Maharashtra Right to Service Ordinance 2015

1. महारा लोकसेवा ह क अ यादेश, २०१५
हाद कचरे
उपायु त, पुणे वभाग, पुणे
pkachare@gmail.com

2. उ ेश
लोकसेवा ह क अ यादेश कशासाठ ?
महारा रा यात
– पा य तींना पारदशक, काय म व समयो चत
लोकसेवा दे याक रता आ ण
– पा य तींना लोकसेवा देणा-या शासक य वभागाम ये– पा य तींना लोकसेवा देणा-या शासक य वभागाम ये
– व अ भकरणाम ये आ ण इतर सावज नक
ा धकरणांम ये पारदशकता व उ तरदा य व
आण यासाठ आ ण
– त संबं धत व तदानुषं गक बाबीक रता तरतूद
कर यासाठ एक सवसमावेशक कायदा कर यासाठ
pkachare@gmail.com 2

3. ठळक वै श टे
१. सावज नक ा धकरणाने अ धसु चत के ले या कालमयादे या
आत लोकसेवा ा त कर यासाठ पा य तींना ह क् दान
करणे.
२. पद नद शत अ धक-यांनी पा य तींला नयत कालमयादे या
आत लोकसेवा दे यासाठ तरतूद करणे;
pkachare@gmail.com 3
३. पा य तीने के ले या अजास व श ट अज मांक दे यासाठ
तरतुद करणे जेणेक न तो या या अजा या ि थतीची आनलाईन
पाहाणी क शके ल अशी यव था करणे;
४. थम अपील ा धकार , वतीय अपील ा धकार आ ण
आयोगाकडे अपील कर यासाठ तरतूद करणे;

4. ठळक वै श टे
५. या काय या या भावी अंमल जावणीसाठ महारा रा य सेवा
ह क आयोग घ टत करणे;
६. नयत कालमयादे या आत लोकसेवा दे यात कसूर करणा-या
अ धका-यां या बाबतीत शा ती व श तभंगाची कारवाई
कर याकर ता तरतूद करणे;
pkachare@gmail.com 4
७. नयत कालमयादे या आत लोकसेवा देणा-या अ धका-यांना रोख रकमे या
व पात ो साहने देणे आ ण या काय याची योजने सा य करताना जी ा धकरणे
उ कृ ट काम गर पार पाडतील अशा ा धकरणांना गोरव कर यासाठ यो य
पा रतो षके देणे याची तरतूद करणे; आ ण
८. जाणूनबुजून खोट कं वा चुक ची मा हती कं वा खोटे द तेवज देऊन लो सेवा
मळ वणा-या पा य ती व द कारवाई कर याची तरतूद करणे.

5. Eco System of RTI in Maharashtra
महारा शासन
सावज नक
ा धकरण
पद नद शत
अ धकार
पद नद शत
अ धकार
थम अ पल य
महारा लोकसेवा हमी वधेयक २०१५ मधील
संघटना मक संरंचना
पा
र
द
त
सा
दा
pkachare@gmail.com
सावज नक
ा धकरणथम अ पल य
अ धकार
थम अ पल य
अ धकार
महारा रा य लोकसेवा ह क आयोग
द
श
क
ता
सा
दा
म
क
ता
ि दतीय अ पल य
अ धकार
ि दतीय अ पल य
अ धकार

6. कलम -२ मह वा या या या / संक पना
pkachare@gmail.com

7. मह वा या कालमयादा
कलम करावयाचे काम काल यादा
3(1)
येक सावज नक ा धकरणाने यां या
अ) सेवा व या पुर वणेचा नयत कालावधी अ धसु चत करणे
ब) सेवा पुर वणेसाठ अ धकार पद नद शत करणे
क) थम्व ि दतीय अ पल य अ ध्कार पदद शत करणे
(कायालया या सुचनाफ़लका्वर व संके त थळावर स द
देणे)
अ यादेशा या
ारंभापासुन तीन
म ह या या आत
कायालया या सुचनाफ़लका्वर व संके त थळावर स द
देणे)
४(१)
५(१)
येक पा य तीस कायदेशीर व तां क यवहायते या
अधीन राहून, संबं धत पद नद शत अ धका-याकडून लोकसेवा
ा त कर याचा ह क
( परंतू नवडणूक या कालावधीत याच माणे नैस गक आप ती या
वेळी, वह त के या माणे नयत कालमयादा रा य शासनास वाढवता
येईल.)
संबं धत
सा्वज नक
ा धकरणाने
अ धसु चत
के ले या नयत
कालाव धत
pkachare@gmail.com
7

8. मह वा या कालमयादा
कलम करावयाचे काम काल यादा
५(२)
पद नद शत अ धका-याला अज मळा यावर एकतर थेट
लोकसेवा देणे कं वा फे टाळ याची कारणे लेखी नमूद क न अज
फे टाळ
नयत
कालमयात
४(१)
५(१)
५(२)
येक पा य तीस कायदेशीर व तां क यवहायते या
अधीन राहून, संबं धत पद नद शत अ धका-याकडून लोकसेवा
ा त कर याचा ह क
( परंतू नवडणूक या कालावधीत याच माणे नैस गक आप ती या
संबं धत
सा्वज नक
ा धकरणाने
अ धसु चत
के ले या नयत
कालाव धत
( परंतू नवडणूक या कालावधीत याच माणे नैस गक आप ती या
वेळी, वह त के या माणे नयत कालमयादा रा य शासनास वाढवता
येईल.)
के ले या नयत
कालाव धत
९(१) प हले अ पल कर याचा कालावधी
(कोण याह पा य तीस, अज फे टाळ याचा आदेश मळा या या
कं वा नयत कालमयादा समा त झा या या दनांकापासून तीस
दवसांत अ पल करता येईल)
३० दवस कवा
वलंब मापन
व्नंतीसह ९०
दवसाचे आत
pkachare@gmail.com 8

9. मह वा या कालमयादा
कलम करावयाचे काम काल यादा
९(२) थम अ पला या न यासाठ अनु ेय कालावधी ३० दवस
९(३) वतीय अपील ा धका-याकडे , थत अपील
ा धका-या या आदेशा व द दुसरे अपील दाखल
करता येईल.
३० दवस
कं वा थम अपीलाचा आदेश्
मळाला नसेल तर प हले
अपील दाखल के या या
दनांकापासून ४५ दवसांनंतर
९(४) दुसरे अ पलावर नणय दे यासाठ चा कालावधी पंचेचाळीस
दवसां यादवसां या
कालावधी या आत
१८(१) ि दतीय अपील ा धक या या आदेशामुळे य थत
झाले या पा य तीस कं वा पद नद शत
अ धका यास आयोगाकडे अपील दाखल कर याचा
कालावधी
साठ दवसां या
कालवधी या आत
१८(२) रा य लो सेवा ह क आयोगाने अपील नकाल
काढ याचा कालावधी
न वद दवसां या
कालावधीत
pkachare@gmail.com
9

10. कलम-३ – सावज नक ा धकरणा या जबाबदा-या
३(१) येक सावज नक ा धकरण या अ यादेशा या ारंभा या दनांकापासून
- तीन म ह यां या कालावधी या आत , आ ण यानंतर वेळोवेळी,
- ते पुरवीत असले या लोकसेवा,
- पद नद शत अ धकार ,
- थम व ि दतीय अपील ा धकार आ ण
- नयत कालमयादा या अ यादेशाखाल अ धसू चत कर ल.
3(2) येक सावज नक ा धकरण,3(2) येक सावज नक ा धकरण,
- याने पुरवावया या लोकसेवांची सूची,
- तसेच नयत कालमयादा,
- वह त नमुना कंवा
- फ , कोणतीह अस यास,
- पद नद शत अ धकार ,
- थम अपील ा धकार आ ण ि दतीय अपील ा धकार
यांचा तपशील कायालया या सूचना फलकावर आ ण तसेच या या संके त थळावर कं वापोटलवर,
कोणतेह अस यास, द शत कर ल कं वा द शत कर याची यव था कर ल.
pkachare@gmail.com 10

11. कलम-४ नयत कालमयादेत लोकसेवा ा त
कर याचा ह क
४(१) येक पा य तीस,
• कायदेशीर , तां क व आ थक यवहायते या अधीन
राहून या आ यादेशानुसार
• रा यातील लोकसेवा नयत कालमयादे या आत
ा त कर याचा ह क असेल.
४ २ सावज नक ा धकरणाचा४(२) सावज नक ा धकरणाचा
• येक पद नद शत अ धकार , कायदेशीर, तां क व
आ थक यवहारते या अधीन राहून
• नयत कालमयादे या आत पा य तीला लोकसेवा देईल.
परंतू नवडणूक या कालावधीत याच माणे नैस गक आप ती या वेळी,
वह त के या माणे नयत कालमयादा रा य शासनास वाढवता येईल.
pkachare@gmail.com 11

12. कलम-५(१) –लोकसेवेसाठ अज कायप दती
• लोकसेवा ा त कर यासाठ कोण याह पा य तीस
पद नद शत अ धका-याकडे अज करता येईल.
– अज मळा याची रतसर पोच दे यात येईल.
– असा अज नकाल काढणेसाठ नयत के ले या कालमयादेसह,
– असा अज मळा याचा दनांक आ ण ठकाण,
– व श ट अज मांक,
– लेखी कं वा इले ॉ नक साधनांमाफत, कळ वणेत येईल.– लेखी कं वा इले ॉ नक साधनांमाफत, कळ वणेत येईल.
• लोकसेवा ा त कर यासाठ सव बाबतीत प रपूण असलेला
आव यक तो अज,
• पद नद शत अ धका-याला कं वा अज ि वकार यास िजला
यथो चतर या ा धकृ त के ले असेल अशा एखा या
य तीला या दनांकास मळाला असेल या दनांकापासून
नयत कालमयादा मोजल जाईल.
pkachare@gmail.com 12

13. कलम-५(१) –लोकसेवेसाठ अज कायप दती
• लोकसेवा ा त कर यासाठ कोण याह पा य तीस
पद नद शत अ धका-याकडे अज करता येईल.
– अज मळा याची रतसर पोच दे यात येईल.
– असा अज नकाल काढणेसाठ नयत के ले या कालमयादेसह,
– असा अज मळा याचा दनांक आ ण ठकाण,
– व श ट अज मांक,
– लेखी कं वा इले ॉ नक साधनांमाफत, कळ वणेत येईल.– लेखी कं वा इले ॉ नक साधनांमाफत, कळ वणेत येईल.
• लोकसेवा ा त कर यासाठ सव बाबतीत प रपूण असलेला
आव यक तो अज,
• पद नद शत अ धका-याला कं वा अज ि वकार यास िजला
यथो चतर या ा धकृ त के ले असेल अशा एखा या
य तीला या दनांकास मळाला असेल या दनांकापासून
नयत कालमयादा मोजल जाईल.
pkachare@gmail.com 13

14. कलम-५(२) –लोकसेवेसाठ अज कायप दती
• पद नद शत अ धकार , कलम ५(1) अ वये अज
मळा यावर नयत कालमयादेत
– एकतर थेट लोकसेवा देईल कं वा तो सेवा मंजूर कर ल
– कं वा फे टाळ याची कारणे लेखी नमूद क न अज फे टाळील.
– पद नद शत अ धकार , अजदाराला, या या आदेशा व द– पद नद शत अ धकार , अजदाराला, या या आदेशा व द
– अपील कर याचा कालावधी आ ण
– या याकडे प हले अपील दाखल करता येईल या थम
अपील ा धका-याचे नाव व पदनाम,
– या या कायालयीन प यासह, लखी कळवील.
pkachare@gmail.com 14

15. कलम-६ व ७- अजा या ि थतीची, ऑनलाईन पाहणी
६(१) कोण याह लोकसेवेसाठ अज के ले या येक
पा य तीला,
– संबं धत सावज नक ा धकरणाकडून एक व श ट अज मांक
दे यात येईल,
– जेणेक न जेथे ऑनलाईन णाल कायाि वत असेल तेथे, तो
आप या अजा या ि थतीची, ऑनलाईन पाहणी क शके ल.
६(२) येक सावज नक ा धकरण,६(२) येक सावज नक ा धकरण,
– जेथे अशी ऑनलाईन णाल कायाि वत असेलतेथे,
– लोकसेवां या सव अजाची ि थती ऑनलाईन अदयावत ठेव यास
कत यब द असेल.
कलम-७ मा हती तं ानाचा वापर
– शासन, नयत कालमयादेत संबं धत लोकसेवा पुर व यासाठ
मा हती तं ानाचा वापर कर याक रता सव सावज नक
ा धकरणांना ो साहन व ेरणा देईल.
pkachare@gmail.com 15

16. कलम-८- अ पल अ धका-यांची नयु ती
८(१) सावज नक ा धकरण, वह त कर यात येईल अशी
यथो चत कायप दती अनुस न,
– लोकसेवांसाठ चा पा य तींचा अज फे टाळ या या कं वा या लोकसेवा
दे यास वलंब के या या व द तने दाखल के ले या अपीलाची सुनावणी
कर यासाठ आ ण नणय दे यासाठ
– थम अपील ा धकार हणून काय कर याक रता पद नद शत अ धका-
या या दजापे ा व र ठ दजा असले या “ब” दजा या कं वा या या
समक दजा या अ धका-याची नयु ती कर ल.
८(2) सावज नक ा धकरण,
समक दजा या अ धका याची नयु ती कर ल
८(2) सावज नक ा धकरण,
– थम अपील ा धका-या या आदेशा व द
– एखादया पा य तीने
– तसेच पद नद शत अ धका-याने दाखल के ले या
– अ पलाची सुनावणी कर यासाठ आ ण नणय दे यासाठ ि दतीय अपील
ा धकार हणून काय कर याक रता थम अपील ा धका-या या
दजापे ा व र ठ दजा असले या अ धका-याची नयु ती कर ल.
pkachare@gmail.com 16

17. कलम ९ थम अ पल कायप ती
९(१) कलम 5 या पोट-कलम (2) अ वये
– िजचा अज फे टाळ यात आला असेल
– कं वा िजला नयत कालमयादे या आत लेाकसेवा दल नसेल
– अशा कोण याह पा य तीस, अज फे टाळ याचा आदेश
मळा या या कं वा नयत कालमयादा समा त झा या या
दनांकापासून
– तीस दवसां या कालावधी या आत थम अपील ा धका-याकडे
अपील दाखल करता येईल.अपील दाखल करता येईल.
परंतु, जर अपील क याला या मुदतीत अपील दाखल न कर यास पुरेसे
कारणहोते
– याबाबत थम अपील ा धका-याची खा ी पटल तर,
– यास अपवादा मक करणी, जा तीत जा त न वद दवसां या
कालावधीस अधीन राहुन,
– तीस दवसांचा कालावधी समा त झा यांनतर देखील, अपील
दाखल क न घेता येईल.
pkachare@gmail.com 17

18. कलम ९ थम अ पल कायप ती
९(2) थम अपील ा धका-यास ,
– तो आप या आदेशात व न द ट कर ल अशा नयत
कालमयादेपे ा अ धक नसले या कालावधी या आत पा
य तीला सेवा दे यासाठ पद नद शत अ धका-याला नदेश
देता येईल कं वा
– यास अपील दाखल के या या दनांका पासुन तीस
दवसां या कालावधी या आत फे टाळ याची कारणे लेखी
नमूद क न अपील फे टाळता येईल.
दवसां या कालावधी या आत फे टाळ याची कारणे लेखी
नमूद क न अपील फे टाळता येईल.
पंरतु, अ पलावर नणय दे यापूव , थम अपील ा धकार ,
– अपील क याला
– तसेच पद नद शत अ धका-याला कं वा
– या योजनासाठ यथो चत र या ा धकृ त के ले या या या
कोण याह दु यम अ धका-याला ,
– आपले हणणे मांड याचीसंधी देईल.
pkachare@gmail.com 18

19. कलम-९(३) ि दतीय अ पल कायप दती
९ (3) अपील क यास,
– या दनांकास थम अपील ा धका-या या आदेश मळाला असेल या दनांकापासून
तीस दवसां या कालावधी या आत कं वा
– थम अपील ा धका-याचा कोणताह आदेश मळाला नसेल याबाबतीत, प हले अपील
दाखल के या या दनांकापासून पंचेचाळीस दवसांनंतर
– वतीय अपील ा धका-याकडे , थम अपील ा धका-या या आदेशा व द दुसरे अपील
दाखल करता येईल.
९(४) वतीय अपील ा धका-यास,
– तो आप या आदेशात व न द ट कर ल अशा कालावधी या आत अपीलक याला– तो आप या आदेशात व न द ट कर ल अशा कालावधी या आत अपीलक याला
सेवा दे यासाठ पद नद शत अ धका-याला नदेश देता येईल कं वा
– यास ते अपील दाखल के या या दनांकापासून पंचेचाळीस दवसां या
कालावधी या आत अशा फे टाळ याची कारणे लेखी नमुद क न अपील फे टाळता
येईल.
परंतु , कोणताह आदेश काढ यापूव , वतीय अपील ा धकार ,
– अपीलक याला
– तसेच पद नद शत अ धका-याला कं वा या योजनासाठ यथो चत र या ा धकृ त
के ले या या या कोण याह दु यम अ धका-यायला ,
– आपले हणणे मांड याचीसंधी देईल.
pkachare@gmail.com 19

20. कलम-९(५) – थम व ि दतीय अ पल य
अ धका-यांचे दवाणी यायालयासारख़े अ धकार
या कलमाअ वये अ पलावर नणय करताना,
– थम अपील ा धकार आ ण
– ि दतीय अपील ा धकार यांना पुढ ल बाबी या संबंधात ,
– दवाणी या सं हता,1908 अ वये एखादया दा याची
यायचौकशी करताना दवाण यायालयाकडे जे अ धकार वह त असतातयायचौकशी करताना दवाण यायालयाकडे जे अ धकार वह त असतात
तेच अ धकार असतील:-
– (क) द तऐवज कं वा अ भलेख सादर कर यास
फमावणे व याची तपासणी करणे:
– (ख) सुनावणीसाठ सम स पाठ वणे आ ण
– (ग) वह त कर यात येईल अशी इतर कोणतीह बाब
pkachare@gmail.com 20

21. कलम-१०(१) थम अ धका-याचे शा ती लादणेचे
अ धकार
(क) जर पद नद शत अ धका-याने , पुरेशा व वाजवी कारणा शवाय लेाकसेवा दे यात कसुर के ल आहे,
– असे थम अपील ा धका-याचे मत झाले असेल तर,
– तो या पद नद शत अ धका-यावर ,
– पाचशे पयांपे ा कमी नसेल परंतु पाच हजार पयांपयत असू शके ल एवढ ,
– कं वा रा य शासन राजप ातील अ धसुचने वारे वेळोवेी सुधारणा कर ल अशा
रकमेएवढ , शा ती लाद ल.
(ख) पद नद शत अ धका-याने ,
– पुरेशा व वाजवी कारणा शवाय नयत कालमयादे या आत लोकसेवा दे यात कसुर के ल आहे,
– असे ि दतीय अपील ा धका-याचे देखील मत झाले असेल तर,– असे ि दतीय अपील ा धका-याचे देखील मत झाले असेल तर,
– यास, कारणे लेखी नमुद क न ,
– थम अपील ा धका-याने लादलेल शा ती कायम ठेवता येईल कंवा यात बदल करता येईल:
परंतु , थम अपील ा धकार कं वा ि दतीय अपील ा धकार ,
– पद नद शत अ धका-यावर कोणतीह शा ती लाद यापूव ,
– याला आपले हणणे मांड याची वाजवी संधी देईल.
pkachare@gmail.com 21

22. कलम-१०(२)- रा य लोकसेवा ह क आयोगाचे शा ती
लाद याचे आ धकार
थम अपील ा धका-याने ,
– कोण याह पुरेशा व वाजवी कारणा शवाय
– व न द ट कालावधीत अ पलावर नणय दे यात वारंवार कसुर के ल होती कं वा
– चूक करणा-या पद नद शत अ धका-याला वाचव याचा गैरवाजवी य न |
के ला होता
– असे मु य आयु तांचे कं वा आयु तांचे मत झाले असेल ते हा,
तो थम अपील ा धका यावर
– असे मु य आयु तांचे कं वा आयु तांचे मत झाले असेल ते हा,
– तो, थम अपील ा धका-यावर ,
– पाचशे पयांपे ा कमी नसेल पंरतु पाच हजार पयांपयत असु शके ल
एवढ , कं वा
– रा य शासन राजप ातीलअ धसुचने वारे वेळोवेळी सुधारणा कर ल अशा
रकमेएवढ , शा ती लाद ल.
परंतु, थम अपील ा धका-यावर कोणतीह शा ती लाद यापूव , याला आपले
हणणे मांड याची वाजवी संधी दे यात येईल.
pkachare@gmail.com 22

23. कलम-११- शा ती वसुल ची कायप दती
संबं धत अपील ा धकार कं वा आयोग,
– लाद यात आले या शा ती या रकमेबददल पद नद शत
अ धका-यास कं वा थम अपील ा धका-यास तसेच
सावज नक ा धकरणास लेखी कळवील.
– पद नद शत अ धकार कं वा, यथाि थती, थम अपील
ा धकार ,ा धकार ,
–असे कळ व यात आ या या दनांकापासून तीस दवसां या
कालावधी या आत , शा ती या रकमेचा भरण कर ल व
– असे कर यात कसुर के यास, स म ा धकार ,
– संबं धत पद नद शत अ धका-या या कं वा, यथाि थती , थम
अपील ा धका-या या वेतनातून शा तीची रककम वसुल
कर ल.
pkachare@gmail.com 23

24. कलम १२(१) वारंवार के ले या कसुर बददल जबाबदार
न्ि चत कर याची कायप ती
स म ा धकार ,
– संबं धत पद नद शत अ धका-याने लोकसेवा दे याम ये
– वारंवार के ले या कसुर बददल अथवा
– लोकसेवा दे याम ये वारंवार के ले या वलंबाबददल तसेच,
– अपील ा धका-यां या नदेशांचे अनुपालन कर यात वारंवार
के ले या कसुर बददल ,
वतीय अपील ा धका याकडुन माह ती मळा यानंतर
के ले या कसुर बददल ,
– वतीय अपील ा धका-याकडुन माह ती मळा यानंतर,
– पंधरा दवसां या कालावधी या आत अशा पद नद शत अ धका-
यावर या या व द श तभंगाची कारवाई का सु कर यात
येऊ नये,याबाबत कारणे दाखवा नोट स बजावील.
– स म ा धकार , या पद नद शत अ धका-या व द लागु
असले या वतणुक व श तभंग वषयक नयमांनुसार समु चत
अशी श तभंगाची कारवाई सु कर ल.
pkachare@gmail.com 24

25. कलम १२(२) कसुर बददल जबाबदार न्ि चत कर याची
कायप ती
जबाबदार नि चत कर याची कायाप द ती
– या या व द अशी नोट स काढ यात आल असेल या पद नद शत अ धका-यास, अशी नोट स
मळा या या दनांकापासुन पंधरा दवसां या आत संब धत स म ा धका-याकडे अ भवेदन सादर करता येईल.
– व न द ट कालावधी या आत स म ा धका-याला असे कोणतेह अ भवेदन न
मळा यास कं वा ा त झालेला खुलासासमाधानकारक न वाट यास,
– स म ा धकार , सावज नक ा धकरणा या वतणुक व श तभंग वषयक
नयमांम ये नमूद के या माणे वभागीय चौकशी सु कर ल
परंतु, स म ा धका-यास
– या पद नद शत अ धका-या या पृ टयथ वाजवी आ ण समथनीय कारणे अस याचे दसून
आले , आ ण
– पा य तीला सेवा दे यात झालेला वलंब हा या यामुळे न हे तर,
– अ य पद नद शत अ धका-यामुळे झाला होता अशा न कषा ततो आला असेल तर,
– स म ा धका-याने या पद नद शत अ धका-या व दची नोट स मागे घेणे व धसंमत
असेल.
अशा पद नद शत अ धका-यावर जबाबदार नि चत करताना,
– स म ा धकार , या बाबतीत आदेश लाद यापूव नैस गक याय त वांचे पालन कर ल आ ण
– तो, पद नद शत अ धका-याला, आपले हणणे मांड याची वाजवी संधी देईल.
pkachare@gmail.com 25

26. कलम-१३ महारा रा य लोकसेवा ह क आयोग
(१ ) रा य सेवा ह क आयोग या नावाने संबोधला जाणारा एक आयोग,
राजप ातील अ धसुचने दारे घ टत कर ल.
परंतु, रा य शासनाकडुन आयोग घ टत कर यात येईपयत,शासनास ,
राजप ातील अ धसुचने वारे, आयोगाचे अ धकार व काय ,
– येक महसुल वभागातील वभागीय आयु ताकडे कं वा इतर
कोण याह शासक य अ धका-याकडे सोप वता येतील.कोण याह शासक य अ धका-याकडे सोप वता येतील.
(2) महारा रा य सेवा ह क आयोग पुढ ल य तींचा मळून बनलेला असेल-
– (क) रा य मु य सेवा ह क आयु त , याची अ धका रता मुंबई
शहर िज हा आ ण मुंबई उपनगर िज हा यापुरती असेल आ ण
– (ख) मुंबई शहर िज हा आ ण मं◌ुबई उपनगर िज हा यांचे े
वगळुन येक महसुल वभागासाठ एक रा य सेवा ह क
आयु त, याची अ धकार ता संबं धत महसूल वभागापुरती
असेल.
pkachare@gmail.com 26

27. कलम १३(३) महारा रा य लोकसेवा ह क आयोग नयु ती
रा यपाल, पुढ ल य तींनी मळून बनले या स मती या
शफारशीनुसार मु य आयु तांची आ ण आयु तांची नयु ती
करतील.
– (एक) मु यमं ी, जे या स मतीचे अ य असतील
– (दोन) वधानसभेतील वरोधी प नेता आ ण– (दोन) वधानसभेतील वरोधी प नेता आ ण
– (तीन) मु यमं यांनी नाम नद शत करावयाचे एक कॅ बीनेट मं ी
प ट करण- शंका नरसनाथ, या दारे असे घो षत कर यात येते क ,
वधानसभेतील वरोधी प नेता हणून एखादया य तीला मा यता
दे यात आल नसेल याबाबतीत, वधानसभेतील, वरोधी गटांपैक सवात
मोठया गटा या ने यास वरेाधी प नेता हणून मा य यात येईल.
pkachare@gmail.com 27

28. कलम १३(४)(५)(६) महारा रा य लोकसेवा ह क आयोग
नयु ती
१३(४) आयोगा या कामकाजाचे
– सवसाधारण अधी ण, नदेशन व यव थापन मु य आयु तांकडे नह त असेल
– यास आयु त सहा य करतील आ ण
– यास, आयोगास वापरता येत असतील असे सव अ धकार वापरता येतील आ ण
करता येत असतील अशा सव कृ ती करता येतील.
१३(५) मु य आयु त आ ण आयु त हे ,
– शासन कं वा सावज नक ा धकरण यातील शासनाचे यापक ान व अनुभव
असले या, सावज नक जीवनातील यात य ती असतील.
१३ ६ मु य आयु त कं वा आयु त
असले या, सावज नक जीवनातील यात य ती असतील.
१३(६) मु य आयु त कं वा आयु त,
– हे संसदेचेसद य कं वा कोण याह रा या या वधानमंडळाचे सद य असणार
नाह त, कं वा
– इतर कोणतेह लाभपद धारण करणार नाह त, कवा
– कोण याह राजक य प ाशी संबं धत असणार नाह त कं वा
– कोणताह उदयोगधंदा अथवा यवसाय करणार नाह त.
१३(७) आयोगाचे मु यालय हे, मुंबई येथे असेल आ ण आयु तांची कायालये येक
महसुल वभांगाम ये असतील.
pkachare@gmail.com 28

29. कलम-१४ आयु तां या सेवा शत
• कायकाल नयु तीपासुन ५ वष कं वा वयाचे ६५ वषपयत –यापैक जे
अगोदर घडेल तोपयत.
• ते पुन नयु तीस पा असणार नाह त.
• मु य आयु त कं वा आयु त, आपले पद हण कर यापूव , व हत
के लुयानुसार शपथ घेतील.
• मु य आयु तास कं वा एखादा आयु तास, कोण याह वेळी, रा यपालास
उ ेशून आप या सह नशी आप या पदाचा लेखी राजीनामा देता येईल.उ ेशून आप या सह नशी आप या पदाचा लेखी राजीनामा देता येईल.
• मु य आयु ताला आ ण आयु तांना देय असलेले वेतन व भ ते आ ण
यां या सेवे या इतर अट व शत हया, रा य मु य मा हती आयु ताला
आ ण रा य शासना या मु य स चवाला अनु मे असलेले वेतन व भ ते
आ ण सेवे या अट व शत या सार याच असतील. तथापी पु व या
सेवेतील नवृ ती वेतन वजा क न वेतन दले जाईल.
• पु हा न याने नवृ ती वेतनाचा ह क असणार नाह .
• शासन आयोगास आव यक तेवढे अ धकार व कमचार उपल ध् क न
देईल.
pkachare@gmail.com 29

30. कलम १५ – आयु ता सेवेतून काढून टाकणे
१५(१) रा यपालांना, मु य आयु तास कं वा कोण याह आयु तास, जर मु य
आयु त कं वा आयु त,-
– क) आयु त नादार असेल कं वा
– ख) रा यपालां या मते यात नै तक अध:पतनाचा अंतभाव आहे अशा एखा या अपराधाब ल तो दोषी
ठरला असले कं वा
– ग) तो, या या पदावधीत, या या पदा या कत यां य त र त इतर कोणतीह वेतनी सेवा कर ल असले
कं वा
– घ) रा यपालां या मते शार र क टया कं वा मान सक दुबलते या कारणामुळे तो पदावर राह यास
अयो य झाला असेल कं वा
– ड) मु य आयु त कं वा आयु त हणून या या कायाम ये बाधा पोहोचेल असे याचे आ थक कं वा
इतर हतसंबंध असतील तर
यास , आदेशा दारे पदाव न दूर करता येईल
इतर हतसंबंध असतील तर
यास , आदेशा दारे पदाव न दूर करता येईल
2) पोट-कलम 1)म ये काह ह अंतभुत असले तर , मु य आयु त कं वा कोणताह आयु त
यांना पदाव न दूर कर याची कारणे आ ण अशा तावा या पु टयथचे सा ह य यांसह,
– यांना पदाव न दूर कर याबाबत चौकशी कर याची आ ण शफारस कर याची मागणी असणारे
नदश
– रा य शासनाकडून मुंबई येथील उ च यायालया या मु य यायमूत कडे कर यात आला
अस याखेर ज,
– मु य आयु त कं वा कोणताह आयु त यांना, यां या पदाव न दूर करता येणार नाह .
pkachare@gmail.com 30

31. कलम-१६(१) आयोगाचे अ धकार व कत ये
लोकसेवा काय याची अंमलबजावणी सु नि चत करणे व अ धक चांग या र तीने लोकसेवा
दे याची सु नि चती कर याक रता रा य शासनाला सूचना करणे हे आयोगाचे कत य असेल, या
योजनाथ आयोगास पुढ ल गो ट करता येतील –
• क) लोकसेवा दे यात कसूर के याबाबतची, वा धकारे दखल घेणे आ ण यास यो य
वाटतील या माणे अशी करणे नकालात काढ यासाठ नद शत करणे
• ख) लोकसेवा देणार कायालये आ ण थम अपील ा धकार व ि दतीय अपील
ा धकार यां या कायालयाची तपासणी पार पाडणे
• ग) काणे याह पद नद शत अ धका-याने कं वा अपील ा धका यांनी यां याकडे
सोपवलेल काय यो यपणे पार पाड यात कसून के ल असेल तर यां या व द
वभागीय चौकशीची शफारस करणे
घ लोकसेवा दे या या कायप दतीम ये यामुळे लोकसेवा दे यात अ धका धक
वभागीय चौकशीची शफारस करणे
• घ) लोकसेवा दे या या कायप दतीम ये यामुळे लोकसेवा दे यात अ धका धक
पारदशकता व सुलभता येईल असे बदल कर यासाठ शफारस करणे.
परंतु, अशी एखाद शफारस कर यापूव आयेाग लोकसेवा देणा या अशा वभागा या भार
शासक य स चवाबरोबर वचार व नमय कर ल
• ड) लोकसेवा काय मपणे दे यासाठ सावज नक ा धकरणांनी करावया या
उपाययोजना कर यासाठ शफारस करणे
• च) सावज नक ा धकरणांनी लोकसेवा दे याबाबत, स नयं ण करणे
• छ) कलम 18 अ वये या याकडे दाखल के लेलया अ पलाची सुनावणी घेणे व यावर
नणय देणे
pkachare@gmail.com 31

32. कलम १६(२) आयोगाचे दवाणी व पाचे अ धकार
आयोगाला, या कलमा वये
– कोण याह बाबीची चौकशी करताना पुढ ल बाबतीत दवाणी या
सं हता 1908 अ वये एखा या दा याची यायचौकशी करताना दवाणी
यायालयाकडे जे अ धकार न हत कर यात आलेले आहेत तेच
अ धकार असतील
– क) य तींना सम स पाठवणे व हजर राह यास भाग पाडणे आ ण
यांना शपथेवर तोडी कं वा लेखी सा ीपुरावा दे यास व द तऐवज
कं वा व तू सादर कर यास भाग पाडणे
यांना शपथेवर तोडी कं वा लेखी सा ीपुरावा दे यास व द तऐवज
कं वा व तू सादर कर यास भाग पाडणे ;
– ख) द तऐवजांचा शोध घे यास आ ण तपासणी कर यास फमावणे
– ग) शपथप ावर सा ीपुरावा घेणे
– घ) कोण याह यायालयाकडून कं वा कायालयाकडून कोणतेह
शासक य अ भलेख कं वा या या ती याची मागणी करणे
– ड) सा ीदारांची कं वा द तऐवजांची तपासणी कर याक रता सम स
काढणे ;
– च) व हत कर यात येईल अशी अ य कोणतीह बाब
pkachare@gmail.com 32

33. कलम-१७ -आयोगाने के ले या शफारशीवर कायवाह
कलम १७- रा य शासन, कलम 16 मधील पोट - कलम (1)
या खंड (ग)(घ) आ ण (ड.)अ वये
– आयोगाने के ले या शफारशीवर वचार कर ल आ ण
– के ले या कायवाह ची मा हती ,– के ले या कायवाह ची मा हती ,
– तीस दवसां या आत कं वा आयोगाशी वचार वनीमय
क न ठर व यात येईल अशा यानंतर या कालावधीत,
आयोगाकडे पाठवील
pkachare@gmail.com 33

34. कलम १८- आयोगाचे अ पल य अ धकार
१८(१) ि दतीय अपील ा धक या या आदेशामुळे य थत
झाले या
– पा य तीस कंवा
– पद नद शत अ धका यास
– असा आदेश ा त झा या या दनांकापासून साठ दवसां या
कालवधी या आत आयोगाकडे अपील करता येईल.
(२) मु य आयु त कं वा, यथाि थ त,आयु त,
सव प कारांना आपले हणणे मांड याची संधी द यानंतर
(२) मु य आयु त कं वा, यथाि थ त,आयु त,
– सव प कारांना आपले हणणे मांड याची संधी द यानंतर,
– अपील ा त झा या या दनांकापासून न वद दवसां या
कालावधीत ,असे अपील नकालात काढ ल.
– आयोगाला पद नद शत अ धका यावर कं वा
– थम अपील ा धका यावर शा ती लादता येईल कं वा
– लादले या शा तीम ये बदल करता येईल कं वा तो र करता
येईल आ ण अशी दान के लेल शा ती कोणतीह अस यास परत
कर याचा आदेश देता येईल.
pkachare@gmail.com 34

35. कलम १९ - आयोगाचा वा षक अहवाल
आयोग, येक व तीय वष संप यानंतर,
– मागील वषामधील आप या कायाचा तसेच
– सावज नक ा धकरणां या लोकसेवा दे या या
काम गर या मू यमापनाबाबतचा अहवाल तयार कर ल
आ णआ ण
– तो रा य शासनाला सादर कर ल.
रा य शासन,
– आयोगाने सादर के लेला वा षक अहवाल
– रा य वधानमंडळा या येक सभागृहासमोर ठेवील
pkachare@gmail.com 35

36. कलम २०(१)- सावज नक ा धकरणांनी
करावयाचे वशेष य न
१) लोकसेवा मळ व यासाठ
– पा य तीकडून व वध माणप े द तऐवज,
– शपथप े, इ याद सादर कर याबाबतची मागणी कमी
कर यासाठकर यासाठ
– सव सावज नक ा धकरणे काल मयादेत भावी
उपाययोजना करतील.
– सावज नक ा धकरण, अ य वभागाकडून कं वा
सावज नक ा धकरणांकडून थेटपणे आव यक मा हती
ा त कर यासाठ सम वयाने य न करतील.
pkachare@gmail.com 36

37. कलम २०(२)- पद नद शत अ धका यांची संवेदनशीलता
2) पा य तीं या अपे ां या ती
– पद नद शत अ धका यांना संवेदनशील करणे आ ण
– नयत कालमयादेत पा य तींना लोकसेवा दे यासाठ
मा हती तं ानाचा वापर करणे व ई- शासन
सं कृ तीचा अवलंब करणे हे यामागील योजन वसं कृ तीचा अवलंब करणे हे यामागील योजन व
उ ट अस याकारणाने,
– लोकसेवा नयत कालमयादेत दे यात पद नद शत
अ धका याकडून होणार कसूर ह , गैरवतणुक मानल
जाणार नाह .
pkachare@gmail.com 37

38. कलम २०(३)-वारंवार कसूर करणा-या अ धकार-या
व द कारवाई
ि दतीय अपील ा धका याकडून कं वा मु य
आयु ताकडून, कं वा यथाि थत, आयु ताकडून
– पद नद शत अ धका याकडून होणा या वारंवार कसुर ब ल
लेखी मा हती ा त झा यावर,
– संबं धत सावज नक ा धकरणाचा मुख, कसुरदार
अ धका यावर कारणे दाखवा नोट स बजावून व तयाला
आपले हणणे मांड याची संधी देऊन तशा आशया या
अ धका यावर कारणे दाखवा नोट स बजावून व तयाला
आपले हणणे मांड याची संधी देऊन तशा आशया या
न कषाची न द के यानंतर,
– यो य ती शासक य कारवाई कर यास स म असले.
प ट करण -
– या पोट कलमा या ायोजनासाठ जर एखादा पद नद शत अ धकार
एका वषात या याकडे ा त झाले या एकू ण पा करणांपैक दहा
ट के इत या करणांम ये कसून कर ल तर यास न याचा कसूरदार
मान यात येईल.
pkachare@gmail.com 38

39. कलम २१व २२- आ थक तरतूद व सेवा नयम
२१) शासन या अ यादेशा या
– अंमलबजावणी कर यासाठ आ ण
– पद नद शत अ धकार , अपील ा धकार आ ण यांचा
कमचार वग यां या श णासाठ
– पुरेशा नधीचे नयत वाटप कर ल
२२) या अ यादेशाची कलम 9,12 आ ण कलम 20 चे पोट२२) या अ यादेशाची कलम 9,12 आ ण कलम 20 चे पोट
कलम (3) यां या तरतुद
– शासक य कं वा यथाि थ त संबं धत सावज नक
ा धकरणातील कमचा-यांना लागू असलेले, पुरक
असतील
– श त वषयक व व तीय नयम आ ण असे इतर सेवा
नयम व व नयम यांना पुरक असतील.
pkachare@gmail.com 39

40. कलम-२३ जाणून बुजून कं वा चुक ची मा हती देणा-
या व द कारवाई
– जर पा य ती अजात जाणून बुजून कं वा चुक ची
मा हती देत असेल कं वा
– अजासोबत खोटे द तऐवज सादर कर त असेल आ ण
– अशा मा हती या कं वा द तऐवजां या आधारे या
अ यादेशाअ वये लोकसेवा मळ वत असेल तर
– अशा मा हती या कं वा द तऐवजां या आधारे या
अ यादेशाअ वये लोकसेवा मळ वत असेल तर,
– अशा करणी, अंमलात असले या दंड वधाना या
संबं धत तरतुद अ वये या या व द कायवाह
कर यात येईल.
pkachare@gmail.com 40

41. कलम २४ ते २५ -- सं कण बाबी
२४) भावी अंमलबजावणी कर या या योजनासाठ ,
– सवसाधारण कं वा वशेष लेखी नदेश सावज नक ा धकरणाला देता येतील
आ ण
– सावज नक ा धकरणावर, अशा नदेशाचे पालन करणे व यानुसार काय
करणे बंधनकारक असेल.
२५) या अ यादेशा या तरतुद नुसार कं वा याखाल के ले या नयमांनुसार
– सदभावनेने के ले या कृ तस सरं ण कं वा कर याचे अ भ ेत असले या
कोण याह कृ तसाठ ,
कोण याह य ती व द कोणताह दावा खटला अथवाअ य कायदेशीर
कोण याह कृ तसाठ ,
– कोण याह य ती व द कोणताह दावा, खटला अथवाअ य कायदेशीर
कायवाह दाखल करता येणार नाह .
२६) कोण याह दवाणी यायालयास, याया धकरणास कं वा अ य
ा धकरणास ,
– या बाबीवर आयोगाला आ ण अपील ा धक-यांना या अ यादेशा वारे कं वा
– या अ वये नणय कर याचे अ धकार दान के लेले असतील,
– अशा कोण याह बाबी या संबं धत नणय कर याची अ धका रता असणार
नाह .
pkachare@gmail.com 41

42. कलम २७ – या अ यादेशा यआ तरतूद भावी
असणे
याअ यादेशा वये अ धसु चत के ले या सेवां या आ ण
यां या अंमलबजावणी या संबंधात
– या अ यादेशा या तरतुद हया या या वेळी अंमलात
असले या कोण याह अ य काय यात कं वाअसले या कोण याह अ य काय यात कं वा
– या अ यादेशाखेर ज अ य कोण याह काय या या
आधारे अंमलात असले या कोण याह नयमाम यं
या याशी वसंगत असे काह ह अंतभूत असले तर
प रणामक असतील.
pkachare@gmail.com 42

43. कलम २८ व २९ – नयम करणे व अडचणी दूर करणे
२८) शासन या अ यादेशा या अंमलबजावणीसाठ
– आव यक ते नयम क य शके ल.
– के लेला येक नयम रा य वधनमंडळा या येक सभागृहापुढे
ठेव यात येईल.
२९) या अ यादेशा या तरतुद ची अंमलबजावणी करताना
अडचण उ व यासअडचण उ व यास
– (१) रा य शासनास संगानु प, ती अडचण दूर कर या या
योजनांसाठ याला आव यक कं वा इ ट वाटेल अशी या
अ यादेशा या तरतुद ंशी वसंगत नसलेल कोणतीह गो ट
राजप ात स द के ले या आदेशा दारे करता येईल
– (२) पोट कलम (1) अ वये काढ यात आलेला येक आदेश तो
काढ यात आ यानंतर श य तत या लवकर रा य
वधानमंडळा या येक सभागृहापुढे मांड यात येईल.
pkachare@gmail.com 43