1. Aργυρώ Ελευθεριάδου
Λογοπεδικός –Ψυχολόγος
Επιστημονικός Συνεργάτης Νοσ. Παίδων «Αγ.Σοφία»
Επταλόφου 23 Νέα Σμύρνη
Τηλ. 210 9415340
Λογοθεραπεία:
Φυσιολογική Ανάπτυξη – Διαταραχές – Συμβουλές για
γονείς
Τι είναι ο λογοπεδικός-λογοθεραπευτής-παθολόγος λόγου και ομιλίας;
Ο Λογοπεδικός είναι ο επιστήμονας, που φέρει την ευθύνη της πρόληψης, αξιολόγησης,
θεραπείας και επιστημονικής μελέτης της ανθρώπινης επικοινωνίας και των διαταραχών, που
συνδέονται με αυτή. Η ανθρώπινη επικοινωνία περικλείει όλες τις λειτουργίες που έχουν
σχέση με την κατανόηση και την έκφραση του προφορικού και γραπτού λόγου, καθώς επίσης
και με όλες τις κατάλληλες μορφές μη λεκτικής επικοινωνίας (νοήματα, εκφράσεις προσώπου
κ.α.).
 Η εγγραφή του Λογοπεδικού στον Πανελλήνιο Σύλλογο Λογοπεδικών (ΠΣΛ)1 εγγυάται
την αξιοπιστία των τίτλων σπουδών του και εξασφαλίζει την απόδοση αποζημιώσεων
σχετικά με τις δαπάνες για τη λογοθεραπεία από τα ασφαλιστικά ταμεία.
Πότε πρέπει να απευθυνθώ στον λογοπεδικό;
Όταν υπάρχουν ενδείξεις καθυστέρησης σε οποιονδήποτε τομέα της επικοινωνίας του
παιδιού γίνεται εξειδικευμένη λογοπεδική αξιολόγηση που μπορεί να κατευθύνει τους γονείς
προς τον καταλληλότερο τρόπο παρέμβασης, εάν αυτό κριθεί απαραίτητο.
Παράλληλα εργαστηριακοί και κλινικοί έλεγχοι γίνονται από τον παιδίατρο που αξιολογεί και
τη συνολική ψυχοκινητική εξέλιξη του παιδιού. Αυτοί μπορεί να αναδείξουν κάποια οργανικά
αίτια αλλά μπορεί και να είναι αρνητικοί, γεγονός που δεν θα πρέπει να εφησυχάσει τους
γονείς οι οποίοι συνεχίζουν να ανησυχούν για την επικοινωνία του παιδιού τους.
1
Πανελλήνιος Σύλλογος Λογοπεδικών(ΠΣΛ) : Ελ. Βενιζέλου 50 και Σαρανταπόρου, Αθήνα.
τηλ.: 210 7779901 ● www.logopedists.gr

2. Aργυρώ Ελευθεριάδου
Λογοπεδικός –Ψυχολόγος
Επιστημονικός Συνεργάτης Νοσ. Παίδων «Αγ.Σοφία»
Επταλόφου 23 Νέα Σμύρνη
Τηλ. 210 9415340
Τα αναπτυξιακά στάδια του λόγου και της ομιλίας του παιδιού σας
Κατανόηση Έκφραση Φωνολογικές Δεξιότητες
2-3 Ετών
• Καταλαβαίνει μικρές φράσεις και • Χρησιμοποιεί περισσότερες από 50 • Η ομιλία του είναι κατά τα
εντολές που εκτυλίσσονται σε δύο λέξεις 2/3 κατανοητή από τους
στάδια π.χ. «Πάρε το βιβλίο και • Συνδυάζει 2-3 λέξεις για να φίλους και την οικογένεια
βάλ’ το στο τραπέζι» περιγράψει γεγονότα και να ζητήσει του
• Κατανοεί 200 λέξεις που πράγματα π.χ. «μαμά θέλω νερό» • Κάνει πολλά φωνολογικά
αυξάνονται συνεχώς • Χρησιμοποιεί τις αντωνυμίες: «εγώ», λάθη π.χ «θάλασσα →
• Καταλαβαίνει τις έννοιες: «μέσα- «εσύ» και αρχίζει να χρησιμοποιεί το
τάλατα», «ντουλάπα →
λάπα»
έξω», «πάνω-κάτω», «μεγάλο- «δικό μου»
μικρό»
3-4 Ετών
• Καταλαβαίνει απλές • Χρησιμοποιεί προτάσεις με 3 ή • Το 90% της ομιλίας που
ερωτήσεις με «Ποιος;», «Τι;», περισσότερες λέξεις παράγει είναι αντιληπτή
«Πού;», «Γιατί;» • Συζητά για δραστηριότητες στο • Άτομα εκτός της
• Παρακολουθεί και καταλαβαίνει σχολείο ή για παιχνίδια με φίλους οικογένειας του το
απλές ιστορίες • Χρησιμοποιεί προσωπικές καταλαβαίνουν
αντωνυμίες, πληθυντικό αριθμό και • Συνήθως μιλά αβίαστα
απλές προθέσεις π.χ. «με», «στο» χωρίς να επαναλαμβάνει
• Χρησιμοποιεί συντακτικές δομές που συλλαβές ή λέξεις
δηλώνουν άρνηση π.χ. «δεν», θέσεις
στο χώρο π.χ. «πάνω-κάτω» και
επιθετικούς προσδιορισμούς π.χ.
«μεγάλο σπίτι», «καθαρό παντελόνι»
4-5 Ετών
• Καταλαβαίνει όλα όσα λέγονται • Χρησιμοποιεί μεγάλες προτάσεις που • Η ομιλία του είναι
στο σπίτι και στο σχολείο δίνουν πολλές πληροφορίες π.χ. «ο καταληπτή
• Καταλαβαίνει σύνθετες προτάσεις μπαμπάς μου πήρε ένα αυτοκίνητο • Λέει όλα τα γράμματα-
και σύντομες ιστορίες και απαντά που είναι μπλε» ήχους εκτός ίσως από τα
σε απλές ερωτήσεις πάνω σε • Χρησιμοποιεί προτάσεις που «τσ», «τζ» και «ρ»
αυτές ακολουθούν τη γραμματική και το
συντακτικό των ενηλίκων
5-6 Ετών
• Καταλαβαίνει τις έννοιες του • Προβλέπει τη διαδοχική σειρά • Η ομιλία του είναι καθαρή
χρόνου: «πρωί», «απόγευμα», γεγονότων και αφηγείται ιστορίες • Έχει καλή φωνολογική
«αύριο», «σήμερα», «χθες» κτλ. • Λέει το όνομά του, τη διεύθυνσή του επίγνωση: αναγνωρίζει
• Καταλαβαίνει τις έννοιες: και τα γενέθλιά του ήχους ή συλλαβές μέσα στη
«περισσότερα-λιγότερα», «ίδιο- • Χρησιμοποιεί γραμματικά και λέξη πχ. «το καλάμι έχει
διαφορετικό», «αριστερά-δεξιά» συντακτικά σωστές προτάσεις ‘λ’/’λα’», χωρίζει τη λέξη σε
• Χρησιμοποιεί μέλλοντα, ενεστώτα και ήχους ή συλλαβές π.χ. «π-
αόριστο χρόνο α-π-ί/ πα-πού-τσι» και
• Περιγράφει πρόσωπα, πράγματα, συνθέτει ήχους ή συλλαβές
τοποθεσίες χρησιμοποιώντας επίθετα για να φτιάξει λέξεις π.χ.
και επιρρήματα «π+α+π+ί = παπί/
• Δίνει ορισμούς των αντικειμένων με πα+πού+τσι= παπούτσι
βάση τη χρήση τους π.χ. «με τη
ξύστρα ξύνω τα μολύβια»

3. Aργυρώ Ελευθεριάδου
Λογοπεδικός –Ψυχολόγος
Επιστημονικός Συνεργάτης Νοσ. Παίδων «Αγ.Σοφία»
Επταλόφου 23 Νέα Σμύρνη
Τηλ. 210 9415340
Ζητήστε βοήθεια όταν:
2 Ετών
-Το λεξιλόγιο του περιλαμβάνει ελάχιστες λέξεις
-Χρησιμοποιεί περισσότερες χειρονομίες παρά λέξεις για να επικοινωνήσει
-Δεν συνδυάζει δυο λέξεις για να σχηματίσει μικρές προτάσεις, π.χ. «μαμά νάνι», «πάω σπίτι»
-Η ομιλία του είναι δυσκατάληπτη
-Απογοητεύεται ή νευριάζει στην προσπάθειά του να γίνει αντιληπτός
-Δεν ακολουθεί απλές οδηγίες, π.χ. «δώσε μου το ποτήρι σου»
3 Ετών
-Χρησιμοποιεί λιγότερες από 50 λέξεις
-Δεν σχηματίζει απλές προτάσεις 3 λέξεων π.χ. «μπαμπάς είναι δουλειά»
-Χρησιμοποιεί μόνο λίγα ρήματα και καθόλου επίθετα
-Η ομιλία του δεν είναι κατανοητή σε άλλους
-Απογοητεύεται ή νευριάζει στην προσπάθειά του να γίνει αντιληπτός
-Δεν ακολουθεί απλές οδηγίες
4 Ετών
-Χρησιμοποιεί μικρές προτάσεις με λάθος γραμματική και σύνταξη π.χ. «θέλω πίνει νερό»
-Η ομιλία του δεν είναι κατανοητή από τους άλλους και δεν προφέρει σωστά αρκετά γράμματα
π.χ. «σ», «θ», «δ» και άλλα
-Τραυλίζει: η ομιλία του δεν έχει συνεχή ροή, επαναλαμβάνει, μπλοκάρει ή επιμηκύνει λέξεις
ή συλλαβές π.χ. «θέλω πο-πο-πορτοκαλάδα»ή «θέλω π-(παύση)-πορτοκαλάδα» ή «θέλω ποοορτοκαλάδα»
-Δεν διηγείται καθημερινά γεγονότα
-Δεν ακολουθεί σύνθετες οδηγίες π.χ. «βάλε τα χαρτιά και τους μαρκαδόρους πάνω στο μικρό τραπέζι»
5 Ετών
-Η ομιλία του παιδιού δεν είναι κατανοητή από όλους
-Δεν προφέρει σωστά το «ρ» ή/και άλλα γράμματα-ήχους
-Τραυλίζει: η ομιλία του δεν έχει συνεχή ροή, επαναλαμβάνει, μπλοκάρει ή επιμηκύνει
λέξεις ή συλλαβές
-Χρησιμοποιεί προτάσεις με λάθος γραμματική και σύνταξη π.χ. «ο μπαμπάς και η μαμά πήραν εμένα
αυτοκίνητο»
-Έχει φτωχό λεξιλόγιο και δεν χρησιμοποιεί λέξεις που υποδηλώνουν χρόνο και τόπο:
«πριν», «αύριο», «μπροστά», «πάνω» κτλ.
-Δεν γνωρίζει βασικά αντίθετα: «άδειο-γεμάτο», «βαρύ-ελαφρύ»
-Δεν διηγείται καθημερινά γεγονότα και ιστορίες
Θυμηθείτε: Όταν κάτι σας ανησυχεί, μην καθυστερείτε. Ένα παιδί 2 1/2 με 3 ετών
είναι σε ηλικία που μπορεί να δεχθεί βοήθεια. Δεν πρέπει ποτέ να πείτε "δεν πειράζει,
μικρό είναι, θα μιλήσει αργότερα". Η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση δυσκολιών στην
προσχολική ηλικία είναι πολύ σημαντική για την ομαλή μετάβαση στο απαιτητικό σχολικό
πλαίσιο.

4. Aργυρώ Ελευθεριάδου
Λογοπεδικός –Ψυχολόγος
Επιστημονικός Συνεργάτης Νοσ. Παίδων «Αγ.Σοφία»
Επταλόφου 23 Νέα Σμύρνη
Τηλ. 210 9415340
Διαταραχές Λόγου και Ομιλίας στην Προσχολική Ηλικία
Εξελικτικές Γλωσσικές Διαταραχές
Ο λόγος του παιδιού εξελίσσεται με αργό ρυθμό ή ακολουθεί άτυπη (μη αναμενόμενη) πορεία
εξέλιξης, χωρίς να συνυπάρχουν οργανικά προβλήματα. Το παιδί δυσκολεύεται να αναπτύξει
λεκτική κατανόηση ή/και έκφραση ανάλογη με την ηλικία του. Συγκεκριμένα όταν μιλά δεν έχει
πλούσιο λεξιλόγιο, δεν συντάσσει σωστά, κάνει γραμματικά και μορφολογικά λάθη και σαν
ακροατής δεν κατανοεί έννοιες, λεξιλόγιο, συντακτικές, δομές, γραμματικά-μορφολογικά
στοιχεία.
Εξελικτικές Φωνολογικές Διαταραχές
Το παιδί χωρίς να υπάρχουν οργανικά προβλήματα εμφανίζει δυσκατάληπτη, μωρουδίστικη,
απλοποιημένη, μη καθαρή ομιλία που οφείλονται σε ανωριμότητα ή διαταραχή του φωνολογικού
συστήματος π.χ. «ρολόι → λολόι», «θέλω → φέλω», «κρεβάτι→ κεβάτι», «δελφίνι → βεφίνι», «σπίτι→ πίτι»,
«γυαλιά → γυαγιά» κ.α.
Συχνά η αργή γλωσσική εξέλιξη συνοδεύεται από αργή φωνολογική εξέλιξη. Αντίθετα, η
φωνολογική καθυστέρηση δεν είναι βέβαιο ότι θα συνυπάρχει με γλωσσική καθυστέρηση.
Αρθρωτικές Διαταραχές
Το παιδί αδυνατεί ή δυσκολεύεται να παράγει ορισμένα γράμματα- ήχους που πολλές φορές
οφείλονται σε ανατομικές ανωμαλίες (πχ. χασμοδοντία, σχιστία υπερώας, χαλινός).
Τραυλισμός
Ο τραυλισμός είναι μια δυσκολία στη ροή της ομιλίας και χαρακτηρίζεται από διακοπτόμενη
ροή ομιλίας κυρίως από μπλοκαρίσματα, επαναλήψεις, επιμηκύνσεις ήχων, συλλαβών ή
ολόκληρων λέξεων. Γλωσσικοί, ψυχολογικοί, νευροφυσιολογικοί, κληρονομικοί, και κοινωνικοί
παράγοντες καθορίζουν εάν ένα παιδί θα εμφανίσει μία δυσχέρεια στη ροή της ομιλίας. Εάν
ένα παιδί εμφανίσει μια δυσχέρεια στη ροή της ομιλίας μεταξύ 2 και 5 ετών μπορεί αυτή να
είναι «φυσιολογική» (normal dysfluency) και παροδική. Μπορεί όμως να εγκυμονεί τον
κίνδυνο της παγίωσης και της εξέλιξής της σε «κανονικό» τραυλισμό.
Διαταραχές λόγου και ομιλίας ως αποτέλεσμα βαρηκοΐας ή κώφωσης
Η βαρηκοΐα ή κώφωση είναι μια από τις αιτίες σοβαρών διαταραχών στο λόγο και στην ομιλία.
Οι εκκριτικές ωτίτιδες που είναι πολύ συχνές κατά την παιδική ηλικία, οδηγούν σε ήπιες και
παροδικές μορφές βαρηκοΐας που μπορεί να ευθύνονται για την καθυστέρηση στο λόγο και
στην ομιλία.

5. Aργυρώ Ελευθεριάδου
Λογοπεδικός –Ψυχολόγος
Επιστημονικός Συνεργάτης Νοσ. Παίδων «Αγ.Σοφία»
Επταλόφου 23 Νέα Σμύρνη
Τηλ. 210 9415340
Διάχυτες Διαταραχές Ανάπτυξης:Αυτισμός-Σύνδρομο Asperger
Το παιδί με αυτισμό δε δείχνει σημεία επικοινωνίας με το περιβάλλον και δεν ανταποκρίνεται
στα επικοινωνιακά καλέσματα. Δεν κάνει βλεμματική επαφή, στο παιχνίδι του έχει εμμονές και
ασχολείται με αυτό κατά τρόπο ιδιόρρυθμο και μηχανικό. Κάνει στερεοτυπικές, μονότονες και
επαναλαμβανόμενες κινήσεις με το σώμα, τα άκρα ή το κεφάλι. Η γλωσσική του ανάπτυξη είναι
αργή, ηχολαλεί και η ομιλία του αρκετές φορές είναι άσχετη με τη συζήτηση ή με τις
ερωτήσεις που του γίνονται. Σε ορισμένες περιπτώσεις παιδιά με αυτισμό αδυνατούν να
αναπτύξουν επικοινωνιακό λόγο.
Το παιδί με σύνδρομο Asperger εμφανίζει πολλά από τα παραπάνω χαρακτηριστικά με
εξαίρεση το γεγονός ότι δεν παρουσιάζει καθυστέρηση ή αδυναμία στη γλωσσική και γνωστική
ανάπτυξη.
Άλλα Σύνδρομα και Νοητική Υστέρηση (σύνδρομο Down, Prader-Willi κ.α.)
Εκδηλώνονται διαταραχές στην επικοινωνία με καθυστέρηση της γλωσσικής και φωνολογικής
εξέλιξης.
Διαταραχές λόγου και ομιλίας ως αποτέλεσμα Νευρολογικών Παθήσεων
Οι μυοπάθειες ή η εγκεφαλική παράλυση προκαλούν πολλαπλές διαταραχές στην επικοινωνία.
Οι αρθρωτικές δυσκολίες που έχουν νευρολογικά αίτια είναι:
η Δυσαρθρία η οποία οφείλεται σε νευρολογική ή μυϊκή βλάβη και προκαλεί υποτονία,
υπερτονία ή έλλειψη αίσθησης στους μύες τους στόματος και σαν αποτέλεσμα δυσκολεύει την
άρθρωση
η Δυσπραξία είναι δυσκολία στον προγραμματισμό και εκτέλεση αρθρωτικών κινήσεων
απουσία μυϊκής βλάβης. Το παιδί με δυσπραξικά χαρακτηριστικά στην ομιλία μιλά με
πολλαπλές αποδόσεις της ίδιας λέξης και ενώ μπορεί να πει αυθόρμητα μία λέξη δυσκολεύεται
να την πει με εντολή ή με μίμηση

6. Aργυρώ Ελευθεριάδου
Λογοπεδικός –Ψυχολόγος
Επιστημονικός Συνεργάτης Νοσ. Παίδων «Αγ.Σοφία»
Επταλόφου 23 Νέα Σμύρνη
Τηλ. 210 9415340
Πώς μπορώ να βοηθήσω την εξέλιξη του λόγου και της ομιλίας του παιδιού μου;
2-3 Ετών
• Μιλήστε απλά και καθαρά στο παιδί σας για να σας μιμηθεί.
• Χρησιμοποιείστε νοήματα και χειρονομίες για να σηματοδοτήσετε νέο και καθημερινό
λεξιλόγιο.
• Επαναλάβετε σωστά αυτό που σας λέει, μην διορθώνετε, δείξτε ότι καταλαβαίνετε τις
φράσεις του και αναπτύξτε τις π.χ. παιδί: - μαμά άλλο
μαμά: - κι άλλη! Θέλεις κι άλλη καραμέλα!
• Κάνετε ερωτήσεις που του ζητούν να επιλέξει π.χ. «Θέλεις μήλο ή πορτοκάλι; »
• Αυξήστε το λεξιλόγιό του π.χ. μέρη του σώματος και τι κάνω με αυτά.
• Διαβάστε του παιδικά βιβλία.
• Βοηθείστε το παιδί σας να ακούσει και να ακολουθήσει απλές οδηγίες π.χ. «άνοιξε το κουτί
και πάρε τη μπάλα»
3-4 Ετών
• Διαβάστε του μεγαλύτερες ιστορίες.
• Βοηθείστε το παιδί σας να λέει ιστορίες. Χρησιμοποιείστε βιβλία και εικόνες.
• Δείξτε ενδιαφέρον όταν μιλάει το παιδί σας. Επιδιώξτε βλεμματική επαφή, μην το
διακόπτετε και δώστε τον απαραίτητο χρόνο να ολοκληρώσει τη σκέψη του.
• Μιλήστε για αντικείμενα ή εικόνες αντικειμένων. Ονομάστε τα και αναφέρετε πως τα
χρησιμοποιείται π.χ. κουτάλι, με το κουτάλι τρώω σούπα. Βάλτε τα σε κατηγορίες, όπως π.χ.
φαγητά, ρούχα, φρούτα, παιχνίδια κ.α.
4-5 Ετών
• Συνεχίστε να του διαβάζετε μεγάλες ιστορίες.
• Δείξτε ευχαρίστηση και ενδιαφέρον όταν έρχεται να σας μιλήσει για κάτι.
• Επιβραβεύστε τις προσπάθειές του.
• Εμπλουτίστε το λεξιλόγιό του π.χ. όταν πηγαίνετε στο σούπερ-μάρκετ μιλήστε του για το τι θα
αγοράσετε και πως θα το χρησιμοποιήσετε στο σπίτι και εξηγήστε του λέξεις που δεν καταλαβαίνει.
• Βάλτε τα αντικείμενα σε κατηγορίες π.χ. «το παπούτσι δεν ταιριάζει με το μήλο, δεν είναι φρούτο»
• Συζητείστε μαζί του για πράγματα που το ενδιαφέρουν.
• Ενθαρρύνετε το παιδί σας να αφηγείται και να δημιουργεί ιστορίες.
• Βοηθείστε το παιδί σας να ακολουθήσει σύνθετες οδηγίες π.χ. «πήγαινε στο δωμάτιό σου και
βάλε τη μπλούζα και το παντελόνι σου πάνω στη καρέκλα»

7. Aργυρώ Ελευθεριάδου
Λογοπεδικός –Ψυχολόγος
Επιστημονικός Συνεργάτης Νοσ. Παίδων «Αγ.Σοφία»
Επταλόφου 23 Νέα Σμύρνη
Τηλ. 210 9415340
5-6 Ετών
• Ενθαρρύνετε και επιβραβεύστε το παιδί σας όταν σας μιλά για γεγονότα, πρόσωπα,
συναισθήματα κ.α.
• Διαθέστε αρκετή ώρα κάθε μέρα για να συζητάτε μαζί του και ακούστε με προσοχή αυτά
που σας λέει.
• Μιλήστε στο παιδί σας όπως θα μιλούσατε με κάποιον ενήλικα. Μην απλοποιείτε το λόγο
σας.
• Σχολιάστε αυτό που κάνετε μαζί του ή αυτό που νομίζετε ότι αισθάνεται το παιδί σας.
• Δίνετέ του την ευκαιρία να μάθει τραγούδια, σκοπούς ή στίχους.
• Συνεχίστε να του διαβάζετε μεγάλες ιστορίες, εξηγείστε του καινούργιες λέξεις και
έννοιες.
• Επιτρέψτε του, θέτοντας συγκεκριμένα όρια, να παρακολουθεί παιδικές εκπομπές και
παιδικά DVD και ζητήστε του να σας διηγηθεί την υπόθεση.
ΠΗΓΕΣ & ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
 Πανελλήνιος Σύλλογος Λογοπεδικών - URL: www. logopedists.gr
 Δοκιμασία Φωνητικής και Φωνολογικής Εξέλιξης (1995), Ομάδα Έρευνας Πανελλήνιος
Σύλλογος Λογοπεδικών
 American Speech-Language-Hearing Association - URL: www.asha.org
 Μ.D.Sheridan (1982) From Birth to Five Years : Childrens’ Developmental Progress.
NFER-Nelson:UK