Jerry M. Burger'ın Kişilik kitabından faydalanarak hazırlanan sunumda kişilik, bilişsel yaklaşımla ele alınmıştır. Hazırlayan: O.Duygu Cil

1. Kişilik
Bilişsel Yaklaşım
1

2. Bilişsel Psikoloji
Nedir?
2

3. Düşünen zihnin
bilimsel
incelemesidir.
3

4. Bilişsel Psikoloji Nelerle Uğraşır?
Algı
Örüntü tanıma
Dikkat
Bilinç
Öğrenme
Bellek
Kavram oluşturma
Düşünme
Zihinde canlandırma
Dil
Zeka
4

5. Bilince Yeniden Dönüş
Bilişsel psikoloji,
psikoloji tarihi
içerisinde hem
en yeni hem de
en eski ekoldür
5

6. Bilim dünyasındaki
gelişmelerin etkileri
6

7. EINSTEIN
Fizikteki yeni bakış açısı
Gözlemci gözlediği şeyi etkiler
7

8. BİLGİSAYAR TEKNOLOJİSİ
İnsan zihni de bir bilgisayardır
Hem zihin hem bilgisayar
Bilgiyi alıp kavrar
İşlemden geçirir
Yönetir
Depolar
Gerektiğinde geri çağırır
SOFTWARE YAZILIM
8

9. Bilişsel Kişilik Yaklaşım
Tutarlı davranışları bilgi işleme yollarıyla açıklar
Hepimiz farklı şekillerde bilgiyi işliyoruz
9

10. Yaklaşımın Genel Kabulleri
İnsanlar rasyonel varlıklardır.
İnsanlar problem çözer, düşünür. Düşüncelerini
değiştirebilir, yerine yenilerini koyabilir.
İnsan dürtülerinin kurbanı değildir, kendi yönünü seçebilir.
Kişilik çevreden etkilenmez.
Kişinin nasıl düşündüğü, nasıl hissettiğini ve davrandığını
etkiler.
İnsanlar yaşamlarındaki olayları gözlemler ve anlamdırır.
Zihinsel aktiviteler evrenseldir.
10

11. GEORGE KELLY (1905- 1967)
Fizik ve matematik derecesi ile mezun olduktan
sonra EDINBURG Üniversitesi’nde eğitim
bilimlerine gider. Psikoloji ile ilgilenmeye başlar ve
psikoloji alanında doktora yapar. Düşkünlere ve
1930’larda Büyük Bunalım’da yoksul düşmüş
insanlara hizmet vermek için klinikler açar.
“Kısa süre sonra bu insanların en çok gereksinim
duyduğu şeyin, birisinin başlarına gelen şeyi
açıklaması ve gelecekte başlarına gelebilecek şeyleri
kestirebilmesi olduğunu anladım”
KELLY, bu anlayıştan kişisel yorum kuramını geliştirdi.
11

12. HEPİMİZ BİLİM ADAMIYIZ
Tıpkı bilim adamları gibi sürekli dünya ile ilgili hipotezler geliştirip
bunları sınıyoruz.Yaşamımızda mümkün olduğu kadar çok şeyi
kestirmeye ve kontrol etmeye çalışıyoruz. Kestirebilir gereksinimi
karşılamak için ŞABLONLAR kullanıyoruz.
Dünya ile ilgili görüşlerimiz birer saydam şablon
Kişilik farklılıkları dünyayı farklı şekilde yapılandırmadan
kaynaklanır.
12

13. GEORGE KELLY
Kişisel Yapı Kuramı
 Eğer oluşturduğumuz şablon bir sonraki olayla uyuşuyorsa onu saklıyoruz.Bu
şablonlar gelişerek bilişsel yapıları oluşturuyor.
 Hiçbir insanın kişisel yapısı birbirine benzemiyor. Bu nedenle KELLY bu
bilişsel yapıları KİŞİSEL YAPILAR olarak adlandırmış.
Bu yapılar neye benzer ?
Çift kutupludurlar.
Soğuk/ Sıcak
İyi /Kötü
Güzel/ Çirkin
13

14. Kişilik Yapılarımı Nasıl Çözümlerim?
1 İnsanlarla karşılaştığında neye dikkat ediyorsun?
Aklınıza ilk gelen düşünceler büyük olasılıkla başka insanları ve davranışlarını
anlamlandırmak için kullandığınız yapılardır. Aynı yapıları kullanarak da
farklı dünyaları farklı şekillerde yapılandırmamız mümkündür.
Önceliklerimiz de farklı olabilir.
YAPILANDIRMALARI BENZER OLANLAR İYİ ARKADAŞ
VE ROMANTİK EŞ OLABİLİRLER.
14

15. Kişilik Yapılarımı Nasıl Çözümlerim ve ölçerim?
2 Dağarcık Izgara Tekniği
Terapistler çeşitli kişisel deneyimlerinde karşılaştıkları insanlardan oluşan 24
kişilik bir liste yapmaklarını ister. Bu listeden 3 kişi alarak ikisinin ortak
paylaştığı ama üçüncüsünün paylaşmadığı özelliği sorarlar.
Başka bir versiyon: Üç isimden birini çıkartıp başka ismi koyar ve taramaya devam
ELEŞTİRİ: SONUÇLAR TERAPİSTİN YORUMLARINA FAZLA BAĞLI
15

16. JASON BOURNE
?
NASIL BİRİ
16

17. ANNE KARDES BEN
HOŞ GENÇ SOĞUKKANLI
SADE KARARLI ERKEKSİ
MACERAPEREST CESUR BECERİKLİ
TEMİZ SOĞUK GÜÇLÜ (fiziki)
ÖZGÜR RUHLU GÜÇLÜ( karakter) ZEKİ 17

18. Şema Bilgiyi algılama, düzenleme, işleme ve kullanmamıza
Şema yardım eden varsayımsal bilişsel yapı… ŞEMA
Şema
Şema O kadar çok uyarıcı var ki !
Şema
Şema Şemalarla bilgilerimi düzenlerim…Ör: Sevgili Şeması
Şema
Şema Hatırlaması Kolay
Şema
18

19. Kendilik Şemaları
Çekirdek
Temel Bilgiler
PARA İsim
Anne-Baba, ŞEMAMDA
Dış görünüş NE VAR
KADINLAR
SPOR NE YOK ?
MODA
Rekabetçi misin?
İnatçı mısın?
19

20. Olası Kendilikler
Gelecekte kendinizi nasıl görmek istersiniz?
Olası kendilikler bir gün olabileceğimiz insanın zihinsel temsilleridir.
 Olumlu
 Olumsuz
2 önemli işlevi var
 Gelecek davranışlar için teşvik
“Yapacağım seçim beni gelecekteki kendiliğime yakınlaştırıyor mu ?”
 Kendi davranışımızın ve yaşamımızdaki olayların anlamını yorumlamamıza yardımcı
Örnek : Olası kendiliğine kanser hastasını ekleyen kadın sağlığındaki ufak bir değişime
diğerlerine göre farklı bir tepki gösterir
20

21. ARAŞTIRMA !
Genç suçlular üzerine yapılan bir
araştırmada,bu gençlerin 1/3’ünden
fazlasının suçlu olası kendiliği
geliştirmiş oldukları görülmüş.
Bu erişkinlerin çok azı iş bulmak ya da
okula gitmek gibi geleneksel
hedefleri olası kendiliklerine dahil
etmişler.
21

22. BENLİK FARKLILIĞI
 Gerçek kendilik
 Olmak istenen kendilik
 Olmamız gereken kendilik
22

23. KELLY’E GÖRE
PSİKOLOJİK SORUNLAR
‼
!
Yapılandırma sistemindeki arızalardan
sorunlar yaşanır. Esas sorun
sistemlerimizin mükemmel
olmamasından kaynaklanır.
‼ Deneyim eksikliği de yapılandırma
sisteminin yetersiz kalmasına neden
olur.
‼ Sorunların kökeninde yatan
kaygıdır.Geleceği kestiremediğimizde
kaygılanırız.
‼ Sağlıklı insanlar eski ve yetersiz
yapıların yerine sürekli yeni yapılar
yaratır.
23

24. Bilişsel psikoterapinin odağı,
danışanın düşünceleridir
Amaç danışanların zararlı
düşüncelerinin farkında varmasını
ve yerine daha uygun olanlarını
koymasıdır.
Peki ya
terapimmm
24

25. AKILCI DUYGUSAL TERAPİSİ
İnsanlar yanlış akıl yürütme ve akılcı olmayan inançlarından
dolayı depresif ve kaygılı olurlar.
25

26. “Herşey bitti.”
A Gelen telefon
B Akılcı olmayan inanç
C Depresif duygular
26

27. Bazı
Akıl
İnan Dışı
çlar
27

28. Belirgin akıl dışı inançlar Sinsi akıl dışı inançlar
İnsanların bana adil davranmalarını  Önem verdiğim insanların beni
istediğim için, her zaman bana öyle onaylamasını istediğim ve sadece
davranmaları gerekir. az bir onay almak istediğim için,
Rahat bir hayata sahip olmak bunu her zaman elde etmeliyim.
istediğimden içinde yaşadığım
koşullar her zaman doyurucu  Rahat bir hayata sahip olmak
olmalıdır. istediğimden ve ben onlara her
Önem verdiğim insanların beni zaman adil davrandığım için
onaylamasını istediğim için her yaşadığım koşullar her zaman
zaman onların onayını almalıyım. doyurucu olmalıdır.
28

29. KENDİNİ EĞİTME
Bilişsel terapinin tek amacı
danışanın tek bir sorunun
üstesinden gelmesini
sağlamak değildir. Gelecekte
danışanların sorunlu
durumlara nasıl
hazırlanacaklarını ve bu
sorunlarla nasıl başa
çıkacaklarını öğretir.
Danışanlar sorun yaratan
durumlar için
bilişsel stratejiler geliştirirler.
29

30. Freud’cu Kavramlar Yeniden Ele
Alınıyor
Freud’un öne sürdüğü kavramların çoğu bilişsel kişilik
araştırmalarının dikkatini çekti.
Aktarım, bastırma, yansıtma gibi psikanalitik kavramlar yeniden ele
alınmaya başladı.
30

31. BİR İNSANI. GÖRÜR GÖRMEZ ONU SEVİP
SEVMEDİĞİMİZE KARAR VERİRİZ
NEDEN?
Aktarımı bilişsel bakış açısıyla nasıl açıklarız?
Eski bilişsel temsil yeni insanla ilgili bilgiyi işlemek için kullanılır. Yeni
kişide eski kişinin özellikleri görülür ve sonuçta ona karşı olan duygular
tetiklenir.
Aktarım farkındalığımıızn dışında gerçekleşir.
31

32. BASTIRMA
Freud’a göre psikanalizin temel taşı
Benliğin kabul edilemeyen
düşünceleri bilinçten uzak tutma
çabası
32

33. Bilişsel Psikologlara göre
İnsanların hoş olmayan bilgiye gösterdikleri tepki
Örnek: Derslerinden kötü not alan öğrenci düşük notlardan
etkilenmemiş görünüyorsa bastırma yöntemini kullandığı söylenebilir.
Bastıranlar yüksek düzeyde stres yaşayan insanlardır.
Duygularını kontrol etme eğilimleri güçlüdür.
Çok sayıda çatışma yaşamasına rağmen stres kaynaklarının kaygıya
dönüşmesini engellemeye çalışır.
33

34. Bastıranlar bastırmayanlara göre daha az kaygı
yaşadıklarını aktarır.
Peki gerçekten böyle mi?
Bastıran insanların stresli ortamlara verdikleri
fizyolojik tepkileri ölçüldüğünde, güçlü
tepki verdikleri görülmüş.
KALP atışları ve KAN basınçları ani şekilde
yükseliyor. Vücutları tehdide tepki
gösterse de bastıranlar başarılı bir şekilde
duygusal tepkilerini bilinç düzeyleri dışına
itiyorlar.
34

35. ARAŞTIRMA !
Deneklerden çocukluk deneyimlerini anlatmaları istenmiş
BASTIRANLAR bastırmayanlara göre daha az sayıda hoş olmayan
deneyim anlatmış.
Bastıranlar aslında hoş olmayan deneyimleri
hatırlamakta değil, sadece kendi başlarına gelen
hoş olmayan olayları hatırlamakta
zorlanıyorlar.
35

36. ARAŞTIRMA !
Bastıranlar öfke duydukları bir Bastırmayanlar öfke
deneyimi tanımlarken sadece duydukları bir deneyimi
öfkeyi hatırladıkları görülmüş. tanımladıklarında ise öfke ile
birlikte utanç, tiksinme,korku
ve diğer olumsuz duyguları
da hatırlamışlar.
Sonuçlar bellek çağrışımları ile açıklanır.
36

37. ARAŞTIRMA !
Deneklere sözel beceri sınavında başarısız oldukları söylenmiş
Bastırmayanlar bu habere çeşitli
olumsuz duygularla tepki
göstermiş.
BASTIRANLARın tepkisi ise
sadece suçluluk olmuş.
37

38. Olumsuz düşünceler ve duygular bastıranlar için neden zor ulaşılır
şeyler?
Bastıranlar hoş olmayan bilgiye dikkat etme ve
kodlamada başarısız olabilirler.
Sonuç Bastıranlar yaşamın zorluklarıyla beraber
ortaya çıkan duyguları en düşük düzeye indirgemekte
başarılı olsalar da bunun bedeli var. Araştırmalar
bastıranların bastırmayanlara oranla daha yüksek
kolestrol düzeyine ve zayıf bağışıklı sistemine sahip
olduğunu bulmuş.
38

39. VE ANDROJENİ
Neden 4 cinsiyet tipindeki insanlar farklı davranırlar?
Cinsiyet şeması kuramına göre yüksek derecede
erkeksi ve kadınsı insanlar cinsiyet temellidir.Bilgiyi cinsiyet
açısından algılar, değerlendirir ve düzenler.
Bu tipler için bazı arabalar kadınsı bazıları erkeksidir.
Androjen erkek baleden
zevk almakta sakınca
görmez.
39

40. Erkeksi Erkek Kadınsı Kadın
Erkeksi erkekler haklarını Cinsiyet temelli kadınlar
savunan ya da kendine yeterli insanları sınflara ayırırken
insan olup olmadıklarına androjen kadınlara göre daha
çabucak karar verirken şefkatli kadınsı yorumlar kullanmışlar.
ya da tutkulu olup olmadıklarına
karar vermekte zorlanmışlar
Cinsiyet temelli insanlar hakkında bir şey okudukları insanları
erkek ya da kadın olarak tanımlama gereği duyarlar
40

41. Farklı olan
erkeklerin ve
kadınların neyi BELLEK SAVAŞI
hatırladıklarıdır
Erkekler, öğrendikleri Kadınlar, kişisel
ve okuduklarını olayları
hatırlamakta daha hatırlamakta
başarılılar. daha başarılılar.
Bağımsız kendilik anlayışı Karşılık bağımlı
kendilik anlayışı
Kadınlar anıları duygularla kodlar. Duygusal olmayan olayların
hatırlanmasında 2 cinsiyetin arasında fark yok.
41

42. FOTOĞRAFLA KENDİNİ
42

43. FOTOĞRAFLA KENDİNİ
43

44. Bilişler ve DEPRESYON
Depresifler üzüntülü deneyimleri daha kolay
hatırlarlar.
Sorunları üzerine düşünüp dururlar.
Kötü gidebilecek şeyler için sürekli kaygılanırlar.
İyi şeyler yaşadıklarında bile kötü bir yön bulmaya
çalışırlar.
1. Depresif insanlar kendileriyle ilgili
olumsuz düşüncelere sahiptir.
Sıkıntılı düşünceler,
sıkıntılı yaratıcı duygularla 2. Gelecek konusunda kötümserdir.
bağlantılıdır. 3. Deneyimlerini olumsuz biçimde
yorumlar.
44

45. DEPRESİF ŞEMALAR
Araştırmalar depresyonlu insanların iç
karartıcı ve çaresiz gibi sözcükleri
depresif şemalarla işlediğini
i
gösteriyor. l terap
Bilişse da
n
Kendi özellikleriyle özdeştiriyorlar ve s onrası
z
bu bilgileri hatırlamada hızlılar. o lumsu in
Olumsuz deneyimleri düşünmemek söz cükler
a
konusunda zorluk çekiyorlar. ha tırlam
eği limleri
.
azalıyor
İç karartıcı düşünceler depresyona neden olabilir.
Depresyon da bu tip düşüncelerin sayısını artırabilir.
45

46. ÖĞRENİLMİŞ ÇARESİZLİK
...YENİDEN
Öğrenilmiş çaresizlik
denekleri ve depresyonlu
denekler arasındaki
benzerlikleri fark eden
psikologlar, depresyonu
Hayvan davranışını açıklayan basit
anlamak için öğrenilmiş
model insanlardaki öğrenilmiş
çaresizlik modelini
çaresizliği açıklamak için yeterli
geliştirdiler.
olmadı.
46

47. ÖĞRENİLMİŞ ÇARESİZLİK ...
Yükleme Modeli
İnsanlardaki
öğrenilmiş
çaresizlik
kontrol
edilemezlik
algısıyla Ben mi yetersizim
başlar. yoksa problem müdürde
mi?
47

48. Dersten Kalan Öğrencinin
Yükleme Örnekleri
İÇSEL DIŞSAL
KARAR KARARSI KARARLI KARARSI
LI Z Z
EVRENS Zeka Yorgunluk Hoca adil sınav Hoca bu
EL eksikliği Nezleyim yapmıyor. sefer
Tembellik uygulamal
Zaten herkes ı sınav
bu sınavda yaptı ve
düşük not alır. kimse
geçemedi.
BİREYSE Matemati Matematik Zaten herkes Soru
L ğe sorusu matematik kağıtları
yeteneğim çözmekten sınavında okunmuyo
yok. bıktım. beklediğinden rdu. 48

49. YILLAR SONRA İNCELENEN
MEKTUPLAR
Yaşlı insanların
52 sene önce
kullandıkları yükleme
biçimleri ile
bugünküler
kıyaslandığında
25 yaşındaki insanların açıklama tarzlarını
0.52’lik bir
45- 60 yaşlarındaki sağlık durumlarıyla
korelasyon
yakından bağlantılı bulunmuş.
bulunmuş.
49