Веган ба цагаан хоолны ач тус

1. ВЕГАН-НОГООН ГАРИГ ТББ
Веган болон цагаан
хоолны ач тус

2. ªâчèí ýìãýã ¿¿ñýõýä íºëººëæ áóé õ¿чèí
ç¿éëñ
•
•
•
•
•
•
•
Õîîë, хүнс
Õ¿ðýýëýí áóé îðчèí
Ñýòãýëç¿éí äàðàìò
Õºäºë㺺í õîìñäîë
Áóðóó çóðøèë (àðõè, òàìõè ã.ì.)
Òàðãàëàëò
Óäàìøèë
VEGAN EARTH GREEN, NGO

3. Õîîë, õ¿íñíèé áóðóó õýðýãëýýíýýñ
øàëòãààëàõ өвчин ýìãýã
• Ç¿ðõ, ñóäàñíû ºâчèí
• Õîäîîä õîîë áîëîâñðóóëàõ
òîãòîëöîîíû ºâчèí
• Хорт хàâäàð
• Чèõðèéí øèæèí
• Òàðãàëàëò, òóðààë
• Бөөрний өвчин
• Яс сийрэгжилт
• Øèìò áîäèñûí èë¿¿äýë áà
äóòëààñ øàëòãààëñàí ýìãýã
VEGAN EARTH GREEN, NGO

4. Веган хоол
• “Амьтны
амь
хөнөөж
бэлтгээгүй,
найрлагад нь мах, өндөг, малын сүү, цагаан
идээ, тэдгээрийн хольц бүхий хүнсний
нэмэлт агуулаагүй дан ургамлын гаралтай
идээг веган хоол, хүнс гэнэ.
Веган хоол хүнсэнд: үр тариа, төмс хүнсний ногоо,
буурцагт ургамал, үр самар, жимс жимсгэнэ
тэдгээрээр бэлтгэсэн хоол хүнс орно.
VEGAN EARTH GREEN, NGO

5. Цагаан хоол
• “Амьтны амь хөнөөж бэлтгээгүй,
найрлагад нь мах, өндөг болон
тэдгээрийн хольц бүхий хүнсний
нэмэлт ороогүй, харин сүү цагаан
идээ болон тэдгээрийн хольц бүхий
хүнсний нэмэлт агуулсан ургамлын
гаралтай хүнсээр бэлтгэсэн идээг
цагаан хоол, хүнс гэнэ”
VEGAN EARTH GREEN, NGO

6. Цагаан болон веган хоолны ач тус
• АНУ-ын хоол тэжээлийн нийгэмлэг 20 гаруй
жил явуулсан судалгааны үр дүнд үндэслэн
веган болон цагаан хоолны талаар
тодорхойлохдоо
Зөв зохицуулсан веган болон
цагаан хоол нь эрүүл, тэжээллиг
төдийгүй зарим өвчнөөс урьдчилан
сэргийлэх болон эмчилгээний ач тустай.
VEGAN EARTH GREEN, NGO

7. Веган хоолтонд зориулсан зохистой хооллох зөвлөмж
VEGAN EARTH GREEN, NGO

8. Цагаан хоолтонд зориулсан зохистой хооллох зөвлөмж
Хааяа, бага зэрэг хэрэглэх
Чихэр,
амттан
Сүү, цагаан
идээ
Самар,
үр
Ургамлын
тос
Өдөр тутам хэрэглэвэл зохих хүнс:
• Төрөл бүрийн самар, үр
• Сүү, цагаан идээ
• Бусад төрлийн сүү (шар буурцгийн, цагаан будааны)
• Төрөл бүрийн ургамлын тос
Үр тариа
(будаа, гурил,
талх, гоймон)
Хүнсний ногоо,
жимс, жимсгэнэ
Буурцагт
ургамал
Хоол бүрт хэрэглэвэл зохих хүнс:
• Жимс, жимсгэнэ
• Хүнсний ногоо, үр тариа (улаан буудай,
овъёос, хөх тариа, гурвалжин будаа,
эрдэнэ шиш, гоймон г.м.)
• Буурцагт ургамал (шар буурцаг, вандуй,
төрөл бүрийн шош г.м.)
ӨДӨР ТУТМЫН ИДЭВХТЭЙ ДАСГАЛ, ХӨДӨЛГӨӨН
VEGAN EARTH GREEN, NGO

9. Веган болон цагаан хоолны эрүүл
мэндийн нөлөө
• Аль ч насны хүнд тохиромжтой.
• Бие махбодийг эрүүлжүүлж нас
ургасгана.
• Биеийн жинг хэвийн байлгана.
• Бие махбодийн дархлааг
сайжруулна.
• Хүч тамирыг нэмэгдүүлнэ.
• Цусанд өөх хуримтлагдахаас
сэргийлнэ.
VEGAN EARTH GREEN, NGO

10. Веган болон цагаан хоолны эрүүл
мэндийн нөлөө
• Зүрх-судасны эмгэг, цус харвалтын
эрсдлийг 40% хүртэл бууруулж, даралт
тогтворжуулна.
• Хорт хавдрын эрсдлийг 50% хүртэл
бууруулна.
• Ясны сийрэгжилт, чихрийн шижин,
бөөрний өвчний эрсдлийг бууруулна.
• Сэтгэл санааг тайвшруулна.
• Оюун санаа, ухамсрыг ариусгана.
VEGAN EARTH GREEN, NGO

11. Цагаан ба веган хоол таргалалтаас
сэргийлнэ.
Веган хоолтон нь амьтны гаралтай
өөх тос хэрэглэдэггүй, цагаан
хоолтон амьтны гаралтай өөх тос,
уураг бага хэрэглэдэг, согтууруулах
ундаа хэрэглэдэггүй бөгөөд тэд
жимс, ногоо, сүү, цагаан идээ их
хэрэглэдэг учир биеийн жин хэвийн
байдаг гэж эрдэмтэд тайлбарлажээ.
VEGAN EARTH GREEN, NGO

12. Таргалалтаас шалтгаалах өвчин эмгэг
Зүрх судасны өвчин
Хоол боловсруулах
эрхтний өвчин
Чихрийн шижин
Үе мөчний өвчин
Нөхөн үржихүйн
хүндрэл, үргүйдэл
Амьсгалын эрхтний
хүндрэл
Сэтгэцийн өвчин
Хорт хавдар
Таргалалт
VEGAN EARTH GREEN, NGO

13. Веган ба цагаан хоол зүрх судасны өвчнөөс
сэргийлнэ.
• Öàãààí õîîëòîí ç¿ðõíèé ºâчíººð
ºâчëºõ íü ìàõàí õîîëòíîîñ 9097% áàãà /Àð Ýääàð, ÎÕÓ/.
Үүний шалтгаан нь тэд амьтны
гаралтай өөх тос, холестерин
хэрэглэдэггүй буюу бага хэрэглэдэг
бөгөөд антиоксидант болон
изофлавин, эслэгээр баялаг жимс,
ногоо, буурцагт ургамал их
хэрэглэдэгтэй холбоотой гэж үздэг.
VEGAN EARTH GREEN, NGO

14. Хүнсний ургамал, ногоо судасны хана цэвэрлэнэ.
• Зүрх судасны эмгэг
өвчнөөс сэргийлнэ.
• Зүрхний цус хомсрол
• Судасны хатуурал
• Цусны холестеролын
түвшин ихсэлт
• Цусны липопротейн
ихсэлт
• Цусны даралт ихсэлт
VEGAN EARTH GREEN, NGO

15. Õîëåñòåðîë áàãàñãàõ õîîëíû äýã
• Хориглох õîîë, õ¿íñ
• Ханасан тосны хүчил
ихтэй амьтны гаралтай
өөх, тарган мах
• Холестерол ихээр
агуулдаг өндөгний шар,
дотор махан
бүтээгдэхүүн
• Шарсан хоол
• Тослог сүү, цагаан идээ
• Тостой нарийн боов
• Маргарин
•
•
•
•
•
•
•
Зөвшөөрөх õîîë, õ¿íñ
Á¿òýí ¿ðт тарианы ãóðèë,
òàëõ, õ¿íñíèé эслэг тºðºë
á¿ðèéí áóäàà
Æèìñ, æèìñãýíý
Õàíààã¿é òîñíû õ¿÷èë
á¿õèé ургамлын òîñ
Æèãíýñýí, чàíàñàí õîîë
Òîñ áàãàтай ñ¿¿, цагаан
идээ
Мàë, àìüòан, зàãàñ,
òàõèàны өөх багатай ìàõ
Øàð áóóðöàã, ñàðìèñ
VEGAN EARTH GREEN, NGO

16. Веган ба цагаан хоол чихрийн шижин
өвчнөөс сэргийлнэ.
• Илүүдэл жинтэй
хүмүүсийн 90% нь
чихрийн шижин өвчнөөр
өвчлөх эрсдэлтэй.
Цагаан хоолтны биеийн
жин хэвийн байх ба тэд
хоолондоо ургамал, эслэг
их хэрэглэх учир чихрийн
шижин өвчнөөс
сэргийлнэ.
VEGAN EARTH GREEN, NGO

17. Веган ба цагаан хоол хорт хавдраас
сэргийлнэ.
• Махыг долоо хоногт таваас доошгүй удаа үндсэн
хоолоо болгодог хүмүүс сард нэгээс илүүгүй иддэг
хүнээс бүдүүн гэдэсний хорт хавдраар өвчлөх
магадлал 4 дахин их /Эдуард Жиованнуччи /АНУ/.
• Махаар хооллодог 25 үндэстнээс 19-д нь хавдрын
өвчлөл их байсан бол мах хэрэглэдэггүй буюу бага
хэрэглэдэг 35 үндэстний дотор хавдрын өвчин
өрнөлтэй нэг ч тохиол ажиглагдаагүй /Ролл Рассел,
АНУ/.
• Жимс, хүнсний ногоонд хоол боловсруулах эрхтний
болон тамхинаас үүсэлтэй хорт хавдраас хамгаалдаг
бодис байдгийг шинжлэх ухаан нотолж байна /Тим
Байерс, АНУ/.
VEGAN EARTH GREEN, NGO

18. Хорт хавдрын нас баралтын тэргүүлэх шалтгаан
(Монгол улсын хүн амын эрүүл мэндийн үзүүлэлт )
Бусад , 22.30%
Элэгний өмөн
44%
Умайн хүзүүний
өмөн , 7.20%
Уушигний өмөн,
11.70%
Ходоодны өмөн,
14.80%
VEGAN EARTH GREEN, NGO

19. Õàâäàð ¿¿ñãýãч áîëîí
ò¿¿íýýñ ñýðãèéëýõ õ¿чèí ç¿éëñ
Хавдар үүсэхэд нөлөөлөх
хүчин зүйлс:
• Тамхи, архи, кофе,
махны тогтмол хэрэглээ
• Таргалалт, илч ихтэй
хоол, хүнсний хэрэглээ
• Өөх тосны их хэрэглээ
• Хөдөлгөөний хомсдол
• Жимс, ногооны бага
хэрэглээ
• Удамшил
Хавдрын эрсдэл бууруулах
хүчин зүйлс:
•
•
•
•
•
Хүнсний эслэг
Жимс, хүнсний ногоо
Амин дэм С, Е
-каротин (Аминдэм А)
Эрдэс бодис селен ба
кальци
• Флавнойдууд
• Сонгино, сармис
VEGAN EARTH GREEN, NGO

20. Õàâäðûí ýðñäëèéã áóóðóóëàõ
үйлчлэлтэй õîîë, õ¿íñ
 -êàðîòèíû ýõ ¿¿ñâýð:
ëóóâàí, óëààí ëîîëü,
áóóöàé, тоор, чангаанз ã.ì.
 Ñ àìèíäýìèéí ýõ ¿¿ñâýð:
 Óñàí ¿çýì, àìòàò
чèíæ¿¿, ã¿çýýëçãýíý,
íèìáýã, æ¿ðæ, чàöàðãàíà,
íîõîéí õîøóó, áðîêêëè
ã.ì.
 Á¿òýí ¿ðèéí áóäààíû òàëõ,
òºðºë á¿ðèéí áóäàà
 Эñëýã èõòýé õ¿íñíèé íîãîî,
æèìñ
 Øàð áóóðöàã, âàíäóé, øîш
 Òîñ áàãàòàé ñ¿¿í
á¿òýýãäýõ¿¿í
VEGAN EARTH GREEN, NGO

21. Бөөрний өвчин
• Уургийн хэт их хэрэглээ нь
бөөрний өвчний эрсдлийг
нэмэгдүүлэх төдийгүй
өвчнийг сэдрээж
хүндрүүлдэг.
• Амьтны гаралтай уураг (мах,
өндөг) нь бөөрөнд илүү их
ачаалал үзүүлж үйл
ажиллагааг хүндрүүлнэ.
• Цагаан хоол хэрэглэх нь
бөөрний үйл ажиллагааг
хөнгөвчилж сайн нөлөө үзүүлнэ.
VEGAN EARTH GREEN, NGO

22. Цагаан хоол яс сийрэгжилтээс
сэргийлнэ.
• Уураг, тос ихтэй хоол бие махбодийг
хүчилшүүлнэ. Ялангуяа амьтны гаралтай мах,
загас, өндөг, сүү зэрэг нь ургамлын уургаас
илүү хүчилшүүлэх нөлөөтэй.
• Цусны хүчлийг саармагжуулахын тулд яснаас
кальци ихээр гадагшилж яс сийрэгжилтэд
хүргэнэ.
• Жимс, хүнсний ногоо нь бие махбодид орж
шүлтлэг шинж үзүүлэх учир цусны хүчлийг
саармагжуулснаар кальцийн алдагдалыг
бууруулж яс сийрэгжилтээс сэргийлнэ.
VEGAN EARTH GREEN, NGO

23. Кальци дутлаас шалтгаалсан яс сийрэгжилт
Õýâèéí яс
Ñèéðýãæñýí яс
VEGAN EARTH GREEN, NGO

24. Хөдөлгөөн - Эрүүл мэнд
Дасгал хөдөлгөөн нь:
• биеийн өөх багасгах
• булчин нэмэгдүүлэх
• Бие чийрэгжүүлэх
• Яс сийрэгжилтээс сэргийлэх
VEGAN EARTH GREEN, NGO

25. Цагаан хоол гэäýñíèé ö¿ëõýíò
ºâчнөөс сэргийлнэ.
• Шалтгаан:
– Өтгөн хатах (эслэг
багатай, цэвэршүүлсэн
хүнс их хэрэглэх)
– Бүдүүн гэдэсний ханын
булчин сулрах (махны
хэрэглээ нь гэдэсний ханыг
сулруулах үйлчлэл бүхий
хорт бодис ялгаруулдаг
бичил биетний үржлийг
дэмждэг)
(diverticular disease ) EARTH GREEN, NGO
VEGAN

26. Хүнсний эслэг
Àч õîëáîãäîë:
• Гэдэсний гүрвэлзэх хөдөлгөөнийг
нэмэгдүүлж өтгөн хаталт, бүдүүн
гэдэсний үрэвсэлт өвчнөөс
сэргийлнэ.
• Цусны өөх тос, холестерины
түвшинг бууруулж таргалалт, зүрх
судасны өвчин үүсэх эрсдлийг
бууруулна.
• Бие махбодоос хортой бодис
зайлуулж, хорт хавдрын эрсдлийг
бууруулна.
Эñëýã èõòýé õ¿íñ:
• Á¿õ òºðëèéí õ¿íñíèé
íîãîî, æèìñ, æèìñãýíý:
àëèì, ëèéð, æ¿ðæ,
ëóóâàí, øîø, âàíäóé,
öýöýãò áàéöàà, áðîêëè,
á¿õ òºðëèéí æèìñãýíý,
õàð чàâãà
• ¯ð òàðèà, áóäàà:
îâú¸îñ, ýðäýíý øèø,
õèâýã, á¿òýí ¿ðèéí
áóóäàéí ãóðèë, òàëõ, õºõ
òàðèàíû ãóðèë
VEGAN EARTH GREEN, NGO