów systemu na-
wadniania pozwoli równomiernie doprowadzić wodę do wszystkich roślin znajdujących
się na nawadnianym terenie. System nawadniania składa się z trzech podstawowych
elementów: instalacji rurowej, odbiorników wody, czyli zraszaczy, linii kroplujących
bądź kroplowników oraz z elementów sterujących.
Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni
14
Instalacja rurowa – ma za zadanie rozprowadzenie wody po terenie nawadnianym. W
jej skład wchodzą następujące urządzenia: studzienka i przewody. Studzienka rozdziel-
cza to skrzynka, z której rozchodzą się poszczególne sekcje, czyli przewody zakopane na
głębokości 30–40 cm. Do ich wykonania stosuje się elastyczne rury polietylenowe w
ciemnym kolorze, co zapobiega rozwijaniu się w nich glonów. Każdą sekcją steruje elek-
trozawór, który otwiera lub zamyka ją pod wpływem impulsu elektrycznego wysyłane-
go ze sterownika. Do studzienki doprowadza się przewód elektryczny – sterowniczy.
Odbiorniki dzielą się na: linie kroplujące, kroplowniki, mikrozraszacze oraz zraszacze
wynurzalne.
Linie kroplujące
Przy niewielkich terenach, takich jak małe trawniki czy rabaty przed budynkami, np.
urzędów lub hoteli, najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie linii kroplujących. Linie
kroplujące mogą być instalowane pod ziemią lub na jej powierzchni. System podziemny
jest bardzo oszczędny w zużycie wody, zapewniając jednocześnie równomierne jej do-
starczenie do korzeni roślin. Ułożenie przewodów pod ziemią eliminuje problem zale-
wania elewacji powstający przy stosowaniu tradycyjnych zraszaczy na zbyt małych po-
wierzchniach wokół budynków.
Naziemna linia kroplująca jest rozwiązaniem problemu dostarczania wody do miejsc, w
których niemożliwe jest wykonanie podziemnej instalacji nawadniającej, takich jak np.
starsze rabaty czy klomby. Linię naziemną układa się wokół każdej rośliny. Woda jest
dostarczana roślinom na poziomie korzeni, dzięki czemu nie ma niebezpieczeństwa po-
parzenia roślin podczas podlewania nawet w upalne dni.
Kroplowniki
W miejscach, w których rośliny rosną w różnych odstępach i zamontowanie naziemnej
linii kroplującej spowodowałoby zbędne straty wody, stosujemy nawadnianie kropel-
kowe. Kroplowniki lub zamgławiacze wyposażone są w kompensację ciśnienia, dzięki
czemu pierwszy i ostatni kroplownik dostarcza taką samą ilość wody. W przypadku róż-
nej wielkości roślin można zastosować kroplowniki z regulacją wypływu. Montaż linii
kroplujących zaleca się również w przypadku, gdy teren obfituje w delikatne rośliny,
które mogłyby ulec uszkodzeniu przy zastosowaniu zraszaczy wynurzalnych. Jest to
najbardziej oszczędny system nawadniania, który sprawdzać się będzie nawet tam,
gdzie jest zbyt małe ciśnienie wody.
Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni
15
Zraszacze wynurzalne
Jedną z najwygodniejszych form nawad-
niania trawnika jest zastosowanie zrasza-
czy wynurzalnych. Należy jednak pamię-
tać, że zastosowanie ich możliwe jest tylko
w przypadku uzyskania odpowiedniego
ciśnienia wody oraz odpowiedniej jej wy-
dajności. W celu podbicia ciśnienia wody
stosuje się specjalne hydrofory bezzbior-
nikowe.
W automatycznych systemach nawadnia-
jących występujące zraszacze wynurzalne
dzielimy na dwa rodzaje:
 zraszacze statyczne – przeznaczone do małych powierzchni; ich budowa jest wy-
jątkowo prosta, składają się one z tłoczka w obudowie oraz dyszy; prosta budowa
sprawia, że zraszacze statyczne są mało awaryjne,
 zraszacze turbinowe – przeznaczone są zarówno do małych, jak i dużych po-
wierzchni, ich specjalna konstrukcja umożliwia użycie przepływającej wody do
napędzania obracającej się głowicy, co powoduje wyrzucenie wody pod ciśnie-
niem; dodatkową zaletą jest to, że do pracy potrzebuje mniej wody niż zraszacze
statyczne; dzięki temu na jednej sekcji może być zamontowana większa ilość zra-
szaczy niż w przypadku zraszaczy statycznych; zraszacze wynurzalne najlepiej
sprawdzają się w przypadku rozległych terenów, takich jak pola golfowe czy boi-
ska sportowe.
Montowanie elementów
Różna wielkość wypływu wody ze zraszaczy eliminuje możliwość łączenia wszystkich
ich typów ze sobą na jednej linii oraz łączenia ich z liniami kroplującymi. Warto pamię-
tać, że urządzenia nawadniające należy tak zamontować, by odległości między nimi były
równe ich zasięgom i częściowo na siebie zachodziły, nie podlewały elewacji budynków
oraz tych roślin, które nie powinny być podlewane w ten sposób.
Prawidłowo zaprojektowaną i wykonaną sieć nawadniającą należy również przygoto-
wać do warunków zimowych. W czasie, gdy pojawiają się pierwsze przygruntowe przy-
mrozki, należy opróżnić sieć nawadniającą. Można to zrobić na dwa sposoby – pierw-
szym z nich jest wykorzystanie grawitacji, przy drugim zaś niezbędne będzie urządzenie,
które umożliwi przedmuchanie sprężonym powietrzem.
Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni
16
Rysunek 5.2. Schemat zamontowania systemu nawadniania
Źródło: opracowanie własne wykonawcy na podstawie
http://www.zielonyogrodek.pl/images/media2/1931Schowek-5.jpg
Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni
17
Bibliografia
Literatura obowiązkowa
Bartosiewicz A., Urządzanie i pielęgnacja terenów zieleni, WSiP, Warszawa 2004.
Literatura uzupełniająca
Gadomska E., Podstawy architektury krajobrazu, część III, Wydawnictwo Hortpress, War-
szawa 2011.
Kasińska L., Sieniawska-Kuras A., Architektura krajobrazu dla każdego, Wydawnictwo i
Handel Książkami „KaBe”, Krosno 2009.
Pokorski J., Siwiec A., Kształtowanie terenów zieleni, WSiP, Warszawa 1998.
Netografia
http://www.architekturakrajobrazu.info/abc-ogrodu/40/1988-automatyczne-systemy-
nawadniania-cz1-typy-nawodnie-automatycznych
http://ladnydom.pl/budowa/1,106601,6369672,Mostek_w_ogrodzie___oryginalna_deko
racja.html
http://muratordom.pl/ogrod/baseny-oczka-wodne/mostki-i-kladki-nad-
stawem,87_1618.html
http://ogrody.civ.pl/poidelka-dla-ptakow/
http://zbiorniki.szkoly.mazury.pl/poidelka-dla-ptakow.html
http://www.zielonyogrodek.pl/montaz-i-koszty-systemu-automatycznego-nawadniania
http://www.budujemydom.pl/imgcache/images/9/7/2/c3JjPS9pbWFnZXMvOS83LzIv
MTI4OTcyLTQ1MC5qcGcmY3JvcHNjYWxlPTEmeD0wJnk9MCZ3PTM4MCZoPTI1NyZ3M
T0zODAmaDE9MjU3_src62a72d293058266785476479de282c07.jpg

Weitere ähnliche Inhalte

Ähnlich wie 07 5.1 mbewtz_tresc

Pismo miłośników przyrody w sprawie zbiornika
Pismo miłośników przyrody w sprawie zbiornikaPismo miłośników przyrody w sprawie zbiornika
Pismo miłośników przyrody w sprawie zbiornikaTrojmiasto.pl
 
06 6.1 pproak_tresc
06 6.1 pproak_tresc06 6.1 pproak_tresc
06 6.1 pproak_trescEmotka
 
06 7.1 pproak_tresc
06 7.1 pproak_tresc06 7.1 pproak_tresc
06 7.1 pproak_trescEmotka
 
Ścieki jako podstawowa przyczyna degradacji ekosystemów wodnych
Ścieki jako podstawowa przyczyna degradacji ekosystemów wodnychŚcieki jako podstawowa przyczyna degradacji ekosystemów wodnych
Ścieki jako podstawowa przyczyna degradacji ekosystemów wodnychUniwersytet Otwarty AGH
 
Rg projekt prezentacja zalew
Rg projekt prezentacja zalewRg projekt prezentacja zalew
Rg projekt prezentacja zalewkkotlarczuk
 
05 2.1 pak_tresc
05 2.1 pak_tresc05 2.1 pak_tresc
05 2.1 pak_trescEmotka
 
05 3.1 pak_tresc
05 3.1 pak_tresc05 3.1 pak_tresc
05 3.1 pak_trescEmotka
 

Ähnlich wie 07 5.1 mbewtz_tresc (9)

Pismo miłośników przyrody w sprawie zbiornika
Pismo miłośników przyrody w sprawie zbiornikaPismo miłośników przyrody w sprawie zbiornika
Pismo miłośników przyrody w sprawie zbiornika
 
06 6.1 pproak_tresc
06 6.1 pproak_tresc06 6.1 pproak_tresc
06 6.1 pproak_tresc
 
06 7.1 pproak_tresc
06 7.1 pproak_tresc06 7.1 pproak_tresc
06 7.1 pproak_tresc
 
Dywany wsrod ulic KB
Dywany wsrod ulic KBDywany wsrod ulic KB
Dywany wsrod ulic KB
 
Ścieki jako podstawowa przyczyna degradacji ekosystemów wodnych
Ścieki jako podstawowa przyczyna degradacji ekosystemów wodnychŚcieki jako podstawowa przyczyna degradacji ekosystemów wodnych
Ścieki jako podstawowa przyczyna degradacji ekosystemów wodnych
 
Rg projekt prezentacja zalew
Rg projekt prezentacja zalewRg projekt prezentacja zalew
Rg projekt prezentacja zalew
 
05 2.1 pak_tresc
05 2.1 pak_tresc05 2.1 pak_tresc
05 2.1 pak_tresc
 
05 3.1 pak_tresc
05 3.1 pak_tresc05 3.1 pak_tresc
05 3.1 pak_tresc
 
Ujęcia wody
Ujęcia wodyUjęcia wody
Ujęcia wody
 

Mehr von Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe (20)

k1.pdf
k1.pdfk1.pdf
k1.pdf
 
t1.pdf
t1.pdft1.pdf
t1.pdf
 
Quiz3
Quiz3Quiz3
Quiz3
 
Quiz2
Quiz2Quiz2
Quiz2
 
Quiz 1
Quiz 1Quiz 1
Quiz 1
 
Pytania RODO do prezentacji
Pytania RODO do prezentacjiPytania RODO do prezentacji
Pytania RODO do prezentacji
 
Rodo prezentacja dla_pracownikow (1)
Rodo prezentacja dla_pracownikow (1)Rodo prezentacja dla_pracownikow (1)
Rodo prezentacja dla_pracownikow (1)
 
Rodo bezpieczenstwo _dla_pracownikow
Rodo bezpieczenstwo _dla_pracownikowRodo bezpieczenstwo _dla_pracownikow
Rodo bezpieczenstwo _dla_pracownikow
 
Rodo reakcja na_naruszenia
Rodo  reakcja na_naruszeniaRodo  reakcja na_naruszenia
Rodo reakcja na_naruszenia
 
Rodo podstawy przetwarzania_danych_ dla pracownikow
Rodo  podstawy przetwarzania_danych_ dla pracownikowRodo  podstawy przetwarzania_danych_ dla pracownikow
Rodo podstawy przetwarzania_danych_ dla pracownikow
 
4
44
4
 
3
33
3
 
2
2 2
2
 
1
11
1
 
6
66
6
 
5
55
5
 
4
44
4
 
3
33
3
 
2
22
2
 
1
11
1
 

07 5.1 mbewtz_tresc

  • 1. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie” Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni 1 Moduł V Układy wodne Wprowadzenie 1. Podział zbiorników wodnych 2. Charakterystyka elementów towarzyszących zbiornikom wodnym: mostki, kładki, poidełka 3. Charakterystyka systemów nawadniania Bibliografia
  • 2. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie” Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni 2 Wprowadzenie Woda w terenach zieleni od zawsze to- warzyszyła człowiekowi. Według Per- sów „kiedy wreszcie znajdziesz miejsce, gdzie rosną drzewa i płynie woda, na- zwiesz je ogrodem”. Woda stanowiła źródło życia, ale i prawdy. To jej symbo- liczne znaczenie powodowało, że od po- czątku istnienia ogrodów była jednym z głównych elementów zarówno wielkich założeń architektonicznych, jak i poje- dynczych domostw. Elementy wodne były nie tylko dekoracją, ale przede wszystkim wyznacznikiem układu założenia – na nich opierała się kompozycja większości ogrodów. W historycznych założeniach wodne ele- menty kompozycji podkreślały główne osie założenia (kanały), towarzyszyły układowi komunikacyjnemu, a zakończenia kanałów znajdowały się zawsze w ważnych miej- scach typu pawilon, pałac, brama. Fontan- ny i sadzawki znajdowały się zawsze w centrum, na skrzyżowaniach osi, w waż- nych punktach, podkreślając tym samym rangę obiektu. Znaczenie symboliczne miała również ro- ślinność wodna, która pojawiała się w wodach stojących – basenach i oczkach. Najczęściej występującą rośliną był kwiat lotosu. W ogrodach starożytnych często wykorzystywanym motywem dekoracyj- nym była Cibora papirusowata (papirus) – roślina wodolubna obecna wokół zbiorni- ków wodnych. Na przestrzeni wieków zmieniała się kon- cepcja założeń wodnych:
  • 3. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie” Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni 3  starożytność – woda traktowana była jako element symboliczny, kompozycyjny, miała zaspokoić pragnienie, dać ukojenie oraz nawadniać zieleń,  średniowiecze – woda użytkowana była do podlewania kwiatów, występowała jako element ozdobny we wnętrzach ogrodowych (wirydarz) w postaci studni, fontann, basenów,  renesans i barok – dzięki rozwojowi technologii hydraulicznych woda miała znaczenie przede wszystkim ozdobne, elementy wodne tworzyły jasną kompozy- cję; popularne stały się fosy oraz wyspy, stosowano również ozdobne baseny z rybami,  rokoko i romantyzm (XVIII i XIX w.) – przywiązywano wówczas wagę do linii brzegowej, próbowano uzyskać efekt malowniczości i naturalności, powrót fon- tann, ale też jezior z wyspami, wodospadami, kaskadami,  wiek XX – to rozwój stawów kąpielowych, a potem także małych form wodnych do ogródków – ogrody wodne, oczka wodne,  wiek XXI – założenia wodne to małe dzieła sztuki, często o prostych, surowych formach oszczędnie wykorzystujące roślinność, z elementami nowoczesnych rzeźb, z wykorzystaniem metalu, szkła, betonu, ale też drewna oraz egzotycznych roślin; obecnie odpowiedzią na małe formy wodne stają się coraz częściej aran- żowane naturalistyczne stawy kąpielowe. Woda jest jednym z najbardziej efektownych motywów ogrodowych. Wprowadza do ogrodu spokój, stwarza przyjazny mikroklimat, korzystny zarówno dla ludzi, jak i dla roślin. Do budowy urządzeń wodnych można zastosować wiele różnych materiałów. Liczy się tu zarówno kreatywność projektanta, jak i zasobność portfela oraz oczekiwania odbiorcy. Zastosować można również gotowe elementy dostępne w sklepach ogrodni- czych.
  • 4. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie” Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni 4 1. Podział zbiorników wodnych W kształtowaniu terenów zieleni woda przyjmuje różne formy. Rozróżnia się cieki (źró- dła, rzeki, strumienie), rozlewiska oraz zbiorniki wodne: naturalne, np. w postaci jezior, i sztuczne – takie jak stawy i baseny. Do sztucznych urządzeń wodnych należą również brodziki dla dzieci, wszelkiego rodzaju wodotryski, fontanny i kaskady. Cieki (rzeki, strumienie) – na cieki wy- korzystuje się naturalne lub sztuczne spadki terenu. Aby woda w korycie stru- mienia mogła płynąć, wystarczy nachyle- nie rzędu 3–5%, a więc na 10 m odcinka wystarczy różnica poziomów 30–50 cm. Spadek nie musi być jednakowy na całej długości. Największy powinien być tuż nad źródłem – tutaj można zaplanować kaskadę lub wodospad, wówczas stru- mień będzie przypominać górski potok. Natomiast w dolnym biegu nachylenie powinno się zmniejszać, żeby do ujścia woda płynęła powoli. Aby strumień wyglądał naturalnie, powi- nien być długi (min. 5 m) i kręty. Jego optymalna głębokość to 30 cm (łagodnie malejąca ku brzegom), a szerokość od 40 do 100 cm. Wyznaczając ją, należy pamiętać, że posa- dzone przy brzegach rośliny mogą spowodować dodatkowe zwężenie nurtu. Umiejętne skomponowanie trasy cieku i jego obudowy tworzy bardzo efektowne kompozycje. Ko- ryto strumienia należy starannie uszczelnić, do czego można użyć m.in. folii PVC, wykła- dziny z syntetycznego kauczuku EPDM (można ją ułożyć samodzielnie) albo siatkobeto- nu, bentonitu czy laminatu (w tej opcji najlepiej już skorzystać z usług specjalistycznej firmy). Strumień można też zbudować z dostępnych na rynku, gotowych, laminatowych elementów. Aby w sztucznym strumieniu popłynęła woda, niezbędna jest jednak odpo- wiedniej mocy pompa, która pobiera wodę z najniższego miejsca, a potem tłoczy ją wę- żem do źródła. Jeśli strumień ma mieć naturalny charakter, na brzegach najlepiej ułożyć kamienie. Dodadzą mu one naturalnego uroku, a przede wszystkim zamaskują materiał uszczelniający (na przykład folię czy laminat). Do tego celu najlepiej nadają się piaskow- ce, granity i bazalty. Nie należy natomiast stosować wapienia. Wypłukiwany z niego wapń nadaje wodzie zasadowy odczyn, co nie służy posadzonym w strumieniu roślinom.
  • 5. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie” Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni 5 Zbiorniki wodne (oczka wodne, jeziora, stawy, baseny, brodziki) – oczko wodne może być niezwykłą ozdobą ogrodu, jednak tylko wtedy, gdy zostało właściwie zapro- jektowane i wykonane, a w końcu jest systematycznie pielęgnowane. Przy wyborze miejsca w ogrodzie na oczko wodne należy pamiętać, aby nie było ono zbyt zacienione ani nie znajdowało się pod drzewami. Opadające liście z drzew będą zanieczyszczać wo- dę, a rozrastające się korzenie mogą uszkodzić folię lub formę oczka. Przy budowie sta- wu, basenu czy oczka wodnego trzeba pamiętać, że (zgodnie z prawem budowlanym) jeżeli powierzchnia wody zbiornika przekracza 30 m2, należy uzyskać pozwo- lenie na budowę. Jeżeli staw lub oczko jest mniejsze, wystarczy tylko budowę zgłosić. Dawniej zbiorniki wodne budo- wano tam, gdzie było stałe źródło wody, a grunt charakteryzował się nieprze- puszczalnością. Obecnie dzięki rozwinię- tej technologii możemy budować je nie- mal w każdym miejscu. O wyborze materiału decydują jego właściwości i zamierzony efekt. Przed wyborem ma- teriału warto więc poznać jego wady i zalety. Folia – stosowana jest najczęściej przy naturalnych nieckach o nieregularnym dnie, cza- sem także jako izolacja murowanych ścian zbiornika. Używa się jej także do izolowania elementów architektury ogrodowej i zielonych dachów. Wyróżniamy dwa typy folii.  Folia PCV – dzięki możliwości łączenia fragmentów folii zgrzewarką doskonale nadaje się ona do gładkiego izolowania murowanych ścian zbiorników i dużych obiektów architektonicznych. Sprawdza się także przy izolowaniu niecek wyko- panych w gruncie. Niezależnie od sposobu wykorzystania należy wybrać folię wysokiej jakości, przeznaczoną do danej funkcji izolacyjnej. Folie PCV są materia- łem dość delikatnym, narażonym na uszkodzenia mechaniczne, dlatego niezbęd- ne jest zabezpieczenie folii grubą warstwą geowłókniny, a czasem także wykona- nie podsypki piaskowej. Przy rozkładaniu folii należy zachować szczególną ostrożność, a podłoże oczyścić z wszystkich twardych i ostrych materiałów. Poza wrażliwością na uszkodzenia folia PCV posiada także inną wadę – z biegiem lat sztywnieje i staje się podatna na pęknięcia. Hydroizolacje słabej jakości mogą przepuszczać wodę już po kilku latach. Wybierając folię PCV do oczka wodnego, należy zwrócić uwagę na kilka jej cech: – odporność na działanie promieni UV i różnice temperatur, – odporność na działanie korzeni,
  • 6. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie” Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni 6 – bezpieczeństwo biologiczne, ponieważ folie powinny być neutralne dla śro- dowiska, – gwarancja producenta, – kolor, ponieważ najlepszy jest kolor czarny, gdyż hamuje parcie korzeni.  Folia EPDM – to gumowa folia idealna do tworzenia ogrodowych zbiorników wodnych od małych oczek po duże stawy. Dzięki swojej elastyczności doskonale dopasowuje się do dna zbiornika bez ryzyka rozerwania. Jest także bardzo wy- trzymała na uszkodzenia mechaniczne, dzięki czemu na oczyszczony wykop można ją kłaść bez geowłókniny. Poszczególne arkusze łączymy ze sobą przy pomocy specjalnych taśm klejących – połączenia te są niezwykle trwałe i szczel- ne. Dzięki tym cechom folią EPDM można izolować fundamenty, kaskady, stru- mienie, zielone dachy i wiele innych obiektów architektury. W odróżnieniu od foli PCV, EPDM nie traci swoich właściwości z wiekiem. Po wielu latach folię możemy zwinąć i wykorzystać w innym miejscu. Doskonale więc sprawdza się do tworze- nia okresowo używanych niecek, np. służących do nawadniania roślin. Folia EPDM jest odporna na warunki atmosferyczne i działanie promieniowania UV, jest także neutralna biologicznie i podlega recyklingowi. Przy wielu zaletach folia ta jest jednak dość droga. Laminat – do budowy małych zbiorników i oczek wodnych używa się czasem prefabry- kowanych niecek z laminatu. Przydają się one w sytuacjach, gdy chcemy zbudować ocz- ko wodne o twardych ścianach, nieulegające odkształceniom w grząskim gruncie. Do- skonale sprawdzają się także niecki z przykrywami służące jako rezerwuar wodny pod niewielkie fontanny. Nieckę z laminatu można polecić osobom chcącym samodzielnie stworzyć miniaturowe oczko wodne. Trzeba przy tym zaznaczyć, że podłoże pod nieckę musi być bardzo dokładnie wykonane i dopasowane. Przy dużych nieckach wykonanie dokładnego wykopu może być zbyt kłopotliwe i wtedy warto wykorzystać folię. Beton – stosowany jest przede wszystkim do budowy basenów kąpielowych i konstruk- cji zanurzonych w niecce, jak np. ściany w strefie kąpielowej stawu lub fundamenty ele- mentów architektury ogrodowej. Beton to ciekawy materiał do tworzenia moderni- stycznych obiektów wodnych, szczególnie w połączeniu ze stalą lub kamieniem. Można go również pomalować na ciekawy kolor. Należy jednak pamiętać o tym, że sam beton, nawet uszlachetniony, nie zapewnia dobrej hydroizolacji, dlatego trzeba go dodatkowo uszczelnić. Stal – może posłużyć do budowy foremnej niecki, przelewu lub obiektu architektury wodnej. Stanowi estetyczny materiał pasujący do nowoczesnych aranżacji. Umożliwia zaprojektowanie i wykonanie niecki poza miejscem montażu. Sprawdza się w budowie niewielkich lub wieloczęściowych obiektów.
  • 7. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie” Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni 7 Maskowanie brzegów dotyczy wszystkich rodzajów zbiorników wodnych. Ukrycie folii, nieestetycznych krawędzi ścianek z betonu lub z tworzyw sztucznych jest ko- nieczne, gdyż mogą one oszpecać akwen. Materiały dobiera się do stylu zbiornika i ogrodu. Przy naturalistycznych założe- niach wykorzystuje się materiały z naj- bliższego otoczenia – żwir, piasek, kamie- nie, drewno. Tworzy się z nich żwirowe opaski, piaszczyste plaże, drewniane po- mosty, utwardzone kamienne obrzeża itp. W maskowaniu naturalistycznych brzegów nieoceniona jest niska roślinność. W nowoczesnych ogrodach i przy basenach kąpielo- wych dobrze wyglądają geometryczne obrzeża wykonane na przykład z antypoślizgo- wych płyt betonowych lub kamiennych, albo z ryflowanego drewna. Podczas budowy zbiorników wodnych należy zabezpieczyć ich brzegi. Do umocnień brzegów zbiorników naturalnych wykorzystuje się m.in. darń oraz inne rośliny, faszynę, kamienie naturalne, kołki drewniane lub prefabrykaty betonowe. Roślinność przybrzeż- na skutecznie stabilizuje i umacnia brzegi. Dobrym sposobem jest umocnienie ze świeżo ściętych kołków wierzbowych, które ukorzeniając się, dają początek krzewom tworzą- cym umocnienie. Faszynowanie polega na wbijaniu w odstępach 50–70 cm kołków i przeplataniu między nimi gałęzi wiklinowych. Wysokość takiego umocnienia wynosi zwykle 30–60 cm. Wadą tego sposobu jest jednak mała trwałość i niewielka szczelność. Kamienie naturalne umacniające brzeg zbiornika wodnego należy układać na podsypce żwirowej lub tłuczniowej w ten sposób, aby tworzyły wzajemny powiązany układ opie- rający się masom gruntu tworzącym brzeg. Płaszczyzny wsporne bloków kamiennych powinny mieć znaczny spadek w kierunku brzegu. Stabilizuje to układ kamieni przy brzegu, a także utrudnia wypływanie gruntu przyległego do zbiornika. W celu zwiększe- nia szczelności konieczne jest zasypanie szczelin od strony brzegu mieszanką żwirowo- piaskową. Brzegi można również zabezpieczać palisadą drewnianą, która jest bardzo dekoracyjna i pozwala utrzymać przy zbiorniku powierzchnię trawnikową. Zaletą umocnień brzegów prefabrykatami betonowymi jest ich duża trwałość i szczel- ność. Prefabrykaty umożliwiają też uzyskanie trwałej i równej linii brzegowej. Przed rozpoczęciem ustawiania prefabrykatów należy wykonać wykop, którego szerokość powinna odpowiadać szerokości stopy elementu, a głębokość powinna umożliwić rozło- żenie 10–15 cm podsypki piaskowej. Trwałość położenia prefabrykatów zapewnia masa ziemi dociskająca stopę do podłoża oraz wzajemne połączenie elementów zaprawą ce- mentową. Brzeg jest pionową ścianą wystającą ponad lustro wody o 10–15 cm.
  • 8. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie” Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni 8 Konstrukcja wykonania umocnień brzegów zbiorników sztucznych powinna być szczel- na i musi umożliwiać powiązanie z materiałem uszczelniającym dno. Dlatego ściany pio- nowe winny mieć wysuniętą na 10–20 cm stopę fundamentową ułatwiającą powiązanie z takim materiałem. Ściany zbiorników mogą być wykonane jako mury o różnych prze- krojach – z kamieni naturalnych lub sztucznych łączonych zaprawą cementową, albo z betonu układanego na miejscu w odpowiednio wykonanych deskowaniach. Ścianki, po- dobnie jak inne konstrukcje betonowe, muszą być oddzielone szczelinami dylatacyjnymi, w których układa się najczęściej specjalnie wykonane taśmy z elastycznych tworzyw sztucznych. Powierzchnia ścianek tworzących brzeg zbiornika powinna być od strony zbiornika możliwie gładka – łatwiej utrzymać wtedy czystość zbiornika. Najczęściej ścianki zbiorników pokrywa się płytą wysuniętą w stosunku do pionowej płaszczyzny ścianki o ok. 10 cm w kierunku zbiornika, przez co tworzy się charakterystyczny nawis. W przypadku gdy poziom lustra wody może ulegać dużym wahaniom, najlepiej umac- niać brzegi, brukując je, wykładając kamieniami, płytami lub kostkami betonowymi umożliwiającymi zasiedlanie się w ich szczelinach roślinności.
  • 9. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie” Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni 9 2. Charakterystyka elementów towarzyszących zbiornikom wodnym: mostki, kładki, poidełka Drewniane czy betonowe mosty lub kładki nad wodą są zwykle przedłużeniem ścieżki. Kiedy się na nie wejdzie, widać ogród z nowej, zupełnie innej perspektywy. Czasem po- wstają po to, by skrócić drogę do dalszego fragmentu działki. Przede wszystkim jednak buduje się je dlatego, że stanowią bardzo dekoracyjny element ogrodowej architektury – o ile mają właściwe proporcje i estetyczny wygląd. Podstawowe zasady tworzenia mostków i kładek Mostek stawia się najczęściej w najwęższym i najpłytszym miejscu – ułatwia to po pro- stu budowę i zapewnia większe bezpieczeństwo użytkownikom ogrodu. Mostek lub kładka nie muszą być szersze niż prowadząca do nich ścieżka. Wystarczy, że mają 70–80 cm szerokości, chociaż wygodniejsze są te szerokie na 120 cm (typowy wymiar goto- wych mostków). Długość mostka rzadko przekracza 2–3 m, więc nie jest potrzebne pod- parcie filarem. Na brzegach natomiast konstrukcja musi zawsze opierać się na solidnych fundamentach. Zamontowanie barierki z pewnością sprzyja poczuciu bezpieczeństwa, ale decyzja o tym jest sprawą indywidualną. Na pewno warto ją mieć, jeśli mostek został umieszczony wysoko nad wodą, jest wąski (ma 50–70 cm) lub częściowo zacieniony (wówczas często nawierzchnia jest mokra, a przez to śliska). Wygodna i zapewniająca bezpieczeństwo barierka powinna mieć 90–100 cm wysokości i być solidnie przymoco- wana. Do jej wykonania stosuje się drewno, kamień, metal lub grube liny. Materiały wykorzystywane do budowy mostków i kładek  Drewno – najlepiej wybrać gatunek drewna, który jest trwały, wytrzymały na obciążenia oraz odporny na działanie wody. Z występujących w Polsce gatunków drzew nadają się do tego dąb, modrzew i robinia, a z egzotycznych bangkirai i la- pacho. Bale i deski na mostek czy kładkę muszą być wykonane z drewna sezono- wanego i ostruganego. Poza tym warto zadbać, by deski przeznaczone na na- wierzchnię były ryflowane, czyli miały żłobienia zapobiegające poślizgowi. Po- między deskami powinno się zostawić nieduże odstępy (10–15 mm), które umoż- liwiają łatwy spływ wody z mostka. Deski należy mocować nierdzewnymi wkrę- tami lub śrubami (nigdy gwoździami) o średnicy powyżej 5 mm i długości dosto- sowanej do grubości łączonych elementów. Wcześniej trzeba ponawiercać dla nich otwory w drewnie.  Beton – mostki wykonane z betonu zbrojonego stalowymi prętami (żelbetu) ma- ją formę płaskich lub łukowato wygiętych płyt o grubości 8–20 cm. Dla estetyki wykańcza się je naturalnym kamieniem: otoczakami, kostką lub płytami.
  • 10. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie” Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni 10 Mostek z drewna Najłatwiej i najtaniej wykonać jest przeprawę nad wodą, wykorzystując kilka prostych belek. Jeśli mostek nie będzie szerszy niż 120 cm ani dłuższy niż 300 cm, wystarczą dwie belki o przekroju 9×18 cm lub 10×20 cm. Do nich przymocowuje się deski o grubości 32–55 mm. Mostki zbudowane na łukowatych belkach bardziej przyciągają wzrok niż te na poziomej konstrukcji. Do ich zbudowania potrzebne są wygięte dźwigary, które wy- konuje się z prostych, krótkich odcinków belek (9×18 cm lub 10×20 cm) albo desek o grubości 32–50 mm, które zestawia się tak, by powstał łuk. Poszczególne elementy skle- ja się, łączy na wręby lub skręca śrubami. Konstrukcja mostka, niezależnie czy z prostych, czy łukowatych belek, musi być oparta na betonowych fundamentach. Buduje się je na brzegach poza uszczelnieniem zbiorni- ka. Wykop pod fundamenty powinien mieć głębokość 60 cm i szerokość 25–30 cm. Po dokładnym zagęszczeniu i wypo- ziomowaniu podłoża w wykopie wlewamy beton lub stawiamy słupek z betonowych bloczków połączonych zaprawą. W beto- nie albo w zaprawie między bloczkami zatapiamy metalową kotwę z obejmą. Po związaniu betonu w obejmie mocujemy belkę, przykręcając ją długimi śrubami. Jeśli wejście na mostek znajduje się na tym samym poziomie co ścieżka lub trawnik, ko- nieczne jest umieszczenie belek konstrukcyjnych w podłożu. Aby wilgoć z gleby nie wpłynęła niekorzystnie na ich trwałość, nie wolno drewnianych elementów przysypać ziemią. Należy osłonić je folią kubełkową, a następnie wykonać dookoła opaskę ze żwiru. Mostek z żelbetu Zaprojektowanie każdego mostka z żelbetu wymaga wykonania obliczeń statycznych przez inżyniera konstruktora. Wskazany jest także nadzór specjalisty podczas prac wy- konawczych, które rozpoczyna się od wykonania wykopu pod fundamenty o min. głębo- kości 60 cm i szerokości 25–30 cm. Do wykopu wlewamy beton (B20) i wstawiamy prę- ty zbrojeniowe. Następnie buduje się szalunek z desek – poziomy lub w kształcie łuku. Siatkę konstrukcyjną z metalowych prętów tworzy się, układając co 10 cm wzdłuż dłu- giej osi mostka pręty nośne o średnicy 10 mm (jeśli zastosowano pręty grubsze – 12 mm, układa je się co 12 cm). Pręty rozdzielcze (o średnicy 6 mm) układa się w poprzek mostka co 20 cm. Przed zalaniem siatki konstrukcyjnej betonem (B20) szalunek pole- wamy wodą. Zewnętrzną powierzchnię betonowej nawierzchni zaciera się „na ostro”
  • 11. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie” Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni 11 albo pacą z ząbkami. Kiedy beton stężeje (po 2–3 dniach), wykańczamy mostek otocza- kami, kostką lub płytami. Kamienie mocujemy, używając zaprawy wodo- i mrozoodpor- nej. Jeżeli zdecydowano się na barierki z drewna, słupki przytwierdza się do podłoża metalowymi kątownikami. Jeśli słupki mają być metalowe, należy umieścić je w plasti- kowej rurze zatopionej w betonie. Rysunek 5.1. Schemat budowy drewnianego mostka ogrodowego Źródło: opracowanie własne wykonawcy na podstawie http://www.budujemydom.pl/imgcache/images/9/7/2/c3JjPS9pbWFnZXMvOS83LzIvMTI4OTcyLTQ1M C5qcGcmY3JvcHNjYWxlPTEmeD0wJnk9MCZ3PTM4MCZoPTI1NyZ3MT0zODAmaDE9MjU3_src62a72d293 058266785476479de282c07.jpg Poidła dla ptaków Poidełko dla ptaków może mieć różne formy, a odpowiednio dobrany kształt ucieszy nie tylko ptaki, ale będzie też ozdobą ogrodu. Przykładem poidełka do nowoczesnego, mi- nimalistycznego ogrodu jest projekt Evy Solo. Inspiracją do stworzenia tego naczynia był kształt kropli uderzającej o taflę wody i tworzącej delikatne fale. Wykonano je z białej glazurowanej ceramiki odpornej na różne warunki pogodowe. Naczynie, umieszczone na stalowym pręcie, łatwo można zdjąć i umyć lub ponownie napełnić wodą (http://static.e-ogrodek.pl/articles/6134_ogrodek-zdjecia_1_jpg_poidelko.jpg?1). Istnieją również różne formy poideł z kamienia naturalnego (http://ogrody.civ.pl/poidelka-dla-ptakow/). Nawet jeśli nie zainwestujemy w tak eleganckie poidełko, warto pamiętać o ptakach w gorące dni i wystawić do ogrodu płaskie naczynie napełnione wodą (może to być np. niezbyt głęboka miska lub talerz). Do wykonania prostego poidełka wystarczy trochę piasku i cementu. W ziemi wykopujemy dołek o wymiarach około 50x60 cm i głębokości 15–20 cm. Dołek wypełniamy zaprawą betonową o plastycznej konsystencji i po odpo- wiednim ubiciu formujemy zagłębienie kielnią lub ręką. Misa musi być płytka i płaska, aby ptaki łatwo mogły do niej wchodzić i się topić. Głębokość nie powinna przekraczać 5
  • 12. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie” Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni 12 cm. Poidełka dla ptaków można wykonać również w szalunku, w koszu, albo wykuć w dużym polnym kamieniu naturalnym. Ptaki chętnie skorzystają z wody do picia i kąpieli.
  • 13. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie” Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni 13 3. Charakterystyka systemów nawadniania Automatyczne nawadnianie terenów zieleni jest coraz bardziej popularne i wypiera tra- dycyjną metodę ręcznego nawadniania przy użyciu gumowego węża ogrodowego. Od- powiednie systemy nawadniające pozwalają na sprawne i przede wszystkim oszczędne nawodnienie dużych obszarów: pól golfowych, boisk, terenów wokół firm i hoteli, tere- nów zieleni miejskiej, jak również szklarni i upraw polowych. Na wczesnym etapie projektowania automatycznego systemu nawadniania należy za- planować, skąd będziemy pobierać wodę. Wybierając źródło poboru wody, należy wziąć pod uwagę jedno z poniższych rozwiązań, analizując jego zalety i wady:  wodociąg – jeżeli chcemy podlewać teren wodą z wodociągu, musimy liczyć się z dodatkowymi kosztami; warto pomyśleć o założeniu oddzielnego licznika na wo- dę z sieci wodociągowej wykorzystywaną do automatycznego podlewania terenu; dzięki temu unikniemy opłaty za odprowadzenie zużytej wody do kanalizacji ściekowej,  studnia – możemy wybrać studnię wierconą zapewniającą dostęp do głęboko po- łożonych żył wodnych, dzięki czemu uniezależniamy się od okresowych wahań poziomu wody w przypadku wystąpienia suszy; jeśli woda ze studni nie będzie przeznaczona do spożywania, nie będzie konieczne uzdatnianie wody,  woda deszczowa – odzyskiwanie deszczówki to bardzo ekologiczne i ekono- miczne rozwiązanie; gromadzona w specjalnym zbiorniku deszczówka doskonale nadaje się do podlewania wszelkich terenów zieleni – jest napowietrzona i ogrzana; ze zbiornika dostarcza się ją przez hydrofor; minusem jest konieczność znalezienia miejsca na zbiornik,  akwen naturalny – to najlepsze rozwiązanie, jeśli w pobliżu działki lub na jej te- renie znajduje się jezioro, staw lub rzeka; również rośliny skorzystają na takim rozwiązaniu, będąc podlewane napowietrzoną i ciepłą wodą, która zawiera dużo mikroorganizmów i soli mineralnych; największym minusem przy pobieraniu wody ze stawu jest dość kosztowna filtracja. Typy nawodnień automatycznych W zależności od wielkości terenu oraz jego ukształtowania możliwe są różne rozwiąza- nia nawodnienia terenu. Prawidłowe dobranie odpowiednich elementów systemu na- wadniania pozwoli równomiernie doprowadzić wodę do wszystkich roślin znajdujących się na nawadnianym terenie. System nawadniania składa się z trzech podstawowych elementów: instalacji rurowej, odbiorników wody, czyli zraszaczy, linii kroplujących bądź kroplowników oraz z elementów sterujących.
  • 14. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie” Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni 14 Instalacja rurowa – ma za zadanie rozprowadzenie wody po terenie nawadnianym. W jej skład wchodzą następujące urządzenia: studzienka i przewody. Studzienka rozdziel- cza to skrzynka, z której rozchodzą się poszczególne sekcje, czyli przewody zakopane na głębokości 30–40 cm. Do ich wykonania stosuje się elastyczne rury polietylenowe w ciemnym kolorze, co zapobiega rozwijaniu się w nich glonów. Każdą sekcją steruje elek- trozawór, który otwiera lub zamyka ją pod wpływem impulsu elektrycznego wysyłane- go ze sterownika. Do studzienki doprowadza się przewód elektryczny – sterowniczy. Odbiorniki dzielą się na: linie kroplujące, kroplowniki, mikrozraszacze oraz zraszacze wynurzalne. Linie kroplujące Przy niewielkich terenach, takich jak małe trawniki czy rabaty przed budynkami, np. urzędów lub hoteli, najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie linii kroplujących. Linie kroplujące mogą być instalowane pod ziemią lub na jej powierzchni. System podziemny jest bardzo oszczędny w zużycie wody, zapewniając jednocześnie równomierne jej do- starczenie do korzeni roślin. Ułożenie przewodów pod ziemią eliminuje problem zale- wania elewacji powstający przy stosowaniu tradycyjnych zraszaczy na zbyt małych po- wierzchniach wokół budynków. Naziemna linia kroplująca jest rozwiązaniem problemu dostarczania wody do miejsc, w których niemożliwe jest wykonanie podziemnej instalacji nawadniającej, takich jak np. starsze rabaty czy klomby. Linię naziemną układa się wokół każdej rośliny. Woda jest dostarczana roślinom na poziomie korzeni, dzięki czemu nie ma niebezpieczeństwa po- parzenia roślin podczas podlewania nawet w upalne dni. Kroplowniki W miejscach, w których rośliny rosną w różnych odstępach i zamontowanie naziemnej linii kroplującej spowodowałoby zbędne straty wody, stosujemy nawadnianie kropel- kowe. Kroplowniki lub zamgławiacze wyposażone są w kompensację ciśnienia, dzięki czemu pierwszy i ostatni kroplownik dostarcza taką samą ilość wody. W przypadku róż- nej wielkości roślin można zastosować kroplowniki z regulacją wypływu. Montaż linii kroplujących zaleca się również w przypadku, gdy teren obfituje w delikatne rośliny, które mogłyby ulec uszkodzeniu przy zastosowaniu zraszaczy wynurzalnych. Jest to najbardziej oszczędny system nawadniania, który sprawdzać się będzie nawet tam, gdzie jest zbyt małe ciśnienie wody.
  • 15. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie” Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni 15 Zraszacze wynurzalne Jedną z najwygodniejszych form nawad- niania trawnika jest zastosowanie zrasza- czy wynurzalnych. Należy jednak pamię- tać, że zastosowanie ich możliwe jest tylko w przypadku uzyskania odpowiedniego ciśnienia wody oraz odpowiedniej jej wy- dajności. W celu podbicia ciśnienia wody stosuje się specjalne hydrofory bezzbior- nikowe. W automatycznych systemach nawadnia- jących występujące zraszacze wynurzalne dzielimy na dwa rodzaje:  zraszacze statyczne – przeznaczone do małych powierzchni; ich budowa jest wy- jątkowo prosta, składają się one z tłoczka w obudowie oraz dyszy; prosta budowa sprawia, że zraszacze statyczne są mało awaryjne,  zraszacze turbinowe – przeznaczone są zarówno do małych, jak i dużych po- wierzchni, ich specjalna konstrukcja umożliwia użycie przepływającej wody do napędzania obracającej się głowicy, co powoduje wyrzucenie wody pod ciśnie- niem; dodatkową zaletą jest to, że do pracy potrzebuje mniej wody niż zraszacze statyczne; dzięki temu na jednej sekcji może być zamontowana większa ilość zra- szaczy niż w przypadku zraszaczy statycznych; zraszacze wynurzalne najlepiej sprawdzają się w przypadku rozległych terenów, takich jak pola golfowe czy boi- ska sportowe. Montowanie elementów Różna wielkość wypływu wody ze zraszaczy eliminuje możliwość łączenia wszystkich ich typów ze sobą na jednej linii oraz łączenia ich z liniami kroplującymi. Warto pamię- tać, że urządzenia nawadniające należy tak zamontować, by odległości między nimi były równe ich zasięgom i częściowo na siebie zachodziły, nie podlewały elewacji budynków oraz tych roślin, które nie powinny być podlewane w ten sposób. Prawidłowo zaprojektowaną i wykonaną sieć nawadniającą należy również przygoto- wać do warunków zimowych. W czasie, gdy pojawiają się pierwsze przygruntowe przy- mrozki, należy opróżnić sieć nawadniającą. Można to zrobić na dwa sposoby – pierw- szym z nich jest wykorzystanie grawitacji, przy drugim zaś niezbędne będzie urządzenie, które umożliwi przedmuchanie sprężonym powietrzem.
  • 16. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie” Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni 16 Rysunek 5.2. Schemat zamontowania systemu nawadniania Źródło: opracowanie własne wykonawcy na podstawie http://www.zielonyogrodek.pl/images/media2/1931Schowek-5.jpg
  • 17. Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie” Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Materiały budowlane i elementy wyposażenia terenów zieleni 17 Bibliografia Literatura obowiązkowa Bartosiewicz A., Urządzanie i pielęgnacja terenów zieleni, WSiP, Warszawa 2004. Literatura uzupełniająca Gadomska E., Podstawy architektury krajobrazu, część III, Wydawnictwo Hortpress, War- szawa 2011. Kasińska L., Sieniawska-Kuras A., Architektura krajobrazu dla każdego, Wydawnictwo i Handel Książkami „KaBe”, Krosno 2009. Pokorski J., Siwiec A., Kształtowanie terenów zieleni, WSiP, Warszawa 1998. Netografia http://www.architekturakrajobrazu.info/abc-ogrodu/40/1988-automatyczne-systemy- nawadniania-cz1-typy-nawodnie-automatycznych http://ladnydom.pl/budowa/1,106601,6369672,Mostek_w_ogrodzie___oryginalna_deko racja.html http://muratordom.pl/ogrod/baseny-oczka-wodne/mostki-i-kladki-nad- stawem,87_1618.html http://ogrody.civ.pl/poidelka-dla-ptakow/ http://zbiorniki.szkoly.mazury.pl/poidelka-dla-ptakow.html http://www.zielonyogrodek.pl/montaz-i-koszty-systemu-automatycznego-nawadniania http://www.budujemydom.pl/imgcache/images/9/7/2/c3JjPS9pbWFnZXMvOS83LzIv MTI4OTcyLTQ1MC5qcGcmY3JvcHNjYWxlPTEmeD0wJnk9MCZ3PTM4MCZoPTI1NyZ3M T0zODAmaDE9MjU3_src62a72d293058266785476479de282c07.jpg