1. LỜI NÓI ĐẦU
Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một trong những loại hình bảo hiểm ra
đời sớm ở nước ta. Đây là một loại hình bảo hiểm đặc biệt, nó ít mang tính
chất kinh doanh thương mại mà chủ yếu là tính nhân dạo và nhân văn cao
cả.
Kể từ khi ra đời đến nay, nó đã góp phần làm ổn định đời sống cho cán
bộ công nhân viên chức Nhà nước, quân nhân, những người lao động làm
việc trong các thành phần kinh tế của đất nước; ổn định chính trị – xã hội,
thúc đẩy quá trình xây dựng, phát triển và bảo vệ tổ quốc.
Hiện nay, được sự quan tâm của Nhà nước mà chính sách BHXH ngày
càng được thực hiện tốt và hiệu quả hơn với các đối tượng tham gia nói
trên. Để việc thực hiện BHXH tồn tại và phát huy được tác dụng của nó
cần phải có một quỹ BHXH và quỹ đó phải hoạt động đúng mục đích tức là
cơ quan BHXH phải thực hiện tốt công tác thu – chi quỹ BHXH.
Qua thời gian thực tập tại phòng BHXH huyện Giao Thuỷ em thấy
BHXH huyện Giao Thuỷ đã đạt được những kết quả thiết thực về hoạt
động thu – chi quỹ BHXH như: Chi đúng người, đúng đối tượng, kịp thời;
thu quỹ BHXH ngày càng tăng v.v…Tuy nhiên bên cạnh dó vẫn còn một
số tồn tại nhất định như: Thu BHXH chưa dứt điểm, số nợ đọng vẫn còn,
một vài cơ sở còn trốn nộp BHXH làm cho hoạt động quỹ BHXH tại phòng
BHXH huyện Giao Thuỷ chưa đạt được kết quả cao, tăng gánh nặng cho
ngân sách nhà nước. Nhận thức được tầm quan trọng của công tác quản lý
thu – chi quỹ BHXH như vậy, em đã chọn đề tài : “Thực trạng thu - chi
quỹ BHXH tại phòng BHXH huyện Giao Thuỷ (Nam Định)” với mong
1

2. muốn được góp phần nhỏ bé của mình nhằm hoàn thiện công tác quản lý
thu – chi quỹ BHXH tại phòng BHXH huyện Giao Thuỷ nói riêng và trong
hệ thống BHXH Việt Nam nói chung.
Trong quá trình hoàn thành chuyên đề, do thời gian và nhận thức còn
nhiều hạn chế nên không thể tránh khỏi những thiếu sót. Em rất mong được
sự chỉ bảo của các thầy cô giáo. Qua đây em xin gửi lời cảm ơn tới thầy
giáo PGS.TS Hồ Sĩ Sà đã tận tình giúp đỡ em hoàn thành chuyên đề này.
Hà Nội ngày 15 tháng 4 năm 2004
Sinh viên: Trần Văn Phác
2

3. CHƯƠNG I
TỔNG QUAN VỀ BHXH VÀ QUỸ BHXH
I. SỰ CẦN THIẾT PHẢI CÓ BHXH
1 – Sự ra đời của BHXH
Nền sản xuất hàng hoá càng phát triển thì vấn đề thuê mướn nhân
công diễn ra càng phổ biến, mâu thuẫn giữa chủ và thợ ngày càng gia tăng.
Đặc biệt khi người lao động không may gặp rủi ro, sự cố như: ốm đau,
bệnh tật, tai nạn lao động, mất việc làm…phải nghỉ việc. Khi rơi vào
những trường hợp này, các nhu cầu cần thiết không những không mất đi
mà còn tăng lên, thậm chí còn phát sinh ra nhiều nhu cầu mới như: cần
được khám chữa bệnh, điều trị khi ốm đau; cần người nuôi dưỡng, chăm
sóc khi gặp tai nạn, thương tật… Tổng thời gian nghỉ việc người chủ
không trả lương, làm cho người lao động càng gặp nhiều khó khăn hơn và
không yên tâm làm việc. Vì vậy, lúc đầu người chủ chỉ cam kết trả công
lao động nhưng sau đó đã phải cam kết cả việc bảo đảm cho người lao
động có một số thu nhập nhất định để họ trang trải khi không may gặp
những khó khăn đó.
Trong thực tế, nhiều khi các rủi ro trên không xẩy ra và người chủ
không phải chi ra đồng nào nhưng cũng có khi xảy ra dồn dập, buộc họ
phải bỏ ra một khoản tiền rất lớn mà họ không muốn. Do đó mâu thuẫn
chủ thợ càng trở nên vô cùng gay gắt. Khi những mâu thuẫn này kéo dài
Nhà nước phải đứng ra can thiệp bằng cách: buộc giới chủ phải có trách
nhiệm hơn đối với người lao động mà mình sử dụng, thể hiện ở việc phải
trích ra một phần thu nhập của mình để hình thành quỹ. Sau đó dùng
nguồn quỹ này để trợ cấp cho người lao động và gia đình họ, khi người lao
động không may gặp những rủi ro và sự cố bất ngờ. Đồng thời Nhà nước
3

4. đứng ra bảo trợ cho quỹ. Bằng cách đó cả chủ và thợ đều thấy mình có lợi
và tự giác thực hiện, cuộc sống của người lao động được đảm bảo.Người
chủ được bảo vệ việc sản xuất kinh doanh diễn ra bình thường, tránh được
những xáo trộn không cần thiết.
Mối quan hệ ba bên nêu trên được thế giới quan niệm là BHXH cho
người lao động. Như vậy BHXH là một chế độ pháp định bảo vệ người lao
động, bằng cách thông qua việc tập trung nguồn tài chính được huy động
từ sự đóng góp của người lao động, người sử dụng lao động (nếu có), sự tài
trợ của Nhà nước nhằm trợ cấp vật chất cho người được bảo hiểm và gia
đình họ trong trường hợp bị giảm hoặc mất thu nhập do gặp các rủi ro ốm
đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động theo
quy định của pháp luật hoặc tử vong…
2 - Sự cần thiết phải có hệ thống BHXH
Trong cuộc sống cũng như trong các hoạt động sản xuất hàng ngày,
mặc dù không muốn nhưng người lao động không thể tránh khỏi hết những
rủi ro bất ngờ xảy ra như: ốm đau; bệnh tật, tai nạn lao động, bệnh nghề
nghiệp…Tất cả những nguyên nhân đó xảy ra đều ít nhiều làm ảnh hưởng
đến đời sống vật chất và tinh thần cho bản thân cũng như gia đình; người
thân của họ.
Muốn khắc phục được khó khăn do các rủi ro nêu trên gây ra, người
lao động cần phải được sự bảo trợ của tập thể số đông. Đặc biệt để người
lao động yên tâm tham gia sản xuất tạo điều kiện phát triển kinh tế đất
nước thì nhà nước cần phải can thiệp vào nhằm làm giảm bớt những khó
khăn cho người lao động trong các trường hợp: ốm đau, thai sản, tai nạn
lao động – bệnh nghề nghiệp, chết, mất việc làm khi về già…Từ đó BHXH
4

5. được ra đời như một tất yếu khách quan khi mà mọi thành viên trong xã hội
đều cảm thấy cần phải tham gia hệ thống BHXH này.
II . VAI TRÒ VÀ NHỮNG NGUYÊN TẮC CỦA BHXH
1 – Vai trò của BHXH
1.1) Đối với người lao động
Trong giai đoạn hiện nay khi đất nước đang ngày càng hoàn thiện quá
trình công nghiệp hoá- hiện đại hoá thì những "rủi ro" như ốm đau, tai nạn
lao động- bệnh nghề nghiệp, thai sản, mất việc làm…lại diễn ra một cách
thường xuyên và ngày càng phổ biến hơn, phức tạp hơn. Khi những rủi ro
này xảy ra sẽ gây khó khăn cho người lao động vế cả vật chất lẫn tinh thần,
ảnh hưởng không tốt cho cả cộng đồng.
Với tư cách là một trong những chính sách kinh tế xã hội của Nhà
nước, BHXH sẽ góp phần trợ giúp cho cá nhân những người lao động gặp
phải rủi ro, bất hạnh bằng cách tạo ra cho họ những thu nhập thay thế,
những điều kiện lao động thuận lợi…giúp họ ổn định cuộc sống, yên tâm
công tác, tạo cho họ một niềm tin vào tương lai. Từ đó góp phần quan
trọng vào việc tăng năng suất lao động cũng như chất lượng công việc cho
xí nghiệp nói riêng và cho toàn xã hội nó chung.
1.2) Đối với người sử dụng lao động
Để có được sản phẩm phục vụ cho cuộc sống của con người và sự phát
triển của xã hội thì cần phải có người tạo ra sản phẩm và nhờ vào quá trình
lao động sản xuất để tạo ra sản phẩm cần thiết cho con người, cho xã hội.
Những người biết vận dụng sức lao động để sản xuất ra sản phẩm, đó chính
là những người chủ sử dụng lao động. Muốn cho hoạt động sản xuất kinh
doanh được đảm bảo thì người chủ phải tạo được mối quan hệ tốt với
người lao động, giải quyết những vấn đề thuộc phạm vi trách nhiệm của
mình đối với người lao động thật tốt để họ yên tâm lao động sản xuất và có
5

6. niềm tin vào cuộc sống từ đó họ lao động sản xuất hăng hái hơn, tạo ra
nhiều sản phẩm tốt hơn làm cho quá trình sản xuát kinh doanh của người
chủ sử dụng lao động hoạt động đạt kết quả cao. Muốn vậy người chủ sử
dụng lao động phải tham gia đóng BHXH cho những người lao động của
mình để có thể đảm bảo những khoản chi trả cần thiết, kịp thời đến người
lao động khi họ gặp những rủi ro bất chắc. Việc tham gia đóng góp BHXH
cho người lao động của người chủ sử dụng lao động là góp vào quá trình
hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp ngày càng phát triển hơn,
nâng cao năng suất, hiệu quả lao động sản xuất của doanh nghiệp cũng như
nâng cao thu nhập cho người lao động và góp vào việc phát triển nền kinh
tế của đất nước.
1.3) Đối với xã hội
Thứ nhất, cần phải khẳng định rằng hoạt động BHXH là một hoạt
động dịch vụ, cơ quan BHXH là một “doanh nghiệp” sản xuất ra những
dịch vụ “ bảo hiểm” cho người lao động, một loại dịch vụ mà bất cứ ai
cũng cần đến (không phải chỉ cán bộ, công nhân viên chức mới cần). Nếu
các doanh nghiệp này càng sản xuất ra nhiều loại bảo hiểm (đáp ứng đa
dạng các nhu cầu) thì giá trị của những sản phẩm dịch vụ này cũng được
tính trực tiếp vào tổng sản phẩm xã hội.
Thứ hai, với tư cách là một trong những chính sách kinh tế xã hội của
Nhà nước, BHXH sẽ “ bảo hiểm” cho người lao động, hoạt động BHXH sẽ
giải quyết những “ trục trặc”, “ rủi ro” xảy ra đối với những người lao
động, góp phần tích cực của mình vào việc phục hồi năng lực làm việc, khả
năng sáng tạo của sức lao động. Sự góp phần này tác động trực tiếp đến
việc nâng cao năng suất lao động cá nhân, đồng thời góp phần tích cực của
mình vào việc nâng cao năng suất lao động xã hội. Với sự trợ giúp của
người lao động khi gặp phải rủi ro bằng cách tạo ra thu nhập thay thế thì
6

7. BHXH đã gián tiếp tác động đến chính sách tiêu dùng quốc gia làm tăng sự
tiêu dùng cho xã hội.
Thứ ba, với tư cách là một quỹ tiền tệ tập trung, BHXH tác động mạnh
mẽ tới hệ thống tài chính ngân sách Nhà nước, tới hệ thống tín dụng tiền tệ
ngân hàng. Chính vì vậy, đặt ra một yêu cầu cho quỹ BHXH phải tự bảo
tồn và phát triển quỹ bằng nhiều hình thức khác nhau, trong đó có hình
thức đầu tư phát triển phần “ nhàn rỗi” của quỹ. Phần này có tác động
không nhỏ tới sự phát triển đất nước, góp phần tạo ra những cơ sở sản xuất
kinh doanh mới, việc làm mới góp phần quan trọng trong việc tạo ra việc
làm cho người lao đông. Từ đó góp phần giải quyết tình trạng thất nghiệp
của đất nước, góp phần tăng thu nhập cá nhân cho người lao động nói riêng
và tăng tổng sản phẩm quốc nội cũng như tổng sản phẩm quốc dân nói
chung.
Thứ tư, BHXH góp phần vào việc thực hiện công bằng xã hội, là công
cụ phân phối lại thu nhập giữa những nguời tham gia BHXH. Sự phân phối
lại thu nhập này được tiến hành thông qua hai cách: Phân phối lại theo
chiều ngang giữa người khoẻ và người già, người đang làm việc với người
đã nghỉ hưu, người trẻ tuổi với người lớn tuổi, giữa nam với nữ, người
đang hưởng trợ cấp với người chưa hưởng trợ cấp; phân phối lại theo
chiều ngang là mục tiêu quan trọng của chính sách kinh tế xã hội, giữa
những người có thu nhập cao và người có thu nhập thấp. BHXH không bao
hàm ý phân phối bình quân, cũng không hàm ý lấy của người giàu chia cho
người nghèo một cách võ đoán. Ý tưởng của BHXH nhiễu điều phủ lấy giá
gương, là đoàn kết tương trợ, phát huy tính tự thân, sống hoà nhập có tình
có nghĩa giữa các nhóm, các giới bạn trong cùng cộng đồng với nhau mà
vốn là tiềm lực của dân tộc ta đã được lịch sử chứng minh.
7

8. 2 – Những nguyên tắc của BHXH
2.1) Mọi ngưòi lao động trong mọi trường hợp bị giảm hoặc mất khả
năng lao động hoặc mất việc làm đều có quyền được BHXH .
Quyền đựơc BHXH của người lao động là một trong những biểu hiện
cụ thể của quyền con người. Nhưng khi muốn xây dựng hệ thống BHXH
thì đầu tiên Nhà nước phải tạo điều kiện và môi trường kinh tế xã hội, về
chính sách và luật pháp, về tổ chức và cơ chế quản lý cần thiết. Đồng thời,
những người sử dụng lao động và người lao động phải thực hiện trách
nhiệm đóng góp tài chính của mình. Không phải là cái có sẵn nên trước hết
phải tìm cách tạo ra nó. Ở mỗi nước không có sự đóng góp này thì chính
sách BHXH có hay đến mấy cũng không bao giờ có BHXH trong thực tiễn.
Vì vậy, thực hiện trách nhiệm đóng góp tài chính BHXH là điều kiện cơ
bản nhất để người lao động được hưởng quyền BHXH.
2.2) Nhà nước và người sử dụng lao động có trách nhiệm phải BHXH
đối với người lao động, người lao động cũng phải tự bảo hiểm cho mình.
Đây là mối quan hệ ba bên trong nền kinh tế thị trường, trong đó Nhà
nước có vai trò quản lý vĩ mô mọi hoạt động kinh tế xã hội trên phạm vi cả
nước. Với vai trò này Nhà nước có trong tay mọi điều kiện vật chất của
toàn xã hội, đồng thời cũng có mọi công cụ cần thiết để thực hiện vai trò
của mình. Cùng với sự tăng trưởng sự phát triển kinh tế xã hội, cũng có
những kết quả bất lợi không mong muốn. Những kết quả bất lợi này trực
tiếp hoặc gián tiếp sẽ dẫn đến những rủi ro cho người lao động. Khi xảy ra
tình trạng như vậy nếu không có BHXH thì Nhà nước vẫn phải chi Ngân
sách để giúp đỡ người lao động dưới một dạng khác. Sự giúp đỡ đó chẳng
những làm cho đời sống người lao động ổn định mà còn làm cho sản xuất
kinh tế xã hội của đất nước ổn định. Vì vậy, khi trong xã hội loài người
xuất hiện BHXH – một dạng đảm bảo đời sống tiến bộ hơn đối với người
8

9. lao động- so với các dạng giúp đỡ truyền thống thì Nhà nước càng có điều
kiện và càng có trách nhiệm tổ chức và tham gia dạng hoạt động đó.
Đối với người sử dụng lao động, mọi khía cạnh đặt ra cũng tương tự
như trên nhưng chỉ trong phạm vi một số doanh nghiệp. Ở đó giữa người
lao động và người sử dụng lao động có mối quan hệ rất chặt chẽ. Người sử
dụng lao động muốn ổn định và sản xuất kinh doanh thì ngoài việc chăm lo
đầu tư để có máy móc thiết bị hịên đại, công nghệ tiên tiến còn phải chăm
lo tay nghề và đời sống của người lao động mà mình sử dụng. Khi người
lao động làm việc bình thường thì phải trả lương (trả công) thoả đáng cho
người lao động. Khi họ gặp rủi ro, ốm đau, tai nạn lao động, bệnh nghề
nghiệp.. trong đó có rất nhiều trường hợp gắn với quá trình lao động, với
những điều kiện lao động cụ thể của doanh nghiệp thì phải có trách nhiệm
BHXH cho họ. Chỉ có như vậy người lao động mới yên tâm tích cực lao
động sản xuất góp phần tăng năng suất lao động, tăng hiệu quả kinh tế cho
doanh nghiệp.
Đối với người lao động khi gặp những rủi ro không muốn và không
phải hoàn toàn hay trực tiếp do lỗi của người khác thì trước hết đó là rủi ro
của bản thân. Vì thế, nếu muốn được BHXH tức là muốn nhiều người khác
hỗ trợ cho mình, là dàn trải rủi ro của mình cho nhiều người khác thì tự
mình phải gánh chịu trực tiếp và trước hết đã...Điều đó có nghĩa là bản thân
người lao động phải có trách nhiệm tham gia BHXH để tự bảo hiểm cho
mình.
2.3) BHXH phải dựa trên sự đóng góp của các bên tham gia để hình
thành lên quỹ BHXH
Ở nguyên tắc trên đã thấy rõ tính khách quan của trách nhiệm phải
tham gia BHXH đối với người lao động của cả ba bên (Nhà nước, người sử
dụng lao động và người lao động) trong nền kinh tế thị trường. Biểu hiện
9

10. cụ thể của trách nhiệm này là đóng phí BHXH đầu kỳ. Nhờ sự đóng góp đó
mà phương thức riêng có của BHXH là dàn trải rủi ro theo nhiều chiều, tạo
điều kiện để phân phối thu nhập theo cả chiều dọc và chiều ngang mới
được thực hiện. Hơn nữa nó còn tạo ra mối quan hệ ràng buộc chặt chẽ
giữa trách nhiệm với quyền lợi góp phần phòng chống những hiện tượng
nhiễu trong hệ thống hoạt động mang lại nhiều lợi ích cho mọi người có
liên quan này.
2.4) Phải tuân theo quy luật số lớn
BHXH là một trong các nguyên tắc, các cơ chế an toàn xã hội, trước
hết là sự trợ giúp cho người lao động trong các trường hợp bị giảm hoặc bị
mất thu nhập tạm thời khi họ bị ốm đau, thai sản… hoặc hết tuổi lao động
theo quy định của pháp luật. Trong cả cuộc đời của người lao động thường
thì thời gian lao động dài hơn thời gian người lao động bị tạm thời mất khả
năng lao động hoặc thời gian từ khi hết tuổi lao động đến lúc chết. Vả lại
tất cả những người tham gia BHXH cùng một lúc có nhu cầu bảo hiểm, vì
vậy nguyên tắc trước hết của BHXH là lấy số đông bù số ít, lấy quãng đời
lao động có thu nhập để bảo hiểm cho khi giảm hoặc mất khả năng lao
động.
2.5) Kết hợp giữa các loại lợi ích, các khả năng và phương thức đáp ứng
nhu cầu BHXH
Trong BHXH cả ba bên tham gia: Người sử dụng lao động, người lao
động và Nhà nước đều nhận được nhiều lợi ích. Nhưng lợi ích nhận được
không phải luôn luôn như nhau, thống nhất với nhau mà trái lại có lợi ích
có lúc lại mâu thuẫn với nhau. Chẳng hạn việc tăng mức trợ cấp hoặc tăng
thời hạn nghỉ làm việc và hưởng trợ cấp BHXH sẽ rất có lợi cho người lao
động nhưng lại gây khó khăn cho người chủ sử dụng lao động, nếu giảm
10

11. hậu quả bất lợi cho người sử dụng lao động thì Nhà nước lại phải gánh
chịu.
2.6) Mức trợ cấp BHXH phải đảm bảo thấp hơn tiền lương khi đang đi
làm, nhưng cũng phải lớn hơn mức lương tối thiểu
Trợ cấp BHXH nói ở đây là loại trợ cấp thay thế cho tiền lương như
trợ cấp ốm đau, thai sản, hưu trí tuổi già chứ không phải là trợ cấp bù đắp
hoặc trợ cấp BHXH. Như đã biết, tiền lương là khoản tiền mà người sử
dụng lao động trả cho người lao động khi họ thực hiện công việc nhất định.
Nghĩa là, chỉ người lao động có sức khoẻ bình thường, có việc làm bình
thường và thực hiện công việc nhất định mới có tiền lương. Khi đã bị ốm
đau, tai nạn hay tuổi già không thực hiện được công việc nhất định hoặc
không việc làm mà trước đó có tham gia BHXH thì chỉ có trợ cấp BHXH
và trợ cấp đó không thể bằng tiền lương tạo ra được. Còn nếu cố tìm cách
trả trợ cấp BHXH bằng hoặc cao hơn tiền lương thì không một người lao
động nào phải cố gắng có việc làm và tích cực làm việc để có lương mà
ngược lại họ sẽ cố gắng ốm đau, thai sản để hưởng trợ cấp. Hơn nữa cách
lập quỹ, phương thức dàn trải rủi ro của BHXH cũng không cho phép trả
trợ cấp BHXH bằng tiền lương lúc đang đi làm. Vì trả trợ cấp bằng tiền
lương thì chẳng khác gì bị rủi ro đem rủi ro của mình dàn trải hết cho
những người khác.
Như vậy, mức trợ cấp BHXH phải thấp hơn mức tiền lương lúc đang
đi làm. Tuy nhiên do mục đích, bản chất và cách làm của BHXH thì mức
trợ cấp thấp nhất cũng không thể thấp hơn mức sống tối thiểu hàng ngày.
Chỉ khi đó BHXH mới có tính nhân văn cao cả.
2.7) Kết hợp giữa BHXH bắt buộc với BHXH tự nguyện
Bảo hiểm xã hội áp dụng hình thức bắt buộc để đảm bảo quy luật số
lớn và số có hệ số an toàn cao nhằm đảm bảo cuộc sống của người lao
11

12. động. Tuy nhiên, có những trường hợp, người lao động muốn hưởng trợ
cấp hưu trí ở mức cao hơn mức được hưởng dưới hình thức bắt buộc, hoặc
khi cân nhắc thấy họ đóng thêm vào BHXH cũng là một hình thức gửi tiền
tiết kiệm, và có khi còn lợi hơn gửi vào ngân hàng, thì họ sẽ có nhu cầu
đóng phí BHXH nhiều hơn mức quy định. Chính vì vậy, khi đáp ứng nhu
cầu đó cũng thực hiện được đảm bảo tốt hơn cuộc sống cho người lao
động đồng thời quy luật số lớn vẫn được tôn trọng.
2.8) Phải đảm bảo tính thống nhất BHXH trên phạm vi cả nước, đồng
thời phải phát huy tính đa dạng, năng động của các bộ phận cấu thành
Hệ thống BHXH của một nước thường gồm nhiều bộ phận cấu thành.
Trong đó bộ phận lớn nhất do Nhà nước tổ chức và bảo hộ đặc biệt bao
trùm toàn bộ những người hưởng lương từ Ngân sách Nhà nước và những
người lao động thuộc những khu vực kinh tế quan trọng của đất nước. Các
bộ phận nhỏ hơn do các đơn vị kinh tế và tư nhân tổ chức ra để bảo hiểm
cho một số đối tượng hạn chế do pháp luật quy định. Trong bộ phận do
Nhà nước tổ chức còn có thể có một số bộ phận BHXH chuyên ngành như:
BHXH đối với công chức, BHXH đối với quân nhân hưởng lương và một
số bộ phận BHXH theo ngành kinh tế có tính chất đặc thù (đường sắt, khai
thác mỏ...). Các bộ phận BHXH đựơc tổ chức như thế nào, nhiều hay ít là
do đi ều kiện kinh tế, chính trị, xã hội và do Nhà nước quy định. Ở nước ta
do những diều kiện kinh tế xã hội chưa cho phép các tổ chức và cá nhân
thực hiện BHXH mà chỉ có BHXH của Nhà nước.
Để BHXH hoạt động có hiệu quả nhất thiết phải bảo đảm tính thống
nhất trên những vấn đề lớn hoặc cơ bản nhất để tránh tuỳ tiện, tính cục bộ
hoặc những mâu thuẫn nảy sinh. Đồng thời cũng phải có cơ chế để mỗi bộ
phận cấu thành có thể năng động trong hoạt động để chúng có thể bù đắp,
bổ xung những ưu điểm cho nhau.
12

13. 2.9) BHXH phải được phát triển dần từng bước phù hợp với các điều
kiện kinh tế xã hội của đất nước trong từng giai đoạn phát triển cụ thể
BHXH của một nước gắn rất chặt với trạng thái kinh tế, với các điều
kiện kinh tế xã hội, với cơ chế và trình độ quản lý đặc biệt là với sự điều
chỉnh, sự đồng bộ của nền pháp chế của nước đó. Trong tình hình nước ta,
kinh tế thị trường theo định hướng XHCN đang hình thành, nhiều mặt kinh
tế xã hội đang chuyển động mạnh. Vì vậy, việc xây dựng và phát triển
BHXH phải bảo đảm chắc chắn, tính toán thận trọng và có bước đi phù
hợp.
III. QUỸ BHXH
1 – Vai trò của quỹ BHXH
Trong đời sống kinh tế xã hội, có rất nhiều loại quỹ khác nhau như:
quỹ tiêu dùng, quỹ sản xuất, quỹ dự phòng, quỹ tiền lương, quỹ tiền
thưởng, quỹ phúc lợi, quỹ tiết kiệm...Tất cả các loại quỹ này đều có một
điểm chung là tập hợp các phương tiện tài chính cho những hoạt động nào
đó theo mục tiêu định trước. Quỹ lớn hay quỹ nhỏ biểu thị khả năng về mặt
phương tiện và vật chất để thực hiện công việc cần làm.
Tất cả các quỹ đều không chỉ tồn tại với một khối lượng tĩnh tại một
thời điểm mà luôn biến động tăng lên ở đầu vào với các nguồn thu và giảm
đi ở đầu ra với các khoản chi như một dòng chảy liên tục. Để đảm bảo cho
đầu ra ổn định, người ta thiết lập một lượng dự trữ. Bởi vậy, để nắm và
điều hành được một quỹ nào đó thì không phải chỉ nắm được khối lượng
của nó tại một thời điểm nhất định, mà quan trọng hơn là phải nắm được
lưu lượng của nó trong một khoảng thời gian nhất định.
Theo những quan niệm về quỹ nói chung như trên, thì quỹ BHXH là
tập hợp những đóng góp bằng tiền của những người tham gia BHXH hình
13

14. thành một quỹ tài chính độc lập, tập trung nằm ngoài Ngân sách Nhà nước
để chi trả cho những người được BHXH và gia đình họ khi họ bị giảm hoặc
mất thu nhập do bị giảm hoặc mất khả năng lao động, mất việc làm.
Như vậy, quỹ BHXH là một quỹ tiêu dùng đồng thời là một quỹ dự
phòng, nó vừa mang tính kinh tế, vừa mang tính xã hội rất cao và là điều
kiện hay cơ sở vật chất quan trọng đảm bảo cho toàn bộ hệ thống BHXH
tồn tại và phát triển.
Quỹ BHXH hình thành và hoạt động đã tạo ra khả năng giải quyết
những rủi ro của tất cả những người tham gia với tổng dự trữ ít nhất, giúp
cho việc dàn trải rủi ro được thực hiện theo cả hai chiều không gian và thời
gian, đồng thời giúp giảm tối thiểu thiệt hại kinh tế cho người sử dụng lao
động, tiết kiệm chi cho cả ngân sách Nhà nước và ngân sách gia đình.
2 – Nguồn quỹ BHXH
Quỹ BHXH tập trung những đóng góp bằng tiền của những người
tham gia BHXH hình thành một quỹ tiền tệ tập trung để chi trả cho những
người được hưởng BHXH và gia đình họ khi họ bị giảm hoặc mất thu
nhập do bị giảm, mất khả năng lao động hoặc mất việc làm.
Như vậy quỹ BHXH là một quỹ tiêu dùng, đồng thời là một quỹ dự
phòng; nó vừa mang tính kinh tế vừa mang tính xã hội rất cao và là điều
kiện hay cơ sở vật chất quan trọng nhất đảm bảo cho toàn bộ hệ thống
BHXH tồn tại và phát triển.
Quỹ BHXH hình thành và hoạt động đã tạo khả năng giải quyết những
rủi ro của tất cả những người tham gia với tổng dự trữ ít nhất, giúp cho
việc giàn trải rủi ro được thực hiện theo cả hai chiều không gian và thời
gian, đồng thời giúp giảm thiểu thiệt hại kinh tế cho người sử dụng lao
động, tiết kiệm chi cho cả Ngân sách nhà nướcvà ngân sách gia đình.
14

15. Quỹ được hình thành từ nhiều nguồn khác nhau:
- Thứ nhất, đó là phần đóng góp của người sử dụng lao động, người lao
động và Nhà nước, đây là nguồn chiếm tỉ trọng lớn nhất và cơ bản của quỹ.
- Thứ hai, là phần tăng thêm do bộ phận nhàn rỗi tương đối của quỹ được
tổ chức BHXH chuyên trách đưa vào hoạt động sinh lời.
- Thứ ba, là phần nộp phạt của những cá nhân và tổ chức kinh tế vi phạm
luật lệ về BHXH. Phần lớn các nước trên thế giới, quỹ BHXH đều được
hình thành từ các nguồn nêu trên. Tuy nhiên phương thức đóng góp và mức
đóng góp của các bên tham gia có khác nhau.
2 - Mục đích sử dụng quỹ BHXH
Quỹ BHXH được sử dụng chủ yếu cho hai mực đich sau đây:
- Chi trả và trợ cấp cho các chế độ BHXH
- Chi phí cho sự nghiệp quản lý BHXH
Theo khuyến nghị của Tổ chức lao động quốc tế (ILO) quỹ BHXH
được sử dụng để trợ cấp cho các đối tượng tham gia BHXH, nhằm ổn định
cuộc sống cho bản thân và gia đình họ, khi đối tượng tham gia BHXH gặp
rủi ro. Thực chất là trợ cấp cho 9 chế độ mà tổ chức này đã nêu lên trong
công ước 102 tháng 6 năm 1952 tại Giơnevơ:
1. Chăm sóc y tế
2. Trợ cấp ốm đau
3. Trợ cấp thất nghiệp
4. Trợ cấp tuổi già
5. Trợ cấp tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp
6. Trợ cấp gia đình
7. Trợ cấp sinh đẻ
8. Trợ cấp khi tàn phế
15

16. 9. Trợ cấp cho người còn sống ( trợ cấp mất người nuôi dưỡng)
9 chế độ trên hình thành một hệ thống các chế độ BHXH . Tuỳ điều kiện
kinh tế xã hội mà mỗi nước tham gia công ước Giơnevơ thực hiện khuyến
nghị đó ở mức độ khác nhau, nhưng ít nhất phải thực hiện được ba chế độ.
Trong đó, ít nhất phải có một trong năm chế độ: (3), (4), (5), (8), (9). Mỗi
chế độ trong hệ thống trên khi xây dựng đều dựa trên những cơ sở kinh tế
xã hội tài chính, thu nhập, tiền lương .v.v…Đồng thời tuỳ từng chế độ khi
xây dựng còn phải tính đến các yếu tố sinh học; tuổi thọ bình quân của
quốc gia, nhu cầu dinh dưỡng; xác suất tử vong…
Tuy nhiên, cơ sở để xác định điều kiện hưởng BHXH phải tính đến
một loạt các yếu tố liên quan đến toàn bộ hệ thống các chế độ cũng như
từng chế độ BHXH cụ thể. Chẳng hạn khi xác định điều kiện hưởng trợ cấp
BHXH tuổi già phải dựa vào cơ sở sinh học là tuổi đời và giới tính, của
người lao động là chủ yếu. Bởi vì tuổi già để hưởng trợ cấp hưu trí của mỗi
giới, mỗi vùng, mỗi quốc gia có những khác biệt nhất định. Do đó, co
những nước quy định: Nam 60 tuổi và Nữ 55 tuổi sẽ được nghỉ hưu. Nhưng
cũng có những nước quy định: Nam 65 tuổi và Nữ 60 tuổi.v.v…Hoặc khi
xác định điều kiện hưởng trợ cấp cho chê độ tai nạn lao động và bệnh nghề
nghiệp phải tính đến các yếu tố như: Điều kiện và môi trường lao động;
bảo hộ lao động v.v…Các yếu tố này thường có quan hệ và tác động qua
lại với nhau ít nhiều ảnh hưởng đến điều kiện BHXH của từng chế độ và
toàn bộ hệ thống các chế độ BHXH.
Thời gian hưởng trợ cấp và mức hưởng trợ cấp BHXH nói chung phụ
thuộc vào từng trường hợp cụ thể và thời gian đóng phí BHXH của người
lao động trên cơ sở tương ứng giữa đóng và hưởng. Đồng thời mức trợ cấp
còn phụ thuộc vào khả năng thanh toán chung của từng quỹ tài chính
BHXH; mức sống chung của các tầng lớp dân cư và người lao động.
16

17. Nhưng về nguyên tắc, mức trợ cấp này không cao hơn mức tiền lương hoặc
tiền công khi người lao động đang làm việc và nó chỉ bằng một tỷ lệ phần
trăm nhất định so với mức tiền lương hay tiền công. Ở các nước kinh tế
phát triển do mức lương cao nên tỷ lệ này thường thấp và ngược lại ở
những nước đang phát triển do mức tiền lêong còn thấp nên phải áp dụng
một tỷ lệ khá cao. Ví dụ, ở pháp mức trợ cấp hưu trí chỉ bằng 50% mức
lương cao nhất ( với điều kiện đóng BHXH đủ 37,5 năm ), ốm đau được
hưởng trợ cấp bằng 50% tiền lương, thời gian nghỉ ốm được hưởng trợ cấp
không quá 12 tháng. Sinh con được hưởng trợ cấp BHXH bằng 90% tiền
lương trong vòng 16 tuần v.v…Còn ở Philipin, mức trợ cấp hưu trí từ 42%
đến 102%, tuỳ thuộc từng nhóm lương khác nhau, ốm đau được hưởng
65%, sinh con được nghỉ 45 ngày và được trợ cấp bằng 100% tiền lương
v.v…
Tuy vậy, việc các nước quy định trợ cấp BHXH bằng tỷ lệ phần trăm
so với tiền lương hay tiền công thường dẫn đến bội chi quỹ BHXH. Vì vậy,
một số nước đã phải tìm cách khắc phục như: trả ngay 1 lần khi nghỉ hưu,
hoặc suốt đời đóng theo tỷ lệ phần trăm của một mức thu nhập quy định và
hưởng cũng theo tỷ lệ phần trăm của mức quy định.
Ngoài việc chi trả trợ cấp theo các chế độ BHXH, quỹ BHXH còn
được sử dụng cho chi phí quản lý như: Tiền lương cho những người làm
việc trong hệ thông BHXH; khấu hao tài sản cố định, văn phòng phẩm và
một số khoản chi khác… Phần quỹ nhàn rỗi phải được đem đầu tư sinh lợi.
Mục đích đầu tư quỹ BHXH là nhằm bảo toàn và tăng trưởng nguồn quỹ.
Quá trình đầu tư quỹ BHXH phải đảm bảo nguyên tắc: an toàn, có lợi
nhuận, có khả năng thanh toán và đảm bảo lợi ích kinh tế- xã hội.
17

18. CHƯƠNG II
TÌNH HÌNH THU CHI QUỸ BHXH
TẠI PHÒNG BHXH HUYỆN GIAO THUỶ
I. VÀINÉTGIỚITHIỆUVỀBHXHHUYỆNGIAOTHUỶ
Phòng BHXH huyện Giao Thuỷ được thành lập và đi vào hoạt động từ tháng 9
năm 1995 cùng với sự chia cắt hành chính của huyện Xuân Thuỷ thành huyện Xuân
Trường và huyện Giao Thuỷ. Phòng BHXH huyện Giao Thuỷ chủ yếu thực hiện việc
thu–chi thuần tuýmàkhôngkinh doanhloạihìnhbảohiểmnào.
18

19. Phòng BHXH huyện Giao Thuỷ có tất cả 7 cán bộ viên chức, trong đó ông
Nguyễn Công Hoan là Giám Đốc, bà Chu Thị Vân Ánh là Kế toán kiêm bộ phận chi,
bà Đặng Thị Dung phụ trách bộ phận hành chính, bà Phạm Thị Vóc và ông Nguyễn
Thành Lý phụ trách bộ phận thu, ông Trần Hải Triều phụ trách bộ phận chính sách,
ôngTrầnMạnhHùngphụtráchbộphậnytếtựnguyện.
BHXHhuyệnGiaoThuỷchịusự quảnlýtrựctiếpcủaBHXHtỉnhNamĐịnh,có
condấuvàtài khoản riêng.
Sơđồ vịtrícủaBHXHhuyệnGiaoThuỷ:
BHXH huyện Giao Thuỷ có trách nhiệm thực hiện nhiệm vụ BHXH
tỉnh Nam Định giao cho gồm:
- Xây dựng chương trình, kế hoạch công tác năm trình Giám đốc BHXH
tỉnh Nam Định phê duyệt và tổ chức thực hiện;
- Theo dõi, đốc thu BHXH 20% so với tổng quỹ lương (hiện nay là 23%
do y tế nhập vào 3%) trong đó thu 15% của chủ sử dụng lao động (hiện nay
là 17%) và 5% của người lao động (hiện nay là 6%);
- Chi trả các chế độ nghỉ ốm, thai sản cho đối tượng tham gia đóng góp
BHXH;
19
BHXH
Nam Định
BHXH
Việt Nam
BHXH
Giao Thuỷ

20. - Tổ chức việc chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH, cả việc chi pháp lệnh
người có công;
- Theo dõi tăng, giảm hàng tháng để lập danh sách chi trả lương hưu và trợ
cấp theo quy định;
- Tiếp nhận đơn thư khiếu nại, tố cáo về chế độ, chính sách BHXH để giải
quyết theo thẩm quyền hoặc báo cáo với BHXH tỉnh xem xét giải quyết;
- Tiếp nhận, báo cáo kịp thời với BHXH tỉnh Nam Định các trường hợp
hưởng lạc trợ cấp BHXH, điều chỉnh lương hưu.
- Đối chiếu tờ khai với hồ sơ gốc để triển khai cấp sổ BHXH.
Hiện nay BHXH huyện Giao Thuỷ do có sự sáp nhập của BHYT nên
có một số nhiệm vụ và quyền hạn của BHYT như: cấp thẻ BHXH, tuyên
truyền, vận động, điều hành…
II. TÌNH HÌNH THU BHXH HUYỆN GIAO THUỶ
1 - Thu BHXH
1.1) Những vấn đề chung về thu quỹ BHXH
Thu quỹ BHXH là hoạt động của các cơ quan BHXH cùng với sự phối
hợp của các ban ngành chức năng trên cơ sở các quy định của pháp luật
nhằm tạo ra các nguồn tài chính tập trung (quỹ BHXH tập trung), từ việc
đóng góp của các bên tham gia BHXH và những nguồn tài chính bổ xung
khác.
Thu quỹ BHXH là một hoạt động không thể thiếu trong hoạt động
BHXH nói chung, nó đảm bảo cho sự tạo lập và sử dụng một quỹ tiền tệ
tập trung và tạo ra nguồn tài chính để có thể tiến hành các hoạt động
BHXH. Do đó mà việc đóng góp vào BHXH của các bên tham gia BHXH
là sự tất yếu trong hoạt động BHXH, vì những lý do sau:
20

21. - Việc đóng góp quỹ BHXH đánh dấu sự đóng góp của những người
tham gia BHXH, là cơ sở để đo sự đóng góp của các bên tham gia BHXH.
- Tạo ra được nguồn tài chính tập trung từ đó có thể tiến hành thống
nhất các hoạt động BHXH.
- Nguồn thu của BHXH được hình thành từ ba nguồn chủ yếu: đóng
góp của người lao động, người sử dụng lao động và phần hỗ trợ từ Ngân
sách Nhà nước; nguồn thu này phản ánh rõ nét quan hệ ba bên trong
BHXH, là cơ sở để tạo ra các quan hệ khác trong BHXH.
- Thực chất, quan hệ ba bên trong BHXH là mối quan hệ về lợi ích do
sự đóng góp vào BHXH của các bên tham gia là mối quan hệ về lợi ích, từ
việc tham gia đóng góp BHXH các bên tham gia BHXH đều tìm kiếm
được lợi ích cho mình, người sử dụng lao động tìm kiếm lợi ích từ việc họ
sẽ bỏ ra ít chi phí hơn khi người lao động không may gặp phải những rủi
ro, người lao động được tìm kiếm lợi ích từ việc họ được hưởng các quyền
lợi khi họ không may gặp phải những rủi ro, Nhà nước đạt được mục tiêu
ổn định được xã hội, ổn định được mối quan hệ lợi ích giữa người lao động
và người sử dụng lao động trong xã hội để người lao động yên tâm tham
gia sản xuất thúc đẩy nền kinh tế-xã hội phát triển.
Từ đó có thể nói rằng, thu BHXH là một phần quan trọng không thể
thiếu được của hoạt động BHXH.
1.2) Công tác thu BHXH tại BHXH huyện Giao Thuỷ
Giao Thuỷ là một huyện có địa hình rất phức tạp: một mặt giáp với
biển, một mặt lại giáp với Sông Hồng nên ở đây tồn tại nhiều ngành nghề
khác nhau như: làm nông nghiệp (phần lớn), khu vực giáp với biển thì nhân
dân lại đánh bắt và nuôi thuỷ sản xuất khẩu (nhưng chưa có đủ quy mô lớn
để trở thành công ty hay doanh nghiệp, mà hầu hết là tư nhân tự đứng ra
21

22. làm lấy với số lao động là con em trong gia đình họ) hoặc kinh doanh du
lịch; bãi tắm (Quất Lâm), làm muối…
Trên địa bàn huyện Giao Thuỷ hiện nay chưa có khu công nghiệp nào
mà chỉ có một vài xí nghiệp; công ty có quy mô đủ lớn (đi thuê lao động)
ngoài các doanh nghiệp nhà nước có trên địa bàn, đó là: Xí nghiệp muối
Bạch Long, Công ty cổ phần xây dựng đường biển Hồng Hà, Công ty cổ
phần xây dựng đường biển Trường Giang. Các xí nghiệp hay công ty này
nằm rải rác trong huyện Giao Thuỷ mà không tập trung một chỗ.
Công tác thu BHXH ở BHXH huyện Giao Thuỷ ít nhiều gặp phải khó
khăn do địa hình phức tạp và mức độ tập trung của các nhà máy; xí nghiệp
này. Hơn thế nữa trụ sở của BHXH huyện Giao Thuỷ lại đặt ở đầu huyện,
nên bước đầu công tác thu BHXH còn gặp rất nhiều khó khăn, nhất là đội
ngũ cán bộ chuyên môn còn quá ít hoặc nếu có thì trình độ chưa thực sự
tốt. Tuy vậy BHXH huyện Giao Thuỷ vẫn cố gắng hoàn thành các chỉ tiêu
về thu BHXH mà BHXH tỉnh Nam Định giao phó. BHXH huyện Giao
Thuỷ đã tiến hành lập danh sách chi tiết từng đơn vị; cơ quan tham gia
BHXH, từng cá nhân. Bên cạnh đó BHXH huyện Giao Thuỷ còn lập bảng
lương chi tiết của từng cá nhân, quỹ lương của từng công ty hay xí nghiệp
để làm căn cứ thu quỹ BHXH. Tại mỗi xã trong huyện, BHXH huyện Giao
Thuỷ đặt một ban có trách nhiệm thu – chi và báo cáo các trường hợp có sự
thay đổi mức đóng góp hay mức hưởng BHXH. Gần đến mỗi kỳ báo cáo;
tổng kết, BHXH huyện Giao Thuỷ đã cử cán bộ đến các cơ sở còn nợ đong
tiền BHXH hoặc dùng các biện pháp thông tin khác như: gọi điện thoại,
nhắn tin qua đài truyền thanh huyện Giao Thuỷ để đôn đốc, thu kịp thời,
tránh tình trạng nợ đọng lâu dài.
Vì vậy BHXH huyện Giao Thuỷ đã đạt được các chỉ tiêu về thu
BHXH, mức thu tăng nhanh rõ rệt, như năm 1995 chỉ có 633.124.098
22

23. đồng, thì đến năm 1996 con số đó là 1.251.624.005 đồng (tăng gần gấp
đôi), tinhd đến năm 2003 BHXH huyện Giao Thuỷ đã thu được
6.282.523.923 đồng.
2 - Những nguồn thu BHXH
Thông thường, quỹ BHXH được hình thành từ nguồn sau:
- Thu từ đóng góp của những người tham gia BHXH là nguồn thu chủ
yếu, quan trọng nhất cho bất cứ quỹ BHXH của bất kỳ quốc gia nào, nó là
cơ sở chủ yếu để hình thành nên quỹ BHXH và tạo ra nguồn tài chính để
thực hiện những chế độ BHXH; nhưng trong quá trình quản lý sự đóng góp
của người tham gia BHXH cũng phức tạp và khó khăn nhất. Nguồn thu này
có tầm quan trọng đặc biệt, nó là nền tảng để có thể thực hiện được chính
sách BHXH. Thông thường, nguồn thu này được hình thành như sau:
+ Người lao động tham gia BHXH đóng góp vào quỹ BHXH trên cơ sở
tiền lương; tuỳ theo điều kiện của mỗi quốc gia mà phần đóng góp của
người lao động có khác nhau, nhưng đều dựa trên cơ sở là tiền lương của
người lao động làm căn cứ để tính toán số tiền người lao động phải đóng
góp vào quỹ BHXH. Theo Điều lệ BHXH hiện hành quy định người lao
động phải đóng góp bằng 6% tiền lương tháng( trước đây là 5%).
+ Người sử dụng lao động tham gia đóng góp BHXH cho người lao
động trong đơn vị mình; thông thường phần đóng góp của người sử dụng
lao động dựa trên tổng quỹ lương. Theo Điều lệ BHXH hiện hành quy định
người sử dụng lao động phải đóng góp bằng 17% (trước đây là 15%) tổng
quỹ tiền lương của những người tham gia BHXH trong đơn vị.
- Thu từ việc hỗ trợ của Ngân sách Nhà nước chủ yếu là để đảm bảo
cho các hoạt động BHXH diễn ra được đều đặn, bình thường, tránh những
xáo trộn lớn trong việc thực hiện BHXH. Nguồn thu từ việc hỗ trợ của
23

24. Ngân sách Nhà nước cho quỹ BHXH đôi khi là khá lớn, việc hỗ trợ cho
hoạt động BHXH của Nhà nước là hoạt động thường xuyên và liên tục để
đảm bảo thực hiện tốt các chế độ chính sách nói riêng và hoạt động BHXH
nói chung.
- Thu từ lãi đầu tư của hoạt động đầu tư bảo toàn và tăng trưởng quỹ
được hình thành từ công việc đầu tư quỹ BHXH nhàn rỗi vào các chương
trình kinh tế – xã hội, những hoạt động đầu tư khác đem lại hiệu quả. Từ
nguồn quỹ nhàn rỗi được đem đầu tư, quỹ BHXH thu được phần lãi đầu tư
để bổ xung vào nguồn quỹ BHXH.
- Ngoài những nguồn thu trên thì quỹ BHXH còn có một số nguồn thu
khác để bổ xung vào quỹ BHXH; nói chung, những nguồn thu này không
lớn, không ổn định. Chủ yếu là những nguồn thu từ việc nhận sự hỗ trợ của
các tổ chức nước ngoài, từ những hoạt động từ thiện, từ hoạt động thanh lý
nhượng bán tài sản cố định. Nguồn thu này thường chiếm một tỷ trọng rất
nhỏ trong tổng số thu của quỹ BHXH.
3 - Những nguyên tắc trong thu BHXH
Căn cứ pháp luật và các văn bản dưới luật thì thu BHXH phải đảm
bảo theo nguyên tắc là phải đảm bảo đúng đối tượng và đúng mức thu,
đồng thời phải đảm bảo tính công bằng giữa các đơn vị tham gia BHXH.
Muốn thu đúng và thu đủ thì cần phải quán triệt những vấn đề sau đây:
- Các cơ quan, các doanh nghiệp đóng BHXH thì phần đóng góp phải
dựa trên quỹ lương, quỹ lương này bao gồm toàn bộ là lương cứng và các
khoản phụ cấp vào lương, đồng thời quỹ lương này phải chi trả cho tất cả
các đối tượng tham gia đóng góp BHXH.
- Đối với người lao động cơ chế thu là 6% cũng bao gồm cả lương cứng
và các khoản phụ cấp ngoài lương khác.
24

25. - Quyết toán thu BHXH thường vào cuối năm nhưng trong năm đó số
người tham gia và số đơn vị tham gia BHXH luôn biến động, vì vậy khi
quyết toán phải căn cứ vào số liệu thực tế phát sinh chứ không tính vào
mức bình quân.
- Thu BHXH phải mang tính trực tiếp, hạn chế tối đa hiện tượng khoán
thu để được hưởng hoa hồng.
- Về nguyên tắc cơ quan BHXH phải quyết toán từng tháng, từng quý,
từng năm nhưng đến cuối năm quyết toán, tất cả các số thu phải ăn khớp
với nhau và phải thực sự cân đối: giữa người lao động, người sử dụng lao
động, loại hình doanh nghiệp, loại hình thu.
Ngoài việc thu đúng của người lao động và người sử dụng lao động,
BHXH phải lập kế hoạch và lập dự toán trước phần ngân sách Nhà nước
cấp bù vào đầu tháng, đầu quý, đầu năm sau đó mới được quyết toán.
Lãi đầu tư quỹ nhàn rỗi BHXH, về nguyên tắc phải được bù đắp vào
quỹ để bảo toàn và tăng trưởng nguồn quỹ, phần trích ra chi cho các mục
đích khác như chi cho khen thưởng, chi quản lý và những khoản chi khác
phải tuân thủ theo đúng những quy định của pháp luật. Các khoản tài trợ
của các tổ chức, các quỹ từ thiện, đặc biệt là các khoản nợ của người tham
gia phải được hạch toán riêng, các khoản nợ đòi được phải tính tới lãi suất.
4 - Tổ chức quản lý thu BHXH
4.1) Quản lý đối tượng tham gia BHXH
Quản lý đối tượng tham gia BHXH là một phần quan trọng trong công
tác thu của BHXH, đặc biệt là nguồn thu từ người lao động và người sử
dụng lao động (kể cả những người đang được cử đi học, đi thực tập, công
tác và điều dưỡng ở trong và ngoài nước mà vẫn hưởng tiền lương hoặc
25

26. tiền công của cơ quan đơn vị đó) làm việc trong các cơ quan, đơn vị, tổ
chức kinh tế – xã hội theo quy định tại Điều lệ BHXH Việt Nam, bao gồm:
- Các doanh nghiệp nhà nước;
- Các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài hoặc tổ chức quốc tế đặt
văn phòng đại diện ở Việt Nam (trừ những trường hợp tuân theo những
điều ước quốc tế mà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã ký kết
hoặc tham gia có những quy định khác);
- Các doanh nghiệp thuộc thành phần kinh tế ngoài quốc doanh có sử
dụng từ 10 lao dộng trở lên (hiện nay BHXH đã áp dụng với các doanh
nghiệp có dưới 10 lao động);
- Các cơ quan hành chính sự nghiệp, các cơ quan của Đảng, đoàn thể từ
trung ương đến địa phương (chỉ tới cấp huyện);
- Các tổ chức kinh doanh dịch vụ thuộc cơ quan hành chính sự nghiệp,
cơ quan Đảng, đoàn thể;
- Các doanh nghiệp, các tổ chức dịch vụ trong lực lượng vũ trang; Bộ
Quốc phòng, Bộ Công an đóng cho nhân dân, Công an nhân dân thuộc diện
hưởng sinh hoạt phí theo điều lệ BHXH đối với sỹ quan, công an nhân dân
ban hành kèm theo Nghị định số 45/CP ban hành ngày 15/07/1995 của Thủ
tướng Chính phủ;
- Cán bộ xã, phường, thị trấn được hưởng sinh hoạt phí tại Nghị định
số 09/ 1998/ NĐ-CP ban hành ngày 23/ 01/ 1998 của Thủ tướng Chính
phủ;
- Các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp đưa người lao động Việt Nam đi
làm việc có thời hạn ở nước ngoài đóng cho người lao động theo Nghị định
số 152/ 1999/ NĐ-CP ban hành ngày 20/ 09/1999 của Thủ tướng chính
phủ.
26

27. Từ những đối tượng phải thu BHXH như trên, để thực hiện công tác
quản lý đối tượng tham gia BHXH cần phải thực hiện tốt một số công tác
sau:
- Thực hiện phân cấp quản lý, phân công cụ thể từng đơn vị, từng bộ
phận và cá nhân để quản lý, theo dõi đôn đốc thu BHXH đến từng cá nhân
tham gia BHXH. Việc phân cấp, phân công cụ thể công tác quản lý sẽ làm
cho việc thu BHXH được dễ dàng, thu triệt để, tránh hiện tượng thu thiếu,
bỏ qua không thu ... Việc phân cấp, phân công quản lý đối tượng tham gia
BHXH phải đạt được yêu cầu của công tác thu BHXH đề ra; ví dụ như
BHXH của Việt Nam thực hiện công tác quản lý đối với BHXH các tỉnh,
thành phố.
- Tiến hành ghi sổ BHXH cho những người lao động để theo dõi, ghi
chép kịp thời toàn bộ diễn biến quá trình đóng BHXH của họ theo từng
thời gian (tháng, quý, năm), mức đóng và đơn vị đóng, ngành nghề công
tác để sau này làm căn cứ xét hưởng các chế độ BHXH cho họ.
4.2) Quản lý tiền lương làm căn cứ đóng BHXH
Căn cứ cơ bản để tiến hành hoạt động thu BHXH của người lao động
là tiền lương tháng, đối với người sử dụng lao động là tổng quỹ lương của
những người lao động tham gia BHXH trong các doanh nghiệp tổ chức.
Chính vì vậy, để tiến hành tốt công tác thu BHXH một phần quan trọng
không thể thiếu được là phải quản lý tốt quỹ tiền lương làm căn cứ đóng
BHXH của tổ chức, doanh nghiệp.
Mức thu BHXH đối với người tham gia BHXH được quy định tại điều
36, Điều lệ BHXH Việt Nam hành kèm theo Nghị định 12/CP ngày
26/01/1995 của Chính phủ, theo đó người sử dụng lao động đóng 15% (nay
là 17%) tổng quỹ tiền lương tháng của người lao động trong đơn vị tham
gia BHXH, người lao động đóng bằng 5% (nay là 6%) tiền lương tháng.
27

28. Theo quy định hiện hành, tiền lương và quỹ lương của những người
tham gia BHXH là căn cứ để đóng BHXH, tuỳ theo từng khu vực công tác,
lĩnh vực công tác mà có những mức đóng khác nhau, cụ thể:
- Đối với các đơn vị hành chính sự nghiệp, tổ chức chính trị – xã hội,
hội quần chúng, tiền lương tháng của người lao động và quỹ tiền lương của
các đơn vị sử dụng lao động được xác định theo các quy định tại Nghị Định
số 35/NQ/UBTVQHK9 ban hành ngày 17/05/1993 của Uỷ Ban Thường Vụ
Quốc Hội Khoá 9, Quyết Định số 69/QĐTW ngày 17/05/1993 của Ban Bí
Thư, Nghị Định số 25/CP ngày 17/05/1993 của Chính Phủ, Quyết Định số
574/TTG ban hành ngày 25/11/1993 của Thủ tướng Chính Phủ và Nghị
Định số 06/CP ngày 21/01/1997 của Chính Phủ.
- Đối với các đơn vị sản xuất kinh doanh, tiền lương tháng của người
lao động và quỹ lương của đơn vị sử dụng lao động được xác định theo các
quy định tại Nghị Định số 26/CP ngày 23/05/1995 của Chính Phủ.
- Các đơn vị sử dụng lao động đã thực hiện ký kết hợp đồng lao động,
việc đóng góp BHXH tính trên tổng quỹ lương hàng tháng, bao gồm tiền
lương theo hợp đồng đã ký kết với người lao động có tham gia BHXH theo
các quy định và lương của người giữ chức vụ không áp dụng chế độ hợp
đồng lao động.
- Riêng khối Quốc phòng – An ninh, Bộ Quốc phòng và Bộ Công an
đóng bằng 15% so với tổng quỹ tiền lương của những quân nhân, công an
nhân dân hưởng lương; còn quân nhân, công an nhân dân đóng bằng 5%
tổng mức lương tháng. Mức thu BHXH đối với quân nhân, công an nhân
dân thuộc diện hưởng sinh hoạt phí đóng bằng 2% mức lương tối thiểu theo
tổng số quân nhân, công an nhân dân do Bộ Quốc phòng, Bộ Công an
đóng.
28

29. - Đối với người lao dộng đi làm việc có thời hạn ở nước ngoài, nếu
người lao động đã có quá trình tham gia BHXH ở trong nước thì đóng bằng
15% mức lương tháng đã đóng BHXH trước khi ra nước ngoài làm việc;
người lao động chưa tham gia BHXH ở trong nước thì mức đóng BHXH
hàng tháng bằng 15% của hai lần mức lương tối thiểu của công nhân viên
chức trong nước.
- Mức thu đối với cán bộ xã, phường, thị trấn đóng 5% mức sinh hoạt
phí hàng tháng; Uỷ ban nhân dân xã, phường, thị trấn đóng bằng 10% mức
sinh hoạt phí hàng tháng tính trên tổng mức sinh hoạt phí của những người
tham gia BHXH.
4.3) Quản lý tiền thu BHXH
Quỹ BHXH là quỹ tài chính độc lập với Ngân sách Nhà nước, được
quản lý thống nhất theo chế độ tài chính của Nhà nước, quỹ BHXH có thể
nói là hạt nhân của hoạt động BHXH. Do đó, cần phải quản lý chặt chẽ
những nguồn thu của BHXH, bên cạnh đó cũng phải tăng cường quản lý
đối với số tiền BHXH thu được để hình thành quỹ.
Quỹ BHXH cần được quản lý thống nhất ở BHXH Việt Nam, vì vậy
tất cả sự đóng góp của người tham gia BHXH đều phải tiến hành chuyển về
BHXH Việt Nam để hình thành quỹ BHXH tập trung. Để thực hiện nguyên
tắc trên các đơn vị BHXH các tỉnh (thành phố), huyện được mở các tài
khoản chuyên thu BHXH ở hệ thống Ngân hàng và Kho bạc Nhà nước, các
đơn vị sử dụng tài khoản này chỉ để thu tiền nộp BHXH ở khu vực quản lý
của mình và định kỳ chuyển số tiền thu được lên cấp trên, từ đó tiền thu
BHXH được tập trung thống nhất tại một cơ quan cao nhất là BHXH Việt
Nam. Trong quá trình thu BHXH và lưu chuyển số tiền thu BHXH từ đơn
vị cơ sở lên BHXH Việt Nam, các đơn vị không được phép sử dụng tiền
thu BHXH cho bất cứ một nội dung nào khác, việc quy định như vậy nhằm
29

30. tránh những thất thoát tiền thu BHXH của các đơn vị, thống nhất nguyên
tắc quan trong quá trình hình thành, quản lý quỹ BHXH.
4.4) Mô hình tổ chức quản lý thu BHXH tại cơ quanBHXH huyệnGiaoThuỷ
BHXH huyện Văn Giang thực hiện công tác thu BHXH dựa theo
nguyên tắc chung của BHXH Việt Nam và thông qua một số biểu mẫu sau:
- Danh sách lao động và quỹ lương trích nộp BHXH – mẫu C45-BH
- Các đơn vị nộp danh sách lên BHXH huyện sau đó chuyển tiền thu lên
Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn của huyện và Kho bạc.
- Danh sách lao động tăng giảm (khi có sự biến động về lương, người)
-mẫu C48-BH - dùng điều chỉnh quỹ trước, mẫu C47-BH - dùng điều chỉnh
trong quỹ.
- Sau khi hết 3 tháng, BHXH quyết toán theo quỹ-mẫu C46-BH - đối
chiếu
Cũng như các cơ quan BHXH huyện khác, BHXH huyện Giao Thuỷ
thực hiện quy trình quản lý thu BHXH đối với từng đơn vị sử dụng lao
động theo sơ đồ sau:
30
Báo cáo Xác nhận
C45-BH
C47-BH
Số phải
thu kỳ trước
chuyển sang
Tổng số
phải thu
trong kỳ
Số phải thu
trong kỳ
Chứng từ
nộp
C48-BH
C46-BH
Điều chỉnh
số phải thu
Điều chỉnh
số đã thu
Số đã thu
trong kỳ
Sổ sách kế
toán
Sổ chi tiết
C53-BH
Số phải
thu chuyển
sang kỳ sau

31. - Báo cáo công tác thu theo quý.
BHXH huyện Giao Thuỷ tổ chức công tác thu bằng cách tại mỗi cơ
sở có một ban chuyên thu BHXH sau đó số thu sẽ chuyển vào tài khoản
riêng của BHXH huyện Giao Thuỷ qua hệ thống Ngân hàng. Nếu các cơ sở
có sự thay đổi của các yếu tố làm ảnh hưởng tới mức thu thì ban này sẽ báo
cáo với BHXH huyện Giao Thuỷ.
II . Tình hình chi BHXH
1 - Những vấn đề chung về chi BHXH
Chi BHXH là một mặt hoạt động thường xuyên và liên tục của các cơ
quan BHXH , chi BHXH là một hoạt động dạng phức tạp. Có thể hiểu hoạt
động chi quỹ BHXH như sau: chi BHXH là các khoản chi phí cần thiết để
thực hiện hoạt động của BHXH và các hoạt động khác có liên quan tới
công tác BHXH. Chi BHXH là hoạt động quan trọng trong công tác
BHXH, là một hoạt động không thể thiếu của công tác thực hiện chế độ
BHXH bởi vì:
- Chi BHXH là một trong những khâu quan trọng để đánh giá sự
thành công của công tác BHXH, là nhằm đảm bảo đời sống của người lao
động khi không may người lao động gặp phải những rủi ro, những tổn thất
cả về vật chất và tinh thần. Nó là khâu chủ yếu quyết định tới sự thành
31

32. công của công tác BHXH, nó liên quan trực tiếp đến quyền lợi của những
đối tượng được hưởng trợ cấp BHXH.
- Chi BHXH là một phần tất yếu quan trọng của công tác BHXH, nó là
một mặt không thể tách rời của hoạt động BHXH nói chung. Cùng với hoạt
động thu, đầu tư quỹ và những hoạt động khác, chi BHXH là một khâu
trong công tác BHXH ; nó hoạt động không thể tách rời với hoạt động
khác, được các hoạt động khác của BHXH hỗ trợ bổ sung, hoàn thiện
nhưng đồng thời nó cũng hỗ trợ không ít cho các hoạt động khác của
BHXH . Chi BHXH là công tác cơ bản, thường xuyên, liên tục và chủ yếu
của các cơ quan BHXH.
Chi BHXH liên quan trực tiếp tới quyền lợi người lao động. Người
lao động sau hki đã đạt được những điều kiện cẫn thiết để được hưởng trợ
cấp của các chế độ theo quy định của pháp luật, đó là những quyền lợi mà
người lao động mong muốn nhận được khi tham gia vào BHXH . Do đó,
chi BHXH đòi hỏi phải tiến hành đày đủ, kịp thời để có thể đáp ứng được
yêu cầu của người tham gia BHXH.
Chi BHXH là công tác quan trọng không chỉ cho đối tượng được
hưởng BHXH mà còn đảm bảo sự thường xuyên, liên tục của công tác
BHXH, sự nghiệp BHXH . Chi BHXH không bó hẹp rong phạm vi chi trả
cho các chế độ BHXH đó mà còn là công tác
BHXH.
Đối tượng được hưởng trợ cấp BHXH thường rất phức tạp và tương
đối đa dạng, do đó công tác chi trả BHXH không được phép xảy ra sự sai
xót đáng tiếc nào, nếu để xảy ra sai xót không những ảnh hưởng tới quyền
lợi của người được hưởng trợ cấp BHXH mà còn ảnh hưởng tới uy tín của
ngành BHXH.
32

33. 2 - Công tác chi BHXH tại BHXH huyện Giao Thuỷ
2.1) Các khoản chi BHXH
- Chi trả trợ cấp cho người lao động khi đã hội đủ những
yếu tố được hưởng trợ cấp BHXH theo đúng các quy định của pháp luật thì
được chi trả trợ cấp BHXH , đây là quyền lợi của người lao dộng khi tham
gia BHXH. Tuỳ theo điều kiện kinh tế – xã hội của mỗi quốc gia mà mức
chi trả cho các chế độ là khác nhau; ở Việt Nam hiện nay tiến hành chi trả
trợ cấp BHXH cho những đối tượng tham gia BHXH theo 5 chế độ: trợ cấp
ốm đau, thai sản, hưu trí, tử tuất, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp.
Đây là nguồn chi thường xuyên và cơ bản nhất của hoạt động BHXH,
nguồn chi này thường khá lớn, nó quyết định không nhỏ tới sự thành công
của hoạt động BHXH vì có liên quan trực tiếp tới quyền lợi của người lao
động được hưởng sau những gì mà họ đóng góp vào quỹ BHXH.
- Chi cho hoạt động quản lý để duy trì hoạt động của các tổ
chức cơ quan BHXH như: chi lương cho đội ngũ cán bộ, công nhân viên
chức trong ngành, chi cho văn phòng phẩm, chi mua sắm tài sản cố định
phục vụ cho hoạt động BHXH.
- Chi cho các hoạt động nghiên cứu khoa học trong hệ thống
ngành BHXH từ những nghiên cứu khoa học đó có thể được áp dụng vào
trong thực tế công tác BHXH .
- Những khoản chi phí khác như: chi tiếp khách của BHXH,
chi thẩm tra điều tra chính hồ sơ, chi cho những hoạt động văn hoá - thể
thao của ngành.
2.2) Tình hình chi trả BHXH tại BHXH huyện Giao Thuỷ
Dựa trên các khoản chi theo quy định nói trên, BHXH huyện Giao
Thuỷ đã thực hiện tốt công tác chi trả BHXH đến các đối tượng. Cụ thể
33

34. tình hình chi trả BHXH tại phòng BHXH huyện Giao Thuỷ được phản ánh
qua bảng sau:
(Trang sau)
Như vậy, ta thấy tổng số chi do Ngân sách nhà nước cấp là
17.326.193.200 đồng, so với số quỹ BHXH đảm bảo là 3.989.074.800 đồng
thì số chi trả của BHXH huyện Giao Thuỷ do Ngân sách nhà nước cấp còn
khá cao (bằng 4,4 lần số chi do quỹ BHXH tự đảm bảo). Nhưng so với vài
năm trước đây thì tỷ lệ này đã giảm một cách đáng kể: Năm 2002 tỷ lệ này
là 5,7 lần và năm 2001 là 7,1 lần, điều đó thể hiện xu hướng phát triển tốt,
đúng hướng của quỹ BHXH tại phòng BHXH huyện Giao Thuỷ, dần từng
bước làm giảm bớt gánh nặng cho Ngân sách Nhà nước.
Tình hình chi trả BHXH tại phòng BHXH huyện Giao Thuỷ năm 2003:
Các khoản chi , trả
Ngân sách nhà nước
Cấp (Đồng)
Quỹ BHXH đảm bảo
(Đồng)
Hưu
Quân đội 5.756.152.200 719.506.000
CNVC 8.644.052.000 2.290.022.600
Mất sức 2.230.544.200 -
Tai nạn lao động 18.447.600 25.732.800
Tuất
Viên chức 586.140.000 150.948.000
Nuôi dưỡng 2.030.000 -
1 lần 69.920.000 12.000.000
Mai táng phí 8.286.000 -
Ẩm đau - 62.109.600
Thai sản 10.621.200 39.087.900
Dưỡng sức - 101.860.100
34

35. Trợ cấp 91 - 471.057.800
T/ C cán bộ xã - 116.750.000
Tổng 17.326.193.200 3.989.074.800
(Nguồn: BHXH huyện Giao Thuỷ)
3 - Những nguyên tắc trong chi BHXH
Những nguyên tắc chính của chi BHXH là:
- Chi đúng đối tượng, đúng mục đích;
- Chi trực tiếp;
- Việc chi tiêu phải đảm bảo đúng pháp luật, theo đúng các quy dịnh,
chế độ hoạch toán hống kê hiện hành của nhà nước;
- Từ những nguyên tắc chính được nêu trên, chi BHXH phải tuân thủ
một số quy định sau đây:
+ Chi cho các chế độ BHXH dài hạn, loại chi này bắt nguồn từ việc
bảo hiểm nguồn thu nhập cho người lao động khi về già, mất sức hay bị
chết. Đặc điểm của những chế độ BHXH này là thực hiện sau quá trình lao
động, quan hệ phân phối là quan hệ mang tính chất hoàn trả, lợi ích th được
tương ứng với phần đóng góp. Vì vậy việc chi cho chế độ này phải cân đối
với thu, trừ những trường hợp đồng tiền bị mất giá hay nền kinh tế có sự
biến dộng lớn mà ngân sách nhà nước phải tài trợ.
+ Chi cho từng chế độ ngắn hạn phải được cân đối trong phạm vi
từng năm, nguồn tài chính này thì BHXH thường để lại cho các cơ quan,
doanh nghiệp tự chi.
+ Chi quản lý BHXH mang tính chất hành chính sự nghiệp, vì vậy
người ta thường căn cứ vào thang bảng lương của công nhân viên chức
Nhà nước, căn cứ vào thủ tục chi hành chính như các đơn vị hành chính sự
nghiệp khác.
35

36. + Chi cho hoạt động đầu tư, phần chi này thường căn cứ vào dự án
điển hình trong đầu tư để thanh quyết toán chi đầu tư.
+ Các khoản chi khác: Chi tiếp khách, chi cho việc chia lãi.
Cuối năm, cơ quan BHXH tiến hành cân đối thu - chi, nếu chi không
hết thì lập báo cáo gửi lên cơ quan cấp trên, nếu thiếu chi thì cơ quan
BHXH có thể vay ngân hàng để chi cho đủ các chế độ, sau đó thanh quyết
toán tháng tới, quý tới.
4 - Quản lý chi BHXH
4.1) Quản lý đối tượng được hưởng các chế độ BHXH
Đối tượng được hưởng các chế độ BHXH có thể chính là bản thân
người lao động và gia đình họ, đối tượng được trợ cấp BHXH có thể được
hưởng một lần hay hàng tháng, hàng kỳ; hưởng trợ cấp nhiều lần hay ít tuỳ
thuộc vào mức độ đóng góp (thời gian đóng góp và mức độ đóng góp), các
điều kiện lao động và biến cố rủi ro mà người lao động gặp phải.
Theo Điều lệ BHXH Việt Nam quy định, chế độ BHXH hiện hành
bao gồn những chế độ sau:
- Chế độ trợ cấp ốm đau;
- Chế độ trợ cấp thai sản;
- Chế độ trợ cấp hưu trí;
- Chế độ trợ cấp tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp;
- Chế độ trợ cấp tử tuất;
Ngoài ra, theo quyết định số 37/2001/QĐ-TTg của Thủ tướng chính
phủ ngày 21/3/2001, BHXH còn thực hiện chi cho nghỉ dưỡng sức, phục
hồi sức khoẻ cho lao động tham gia BHXH.
Đối tượng được hưởng các chế độ BHXH có thể rất phức tạp về địa
điểm chi trả(vùng sâu, vùng xa), cũng như thời gian chi trả, do đó điều
36

37. quan trọng nhất trong công tác chi trả BHXH là phải quản lý được cụ thể,
chính xác từng đối tượng theo từng loại chế độ được hưởng và mức độ
hưởng, thời gian được hưởng của họ.
Quản lý đối tượng chi trả là công tác thường xuyên, liên tục của các cơ
quan BHXH, tránh tình trạng đối tượng chi trả không còn tồn tại mà nguồn
kinh phí chi trả vẫn được cấp gây ra sự tổn thất cho quỹ BHXH, dẫn đén
tình trạng trục lợi BHXH của các đơn vị và cá
nhân.
4.2) Quản lý mô hình chi trả và phương thức chi trả cho các chế độ
BHXH
Đối tượng chi trả của BHXH rất phức tạp và đa dạng, vì vậy cần phải
có một phương thức chi trả hợp lý, cũng do đó đòi hỏi phải có những mô
hình chi trả phù hợp sao cho đảm bảo được nguyên tắc chi trả: đúng đối
tượng, đúng chế độ, đầy đủ kịp thời, chính xác và an toàn. Chính vì vậy,
đòi hỏi ngành BHXH phải quản lý tốt phương thức chi trả và mô hình chi
trả BHXH.
Hiện nay, BHXH Việt Nam thực hiện những mô hình chi trả BHXH
như sau:
- Mô hình chi trả trực tiếp: cán bộ BHXH trực tiếp quản lý đối tượng
được hưởng BHXH. Mô hình này đòi hỏi phải có đội ngũ chi trả BHXH đủ
mạnh để đảm bảo nguyên tắc chi trả đã đề ra; bên cạnh những ưu điểm của
mô hình (cán bộ BHXH có thể đi sâu, đi sát nắm vững tình hình của đối
tượng BHXH, quản lý tốt đối tượng hưởng BHXH, tránh được tình trạng vi
phạm trong các quy định trong công chi trả BHXH), mô hình này vẫn còn
những nhược điểm của nó (đòi hỏi công tác lập kế hoạch chi trả thật khoa
học, chính xác; cán bộ chi trả có đủ số lượng cần thiết và có nghiệp vụ đáp
37

38. ứng được yêu cầu của công việc để đáp ứng kịp thời trong chi trả; đối với
vùng sâu, vùng xa thì mô hình này gặp nhiều khó khăn).
- Mô hình chi trả gián tiếp: chi trả tiền trợ cấp cho các đối tượng
hưởng BHXH dài hạn thông qua hệ thống các đại lý chi trả ở các xã,
phường, thị trấn và đối tượng được hưởng chế độ ngắn hạn thông qua đơn
vị sử dụng lao động. Mô hình chi trả BHXH này có một số ưu điểm
như: trong một thời gian ngắn có thể chi trả cho một số đối tượng tương đối
lớn và rộng khắp; cán bộ chi trả là những người địa phương, do đó có thể đi
sâu, đi sát nắm vững tình hình của đối tượng được chi trả; tạo mối quan hệ
tốt giữa cơ quan BHXH và chính quyền địa phương; tiết kiệm được chi phí,
biên chế trong công tác chi trả BHXH. Tuy vậy, mô hình chi trả gián tiếp
này cũng có một số nhược điểm cần khắc phục như: cơ quan BHXH không
tiếp xúc trưc tiếp với đối tượng được chi trả, do đó cũng có những khó
khăn nhất định trong việc nắm vững tâm tư, nguyện vọng của đối tượng
được hưởng BHXH; lệ phí chi trả thấp do đó mà các đại lý chi trả nhiều khi
không nhiệt tình trong công tác chi trả BHXH; nhiều đại lý chi trả còn chưa
đáp ứng được những yêu cầu về công tác quản lý tài chính của ngành
BHXH; thời gian chi trả từ các đại lý chi trả cho đối tượng được hưởng
BHXH khó đảm bảo về mặt thời gian.
- Một số hình thức chi trả BHXH khác: ngoài hai mô hình chi trả
BHXH đã được nêu ở trên, hiện nay vẫn thực hiện theo một số mô hình
BHXH khác như:
+ Mô hình kết hợp chi trả trực tiếp và chi trả gián tiếp.
+ Mô hình chi trả BHXH trực tiếp tại cơ quan BHXH ở một số địa
phương có điều kiện giao thông, đi lại khó khăn, đối tượng hưởng BHXH
ít, phân tán, không thể lập dược các đại lý chi trả do đó xuất hiện mô hình
này để chi trả cho từng đối tượng được hưởng BHXH ở địa phương, chi trả
38

39. ở đây không phải hàng tháng , hàng quý mà tuỳ theo nhu cầu được hưởng
chế độ BHXH (ví dụ như phù hợp với thời gian đi chợ ở các vùng cao).
+ Mô hình chi trả BHXH một lần cho những đối tượng hưởng trợ
cấp BHXH một lần.
Đặc điểm chính cần quan tâm trong công tác chi trả hiện nay là hầu
hết việc chi trả các chế độ BHXH cho người được hưởng các chế độ
BHXH là bằng tiền mặt, khối lượng tiền mặt chi trả hàng tháng là tương
đối lớn, địa bàn chi trả BHXH lại tương đối rộng lớn, thời gian chi trả lại
tương đối ngắn (thường từ 1 đếm 5 ngày trong tháng). Vấn đề quản lý mô
hình chi trả và phương thức chi trả phải đặt ra ở đây là phải lựa chọn mô
hình, phương thức chi trả nào cho thật phù hợp với điều kiện hoàn cảnh của
địa phương nhưng lại đảm bảo nguyên tắc chi trả BHXH đã đặt ra, mô hình
chi trả và nguyên tắc chi trả có tác động rất lớn tới công tác chi trả BHXH.
BHXH huyện Giao Thuỷ thực hiện việc chi trả các chế độ theo mô
hình chi trả trực tiếp tại cơ quan BHXH là chủ yếu, ngoài ra BHXH huyện
Giao Thuỷ còn áp dụng hình thức trả gián tiếp qua các ban tại địa bàn các
xã.
4.3) Quản lý kinh phí chi trả BHXH
Trong hoàn cảnh chi trả BHXH đều được thực hiện bằng tiền mặt,
khối lượng tiền mặt chi trả BHXH là tương đối lớn, đối tượng chi trả và địa
bàn chi trả khá phức tạp và thường phân tán; do đó vấn đề quan trọng
không kém trong công tác chi trả BHXH là phải quản lý nguồn kinh phí chi
trả sao cho thật chặt chẽ, thực hiện tốt công tác chi trả để tránh sự thất thoát
gây tổn thất cho quỹ BHXH và uy tín của BHXH.
Để đạt được mục tiêu chi trả kip thời, đầy đủ cho các đối tượng được
hưởng chế độ BHXH; một yêu cầu đặt ra là phải đảm bảo đủ nguồn kinh
phí này phải được phân bổ và điều hành một cách khoa học, do đó công
39

40. tác lập kế hoạch chi trả phải được đặt lên hàng đầu, kế hoạch chi trả phải
phù hợp với từng nhu cầu chi tiêu từng đối tượng hưởng trợ cấp địa
phương, vừa đảm bảo nhu cầu người được hưởng BHXH và tránh những
thất thoát không đáng có củ nguồn kinh phí chi trả BHXH. Để thực hiện
công tác quản lý kinh phí chi trả BHXH thì các đơn vị tiến hành công tác
chi trả được mở một tài khoản chuyên chi BHXH ở hện thống ngân hàng
và Kho bạc Nhà nước, các đơn vị này chỉ được rút tiền từ tài khoản trên để
chi trả cho chế độ BHXH, ngoài ra thì không được phép rút tiền để chi trả
bất kì một mục đích nào khác, nhờ đó mà đơn vị cấp trên có thể quản lý và
kiểm tra được số kinh phí đã sử dụng và số kinh phí còn dư trên tài khoản
của các đơn vị cấp dưới dễ dàng và thuận tiện.
4.4) Quản lý chi cho hoạt động bộ máy và những hoạt động khác
Quản lý cho hoạt động bộ máy của hệ thống BHXH là những khoản
kinh phí phải chi để đảm bảo cho hoạt động của toàn bộ hệ thống quản lý
cả hệ thống BHXH. Chi phí hoạt động quản lý bộ máy BHXH Việt Nam
bao gồm rất nhiều những nội dung khác nhau; tuy nhiên nếu xét theo tính
chất chi thì có thể chia làm hai tính chất sau đây:
- Chi phí cho hoạt động thường xuyên: đó là những khoản chi phí
cần thiết nhằm duy trì hoạt động quản lý thường xuyên của bộ máy quản
lý của BHXH. Những nội dung chi chủ yếu trong chi phí hoạt đọng thường
xuyên thường là những nội dung chi sau:
+ Quản lý cho những hoạt động nghiệp vụ: là những khoản chi cho
công tác thu BHXH, chi cho công tác chi BHXH, hội nghị, tiếp khách, chi
văn phòng phẩm, tiền điện nước, chi sửa chữa nhỏ, mua sắm tài sản, tiền
điện thoại, tiền công tác phí cho cán bộ đi công tác...
40

41. + Quản lý chi cho công tác đào tạo, đào tạo lại cán bộ, công
chức,viên chức: Đó là những khoản chi công tác tổ chức thuộc hệ thống
BHXH, cử người đi đào tạo, xây dựng chương trình đào tạo.
+ Quản lý chi phí cho hợp tác quốc tế, chi cho công tác đối ngoại
mang tính chất quốc tế.
- Chi đầu tư xây dựng cơ sở vật chất: đây là những chi phí nhằm đảm
bảo các điều kiện, phương tiện làm việc cho cán bộ, công chức viên chức
thuộc hệ thống BHXH. Nguồn chi này bao gồm những nguồn chi sau: chi
đầu tư xây dựng các trụ sở làm việc của hệ thống các cơ quan BHXH, trang
bị phương tiện làm việc (hệ thống máy vi tính, ô tô, xe máy, tủ hồ sơ, bàn
ghế...).
Đối với công tác quản lý chi cho công tác đầu tư xây dựng các trụ sở
làm việc của cơ quan BHXH thuộc hệ thống BHXH Việt Nam, công tác
quản lý chú trọng vào quản lý chất lượng và giá cả quyết toán của công
trình, đảm bảo tính đúng các quy quy phạm do Nhà nước quy định trong
công tác xây dựng cơ bản. Về phương tiện làm việc, việc mua sắm trang
thiết bị phải tuân thủ những nguyên tắc, những tiêu chuẩn chất lượng do
Nhà nước quy định; mặt khác phải phù hợp với nhu cầu công tác.
- Quản lý chi cho hoạt động nghiên cứu khoa học: là những khoản
chi cho những đề tài nghiên cứu các đề tài khoa học liên quan tới việc hoàn
thiện công tác BHXH, những thăm dò dư luận cần thiết liên quan tới công
tác BHXH.
III . ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU CHI QUỸ BHXH TẠI
BHXH HUYỆN GIAO THUỶ
1- Thực trạng công tác quản lý thu chi quỹ BHXH
41

42. Công tác thu chi của BHXH huyện Giao Thuỷ hiện nay vẫn còn gặp
phải những khó khăn nhất định mà chủ yếu là do ý thức chấp hành điều lệ
về BHXH của chủ các đơn vị sử dụng lao động, các cơ quan chức năng
trong huyện. Cụ thể một số trường hợp đã xảy ra như sau:
- Các đơn vị kê khai, thống kê chưa đầy đủ số lao động làm việc trong
cơ quan mình, nhất là những lao động mới được tuyển vào làm việc hoặc
những người trong thời gian thử việc bị kéo dài thời gian một cách bất hợp
lý nhằm trốn tránh nghĩa vụ đóng BHXH làm ảnh hưởng tới quyền lợi của
người lao động; đồng thời làm giảm số thu của BHXH, tăng thêm gánh
nặng cho Ngân sách Nhà nước. Một số khác lại chưa kịp thời hoặc không
báo cáo với cơ quan BHXH các trường hợp ảnh hưởng tới nguồn thu chi
như: Đối tượng bị chết, mất việc làm do hết hợp đồng hoặc không còn đủ
trình độ làm việc nữa.
- Đơn vị không đưa ra khoản phụ cấp khu vực của người lao động,
không báo cáo tăng mức nộp BHXH với cơ quan BHXH ngay khi người
lao động được nâng bậc lương hoặc không tiến hành thi tay nghề nâng bậc
lương cho người lao động một cách thường xuyên như quy định. Có người
lao động hàng chục năm liền không được nâng bậc lương, không thay đổi
mức đóng góp BHXH.
- Trong thực tế quản lý thu BHXH ở cơ sở cho thấy thời gian qua có rất
nhiều đơn vị nợ đọng tiền thu BHXH với thời gian dài, hoặc thu BHXH
quá chậm trễ, điển hình có những đơn vị từ khi thành lập hệ thống BHXH
đến nay hầu như không nộp BHXH cho người lao động. Việc các đơn
vị để nợ đọng tiền thu BHXH đang là vấn đề bức xúc ở nhiều địa phương,
nhiều lĩnh vực kinh tế và gây hậu quả rất nặng nề, ảnh hưởng trực tiếp đến
năng suất làm việc cũng như hiệu quả sản xuất kinh doanh của đơn vị, ảnh
42

43. hưởng đến an sinh của xã hội mà bấy lâu nay Đảng và nhà nước ta đang
xây dựng.
- Một số đơn vị thực hiện hoạch toán thu chi sai so với quy định của
điều lệ BHXH và các văn bản pháp quy về chế độ kế toán thống kê: đơn vị
thu 6% tiền lương của người lao động, nhưng không đưa những người đó
vào danh sách đóng BHXH mà sử dụng số tiền này vào mục đích khác,
trong khi đó người lao động vẫn tưởng rằng mình tham gia BHXH. Đối với
lao động mang tính thời vụ, không đưa vào danh sách đóng BHXH, doanh
nghiệp cũng không thanh toán trả 17% tiền lương của họ cùng với tiền
lương theo quy định của Bộ luật lao động.
- Đơn vị không bố trí được việc làm cho người lao động, để người lao
động nghỉ tự túc mà đơn vị vẫn thu tiền BHXH của những người lao động
này.
- Một số doanh nghiệp trích thừa phải nộp BHXH khi hạch toán kế toán
và sử dụng phần chênh lệch vào mục đích khác.
BHXH huyện Giao Thuỷ đã và đang cố gắng khắc phục các tình trạng
nói trên bằng mọi cách, đảm bảo mức thu luôn ngày càng tăng lên. Để thực
hiện tốt chính sách BHXH không chỉ cần đến sự nỗ lực riêng của ngành
BHXH , mà các cấp, các ngành và các đơn vị cũng phải nhận thức đúng
đắn chính sách này.
2 - Những kết quả đạt được của BHXH huyện Giao Thuỷ
2.1) Về công tác thu
Kể từ khi bắt đầu đi vào hoạt động đến nay, BHXH huyện Giao Thuỷ
đã có số thu liên tục tăng nhanh qua các năm, số đơn vị tham gia BHXH
43

44. ngày càng nhiều, đặc biệt trong mấy năm trở lại đây, số thu đã tăng rất cao.
Cụ thể hoá những kết quả đạt được bằng các con số thống kê dưới đây:
Bảng tình hình thu BHXH và số đơn vị tham gia BHXH của BHXH
huyện Giao Thuỷ từ năm 1999 – 2003:
Chỉ tiêu
ĐV
tính
Năm
1999
Năm
2000
Năm
2001
Năm
2002
Năm
2003
Số đơn vị tham gia
BHXH
Đơn
vị
83 89 94 99 103
Số người tham gia
BHXH
Người 2.319 2.700 3.010 3.242 3.543
Số tiền BHXH
thu được
Triệu
đồng
2.205 2.812 3.614 4.856 6.283
(Nguồn BHXH huyện Giao Thuỷ)
Qua bảng số liệu trên cho thấy số thu qua các năm đã tăng nhanh rõ
rệt, nếu năm 1999 chỉ có 2.205 triệu đồng thì đến năm 2003 đã đạt 6.283
triệu đồng tăng lên gần 3 lần, cùng với đó số lao động tham gia BHXH
cũng tăng lên một cách đáng kể: từ năm 1999 đến năm 2003 tăng lên trên
1000 người, các doanh nghiệp; công ty ngày càng mở rộng quy mô sản
xuất cộng với số đơn vị mới được thành lập đã tăng đáng kể số đơn vị tham
gia BHXH. Để đạt được kết quả đó là sự nỗ lực không ngừng của BHXH
huyện Giao Thuỷ nói riêng và các cơ quan ban ngành trong huyện nói
chung. Trong năm 2004 BHXH huyện Giao Thuỷ phấn đấu đạt mức thu là
trên 7.500 triệu đồng.
2.2) Về công tác chi BHXH
44

45. Song song với những kết quả đạt được từ công tác thu BHXH, công
tác chi BHXH của BHXH huyện Giao Thuỷ cũng đạt được những kết quả
khả quan: Chi trả đảm bảo thường xuyên, chi đúng và chi kịp thời. Số chi
do quỹ BHXH đảm bảo ngày càng tăng lên, làm giảm khả năng phải bù đắp
cho Ngân Sách nhà nước. Cụ thể những kết quả đó được thể hiện qua bảng
sau:
Bảng tình hình chi trả của BHXH huyện Giao Thuỷ qua các năm từ
1999 – 2003:
Chỉ tiêu
ĐV
tính
Năm
1999
Năm
2000
Năm
2001
Năm
2002
Năm
2003
Tổng số tiền chi
trả
Triệu
đồng
22.053 22.116 21.184 21.297 21.315
Ngân sách Nhà
nước cấp
Triệu
đồng
20.048 19.659 18.569 18.118 17.326
Quỹ BHXH
Triệu
đồng
2.005 2.457 2.615 3.179 3.989
Ta thấy, năm 1999 ngân sách nhà nước phải bỏ ra gấp 10 lần số quỹ
BHXH tự trả, thì đến năm 2003 con số đã được giảm bớt rất nhiều chỉ còn
4,4 lần, cũng như vậy qua các năm Ngân sách Nhà nước phải bỏ ra có xu
hướng ít đi rất nhiều.
Trên đây là những kết quả đạt được trong công tác thu chi BHXH của
BHXH huyện Giao Thuỷ mà qua thời gian thực tập ở cơ quan em nhận
45

46. thấy được. Kết quả đó góp phần rất lớn vào công cuộc xây dựng và phát
triển của đất nước.
3 – Những hạn chế trong công tác quản lý thu chi quỹ BHXH ở BHXH
huyện Giao Thuỷ
Trong công tác quản lý thu chi quỹ BHXH ở BHXH huyện Giao Thuỷ
còn một vài vấn đề tồn đọng cần sớm được khắc phục để hoạt động của
quỹ BHXH ngày càng tốt hơn, đó là:
- Do số cán bộ trong cơ quan còn thiếu nên việc thu BHXH chưa dứt
điểm, một số đơn vị còn nợ đọng hoặc trốn nộp BHXH dẫn tới việc quản lý
thu chưa tốt, cơ quan BHXH thống kê số thu được dễ bị nhầm lẫn và
không kịp tiến độ báo cáo với cơ quan BHXH tỉnh Nam Định.
- Trình độ chuyên môn của một vài cán bộ còn hạn chế do chưa được
đào tạo đúng ngành, vì thế làm cho việc quản lý quỹ hay bị sai, thống kê
cuối năm thường không khớp với số liệu của từng quý.
- Số ít cán bộ làm việc không thực sự nhiệt tình, nên việc chi trả BHXH
đôi khi còn bị chậm trễ, có trường hợp phải vài tháng mới lĩnh được tiền
hưởng BHXH.
- Một số đơn vị trốn nộp BHXH hoặc cố tình tính sai mức nộp BHXH
mà BHXH huyện Giao Thuỷ chưa kịp thời phát hiện và xử phạt, nên số thu
BHXH bị thất thoát mà không quản lý được.
Trên đây là một số vấn đề còn tồn tại trong công tác quản lý thu chi
quỹ BHXH ở cơ quan BHXH huyện Giao Thuỷ. Mong rằng BHXH huyện
Giao Thuỷ sớm khắc phục được các vấn đề nói trên để cho hoạt động của
quỹ BHXH ngày càng đạt hiệu quả thiết thực và đúng mục đích.
46

47. CHƯƠNG III
MỘT SỐ Ý KIẾN ĐỀ XUẤT NHẰM
HOÀN THIỆN CÔNG TÁC THU CHI QUỸ
BHXH Ở BHXH HUYỆN GIAO THUỶ
I . ĐỐI VỚI CƠ QUAN BHXH NÓI CHUNG
1 - Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật về BHXH , xây dựng luật
BHXH
Chuyển sang nền kinh tế thị trường cùng với sự thay đổi trong nội
dung và đối tượng điều chỉnh các quan hệ xã hội – pháp luật nói chung và
chế độ BHXH nói riêng cũng có sự thay đổi. Tuy nhiên, trong các chế định
thì chế định pháp lí về BHXH dường như mang tính chất ổn định nhất, điều
này rất thuận lợi trong việc xây dựng lại hệ thống quy định về BHXH cho
tương lai. Tất nhiên, vẫn cần thiết phải có điều chỉnh trợ cấp cho phù hợp
với điều kiện kinh tế – xã hội và sự phát triển kinh tế. Yêu cầu ở đây là cần
phải có chính sách lao động đồng bộ. Việc xây dựng chế độ BHXH phải
khắc phục được tính giải quyết tình thế vì chế độ BHXH ban hành hôm nay
không chỉ áp dụng để giải quyết các chế độ cho người lao động đã làm việc
trước đây nay về nghỉ chế độ mà còn áp dụng trong hiện tại và tương lai.
Mặt khác, sự sáp nhập của BHXH và BHYT sẽ gây ra nhiều khó khăn cho
công tác quản lý hai nghiệp vụ này.Vì vậy, theo em cần sớm ban hành Luật
BHXH và hệ thống hoá văn bản về BHXH pháp quy về BHXH ở mức cao
hơn để thực hiện rõ tầm quan trọng của BHXH và có thể quản lý thống
nhất hai nghiệp vụ này.
Song song với việc ban hành Luật BHXH, chúng ta cũng nên thay
đổi lại tỉ lệ đóng BHXH. Hiện nay, do mức sống của xã hội ngày càng
47

48. được nâng cao đã làm cho tuổi thọ trung bình của con người cũng tăng
theo. Cách đây 30 năm, tuổi thọ trung bình của người Việt Nam chỉ vào
khoảng 50 –60 tuổi thì đến nay tuổi thọ trung bình của người Việt Nam đã
khoảng 75 tuổi. Tuổi thọ trung bình tăng lên sẽ làm cho số tiền chi trả
lương hưu tăng, điều này không đảm bảo nguyên tắc cân bằng thu – chi
trong BHXH bởi vì tỉ lệ thu BHXH như hiện nay la hơi thấp. Vì vậy theo
tôi, tỷ lệ đóng BHXH nên tăng lên 25% tổng quỹ lương và được phân chia
như sau:
- Người sử dụng lao động đóng góp 18% tổng quỹ lương.
- Người lao động đóng góp 7% tổng quỹ lương.
2 - Có chương trình đào tạo và sử dụng cán bộ
Để việc quản lý BHXH được thực hiện tốt và đạt kết quả cao thì việc
đào tạo lại cán bộ nhân viên trong toàn hệ thống, trang bị phương tiện làm
việc thích hợp với tính phức tạp về chuyên môn là không thể trì hoãn, chậm
trễ. Sự nghiệp BHXH đòi hỏi có một đội ngũ nhân viên thông thạo nghiệp
vụ, nắm vững các quy định của pháp luật về BHXH và pháp luật có liên
quan, cởi mở tiếp xúc với những người được bảo hiểm, có quan hệ chặt chẽ
với cơ sở sử dụng lao động, hợp tác tốt với các bộ phận trong cùng cơ quan
và các cơ quan khác. Người lãnh đạo cơ quan bảo hiểm phải có chương
trình kế hoạch đào tạo huấn luyện bồi dưỡng về nghiệp vụ và nguyên tắc
quản lý và nghiệp vụ cho đội ngũ nhân viên, quy định nghiêm ngặt chế độ
báo cáo thống kê, định kỳ tiếp xúc trực tiếp với các cơ sở, các cơ quan
BHXH cấp dưới, mở các cuộc hội thảo về những vướng mắc trong việc
thực hiện mục tiêu trong tổ chức cơ quan và nghiệp vụ thu chi tài chính để
có quyết định xử lý kịp thời.
Ngoài ra hệ thống BHXH cần phải:
48

49. - Xây dựng, chuẩn hoá tiêu chuẩn cho các chức danh cán bộ, công chức,
viên chức sao cho phù hợp với những yêu cầu công tác của ngành. Đồng
thời, tiến hành rà soát và sắp xếp lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức
cho phù hợp với năng lực chuyên môn và những yêu cầu công tác đã đặt ra.
- Tuyển dụng mới và bồi dưỡng nâng cao mọi mặt cho đội ngũ cán bộ,
công chức, viên chức trong ngành theo hướng giỏi về chuyên môn, vững
vàng về nghiệp vụ, chính trị tư tưởng phẩm chất đạo đức tốt.
- Nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho cán bộ, công nhân viên chức
trong ngành trên cơ sở phân phối thu nhập hợp lý, công bằng, làm cho thu
nhập của các cán bộ công nhân viên trong ngành trở thành động lực và mục
tiêu phấn đấu của họ.
3 - Mở rộng nguồn thu BHXH
Thứ nhất, mở rộng nguồn thu BHXH đó là việc mở rộng đối tượng
tham gia BHXH: Hiện nay, dân số nước ta khoảng trên 80 triệu người,
trong đó lực lượng lao động chiếm khoảng 45 triệu lao động, đây có thể nói
là một nguồn lao động rất phong phú và đầy tiềm năng cho sự nghiệp phát
triển kinh tế xã hội của đất nước trong hoàn cảnh mới; tuy nhiên mới chỉ có
khoảng 4 triệu lao động tham gia BHXH, do đó số lượng lao động xã hội
tham gia BHXH hạn chế, nếu tiến hành phát triển BHXH ở tất cả lực lượng
lao động xã hội thì số lượng lao động tham gia BHXH là vô cùng lớn. Đặc
biệt, nguồn lao động ở nông thôn, những lao động hoạt động trong lĩnh vực
nông - lâm - ngư nghiệp có tiềm năng tham gia BHXH và có nhu cầu tham
gia BHXH là rất lớn. Trong khi đó, theo điều lệ BHXH ban hành kèm theo
nghị định 12/ CP của Chính phủ mới chỉ giới hạn đối tượng tham gia
BHXH ở một đối tượng hạn chế, thực hiện BHXH ở một khu vực lao động
tương đối hẹp. Về lâu dài nên mở rộng hình loại hình BHXH bắt buộc và
49

50. BHXH tự nguyện đối với mọi người lao động trong xã hội; vừa bắt buộc
mọi người lao động trong xã hội phải có trách nhiệm, ý thức trong tiêu
dùng các nhân để chịu trách nhiệm với chính bản thân mình và gia đình
mình, vừa đạt được mục tiêu quản lý điều hành của Nhà nước đảm bảo an
toàn xã hội.
- Đối với loại hình BHXH bắt buộc: trong thời gian tới, ngoài những
người lao động đang thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc theo quy định
hiện nay, Nhà nước cần mở rộng thêm đối tượng tham gia đối với các đối
tượng lao động khác như: người lao động trong các hợp tác xã có quan hệ
hợp đồng lao động, các hộ gia đình và những làng nghề có sử dụng lao
động thuê mướn...
- Đối với loại hình BHXH tự nguyện: Bộ luật lao động của nước ta có
quy định về BHXH tự nguyện, loại hình BHXH tự nguyện nên được thực
hiện ở những đối tượng như: những người hoạt động trong lĩnh vực sản
xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp; người lao động tự do; những
người đã tham gia loại hình BHXH bắt buộc nhưng muốn tham gia thêm
loại hình BHXH tự nguyện này...
Thứ hai, mở rộng đầu tư quỹ nhằm tăng thêm nguồn thu BHXH: Quỹ
BHXH có nguồn tài chính nhàn rỗi tương đối lớn có thể thực hiện các hoạt
động đầu tư tăng trưởng nguồn quỹ, mặt khác đây cũng là một nguồn vốn
quan trọng trong đầu tư phát triển kinh tế - xã hội. Đặc biệt, trong điều
kiện đất nước đang tiến hành sự nghiệp “công nghiệp hoá, hiện đại hoá”
theo đường lối của Đảng. Trong điều kiện phát triển kinh tế, Đảng đã xác
định coi trọng nguồn nội lực trong nước là quyết định, do đó quỹ BHXH
nhàn rỗi được đem đầu tư là nguồn đầu tư rất phù hợp và có vai trò quan
trọng trong phát triển kinh tế.
50