In de bres voor een rijke natuur

In de bres voor
een rijke natuur

Biodiversiteitacties
voor verenigingen

e
d u u r z a a m m e t s t i jl

colofon

Deze publicatie is een uitgave van Tandem. Tandem is het steunpunt voor lokale
besturen en verenigingen, gevormd door negen Vlaamse milieu- en natuurvereni-
gingen: Bond Beter leefmilieu, centrum Voor natuur- en milieueducatie, Dialoog,
Ecolife, natuurpunt, Velt - Vereniging voor Ecologisch leven en Tuinieren, Vereni-
ging voor Bos in Vlaanderen, VIBE - Vlaams Instituut voor Bio-Ecologisch bouwen en
wonen - en WWf. Tandem fietst met de steun van de Vlaamse gemeenschap.

Deze brochure wil ideeën aanreiken aan verenigingen en gemeenten om samen werk
te maken van biodiversiteit.

Verantwoordelijke uitgever
Danny Jacobs, Tweekerkenstraat 47, 1000 Brussel

Redactie: Annelore nys met hulp van Eliza Romeijn-Peeters, Ellen Vandenplas,
Katleen Verhaert en Thomas De Maeseneer

Eindredactie: Annelore nys en Stefan Vanthuyne

Vormgeving
Jurgen Maelfeyt

Druk
Druk In De Weer, Gent,
Solventvrij gedrukt met vegetale inkten op kringlooppapier

Secretariaat Tandem
Tweekerkenstraat 47
1000 Brussel
tel. 02 282 19 40
info@tandemweb.be
www.tandemweb.be

WooRD VooRAf

2010 werd internationaal uitgeroepen tot het Jaar van de Biodiversiteit. Berichten over
met uitsterven bedreigde dieren en planten halen almaar vaker het nieuws. We moeten
dit biodiversiteitverlies een halt toeroepen. De Vlaamse overheid is nooit bij de pakken
blijven zitten. Het voorbije decennium werden duizenden hectare natuurgebied aange-
kocht en de vorige regering legde de basis voor een efficiënte soortbescherming. Tege-
lijkertijd willen we zoveel mogelijk mensen van deze natuur laten genieten.

We staan lang niet alleen in onze strijd. Talloze mensen, gemeenten, verenigingen en
bedrijven hebben zich de voorbije jaren ingezet om bedreigde natuur te beschermen.
Door aandacht te schenken aan natuur en groen in en rondom de stad, door harmonisch
parken groenbeheer te bevorderen, door het pesticidengebruik af te bouwen, door
poelen aan te leggen en te onderhouden, door aandacht voor natuur in de eigen tuin
te stimuleren, ….
Mijn ervaring als schepen bevoegd voor onder meer natuur bevestigde mijn overtuiging
hoe belangrijk die initiatieven zijn. Bovendien moet je die belangstelling zo vroeg moge-
lijk wakker maken. Destijds nam ik deel aan de natuurkampen voor jongeren. Die natuur-
beleving van kindsbeen af aanwakkeren en gaande houden is een van onze opdrachten.
De Vlaamse Regering steunt de inbreng van private initiatieven. Een belangrijk voorbeeld
is de samenwerkingsovereenkomst waarmee we gemeenten en verenigingen aanmoedi-
gen om samen werk te maken van een duurzaam milieubeleid. ook hier is het behoud en
het beheer van natuurwaarden prioritair. Waar inspanningen gedaan zijn, gaat de na-
tuur er werkelijk op vooruit. Dit geeft ons zin om ermee door te gaan. En dat meer en
meer mensen op de kar willen springen, is zonder twijfel een opsteker.

De Vlaamse overheid grijpt het internationaal Jaar van de Biodiversiteit aan om Vlaande-
ren in beweging te brengen voor een rijke natuur. Deze brochure geeft een handig over-
zicht van wat verenigingen met weinig ervaring in de natuursector voor de natuur kun-
nen doen. Hoe bewuster we ons zijn van onze rijke, maar vaak erg kwetsbare natuur, hoe
beter we ervoor zullen zorgen. onder het motto ‘Samen maken we het verschil’ roepen
we op om samen te werken met andere verenigingen en lokale besturen. Dit initiatief
kadert in het internationaal Jaar van de Biodiversiteit maar ik hoop op jullie engagement
om ook na 2010 de ambitieuze internationale doelstellingen te halen.

Het opzet van de brochure - verenigingen en gemeenten dichter bij elkaar brengen in
biodiversiteitprojecten - sluit bovendien perfect aan bij de aandacht van de Vlaamse
Regering voor een warme samenleving, voor het verenigingsleven en het vrijwilligerswerk
en gericht op een vergroening van onze samenleving.

Daarom nodig ik jullie allen met groot genoegen uit om samen in de bres te springen voor
een rijke natuur. Veel plezier met jullie activiteiten, en hopelijk smaakt dit naar meer.

Joke Schauvliege
Vlaams minister van leefmilieu, natuur en cultuur

AllE HEnS AAn DEK VooR EEn RIJKE nATuuR 4
HoE DEzE BRocHuRE TE GEBRuIKEn 6
lEGEnDE 7

TREK DE nATuuR In 8
MET z’n AllEn nAAR DE BoS’cooP 10
SAMEn DE BoER oP 14
SPEEl In DE nATuuR 18
GluREn In DE TuIn VAn JE BuREn 20
SEIzoEnSWAnDElInGEn 24
nATuuRWAnDElInGEn 28
EEn SPRonG In HET VERlEDEn 32
onTDEK HET VRIJERSWEGSKE 36

AcTIE VooR MEER nATuuR 40
DRAAG JE BooMPJE BIJ 42
Azo EEn ScHoon PlEKJE 46
BEHouD HET VRIJERSWEGSKE 50
HAnDEn uIT DE MouWEn VooR DE nATuuR 54
BIG JuMP 58

lEER MEER oVER DE nATuuR 62
nATuuR- En MIlIEuEDucATIEf AAnBoD In VlAAnDEREn 64
BIoDIVERSITEIT VooR AcTIEVElInGEn 66
DE WERElD oP JE BoRD 68
zET JE TAnDEn In DE nATuuR 70
STRAATGEVElTuInTJES 72
MoESTuInIEREn In PoTTEn 74

KAlEnDER MET BIoDIVERSITEITPuBlIEKSDAGEn 76
TAnDEM: SAMEnWERKEn WERKT 79
SAMEnWERKInGSoVEREEnKoMST VooR nATuuR En MIlIEu 80
WERKTEn MEE AAn DEzE BRocHuRE 81

AllE HEnS AAn DEK VooR EEn RIJKE nATuuR

Biodiversiteit is een samentrekking van de woorden ‘biologisch’ en ‘diversiteit’ en
staat voor de verscheidenheid aan soorten, genen en ecosystemen. Het gaat over na-
tuur in al haar vormen: vogels, insecten, algen, planten, bomen, vissen, paddenstoe-
len, vlinders, reptielen, amfibieën … Wereldwijd schat men dat er ongeveer 15 miljoen
levende soorten zijn. Deze enorme diversiteit aan levensvormen is van onschatbare
waarde voor de mens. natuur is niet enkel mooi, maar voorziet tevens in belangrijke
basisbehoeften zoals gezond voedsel, zuivere lucht, natuurlijke grondstoffen, proper
water, beschutting en geneesmiddelen. Het is als het ware een soort levensverzeke-
ring die we delen en in stand moeten houden voor onszelf, maar ook voor de toekom-
stige generaties.

➽ HET IS BIoDIVERSITIJD
Het gaat niet goed met de Vlaamse biodiversiteit. Berichten over dieren en planten
die met uitsterven bedreigd worden halen bijna dagelijks het nieuws. De natuur is erg
dynamisch en voortdurend in verandering. De hele evolutie lang al ontwikkelen er zich
nieuwe soorten en veranderen of sterven bestaande soorten uit. Maar nog nooit ging
de biodiversiteit in zo’n ijltempo achteruit als de voorbije eeuw. Dit komt voornamelijk
door onze natuurbelastende manier van leven, werken en wonen. Doordat er steeds
meer soorten verdwijnen is de natuur steeds minder in staat om schokken en schade
op te vangen, die veroorzaakt wordt door bijvoorbeeld vervuiling, vermesting en kli-
maatverandering.

Samen met de wereldleiders, die beslisten om tegen 2010 het biodiversiteitverlies te
stoppen, zullen we de komende jaren acties moeten ondernemen om de natuur nieuwe
kansen te bieden. Het is biodiversiTIJD! En jij kunt samen met je vereniging het tij hel-
pen keren.

➽ AllE KlEInE BEE(S)TJES HElPEn
Biodiversiteit beperkt zich niet tot de natuurgebieden, alle natuur om ons heen is
biodiversiteit. Kleine acties kunnen een belangrijke impact hebben om het biodiver-
siteitsverlies te stoppen: plaatsen van nestkasten voor zwaluwen, pesticidenvrij tui-
nieren, kiezen voor inheems plantgoed, aandacht hebben voor de (vele) vlinders in je
tuin, het kraantje dichtdraaien tijdens het tandenpoetsen, te voet of met de fiets
naar de bakker gaan... Elk van deze acties komt de biodiversiteit ten goede en bewijst
dat iedereen in zijn directe woon-, werken ontspanningsomgeving ruimte kan creëren
voor natuur.

6

➽ VEREnIGInGEn GEVEn HET GoEDE VooRBEElD
Vlaanderen heeft een sterk uitgebouwd verenigingsleven. Deze brochure is in eerste in-
stantie bedoeld voor socio-culturele verenigingen die een gezonde interesse hebben voor
natuur- en milieuthema’s, maar niet elke dag met deze onderwerpen bezig zijn. Deze ver-
enigingen zijn een ideaal kanaal om een grote groep mensen te bereiken, te sensibiliseren
en inspireren. Werken rond en met natuur is leuk, ontspannend en begeesterend. lees
deze brochure rustig door en ontdek de veelheid aan mogelijke activiteiten. We roepen
alle verenigingen op om een eigentijds steentje bij te dragen aan het behoud van de bio-
diversiteit en in hun publicaties aandacht te besteden aan dit onderwerp.

➽ WERK SAMEn MET JE GEMEEnTE: TEKEn EEn BIoDIVERSITEITcHARTER
In het kader van de internationale countdown2010-campagne trekt natuur-
punt met het Biodiversiteitcharter naar de gemeenten. Dit charter is een en-
gagementsverklaring tussen de gemeente en een vereniging om werk te maken
van een ambitieus biodiversiteitbeleid. Met de ondertekening van dit charter
belooft de gemeente om samen te werken met de lokale (natuur)verenigingen
en om de nodige mensen en middelen vrij te maken voor de goede opvolging van
het biodiversiteitcharter.
Interesse om met je vereniging te wegen op het biodiversiteitbeleid van de ge-
meente? neem contact op met de lokale natuurpunt afdeling. op de website van
natuurpunt vind je alle informatie en een basisversie van het charter.

➽ MEER Info
Alle informatie rond het biodiversiteitcharter van natuurpunt vind je terug via de
natuurpuntwebsite: www.natuurpunt.be/lokalebiodiversiteit. Meer info kan je
opvragen via annelore.nys@natuurpunt.be of 015/29.72.35.
Meer informatie over de internationale countdown2010-campagne kan je vin-
den via www.countdown2010.net.

➽ WIl JE MEER lEzEn oVER BIoDIVERSITEIT
www.natuurpunt.be/lokalebiodiversiteit
www.natuurwetenschappen.be
www.bombylius.be
www.biodiversiteit.com

➽ WIl JE MEER TE WETEn KoMEn oVER DE counTDoWn 2010-DoElSTEllInG
België: www.countdown2010.be
Internationaal: www.countdown2010.net

7

HoE DEzE BRocHuRE TE GEBRuIKEn

In deze brochure bundelen we een aantal activiteiten en projecten rond biodiversiteit
en natuur waar je als vereniging onmiddellijk mee aan de slag kan. Je zal merken dat
biodiversiteit niet saai hoeft te zijn.

De brochure is opgedeeld in drie delen:

1. TREK DE nATuuR In: dit zijn natuurbelevingactiviteiten. Deze activiteiten dompelen
jouw leden onder in de wondere wereld van de natuur. De natuubelevingsactivitei-
ten maken jouw leden vertrouwd met natuur in al zijn diversiteit: stilte tochten,
wandel- of fietstochten langs trage wegen, wandelingen in de natuur in je eigen
omgeving, een bezoek bij de boer waar je kan proeven van de oude vergeten groen-
tensoorten… Allemaal zeer laagdrempelige activiteiten die je makkelijk en snel
kan organiseren.

2. AcTIE VooR MEER nATuuR: dit zijn doe-acties om de biodiversiteit in jouw omgeving
een handje te helpen. Hiermee kan je jouw leden kennis laten maken met een reeks
ludieke acties waarbij de bescherming van natuur centraal staan. Voorbeelden van
actiegerichte activiteiten zijn: boomplantacties, wedstrijden voor het mooiste na-
tuurplekje in jouw buurt of waarom niet een Big Jump voor proper water… Deze
activiteiten vergen over het algemeen iets meer voorbereiding en organisatie.

3. lEER MEER oVER DE nATuuR: natuurverenigingen hebben een groot aanbod aan vor-
mingen en infosessies. In dit deel krijg je een greep uit het aanbod. Ben je gebeten
en snak je naar meer? Het volledig overzicht kan je vinden op www.verlicht.be.

Symbolen zetten je op weg. Bij elke activiteitenfiche staan er enkele symbolen die je
heel kernachtig vertellen aan wat voor soort activiteit je je kan verwachten en wat de
moeilijkheidsgraad is. De legende vind je hiernaast.

8

lEGEnDE

SYMBolEn MoEIlIJKHEIDSGRAAD

eenvoudig
natuurbeleving

gemiddeld
Actie
moeilijk
zelf doen

Met begeleiding

Sluit je aan

In eigen omgeving

op verplaatsing

Buiten

Binnen

Wandel

fiets

Vorming

9

Geweizwammetjes © Yan Verschueren
10

TREK
DE nATuuR In

MET z’n AllEn nAAR DE BoS’cooP 10
SAMEn DE BoER oP 14
SPEEl In DE nATuuR 18
GluREn In DE TuIn VAn JE BuREn 20
SEIzoEnSWAnDElInGEn 24
nATuuRWAnDElInGEn 28
EEn SPRonG In HET VERlEDEn 32
onTDEK HET VRIJERSWEGSKE 36

11

MET z’n AllEn nAAR DE BoS’cooP
fIlM In HET BoS

Al eens gedacht aan een filmvertoning in het bos? zeker als je kiest voor een natuur-
film zorgt het bladgeritsel en het uilengeroep op de achtergrond voor een aangepaste
sfeer. Wedden dat heel wat van jouw leden natuurparels als ‘Microcosmos’ en ‘Earth’
nog niet gezien hebben? nadien kan je gezellig napraten bij pot en pint of bij een
warme kom soep of chocomelk.

© VBV

12

TREK DE nATuuR In

WAnnEER
Het weer is fundamenteel. Een filmvoorstelling in het bos kan je dus enkel organiseren
tijdens de zomer, wanneer de kans op mooi weer het grootste is.

WAAR
Kies een open plek in een bos in de buurt. Een breed bospad kan ook al voldoende zijn.
zoek bij voorkeur een plek dicht bij een gebouw. op die manier zijn er toiletten in de
buurt en kan je bovendien via een verlengsnoer elektriciteit voorzien. Hou er rekening
mee dat een filmvoorstelling in het bos ook op de bosbewoners een impact heeft. zorg
er dus voor dat je een locatie kiest waar de negatieve impact op de natuur tot een
minimum beperkt kan worden.

VRAAG ToESTEMMInG
Voor het organiseren van activiteiten in het bos, waarbij de paden worden verlaten
moet op voorhand toestemming gevraagd worden. zoek je een goed bos waar je deze
activiteit kan organiseren? neem dan contact op met de milieudienst van jouw gemeen-
te of de regionale bosgroep. Is het bos een openbaar bos? Dan moet je toestemming
vragen aan het Agentschap voor natuur en Bos (AnB). Is het een privé-bos? Dan moet
je toestemming krijgen van het AnB én van de eigenaar. De toestemming van het AnB
kan je online aanvragen via de provinciale contactpunten van het AnB.

WAAR HAAl JE DE fIlM
neem tijdig contact op met de filmdistributeur. zij regelen de betaling van de auteurs-
rechten. De tarieven hangen af van het aantal verwachte kijkers. Voor de film en het
projectiemateriaal kan je zelf zorgen, of je kunt hiervoor een beroep doen op de film-
distributeur. Je kunt hiervoor terecht bij Bevrijdingsfilm vzw (sociale en actuele films),
A7A Groupvideo (vooral commerciële films) of Jekino (kinderen jeugdfilms).

TEcHnIScHE KAnT VAn DE zAAK
Stroomtoevoer: als er een gebouw in de buurt staat kan je via een verlengsnoer stroom
aanleveren. Indien dit niet mogelijk is moet een stroomgenerator voorzien worden. Als
je met een generator werkt zorg dan dat het toestel geluidsarm is. Dit verbetert het
comfort en de beleving.

Als je slechts een kleine groep kijkers verwacht is een dvd-speler (of een laptop), een
beamer en een geluidsversterker voldoende. Verwacht je meer volk dan zorg je best
voor een krachtige projector, een groot scherm en voldoende sterke geluidsverster-
king. Voor een vertoning voor een publiek van 100 tot 300 personen, heb je een scherm
nodig dat minimum 3 bij 4m groot is. Voorzie een stabiele en droge opstelling van het
materiaal en test het op voorhand uit.

13

HElP MIJn BRoEK WoRDT nAT
zelfs in de zomer is een bosbodem voch-
tig. zorg er daarom voor dat de kijkers
op zeilen of stoelen kunnen zitten. Je
kan ook vragen om zelf een klapstoel-
tje mee te brengen. De eerste rij stoel-
tjes moet je in principe op een afstand
van het scherm zetten die tweemaal zo
groot is als het scherm breed is. Bij een
scherm van 4m breed, plaats je de eer-
ste rij stoelen dus op een 8m van het
scherm.

© VBV
MEDEDElInG VooR fIlMKIJKERS
laat in de communicatie weten wat de taal van de film is en of er ondertitels zijn. Geef
duidelijk aan voor welke leeftijd de film geschikt is. Vraag aan iedereen om zich warm
aan te kleden en om een dekentje of klapstoeltje en een zaklantaarn mee te brengen.

VooR- of nABESPREKInG
Grijp deze filmavond aan voor een voor- of nabespreking van de film en/of een toelich-
ting rond biodiversiteit. Je kunt je filmavond koppelen aan tal van andere activiteiten:
een natuurwandeling met aandacht voor de invloed van de mens op de biodiversiteit
(zie p. 28), de vorming biodiversiteit voor actievelingen (zie p. 66), een boomplantac-
tie (zie p. 42), een werknamiddag in een natuurgebied (zie p. 54).

VAn fIlM KRIJG JE DoRST
Wil je dat de kijkers na de film nog even gezellig kunnen bijpraten? zorg dan voor
drank, verlichting en eventueel een aantal receptietafeltjes. Denk er aan dat verlich-
ten met kaarsen in een bos verboden is. Voorzie voldoende vuilniszakken en controleer
het terrein nadien grondig op eventueel achtergebleven afval.

KoSTPRIJS
Als je dit via één van de bovenstaande firma’s regelt, betaal je ongeveer 1 euro au-
teursrechten per toeschouwer. Maar let op: als je mikt op een groot publiek, met pro-
motie via pers, reclame, affiches en andere media, worden de tarieven berekend vol-
gens een minimumtarief van 100 tot 300 euro. Dit wordt geval per geval bekeken en
afgesproken met de firma’s.
Verder hangt de kostprijs in grote mate af van het materiaal dat je moet huren. Tip: als
vereniging kan je tegen een voordelig tarief materiaal ontlenen bij de uitleendiensten
van de gemeente en de provincie.

14

TREK DE nATuuR In

EnKElE fIlMSuGGESTIES
Laagdrempelig aanbod: Ice Age, over the hedge, El Bosque Animado, Baas in Eigen Bos,
A Bug’s life, Waterschapsheuvel, Antz, Madagascar, Beestenbos is Boos, Princess Mo-
nonoké, fern Gully, Blinky Bill, Jungle Book…

Verkies je een film met een meer uitgesproken natuurboodschap? Home, Earth, le Peu-
ple Migrateur/Travelling Birds, Microcosmos, Bruno Manser laki Penan, Mourning fo-
rest, March of the penguins…

ook klimaatfilms kunnen steevast op grote belangstelling rekenen. Denk niet dat ie-
dereen ‘Inconvenient truth’ of ‘Meat the thruth’ gezien heeft.

➽ WERK SAMEn MET JouW GEMEEnTE
Veel gemeenten bieden logistieke ondersteuning aan erkende verenigingen.
Informeer bij jouw gemeente of zij materiaal voor jouw filmavond kunnen voor-
zien (stoelen, een projectiescherm, een beamer, luidsprekers, tafeltjes…).
Misschien wil jouw gemeente wel promotie voeren voor jouw activiteit door een
aankondiging op te nemen in het infoblad.*

oP HET WEB
www.natuurenbos.be (Agentschap voor natuur en Bos)
www.bosgroepen.be
www.vbv.be
www.bevrijdingsfilms.be
www.groupvideo.be
www.jekino.be

© VBV

* Tandem geeft een beperkte subsidie aan verenigingen die samen met de stad of de gemeenten een project
opzetten. Projecten die creatief en inspirerend zijn krijgen de voorkeur.

15

SAMEn DE BoER oP
onTDEK BIoDIVERSITEIT oP onVERWAcHTE PlEKJES

Een bezoek aan een (bio)boer in de buurt toont ons dat consumenten en boeren sa-
men kunnen kiezen voor biodiversiteit en duurzaamheid! Je kunt ook een fiets- of
wandeltocht langsheen traditionele en bioboerderijen in jouw streek organiseren. op
die manier komen je leden in contact met de verschillende onderdelen van het leven op
een boerderij.

© Sofie Hoste

16

TREK DE nATuuR In

WAnnEER
➽ Tijdens de bioweek, de eerste week van de maand juni, kan je op bezoek bij een bio-
boer die zijn deuren opent – raadpleeg hiervoor de kalender op www.bioweek.be.
➽ Tijdens de oogstfeesten of tijdens de dag van de landbouw die elk jaar plaatsvindt
eind september kan je eveneens een bezoek brengen bij een boer (voor meer infor-
matie kijk op www.dagvandelandbouw.be).
➽ Sommige boeren organiseren wieden oogstdagen. op die dagen opent de boer zijn
deuren voor iedereen die wil komen helpen op de boerderij.
➽ Je kan ook zelf een bezoek plannen aan een (bio)boer. Spreek in overleg met de
boer een datum af. Dit kan het ganse jaar door.

WAARoM
De rijkdom aan plantensoorten in Vlaanderen is de laatste 50 jaar snel afgenomen
door monocultuur en intensieve landbouw met bemesting, ontwatering en gebruik van
bestrijdingsmiddelen. De meeste weilanden worden zo intensief bemest en begraasd,
dat er nog slechts enkele plantensoorten voorkomen. Gelukkig zijn er ook boeren die
kiezen voor meer biodiversiteit!

zo is er de biologische landbouw. Dit is een verzamelnaam voor landbouwmethoden die
voldoen aan bepaalde eisen op het gebied van milieu, natuur en landschap, het wel-
zijn van dieren en productiemethoden. Bioboeren houden rekening met het natuurlijk
evenwicht dat nodig is om ook op lange termijn goede en gezonde oogsten te garan-
deren. Een boer die kiest voor biologische landbouw past onder andere teeltrotatie
toe, dat wil zeggen dat er elk jaar een ander gewas op het perceel staat. In plaats
van pesticiden kiest de bioboer voor mechanische onkruidbestrijding (wieden). Tijdens
een wandeling in de bioboomgaard kan je zien dat de bioboer natuurlijke vijanden zoals
lieveheersbeestjes en oorwormen inzet om bladluizen te bestrijden.

Daarnaast wordt er gelukkig ook geijverd voor het verduurzamen van de gewone land-
bouw. Meer en meer boeren leggen kleine landschapselementen aan langs de percelen,
hebben aandacht voor akker- en weidevogels, investeren in initiatieven om mest te
verwerken, milieuvriendelijke manieren om ongedierte te verdelgen, lokale verkoop
van producten… landbouw en biodiversiteit worden steeds vaker partners.

WAAR
Adressen van biologische landbouwbedrijven en verkooppunten vind je op:
➽ www.bioforum.be
➽ www.bioweek.be
➽ www.biodichtbijhuis.be.

17

Je vindt een lijst met kijkboerderijen op
de website van VIlT. ook via de website
van de landelijke Gilden vind je een lijst
met kijkboerderijen, leerpaden en the-
maroutes.

oP STAP MET EEn lAnDBouWnATuuRGIDS
Wil je in een landbouwgebied op stap
met een gediplomeerde landbouwna-
tuurgids? Informeer bij cVn (info@c-v-
n.be of 03/226.02.91) of er een land-
bouwnatuurgids actief is in jouw regio.

© Koen Huybreghts
DE BoER oP
Bezoek een landbouwbedrijf in je buurt, of organiseer een wandel- of fietstocht
langs traditionele en/of bioboerderijen. onbekend maakt onbemind. Eventueel kan
uit de kennismaking een aangename samenwerking ontstaan. na het bezoek aan het
landbouwbedrijf kan je nog een nabespreking organiseren over landbouw, milieu en
biodiversiteit. Door tijdens de tocht zowel een klassiek landbouwbedrijf als een bio-
landbouwbedrijf te bezoeken, verruim je je scope, vermijd je stigmatiseren en stel je je
open voor een boeiend en leerrijk debat.

Soms kan je ook helpen op de boerderij. zo kan je fysiek ondervinden wat het betekent
om boer te zijn. Als je graag de armen uit de mouwen steekt, overleg dit dan duidelijk
op voorhand met de boer. Houd rekening met de krachten van je leden.
zijn er weinig boeren in de buurt? Geen probleem. Je kunt deze activiteit perfect com-
bineren met een tocht langs ecologische tuinen (zie p. 20)

KoSTPRIJS
Als je zelf een groepsbezoek organiseert voorzie je best een vergoeding voor de boer.
Een richtprijs is 25 euro tot 150 euro.
Tijdens de bioweek is een bezoek aan een bioboer meestal gratis.

MEER Info
Steunpunt lokale Agenda 21 heeft een interessante brochure uitgegeven: ‘Samen de
boer op’. Aan te vragen via info@sla21.be of 02/536.19.40. Je kunt ze ook downloa-
den op de website www.sla21.be.

Het handboek ‘Samen de boer op’ is een bundeling van lokale actie-ideeën rond een
meer menswaardige en rechtvaardige landbouw. Het geeft een overzicht van lokale
thema’s en acties. Verenigingen die zelf iets willen organiseren, vinden inspiratie in
de modelacties.

18

TREK DE nATuuR In

© Koen Huybreghts

oP HET WEB
www.velt.be
www.kvlv.be (landelijke Gilden)
www.vilt.be > educatie > boerderijbezoek
www.biotheek.be
www.bioweek.be
www.biodichtbijhuis.be

19

SPEEl In DE nATuuR
SPElEnDERWIJS onTDEKKEn KInDEREn En
JonGEREn DE nATuuR

Heel wat organisaties hebben voor kinderen en jongeren een ruime waaier aan natuur-
en/of bosspelen met een al dan niet educatief tintje. zo’n spel kan als een aparte
activiteit ingericht worden, maar je kan evengoed tijdens een natuurwandeling wat
tijd vrijmaken voor een spel rond biodiversiteit.

© Diane Appels

20

TREK DE nATuuR In

WAnnEER
Een biodiversiteitspel kan je het hele jaar rond organiseren. Elk seizoen biedt andere
mogelijkheden. Bovendien zijn er zowel binnenspelen als buitenspelen. Een buitenspel
is natuurlijk het leukst bij stralend weer, maar ook wanneer het weer wat minder is kan
je heel wat doen: bv. koken met de natuur, knutselen met objecten uit de natuur…
Tip: voorzie eventueel een regenprogramma indien het weer echt tegenvalt.

WAAR
De ideale plaats is een speelzone in jouw buurt: in de natuur, bos of park. op
www.bosspel.be vind je een overzicht van de speelzones in Vlaanderen. Wil je buiten de
erkende speelzones een activiteit organiseren, neem dan contact op met de plaatse-
lijke boswachter. contactgegevens vind je ook via www.bosspel.be.

HoE
➽ Buiten Benen: een handboek voor natuurvriendelijk spelen boordevol kant en klare
spelen in bos en natuur, weetjes over planten en dieren, originele kooktips, doe-
ideeën die inspiratie geven voor natuurvriendelijke activiteiten in de vier seizoe-
nen. Bestellen kan via www.inverde.be (7 euro inclusief verzendingskosten).
➽ Jeugdwerknet: op de website van Jeugdwerknet vind je een groot overzicht aan
natuurspelen. Surf naar de website en klik op natuurspelen.
➽ zoeken via nME-inventaris naar een geschikt (educatief) biodiversiteitspel, al dan
niet met begeleidende organisatie.

➽ WERK SAMEn MET JE GEMEEnTE
De jeugddienst van de gemeente heeft vaak educatieve koffers die ze uitlenen
aan verenigingen. Veel gemeenten hebben een speelzone op hun grondgebied.
Vraag bij je gemeente na op welke plaatsen je kan spelen. Is er nog geen speel-
bos? In het kader van de samenwerkingsoverkomst worden gemeenten aange-
moedigd om speelbossen in te richten. Probeer je gemeente te overhalen om ook
in jouw gemeente een speelbos aan te planten.*

oP HET WEB
www.natuurenbosspel.be
http://nme.milieuinfo.be (nME-inventaris)
www.cis.be (centrum voor informatieve spelen)
www.bosspel.be
www.jeugdwerknet.be/spelen


21

GluREn In DE TuIn VAn JE BuREn
BEzoEK EEn EcoTuIn

Maak een wandeling of fietstocht langs de mooiste ecologische sier- en moestuinen of
boomgaarden. Tijdens een ecologische tuinenfiets- of wandeltocht kunnen tuinlief-
hebbers zonder schroom proeven van ecologisch leven en tuinieren.

© Velt vzw

22

TREK DE nATuuR In

WAnnEER
Voor een tocht langsheen ecologisch ingerichte siertuinen is begin juni de beste peri-
ode. De siertuin staat dan volop in bloei en is op zijn mooist. Wens je een moestuintocht
te organiseren? Dan kies je het best voor augustus of september. De groenten zijn in
die periode immers plukklaar.
Tip: Velt organiseert jaarlijks het Ecotuinweekend tijdens het eerste weekend van juni.

WAARoM
Alle privétuinen bij elkaar opgeteld beslaan een groter oppervlakte dan alle Vlaamse
natuurgebieden samen. Door bewust in te spelen op natuurlijke processen en pesti-
ciden te vermijden geef je de natuur in je tuin kansen. Heel wat tuiniers denken ten
onrechte dat een ecologische tuin een wildernis wordt of heel wat werk vereist om er
mooi en verzorgd bij te liggen. Een tocht langsheen ecologisch ingerichte tuinen toont
dat dit helemaal niet het geval hoeft te zijn. Een natuurlijke tuin heeft bovendien een
bijzondere aantrekkingskracht op bijvoorbeeld vlinders. Geen betere manier om de na-
tuur een handje te helpen dan je tuin natuurvriendelijk in te richten dus!

WAAR
Je kan een ecotuinfiets- of wandeltocht organiseren bij jou in de omgeving. Velt heeft
een adressenbestand van ecotuinen in heel Vlaanderen.

HoE
neem contact op met Velt: dit kan rechtstreeks via de lokale afdeling (www.velt.be >
contact), of via het secretariaat (info@velt.be of 03 281 74 75).
Er zijn drie mogelijke opties:
1. Bezoek aan een ecotuin tijdens het Velt-ecotuinweekend: deze bezoeken zijn
laagdrempelig, sensibiliserend en informerend. De tuineigenaar zorgt voor een
rondleiding in de tuin. In de meeste tuinen is ook catering voorzien. Enkele tuinen
bieden ook extra workshops/infostands aan.
2. Eco-fiets/wandel/bustoer: gemeenten en verenigingen kunnen op eigen initiatief
of in samenwerking met de Velt-afdeling/tuineigenaars een lus uitwerken langs
diverse open tuinen. Dit kan eventueel gecombineerd worden met een tocht langs
parken of historische gebouwen.
3. Bezoek aan een ecotuin, los van het ecotuinweekend, in samenwerking met een
Velt-afdeling. Plan hiervoor je activiteit samen met de lokale Velt-afdeling.
Tip: niets zo lekker als een aardbei die je zelf geplukt hebt. zorg ervoor dat jouw leden
iets kunnen proeven in elke tuin. Spreek dit op voorhand goed af met de eigenaar van
de tuin. Voorzie eventueel een kleine vergoeding voor de lekkere hapjes.

23

In het kader van de samenwerkingsovereenkomst worden gemeenten aangemoe-
digd om hun inwoners te sensibiliseren rond bestrijdingsmiddelen. Kondig jouw
ecotuintocht aan in het gemeentelijk infoblad en roep de gemeente op om een
artikel aan ecologisch tuinieren te wijden.*
Veel gemeenten organiseren samen met de lokale natuurpuntafdeling inheemse
plantenbeurzen. Kijk of je kan aansluiten bij dit initiatief of organiseer zelf in
samenwerking met de gemeente een inheemse plantenbeurs.
Veel gemeenten stimuleren ecologisch tuinieren, geveltuintjes en groendaken.
Jouw gemeente kan je misschien de weg wijzen naar goede voorbeeldtuinen, ge-
vel- en/of daktuinen.

MEER Info
Meer info via ecotuinweekend@velt.be of 03/287.80.94

oP HET WEB
www.velt.be
www.durftuinierenzonder.be

➽ DuRf TuInIEREn zonDER

Tuinen verrijken de natuur – laat ook jouw tuin tellen!
De rol van privétuinen als broeihaard van natuurlijk leven wordt door de weten-
schap steeds vaker erkend. In verstedelijkte gebieden zoals Vlaanderen zijn eco-
logisch beheerde tuinen belangrijke toevluchtsoorden voor bedreigde dieren
plantensoorten. Helaas blijven deze tuinen nog te vaak onzichtbaar. Daar wil de
campagne ‘Durf tuinieren zonder’ van Velt iets aan doen.

Vraag jouw tuinbordje aan: via de website www.durftuinierenzonder.be geeft
Velt tienduizenden mensen de kans om zich te outen als pesticiden- en kunst-
mestvrije tuinier. Dit kan door een gratis tuinbordje aan te vragen. Een teller op
de website houdt het aantal hectare bij. Elke bordjeseigenaar ontvangt ook een
nieuwsbrief met tips en info over ecologisch tuinieren.


24

TREK DE nATuuR In

© Volkstuincomplex opglabbeek - Velt vzw

© Tuin Philip Haers, Bassevelde -

25

SEIzoEnSWAnDElInGEn

laat je tijdens een natuurwandeling onderdompelen in de wondere wereld van de na-
tuur. De natuur verandert met de seizoenen - elk seizoen zijn andere soorten actief.
Door gedurende het jaar regelmatig natuurwandelingen aan te bieden aan jouw leden
kan je hen kennis laten maken met de diversiteit in de natuur.

oranjebekerzwammetje © Yan Verschueren

WAnnEER
De titel impliceert het al: natuurwandelingen kunnen het hele jaar rond aangeboden
worden. In elk seizoen kan je kennis maken met andere dieren en planten. organiseer
indien mogelijk meerdere keren per jaar een natuurwandeling. op die manier kunnen de
deelnemers zelf ervaren hoe de natuur door de seizoenen heen verandert.
Je kan je wandeling ook kaderen in de jaarlijks terugkerende campagnes (zie de pu-
bliekskalender, p. 76).

26

TREK DE nATuuR In

Hieronder vind je alvast een overzicht van seizoenspecifieke wandelingen:

➽ Januari
- Het winterse landschap leent zich ideaal voor een eendenwandeling. ontdek de
vele eendensoorten die ronddobberen op rivieren en vijvers.
- Een dierensporenwandeling zet je aan om actief te speuren in de natuur. noten-
dopjes, pootafdrukken in slijk of sneeuw, pluimen, gallen, spechtengaten, uit-
werpselen, braakballetjes…
➽ februari
- februari is traditioneel nog erg koud, toch kan een gezonde strandwandeling erg
leuk zijn. Maak tijdens de wintermaanden kennis met steltlopers, eenden, meeu-
wen en duikers die op het strand en in zee verspreid zitten. of zoek schelpen of
korren en kruien. Helemaal ingepakt in lieslaarzen of broekpakken stap je de zee
in op zoek naar zeeschatten.
➽ Maart
- Met de eerste mooie lentedagen komen ook de eerste zomergasten. ontdek de tal-
loze zang- en trekvogels die onze kust en het binnenland aandoen vanaf maart.
➽ April
- In het voorjaar kan je genieten van de ontluikende voorjaarsflora. De bomen krij-
gen opnieuw bladeren en de eerste bloemen staan in bloei.
- Wandel langs de poelen in jouw omgeving en ontdek welke beesten en planten er
zich verscholen houden onder en rond het water of tussen het riet.
- Eind april en begin mei lenen zich ideaal voor dauwwandelingen. Dauwdruppels val-
len van de bladeren, sporen van dieren die ’s nachts actief zijn, zijn duidelijk te
zien en zangvogels zetten hun keeltje open.
- Bezoek een ijskelder en maak kennis met de wondere wereld van de vleermuis. April
is hiervoor het uitgelezen moment: indien er toch nog een late overwinteraar aan-
wezig is, kan verstoring geen kwaad meer.
- De lente en zomer zijn ook uiterst geschikt om een eetbare plantentocht te doen,
je leert welke planten je wel en niet kan opeten en hoe je ze het best in je gerech-
ten verwerkt.
➽ Mei
- Vanaf mei tot midden juni kan je de eerste generatie voorjaarsinsecten waarnemen:
vlinders, libellen, hommels en lieveheersbeestjes
➽ Juni
- Begin juni kan je in de Gaume, het meest zuidelijke puntje van België, Torgny,
genieten van een grote diversiteit aan wilde orchideeën Een even waardevol alter-
natief vormen de kalkheuvels van de calestienne, in de omgeving van nismes.
- Juni is bessenmaand bij uitstek. organiseer een sneukeltocht langs eetbare struiken.
➽ Juli en augustus
- De zomermaanden zijn de insectenmaanden. Maak komaf met het vooroordeel dat
insecten lelijk en vies zijn en ontdek de pracht en praal van libellen, dagen nacht-
vlinders en sprinkhanen.

27

➽ Augustus en september
- Wandel langs de bloeiende heide (Kalmthoutse Heide, Averbode Bos en Heide, lie-
reman, Gulke Putten, Heidebos, Maldegem-Veld, De Maten, De Teut…)
➽ September
- September is het paarseizoen voor edelherten. De mannelijke edelherten burrelen
dan in de hoop de aandacht van een vrouwtje te trekken. Goede gebieden hiervoor
zijn de omgeving van St.-Hubert in Wallonië of de Veluwe in nederland.
➽ September en oktober
- organiseer een paddenstoelentocht, sommige paddenstoelen zijn eetbaar en bo-
vendien zeer smakelijk.
- organiseer een sneukeltocht langs hoogstamboomgaarden en proef van de verse
appels en peren. ook verse noten zijn bijzonder lekker.
➽ oktober
- De bladeren van de bomen vallen op de grond, de natuur krijgt totaal andere kleu-
ren. De herfst leent zich dan ook ideaal voor een bomenwandeling. ook een park-
bezoek is de moeite waard in deze periode. Het agentschap Ruimtelijke ordening
en onroerend Erfgoed gaf een mooie en praktische inventaris uit per provincie van
historische parken. Daarin kan je zeker inspiratie opdoen voor een historische-
parkentocht.
➽ november en december
- De zomergasten zijn allang terug naar het zuiden gevlogen, vanaf november arrive-
ren de eerste wintergasten: eenden, zwanen en ganzen.

Het leven in de natuur is niet enkel afhankelijk van het seizoen, maar ook van het
tijdstip van de dag. Wil je vleermuizen spotten dan zal je wandeling ’s avonds moe-
ten plaatsvinden, koppel aan een vleermuizentocht eventueel een sterrenexcursie.
ook hoog boven je hoofd kan je interessante structuren ontwaren. Andere zoogdieren
zoals herten, vossen, marters, hermelijnen en dassen zie je het best bij schemerduis-
ternis. Hou er wel rekening mee dat deze dieren slecht zien, maar zeer goed ruiken.
zoogdieren benader je dus tegen de wind in. ook voor nachtvlinders moet je enkele
uren nachtrust kunnen missen (periode mei-oktober). Vroege vogels kunnen hun hart
dan weer ophalen bij een vroegochtendtocht. Half april tot half mei is hiervoor de op-
timale periode.

WAARoM
Mensen staan er vaak niet bij stil wat voor een diversiteit aan planten en dieren er zich
schuilhoudt in de graskanten, bomen en beken. Een ervaren natuurgids kan je op een
aangename manier laten kennis maken met de complexiteit van de natuur en laat je
dingen zien waar je anders over kijkt.

WAAR
overal kan je grotere en kleinere stukjes natuur vinden waar je in kan wandelen en
genieten van de omgeving. ook in het werkingsgebied van jouw afdeling liggen zeker

28

TREK DE nATuuR In

mooie natuurplekjes. Ga na wat de gemeente doet om de natuur in jouw gemeente een
handje te helpen.

HoE
Voor de organisatie neem je best contact op met de lokale natuurpuntafdeling, een
werkgroep van natuurgidsen (te vinden via de website van centrum voor natuur- en
milieueducatie (cVn)), natuurpunt educatie of met een lokaal en/of Vlaams nME-cen-
trum. De contactadressen vind je via de websites van natuurpunt, cVn en de verschil-
lende provincies.
Aantal deelnemers: van 10 tot 25 deelnemers. Voorzie je meer deelnemers? Tracht dan
een tweede gids te voorzien. Je kan eventueel één van de gidsen inzetten voor de
begeleiding van kinderen en één voor de volwassenen. zo maak je de activiteit extra
aantrekkelijk voor gezinnen.
Duur: meestal 2 à 3 uur

digd om soortbeschermingsacties op te zetten. Spoor je gemeente aan om een
soort te adopteren. En onderneem samen acties om deze soort actief te bescher-
men: hang nestkasten op, informeer je leden over deze soort…*

MEER Info
Voor een ervaren natuurgids neem je best contact op met de lokale natuurpunt af-
deling via www.natuurpunt.be > afdelingen (info@natuurpunt.be of 015/297.22.20)
of via www.c-v-n.be (info@c-v-n.be of 03/226.02.91). Een bezoekerscentrum in jouw
buurt vind je via http://nme.milieuinfo.be.

Kijk zeker ook eens naar de lijst met belangrijke publieksdagen in verband met biodi-
versiteit (achteraan in de brochure) en doe mee!

oP HET WEB
www.natuurpunt.be
www.c-v-n.be
www.stiltegebieden.be
www.natuureducatie.be
http://nme.milieuinfo.be


29

nATuuRWAnDElInGEn
MEnS En nATuuR

Aan de hand van een thematische wandeling leer je heel wat bij over de invloed van de
mens op de biodiversiteit. Een ervaren natuurgids toont de onmiddellijke positieve en
negatieve gevolgen van onze levensstijl op de biodiversiteit en zoekt samen met jou
naar mogelijkheden om de biodiversiteit te verhogen.

© Diane Appels

30

TREK DE nATuuR In

WAnnEER
Een geleide natuurwandeling kan je het hele jaar rond organiseren. Je kan je wande-
ling ook kaderen in de jaarlijks terugkerende campagnes (zie de evenmentenkalender).

WAARoM
De mens kan door zijn handelingen zowel een positieve als negatieve invloed hebben
op biodiversiteit. Sta tijdens de wandeling niet alleen stil bij de overduidelijke nega-
tieve menselijke invloeden; zoals klimaatopwarming, invoer van exoten, lawaaihinder,
lichthinder… Behandel ook activiteiten van de mens die de biodiversiteit verhogen;
zoals beheerswerken, inrichting van een ecologische tuin, nestkastjes… zo blijft de
wandeling constructief.

HoE
Voor de organisatie neem je best contact op met de lokale natuurpunt afdeling, een
werkgroep van natuurgidsen (te vinden via de website van cVn), natuurpunt educatie
of met een lokaal en/of Vlaams nME-centrum. De contactadressen vind je via de web-
sites van natuurpunt, cVn, de nME-inventaris en de verschillende provincies.

Hieronder vind je alvast een overzicht van thematische wandelingen die inzoomen op
biodiversiteit en de rol van de mens.

1. lAWAAI En BIoDIVERSITEIT: STIlTEWAnDElInG
Een wandeling in een natuurlijke omgeving waarbij je kennis maakt met het ‘geluid van
de stilte’. We nodigen je uit om tot rust te komen en te luisteren naar de geluiden van
de natuur: het geritsel van bladeren, het kabbelen van een beekje, het tjirpen van
krekels… Aan de hand van kleine opdrachten neem je de tijd voor oefeningen rond
zintuigen, geluid en stilte.

Heb je graag wat hulp bij de organisatie van deze activiteit, dan kan je altijd beroep
doen op speciaal daarvoor opgeleide stiltegidsen. contactadressen vind je op het web.
Je kan deze wandeling ook zelf organiseren. Een handig hulpmiddel bij de uitwerking
van de stiltewandeling is de kant en klare brochure van het nME-centrum De Helix ‘Hoe
organiseer je een stiltewandeling’. Deze brochure kan je aanvragen bij de dienst nME:
‘niet voor Groentjes’ (zie Meer info).

2. lIcHT En BIoDIVERSITEIT: DuISTERnISWAnDElInG
Wandelen in het bos met als enige bron van licht het schijnsel van de maan en de ster-
ren is voor vele mensen een ongewone ervaring. Donker is niet alleen griezelig en mys-
terieus, het is ook mooi. Vleermuizen en andere zoogdieren, uilen en nachtvlinders,
padden op trek, maar ook sterren: ’s nachts valt er heel wat te beleven in de natuur.
ontdek de geheimen van de nacht en laat je prikkelen door de duisternis.

31

Een avondwandeling kan je rond verschillende invalshoeken opbouwen:

➽ Invalshoek 1: Vleermuizen
In Vlaanderen leven momenteel zestien soorten vleermuizen, daarvan worden dertien
soorten ernstig bedreigd. Het laatste weekend van augustus organiseert natuurpunt
de ‘nacht van de Vleermuis’. Dan kan je op tal van plaatsen goed uitgewerkte evene-
menten bijwonen.

➽ Invalshoek 2: uilen
In België kunnen we zeven soorten uilen bewonderen. Deze nachtvogels zijn erg speciaal
omdat ze zich geruisloos door de nacht voort kunnen bewegen. Bovendien hebben uilen
omdat ze ’s nachts jagen een erg scherp gezichts- en gehoorvermogen ontwikkeld.

➽ Invalshoek 3: nachtvlinders
nachtvlinders maken het overgrote deel uit van onze inheemse vlinders. In België al-
leen al kan je zo’n tweeduizend nachtvlinders vinden. Met een lichtval en wat stroop-
smeer kan een gids je heel wat ongekende nachtelijke pareltjes laten bewonderen.

➽ Invalshoek 4: Sterren
Sterren kijken kan met het blote oog, maar met een sterrenkijker kan je de sterren
bijna aanraken. De Vereniging voor Sterrenkunde staat je graag bij in de organisatie
van een sterrenkijkavond. Je kunt ook een bezoek brengen aan de volkssterrenwacht.

➽ Invalshoek 5: muizen
Voor de wandeling plaats de gids langs het wandelparcours een aantal life-traps voor
muizen. zo maak je van heel dichtbij kennis met een aantal leuke snoetjes. Dit is een
activiteit met een zeer hoge aaibaarheidsfactor.

➽ Invalshoek 6: padden op trek
Eind februari tot begin april is er tijdens warme en vochtige nachten soms massaal trek
van padden. Bezoek een paddenoverzetplaats en help de padden mee veilig tot aan de
overzijde van de straat.

3. KlIMAAT En nATuuR: KlIMAATWAnDElInG
De aarde warmt op. oorzaken voor deze klimaatverandering zijn voornamelijk de ver-
branding van fossiele brandstoffen, de uitstoot van broeikasgassen en de massale
ontbossing. Deze verandering heeft ook invloed op de natuur: door de warme winters
begint de lente voor vele planten en dieren vroeger dan voorheen. Planten en dieren
die zich niet snel genoeg kunnen aanpassen dreigen hierdoor uit te sterven.

32

TREK DE nATuuR In

4. MEnS En nATuuR: nATuuR In DE STAD
ook in de stad kan je heel wat dieren en planten vinden. Groen komt in de stad in vele
vormen voor: oude historische stadstuinen zoals de begijnhoven, stadsparken, open-
bare domeinen aan de rand van de stad, waterlopen... Maar het groen in de stad kan
je ook in kleinere oppervlakten aantreffen: veel gemeenten stimuleren het aanleggen
van gevelgroen en groendaken, maar ook tuinen kunnen heel wat natuurelementen
bevatten. laat je inspireren door andere activiteitenfiches om een natuurstadswan-
deling uit te werken (Straatgeveltuintjes, Gluren in de tuin van de buren, ontdek het
vrijerswegske).

digd om soortbeschermingsacties op te zetten. Spoor je gemeente aan om een
soort te adopteren. En onderneem samen acties om deze soort actief te bescher-
men: hang nestkasten op, informeer je leden over deze soort…
Moedig je gemeente aan om concrete stappen te zetten om de negatieve impact
van de mens op het leefmilieu te beperken. Begin onder de eigen kerktoren: be-
perk klemtoonverlichting aan openbare gebouwen.*

MEER Info
De infobrochure ‘Hoe organiseer ik een stiltewandeling’ kan je gratis aanvragen bij de
cel nME, ‘niet voor Groentjes’: nme@lne.vlaanderen.be.

Voor een ervaren natuurgids neem je best contact op met de lokale natuurpuntafde-
ling, een bezoekerscentrum in jouw buurt of via centrum voor natuur- en milieuedu-
catie (cVn).

Kijk zeker ook eens naar de lijst met belangrijke biodiversiteitpublieksdagen (achter-
aan in de brochure) en doe mee!

oP HET WEB
www.natuurpunt.be
www.c-v-n.be
www.stiltegebieden.be
www.natuureducatie.be
www.sterrenkijkdag.be


33

EEn SPRonG In HET VERlEDEn
lEER JE oMGEVInG KEnnEn DooR EEn zoEKTocHT
nAAR zIJn GEScHIEDEnIS

Ga op zoek naar de geschiedenis van een landschap, waterloop, bos, natuurgebied
of een ander natuurlijk erfgoed. Schets een beeld van hoe het landschap er vroeger
uitzag en hoe het nu is. Je kunt dit op verschillende manieren doen: een wandeltocht,
een vertelavond, een tentoonstelling, een artikel in je tijdschrift, een fotozoektocht
of een website.

© Yanti Ehrentraut

34

TREK DE nATuuR In

WAnnEER
De periode waarin je deze activiteit het best organiseert is afhankelijk van het soort
activiteit. Deze activiteit kan zeker ook georganiseerd worden in de winter, zowel in
de vorm van een wintervertelavond als een terreinbezoek. Er hangen geen bladeren
meer aan de bomen, waardoor je een uitstekend zicht krijgt over het landschap.

WAARoM
Door terug te blikken krijg je inzicht in de ingrepen op het landschap en wat de gevol-
gen hiervan zijn op de biodiversiteit. zo is het verdwijnen van akkervogels deels te wij-
ten aan de intensivering van de landbouw. Door terug te kijken naar de jaren ’50 kun-
nen we leren hoe we de akkervogels terug een plaats in het landschap kunnen geven.

WAAR
Een wandel- of fietstocht waarbij je aandacht hebt voor de evolutie kan je in principe
overal organiseren. Hieronder vind je enkele ideeën voor activiteiten:

1. oRGAnISEER EEn foTozoEKTocHT
Je wilt jouw leden op een originele manier kennis laten maken met de geschiedkun-
dige en ecologische rijkdom van jouw streek? Dan kan je een ontspannende fiets- of
wandeltocht organiseren aan de hand van oude en nieuwe foto’s. Voer de deelnemers
langs prachtige stukjes (beheerde) natuur, historische gebouwen en nieuwe woonver-
kavelingen.

Spreek duidelijk af wat de scoop is van je fotozoektocht: bepaal je doelstelling, denk
na welke partners (natuurverenigingen, erfgoedverenigingen) je wil betrekken bij de
organisatie van deze activiteit, welke doelgroep je wilt bereiken, de thematische in-
steek (industrie, landbouw, stedelijke gebieden, natuur...).

op heel wat plaatsen hebben de natuurvereniging en de heemkundige kring lokaal
al eens samengewerkt. Vraag hen om hulp bij de voorbereiding van je activiteit of ga
samen op zoek naar het verleden. Je kunt ook de lokale fotoclub of schilderclub aan-
spreken om samen te werken.

Probeer bij het uitstippelen van je route zoveel mogelijk ijkpunten te voorzien waar
je uitleg kan geven bij de foto’s. zorg ervoor dat de route goed afgestemd is op de
inhoud die je tijdens de tocht wil overbrengen.

Geef de deelnemers een aantal (nieuwe en oude) foto’s en een kaart. Met de foto’s in
de hand kunnen de deelnemers de route starten. Bij elke fotostop kan je een woordje
uitleg geven over de geschiedenis en de ecologische waarde van dit plekje. Voor deze
inhoudelijke intermezzo’s kan je een beroep doen op de lokale natuurpuntafdeling of
een lokale Heemkundige Kring.

35

Wil je een fotozoektocht uitwerken, dan kunnen wij je zeker de praktische gids ‘op
stap met erfgoed’ aanraden. Het Vlaams Instituut voor het onroerend Erfgoed (VIoE)
ontwikkelde deze gids om erfgoedroutes te maken. In deze gids vind je een antwoord
op al je vragen: Hoe begin je eraan? Waar vind je de juiste informatie en hoe presenteer
je die? Hoe beheer je de route? Kijk zeker eens op www.opstapmeterfgoed.be.

2. TEnToonSTEllInG
Bouw een tentoonstelling voor het grote publiek op over natuurlijk erfgoed. Je kunt
dit met fotomateriaal illustreren. zet deze bij voorkeur op in een publieke plaats (bi-
bliotheek, gemeentehuis, bank, postkantoor…);

3. BEzoEK
➽ Een uitstap naar de zwarte Beek (Beringen, limburg), waarbij je ook het bezoekers-
centrum De Watersnip kan bezoeken. Hier krijg je een beeld van hoe men de heide
vroeger beheerde.
➽ Een bezoek aan de kalkgraslanden van de Sint-Pietersberg (limburg) in mei of juni.
Hier combineer je cultuur met natuur. Je kunt het museum in lanaye bezoeken en
nadien, samen met een gids, de kalkhellingen en zijn bijzonder mooie flora en fau-
na bezoeken.
➽ Een bezoek aan het Bos ’t Ename te oudenaarde en het nabijgelegen archeologisch
museum.

4. GElEIDE WAnDElInG (zie p. 28)
Sluit een landschapswandeling af met een exclusief bezoek aan een kerktoren: het sa-
menvattend overzicht van het landschap is er vaak verrassend! Tip: ga op stap met een
geoloog. Een bodem bevat heel wat informatie over het verleden. Een inzicht in bodem-
structuren leert je meer over hoe het landschap ontstaan is en hoe het er vroeger uitzag.

InSPIRATIE
Geschiedenis vind je overal! Je kunt heel wat activiteiten organiseren rond trage we-
gen (zie p. 36 en 50). Je kunt je ook laten inspireren door de waterlopen in je buurt
(wat is er in de loop der jaren veranderd). Maar ook een fietstocht langs markante
natuurelementen in je buurt is een mogelijkheid (grote bomen, een oude haag, een
smokkelbosje…) of een vertelavond over het vroegere heidebeheer met beelden van
vroeger en nu.

KoSTPRIJS
Hangt af van de activiteit die je organiseert:
➽ Met gids: bijdrage van 25-75 euro
➽ fotozoektocht: kopiekosten
➽ Tentoonstelling: kostprijs foto’s en eventueel een receptie.

36

TREK DE nATuuR In

In veel gemeenten herbergen mooie historische plekjes een veelheid aan biodi-
versiteit. De milieudienst van jouw gemeente kan je vast heel wat plekjes aanwij-
zen waar biodiversiteit en geschiedenis samengaan.
Vraag jouw gemeente om je activiteit aan te kondigen in het gemeentelijk info-
blad. Probeer er eventueel een informatief artikel over biodiversiteit en erfgoed
aan te koppelen.
organiseer jouw erfgoedtocht in samenwerking met jouw gemeente in het kader
van de Dag van het Park. De samenwerkingsovereenkomst moedigt gemeenten
aan om een activiteit te organiseren en te promoten voor de Dag van het Park.*

MEER Info
➽ contact lokale heemkundige kringen: opvragen via info@heemkunde-vlaanderen.be
of via www.heemkunde-vlaanderen.be
➽ contact afdelingen natuurpunt: www.natuurpunt.be > vereniging

oP HET WEB
➽ Website recollecting landscapes – een project/boek/tentoonstelling waarin oude
landschappen opnieuw in beeld gebracht worden: www.recollectinglandscapes.be
➽ Bezoek de Sint-Pietersberg: www.sintpietersberg.org
➽ Bezoekerscentrum De Watersnip: www.dewatersnip.be
➽ www.natuur-kalender.be
➽ www.oudenaarde.be > milieu > bossen/parken

➽ MIJn WATERWEG
Herinner je je nog dat er vroeger vis zat in de beek in je buurt? Dat je samen met
vrienden kon duiken in het water? Dat het beekje kronkelde langs de huizen en
in de natuur? Jongere generaties weten dit enkel van de zwart-witfoto’s van
oma en opa.
op verscheidene plekken in Vlaanderen verzamelden natuurverenigingen en
heemkundige kringen binnen het project ‘Mijn Waterweg’ met verenigde krach-
ten getuigenissen, films, foto’s, (post)kaarten, prenten… over het verleden
en heden van een lokale waterloop. Aan de hand van deze kennis hoopten ze ook
anderen te overtuigen van het belang van een mooie, natuurlijke waterloop. op
de website vind je leuke activiteitenideeën rond waterlopen. Want mensen moe-
ten kunnen wandelen en fietsen langs natuurlijke en schone waterlopen. Kinde-
ren moeten opnieuw snoek zien zwemmen of kunnen pootje baden. Waar water is,
is leven! www.bondbeterleefmilieu.be/mijnwaterweg


37

onTDEK HET VRIJERSWEGSKE
oP onTDEKKInGSTocHT lAnGS TRAGE WEGEn

Een ontdekkingstocht langs de trage wegen in je buurt toont je de mooiste en onbe-
kendste hoekjes van je gemeente.

➽ WAT IS EEn TRAGE WEG?
Een trage weg is een weg die bedoeld en geschikt is voor niet-gemotoriseerde
verkeer, het zijn veelal fietsen wandelverbindingen. Dit kunnen buurtwegen,
jaagpaden, kerkwegels en doorsteekjes zijn. Veel van deze wegen zijn verdwenen
of dreigen te verdwijnen, ook al hebben ze een enorme cultuurhistorische, recre-
atieve en ecologische waarde.

© Trage Wegen vzw

38

TREK DE nATuuR In

WAnnEER
Een wandeling langsheen trage wegen kan het hele jaar door. In het voorjaar en de
zomer zijn trage wegen op hun mooist. zeker als planten de volle aandacht krijgen.
Toch kan ook een herfst- of winterwandeling je een mooie dag bezorgen. zeker als het
landschap meer centraal staat. combineer deze wandel- of fietstocht eventueel met
een picknick op een leuk en niet-alledaags plekje.

WAARoM
Trage wegen hebben een grote biodiversiteit: ze huisvesten veel planten en dieren.
zo zijn de kleine landschapselementen (hagen, knotwilgen) een schuilplaats voor veel
soorten of dienen de trage wegen als natuurverbinding tussen de vele versnipperde
natuurgebieden in Vlaanderen. En uiteraard zijn trage wegen ook aangename wegen
om te wandelen of te fietsen. Daarenboven zijn de trage wegen verkeersveilige alter-
natieven en geeft het kinderen extra speelruimte en hangplekjes.

VooR WIE
Klein en groot kan aan deze activiteit deelnemen. Betrek ook oudere mensen - zij kun-
nen zich wellicht nog veel verhalen van vroeger herinneren.

WAAR
overal zijn er trage wegen, een wandel- of fietstocht kan dus in principe overal. ont-
dek zeker de trage wegen in je eigen buurt en leer ook andere mensen deze mooie
plekjes kennen.

HoE
STIPPEl JE RouTE uIT (2 MoGElIJKHEDEn)
➽ Je hebt geluk, in jouw gemeente werden de bestaande trage wegen al in kaart
gebracht: ongeveer 50 Vlaamse gemeenten brachten al de bestaande trage wegen
op hun grondgebied in kaart. Kijk op www.trage-wegen-lijn.be > waarom? > trage-
wegen-teller.
➽ Er bestaat nog geen kaartmateriaal voor jouw gemeente: je zult zelf aan de slag
moeten gaan met kaartmateriaal. Je kan daarvoor gebruik maken van topografi-
sche kaarten, maar ook Googlemaps (maps.google.be) en ouder kaartmateriaal
kunnen interessant zijn.

DuRf JE VoETEn VuIl TE MAKEn
Wanneer je de route uitstippelt, neem dan niet enkel de gekende paadjes, maar pro-
beer ook de trage wegen te gebruiken die in onbruik dreigen te vallen. op die manier
hou je verwaarloosde trage wegen in gebruik en geef je deze paadjes nieuwe kansen!

39

TRAGE WEGEn, nATuuRlIJK!
Maak van deze tragewegenwandeling- of fietstocht een blijver! nodig de lokale heem-
kundige kring uit om je wandeling cultuurhistorisch op te luisteren. Er hangen vast en
zeker leuke en verrassende verhalen vast aan deze oude paadjes. of organiseer de
wandeling samen met de lokale natuurvereniging. zij kunnen je heel wat bijleren over
het landschap en de verschillende dieren en planten die je op en rond de trage wegen
kan vinden. In verschillende gemeenten zijn er tragewegenwerkgroepen opgericht. Via
www.tragewegen.be kan je de contacten hiervoor terugvinden.

Een vijftigtal gemeenten inventariseerden al de trage wegen op hun grondge-
bied. op www.tragewegen.be kom je te weten of jouw gemeenten al concrete
stappen ondernomen heeft om trage wegen open te stellen en te beheren. Moe-
dig jouw gemeente aan om werk te maken van een tragewegenbeleid.*

MEER Info
Meer info rond trage wegen kan je aanvragen via trage-wegen-lijn@tragewegen.be of
02/204.09.72.

oP HET WEB
www.tragewegen.be

➽ EEn HAnDIG HulPMIDDEl: DE ATlAS DER BuuRTWEGEn
Wil je de trage wegen en de lokale geschiedenis nieuw leven inblazen, bekijk dan
zeker eens de Atlas der Buurtwegen. Deze atlas bestaat al sinds 1841. In de loop
der jaren zijn er heel wat wegen verdwenen. Toch zijn er op heel wat plaatsen
nog oude smokkelpaadjes, verscholen kerkwegels en andere historische plekjes
terug te vinden. In verschillende gemeenten ging men op zoek naar de ‘oude na-
men’ van die trage wegen. Een vertelavond in het dorp, waarbij je op zoek gaat
naar de geschiedenis en verhalen achter die paadjes is een interessante manier
om je brede omgeving te betrekken!


40

TREK DE nATuuR In

© Trage Wegen vzw

41

AcTIE VooR MEER
nATuuR

DRAAG JE BooMPJE BIJ 42
Azo EEn ScHoon PlEKJE 46
BEHouD HET VRIJERSWEGSKE 50
HAnDEn uIT DE MouWEn VooR DE nATuuR 54
BIG JuMP 58

43

DRAAG JE BooMPJE BIJ
PlAnT SAMEn EEn nIEuW BoS

Het planten van bomen is een leuke manier om de natuur een dienst te bewijzen. Een
bos- of boomplantactie is een wervende activiteit, waaraan iedereen kan deelnemen!

© VBV

44

AcTIE VooR MEER nATuuR

WAnnEER
De ideale plantmaanden zijn november tot maart. Enkel wanneer het vriest, kan je niet
planten.

WAARoM
Bomen zijn belangrijk voor co2-opname en biodiversiteit. Bovendien komen kinderen
(maar ook volwassenen) door het aanplanten van bomen meer te weten over de ver-
schillende soorten bomen en struiken in het bos.

SAMEn STERK
Voor een bosplantactie werk je best samen met een gemeente en/of een terreinbehe-
rende natuurorganisatie. zo niet, dan lopen de kosten te hoog op voor een vereniging.

zoEK EEn STuK GRonD
Het vinden van een stuk grond is vaak een knelpunt. Bezit jouw vereniging geen gron-
den? Dan klop je best aan bij de gemeente of bij een terreinbeherende vereniging in
de buurt. Je kunt ook de Vlaamse overheid, het lokale ocMW, de provincie of de water-
maatschappij aanspreken. Is er geen terrein beschikbaar dat groot genoeg is voor een
bos? Dan is er misschien wel plaats voor een haag of een bomenrij.
Denk eraan dat het niet steeds moet gaan om een nieuw bos. Met een plantactie kan
je bijvoorbeeld ook meer diversiteit creëren in een monotoon populierenbos.

EEn VooRBEREID MAn IS ER TWEE WAARD
➽ Het is belangrijk dat je eerst een beplantingsplan opstelt. Hierin leg je vast wel-
ke soorten waar geplant zullen worden. Maak gebruik van inheemse boomsoorten.
Sommige firma’s kunnen zelfs autochtoon plantmateriaal leveren, zo help je echt
mee aan het behoud van biodiversiteit.
➽ Maak het terrein plantklaar. Hiervoor is de steun van de gemeente, een bosgroep,
een regionaal landschap of een vereniging met de nodige werktuigen belangrijk.
Je kunt eventueel de plantgaten ook handmatig aanbrengen, maar dat is een zeer
zware en tijdrovende karwei!
➽ zorg ervoor dat er spaden aanwezig zijn (of vraag aan de leden om er zelf mee te
brengen). Geef duidelijk aan waar welke soorten geplant moeten worden en toon
de mensen hoe ze de boompjes correct kunnen planten.
➽ Vergeet niet na de plantactie te controleren of alle boompjes goed geplant zijn. Dit
kan het ‘uitvallen’ van plantjes het jaar na de aanplant sterk verminderen.

DRAAIBoEK
De Vereniging voor Bos in Vlaanderen werkte een praktisch vademecum uit waarin de
do’s and don’ts van bosuitbreiding op een laagdrempelige wijze worden voorgesteld.
Het boekje is digitaal beschikbaar op www.vbv.be.

45

VERGunnInGEn
Voor het aanleggen van een bos, zijn vergunningen vereist; Voor een volledig en up-
to-date overzicht van de verplichte vergunningen, contacteer je best het Bosuitbrei-
dingsteam van het Agentschap voor natuur en Bos of de plaatselijke boswachter. De
contactgegevens van de boswachter in je buurt kan je opvragen via de provinciale
buitendiensten van het Agentschap voor natuur en Bos (www.natuurenbos.be).

KoSTPRIJS
Een boomplantactie is erg duur. Daarom kan je best samenwerken met de gemeente.
Hieronder vind je alvast enkele richtprijzen:
➽ De grond moet ter beschikking zijn, daarom is samenwerking met een terreinbehe-
rende natuurvereniging of gemeente noodzakelijk. zo niet, moet de grond aan-
gekocht worden. De prijs van het aankopen van te bebossen grond varieert. Hou
rekening met een prijs tussen 1,00 tot 2,00 euro per m².
➽ Voor de voorbereiding van het terrein moet je rekening houden met een kostprijs
van ongeveer 1.000 euro per hectare, maar dit bedrag is sterk afhankelijk van
de nodige werkzaamheden (o.a. afhankelijk van het vorige gebruik en de bodem).
Hiervoor is de steun van een gemeente belangrijk.
➽ Plantsoen kost ongeveer 2.000 euro per hectare, maar kan worden gesubsidieerd
door de Vlaamse overheid (www.natuurenbos.be > Bos > Subsidies). Sommige provin-
cies of gemeentebesturen geven bijkomende subsidies.
➽ ook de plantactie zelf kost wat geld: versturen uitnodigingen, een ludieke pers-
actie, een kunstwerk, een wandeling, soep en andere logistiek gedurende de ac-
tiviteit, een gedenkbord, een afsluitend drankje of receptie...

Aantal deelnemers: van 20 tot 100
Duur: 2u, of langer indien de activiteit ingekleed wordt met randactiviteiten zoals een
receptie, een wandeling…

Voor deze actie heb je de ondersteuning van jouw gemeente zeker nodig. Een
plantactie is duur (voor meer informatie over de kostprijs en de ondersteuning
die jouw gemeente kan bieden zie Kostprijs).*
In het kader van de samenwerkingsovereenkomst kunnen gemeenten een subsi-
die van de Vlaamse overheid krijgen voor de aankoop van gronden voor het be-
houd of aanleg van natuur, (speel)bos of park. Gemeenten worden ook aange-
moedigd om streekeigen soorten aan te planten.

MEER Info
In kader van Tandem geeft Vereniging voor Bos in Vlaanderen advies bij het aanplanten
van bomen en bossen. Voor meer informatie info@vbv.be of 09/264.90.50.


46


oP HET WEB
www.vbv.be
www.regionalelandschappen.be
www.bosgroepen.be
www.natuurenbos.be

➽ 1 MIlJoEn BoMEn VooR VlAAnDEREn
De Vereniging voor Bos in Vlaanderen wil mee werk maken van het voornemen van
de Verenigde naties om wereldwijd 7 miljard nieuwe bomen aan te planten. Vlaan-
deren en de Vereniging voor Bos in Vlaanderen nemen één miljoen bomen voor hun
rekening. om deze doelstelling te kunnen bereiken moeten we iedereen aan het
planten krijgen: bedrijven, verenigingen en particulieren. Maar ook jij natuurlijk!
Samen tellen we verder naar 1 miljoen!
Meer info vind je op www.1miljoenbomen.be

© VBV

47

Azo EEn ScHoon PlEKJE
oRGAnISEER EEn VERKIEzInG VooR HET MooISTE
nATuuRPlEKJE In JouW GEMEEnTE

organiseer een verkiezingscampagne voor het mooiste natuurplekje in de gemeente, de
mooiste boom in de wijk, het mooiste park in de stad... zo zet je de natuur in de buurt in
de kijker. Want we zouden het haast vergeten, ook dichtbij vind je mooie natuur. Een ver-
kiezingscampagne is de ideale manier om de natuur dichtbij heel concreet te maken én om
het draagvlak voor natuur en meer bepaald voor de verkozen natuurplekjes te vergroten.

© carlos De Jaegher

48


WAnnEER
Deze actie kan het hele jaar door georganiseerd worden, maar de verkiezingsperiode
zelf wordt best beperkt tot een periode van twee maanden. Anders verslapt de aan-
dacht. De verkiezing eindigt bij voorkeur in het voorjaar of de zomer, want dan is de
natuur op zijn mooist.

WAARoM
Als we de biodiversiteit willen behouden, mogen we niet enkel inzetten op natuurre-
servaten. ook buiten de bestaande natuurgebieden zoals parken, tuinen en steden
moeten we de nodige aandacht hebben voor fauna en flora. Een verkiezing van het
mooiste natuurplekje op lokaal vlak verhoogt de betrokkenheid van de buurtbewoners
bij de natuur in de buurt. En die betrokkenheid zorgt voor een groter draagvlak voor
natuur en natuurbehoud.

WAAR
De verkiezing van het mooiste natuurplekje kan overal gebeuren, om zoveel mogelijk
mensen te betrekken kan je best op lokaal of gemeentelijk vlak werken.

MAAK EEn SElEcTIE
➽ De vereniging kiest zelf met het bestuur of met de leden (via website, ledenblad)
een drietal natuurplekjes die meedingen naar het mooiste plekje. om tot een lijst
van drie plekjes te komen kan het bestuur een oproep doen in het ledenblad of op
de website om zoveel mogelijk kandidaat-plekjes door te sturen.
➽ De verkozen plekjes worden aan het grote publiek, leden, niet-leden en andere
verenigingen voorgesteld. Hiervoor kan je werken met een website waarop gestemd
kan worden (zoals een poll), of met stemkaartjes (die je verdeelt op activiteiten of
aan een stand, op markten en in winkels). zorg ervoor dat de plekjes op een even-
waardige wijze gepromoot worden: gelijke fotokwaliteit…

Verder is een geslaagde Kies het mooiste natuurplekje afhankelijk van een aantal
succesfactoren:

PRoMoTIE
Promotie tijdens de verkiezing is heel belangrijk. Je kunt dit op verschillende manieren
organiseren.
➽ Posters: je kunt posters ophangen met een foto van de drie kandidaat-mooiste
plekjes en een oproep om te stemmen.
➽ Stemkaartjes verdelen (op voorafgaande activiteiten, op beurzen, standen, in het
toeristisch kantoor...), waarop de mensen direct kunnen aanduiden welk plekje ze
verkiezen. Tip: Vergeet geen doos te voorzien waar ze het kaartje kunnen insteken
of vermeld een adres om het kaartje op te sturen per post. Extra balpennen kunnen
het aantal binnenkomende kaartjes op een evenement sterk verhogen.

49

➽ Stemmodule op website: dit kan gaan van een simpele poll tot een volledige pagina
met foto’s van de kandidaat-plekjes en meer uitleg.
➽ Kranten: de pers is dol op verkiezingen. Je kunt ze dus al vroeg betrekken bij je ac-
tie. Wanneer de stemming nog loopt, maar ook – en zeker – achteraf als het mooiste
plekje of boom in je wijk bekend is.
➽ Infoblad gemeente: contacteer tijdig de gemeente. Een aankondiging in het info-
blad kan een onderdeel zijn van de samenwerking (zie verder).
➽ Andere verenigingen: betrek andere verenigingen. zo bereik je direct meer mensen
die kunnen stemmen en gaat de mond-aan-mondreclame ook vlugger! zij kunnen
ook een aantal kandidaat-plekjes aanbrengen.
➽ Mond-aan-mondreclame: nog steeds het beste middel! Spreek dus vooral veel men-
sen aan. Een moderne vorm van mond-aan-mondreclame zijn sociale netwerksites
zoals facebook en netlog.

SAMEnWERKInG
Samenwerken met de gemeente en andere verenigingen zorgt voor een groter bereik
van je activiteit, een bredere mobilisatie en biedt kansen op het vlak van promotie en
logistieke medewerking.
➽ Gemeente: betrek de gemeente vroeg genoeg. Gemeenten kunnen zorgen voor pro-
motie, logistieke en inhoudelijke ondersteuning. op langere termijn kan de samen-
werking ook vruchten afwerpen voor de bescherming of het behoud van het verko-
zen natuurplekje.
➽ Toeristische dienst: de toeristische dienst zal zeker geïnteresseerd zijn in het
recreatieve aspect van de verkiezingscampagne. Tip: Misschien kan je samen een
wandeling uitstippelen rond de mooiste natuurplekjes?
➽ Andere verenigingen: jeugdverenigingen, natuurverenigingen, andere socio-cultu-
rele verenigingen, heemkundige kringen kunnen allemaal een meerwaarde beteke-
nen voor de verkiezingscampagne of activiteiten die je rond het verkozen natuur-
plekje wil organiseren.

WAT nA DE VERKIEzInG
ook na de verkiezing kan je nog heel wat kanten uit! Wat kan je zoal doen?
➽ Ontspannen! Je kunt recreatieve activiteiten organiseren naar, in, over, op of on-
der het verkozen plekje. of je kunt een fietstocht organiseren tussen de laureaat-
plekjes. Tip: probeer om tussen de plekjes enkel via trage wegen te fietsen of te
wandelen.
➽ Actie! Stel: het verkozen plekje dreigt te verdwijnen. of het verkozen plekje heeft
last van sluikstorters. organiseer een actie om jouw verkozen natuurplekje te be-
houden of te beschermen. In het eerste geval kan je de gemeente vragen om het
gebied/plekje te beschermen als beschermd landschap, natuurgebied…. In het
tweede geval kan je de gemeente vragen om vuilbakken te zetten.

50


KoSTPRIJS
➽ Afhankelijk van de periode en hoe groots de verkiezing is, kan je weinig tot veel
geld uitgeven aan deze activiteit.
➽ Posters en stemkaartjes printen kost geld, een stemmodule op je website kost dan
weer niets (maar vergt wel een grote tijdsinvestering).
➽ Een activiteit organiseren rond het verkozen plekje kost geld. zeker als je een gra-
tis receptie wilt aanbieden. Maar misschien wil de gemeente deze taak wel op zich
nemen?

Gemeenten kunnen zorgen voor promotie van jouw verkiezing via het gemeente-
lijk infoblad, maar ze kunnen ook helpen met logistieke en inhoudelijke onder-
steuning. op langere termijn kan de samenwerking ook vruchten afwerpen voor
de bescherming of het behoud van het verkozen natuurplekje.*

MEER Info
Meer info vind je bij Pasar vzw via info@pasar.be of 02/246.36.65.

oP HET WEB
www.buurnatuur.be


51

BEHouD HET VRIJERSWEGSKE
In DE BRES VooR TRAGE WEGEn

Heel wat trage wegen raken in onbruik, groeien dicht, worden ingepalmd… Help ons
de trage wegen terug te herstellen en proper te houden door een trage weg een gron-
dige snoei- of maaibeurt te geven, een sluikstort op te ruimen of een omgeploegde
wegbedding in te wandelen. ook een afsluiting verplaatsen zodat de doorgang weer
mogelijk wordt, is mogelijk.

© Trage Wegen vzw

52


WAnnEER
Tijdens de jaarlijkse ‘Dag van de trage weg’ (laatste weekend van oktober) worden
in heel Vlaanderen trage wegen hersteld. Het is een actieweekend waarbij burgers,
verenigingen en lokale besturen samenwerken om verwaarloosde en verdwenen trage
wegen weer open te maken. Je kunt meedoen door in te schrijven via www.tragewegen.
be/dagvandetrageweg. uiteraard kan je ook op een ander moment een activiteit orga-
niseren rond trage wegen.

WAARoM
Trage wegen hebben een grote biodiversiteit: trage wegen huisvesten veel planten en
dieren. zo zijn de kleine landschapselementen (hagen, knotwilgen) een schuilplaats
voor veel soorten of dienen de trage wegen als natuurverbinding tussen de vele ver-
snipperde natuurgebieden in Vlaanderen. En uiteraard zijn trage wegen ook aange-
name wegen om te wandelen of te fietsen.

WAAR
overal zijn er trage wegen, dus kan het in principe overal. Maar als je een actie wilt
uitwerken, kies je best een trage weg die je goed kent in jouw buurt.

HoE
Trage Wegen vzw voorziet begeleiding van de deelnemende verenigingen aan de Dag
van de Trage Weg. Schrijf je in op www.tragewegen.be/dagvandetrageweg en je krijgt:
➽ Begeleiding op maat (voor wie op tijd inschrijft);
➽ Een draaiboek ‘Sleutel op de deur’ om je te begeleiden bij de verschillende stappen
van het project;
➽ Een praktijkdag ter voorbereiding van je actie: tijdens deze dag krijg je goede
praktijkvoorbeelden, juridisch advies en ga je op terrein kijken naar een geslaagd
project;
➽ Standaardbrieven (bijvoorbeeld om de gemeente/verenigingen op de hoogte te
brengen van je initiatief), voorbeelden van persberichten, aankondigingen…;
➽ logistieke steun: affiches en flyers om je actie bekend te maken en een actielint
om je actie meer kracht bij te zetten.

BEzIn EER JE BEGInT
Actie voeren doe je niet zomaar. Het is belangrijk dat de weg, eenmaal opengesteld,
een nuttige of interessante verbinding vormt. Informeer je dus goed over de huidige
situatie en weet waarom je een bepaalde trage weg wilt behouden of terug openma-
ken. Wellicht is het niet moeilijk om een in onbruik geraakte of afgesloten trage weg
in jouw buurt te vinden. zo niet, kun je eens gaan praten met de ‘dorpsoudsten’. zij
kennen vast wegjes die ze in hun jeugd gebruikten en die onlangs verdwenen.
of loop eens langs bij je gemeente: in enkele gemeenten werd er al werk gemaakt van
een inventarisatie van alle bestaande trage wegen. Als dit voor jouw gemeente nog
niet gebeurd is, kan je zelf aan de slag gaan met kaartmateriaal. Je kunt daarvoor de

53

topografische kaarten gebruiken, maar ook Googlemaps (maps.google.be) en ouder
kaartmateriaal kunnen interessant zijn. Wil je echt op zoek gaan naar de oude wegen
(die soms al verdwenen zijn), neem dan eens een kijkje in de ‘Atlas der Buurtwegen’,
beschikbaar bij de gemeente en provincie. Bij het bepalen van prioriteiten is het goed
om in te schatten welke actie nadien zal leiden tot het meest blijvend en duurzaam
gebruik.

KoSTPRIJS
De kostprijs is afhankelijk van de activiteit. Als je een trage weg opnieuw wilt openma-
ken, zal je werkmateriaal nodig hebben. Door samen te werken met de gemeente, hoef
je dit niet zelf aan te schaffen of te gaan huren! ook natuurbeherende verenigingen
zoals natuurpunt beschikken vaak over bosmaaiers, hakbijltjes en dergelijke.

Een vijftigtal gemeenten inventariseerden al de trage wegen op hun grondge-
bied. op www.tragewegen.be kom je te weten of jouw gemeenten al concrete
stappen ondernomen heeft om trage wegen open te stellen en te beheren. Moe-
dig jouw gemeente aan om werk te maken van een tragewegenbeleid.
ook op langere termijn kan de samenwerking met de gemeente zijn vruchten af-
werpen voor de bescherming of het behoud van de trage weg.*

MEER Info
zie ook p. 36.
Meer info rond trage wegen kan je aanvragen via trage-wegen-lijn@tragewegen.be of
02/204.09.72.

oP HET WEB
➽ Wegwijzer trage wegen’: een handleiding waarmee je de trage wegen in je buurt
leert inventariseren en beter beschermen (www.tragewegen.be > publicaties).
➽ www.tragewegen.be


54

HAnDEn uIT DE MouWEn VooR DE nATuuR
nATuuRBEHEERSWERKEn

Knotten, snoeien, plaggen, boompjes aanplanten, maaisel afvoeren, takken wegsle-
pen. In de natuur is altijd wel iets te doen. Door een middag of een dag te helpen bij
het beheer van een natuurgebied in de buurt, help je de natuur vooruit. Bovendien
maak je kennis met een mooi stukje natuur in je eigen omgeving waar je misschien niet
eens het bestaan van kende.

© Jens Verwaerde

56


WAnnEER
De natuur kan je hulp bijna het hele jaar rond gebruiken. Maar het is mogelijk dat tij-
dens het voorjaar niet kan gewerkt worden in een natuurreservaat. Bijvoorbeeld in het
broedseizoen. zeker machinale activiteiten zijn op dat moment erg verstorend.

Een goed moment om een beheeractiviteit met je vereniging te organiseren is de jaar-
lijkse ‘Dag van de natuur’, steevast het derde weekend van november. De Dag van de
natuur is een actiedag die georganiseerd wordt door natuurpunt en JnM (Jeugdbond
voor natuur en Milieu). Duizenden vrijwilligers over heel Vlaanderen dragen op die dag
hun steentje bij door mee te helpen in een natuurgebied.

WAARoM
om de biodiversiteit te behouden en te herstellen in natuurgebieden moet er op sommi-
ge plaatsen ‘beheerd’ worden. Dit wil zeggen dat er bepaalde werken moeten gebeu-
ren om de natuur terug naar een betere kwaliteit te brengen. net als een rozenstruik
in je tuin af en toe gesnoeid moet worden, moet een natuurgebied beheerd worden om
een rijkere en een meer diverse natuur te creëren.
Door met jouw lokale vereniging een dagje te helpen in een natuurgebied werk je actief
mee aan een duurzaam natuurbehoud. En dat is nodig, want de biodiversiteit gaat nog
steeds met rasse schreden achteruit.

WAAR?
In een natuurgebied in eigendom van de gemeente of van één van de terreinbeherende
verenigingen (natuurpunt, limburgs landschap of vzw Durme).

HoE
Een werkdag organiseer je best in samenwerking met een terreinbeherende vereniging
of met een lokaal nME-centrum. zij kennen het gebied, weten welke werken er gedaan
kunnen worden en beschikken over het nodige materiaal. De contactadressen vind je
via de websites van natuurpunt, nME-centra, vzw Durme of limburgse landschappen.
Je kunt ook beroep doen op de gemeenten. zij kunnen bijvoorbeeld de logistieke orga-
nisatie op zich nemen (voorzien van voldoende werkmateriaal, een aankondiging in het
lokaal gemeenteblad publiceren, voorbereiding van het terrein, catering verzorgen…)
of de werkdag financieel ondersteunen.

VAn WERKEn KRIJG JE HonGER En DoRST!
Een werkdag is fysiek inspannend, de omkadering van je activiteit is dus erg belangrijk.
De boog moet niet altijd gespannen staan, geniet tijdens de werkactiviteit van een
hapje en een drankje en combineer het werken met een bezoek aan het natuurgebied.

MEEBREnGEn
Werkhandschoenen, kledij die tegen een spatje modder kan, laarzen of stevige schoe-
nen en een gezonde portie energie.

57

KoSTPRIJS
Deze activiteit hoeft geen geld te kosten, tenzij voor de catering. Vaak voorziet de
terreinbeherende vereniging de nodige catering als een echte gastheer/vrouw. Spreek
dit duidelijk af.

Aantal deelnemers: van 5 tot 50 afhankelijk van het gebied en het soort werk
Duur: 2 à 3u (maar langer kan ook).

Voor deze activiteit is een samenwerking met de gemeente eerder logistiek van
aard. De gemeente kan materiaal ter beschikking stellen, het terrein voorberei-
den, een lokaal om het middagmaal te nuttigen voorzien, catering voorzien…
De gemeente wordt in het kader van de samenwerkingsovereenkomst aangemoe-
digd om een activiteit te organiseren naar aanleiding van de Dag van de natuur.
Grijp deze dag aan om samen te werken met jouw gemeente.*

oP HET WEB
www.natuurpunt.be
www.natuurpunt.be/dagvandenatuur
www.limburgs-landschap.be
www.vzwdurme.be


58

BIG JuMP
SPRInGEn VooR PRoPER WATER

Big Jump is een actie voor iedereen die propere en levende rivieren wil. op precies
hetzelfde tijdstip springen in heel Europa duizenden mensen in rivieren, waterlopen
en meren om te tonen dat ze wakker liggen van proper water – én dat ze er iets willen
aan doen.

© Dominique Dierick

60


WAnnEER
Steevast de tweede zondag van de maand juli om 15u.

WAARoM
Big Jump wil de Europese kaderrichtlijn water meer bekendheid geven. Die kaderricht-
lijn wil tegen 2015 alle Europese waterlopen in een goede ecologische toestand bren-
gen. Dit is een erg ambitieuze doelstelling die moeilijk te bereiken is zonder de steun
van het brede publiek. Daarom brengt de Big Jump elk jaar opnieuw zoveel mogelijk
mensen (letterlijk) in contact met waterlopen.

VooR WIE
Kinderen onder 12 jaar raden we af te springen.

WAAR
op tal van plaatsen in Vlaanderen en Wallonië. Je kunt aansluiten bij een bestaande
activiteit of zelf een Big Jump organiseren.

HoE
Een geslaagde Big Jump is afhankelijk van een aantal succesfactoren:
➽ Een geschikte waterloop: de Big Jump is gericht op de kwaliteit van stromend op-
pervlaktewater, rivieren en kanalen. We streven er zoveel mogelijk naar om één
Big Jump te organiseren per deelbekken in Vlaanderen (bv. Bovenschelde, leie,
Dender, Maas). De juiste plaats voor de Big Jump kies je best op basis van volgende
criteria: veiligheid, bereikbaarheid, symbolische waarde (bv. een plaats waar vroe-
ger werd gezwommen). Tip: overleg zeker met de gemeente. zij kunnen aangeven of
de plaats geschikt is om te jumpen en helpen bij de praktische organisatie.
➽ Veel mensen: de kracht van de Big Jump zit in het groepseffect. Je hebt minstens
een twintigtal mensen nodig die ‘jumpen’, liefst veel meer. Het is altijd leuk om een
getuige te hebben van hoe het ‘vroeger’ was, zeker op plaatsen die in een ver of
minder ver verleden als badplaats in de openlucht dienst deden. Tip: nodig zoveel
mogelijk verenigingen uit je buurt uit. zij zijn zeker enthousiast om mee te jumpen!
➽ feest: De Big Jump is bij uitstek ludiek en feestelijk. Breng dus badeendjes en op-
vallende badkledij mee. ook een gezellige barbecue opgeluisterd met een muziek-
groepje geven het geheel iets feestelijks. Jong en oud springen mee.
➽ Media: de Big Jump vindt plaats in de komkommertijd voor de pers. Bovendien levert
het een leuk verhaal en mooie beelden op. Inhoudelijk voer vind je in de imple-
mentatie van de Europese Kaderrichtlijn Water. De (lokale) pers mag je zeker niet
vergeten uitnodigen. Het is bovendien een unieke gelegenheid om je vereniging in
de kijker te zetten.
➽ Veiligheid: onderzoek de plaats waar je wil jumpen op voorhand grondig. Kies een
plaats waar je geen last hebt van sterke stroming. zorg dat er geen oude fietsen of
scherpe voorwerpen in het water liggen of haal ze er op voorhand uit. Is het water
te vuil, dan dien je uiteraard ook de nodige voorzorgen te nemen; vermijd bijvoor-

61

beeld dat je kopje onder gaat. zorg ook dat je jumpers schoeisel aan hebben. Een
duik in een waterloop kan je verrassen, zorg daarom voor enkele redders, al dan
niet in bootjes of zelfs een duiker. In de plaatselijke zwem- of duikclub vind je vast
iemand die graag zal meewerken.

KoSTPRIJS?
Voor de organisatie voorzie je best wat middelen. Enerzijds heb je kosten voor de com-
municatie (folders/flyers/posters), anderzijds komen er wat materiaalkosten bij kijken
om het terrein zo veilig mogelijk in te richten. De kosten zullen afhangen van de groot-
te van je activiteit. Je kunt eventuele kosten terugverdienen door hapjes of drankjes
te verkopen aan de springers of de kijklustigen.

Aantal deelnemers: vanaf 20 deelnemers
Duur: 1 à 2 uur

Een Big Jump organiseer je het best samen met jouw gemeente. zeker voor wat be-
treft de voorbereidingen is de hulp van jouw gemeente meer dan welkom. Voor de
keuze van de Jump-plaats overleg je best met de gemeente. zij kunnen aangeven
of de plaats geschikt is om te jumpen en helpen bij de praktische organisatie.*

MEER Info
op www.bigjump.be vind je een overzicht met de geplande activiteiten. Wil je zelf een
Jump organiseren, neem dan contact op via bigjump@greenbelgium.org. Je krijgt dan
een draaiboek toegestuurd.

oP HET WEB
www.natuurpunt.be
www.bondbeterleefmilieu.be
www.greenbelgium.org


62

lEER MEER
oVER DE nATuuR

nATuuR- En MIlIEuEDucATIEf AAnBoD In VlAAnDEREn 64
BIoDIVERSITEIT VooR AcTIEVElInGEn 66
DE WERElD oP JE BoRD 68
zET JE TAnDEn In DE nATuuR 70
STRAATGEVElTuInTJES 72
MoESTuInIEREn In PoTTEn 74

65

nATuuR- En MIlIEuEDucATIEf
AAnBoD In VlAAnDEREn
DE nME-InVEnTARIS

In Vlaanderen gebeurt heel wat voor en met de natuur en het milieu. ontelbare grote
en kleine organisaties zetten zich hier dagelijks voor in.

Hamster © Hugo Willocx

66

lEER MEER oVER DE nATuuR

Met de nME-inventaris wil de dienst nME (Vlaamse overheid - Departement leefmilieu,
natuur en Energie) een zo volledig mogelijk aanbod in kaart brengen en ontsluiten
wat betreft natuur- en milieueducatie. Gezien de veelheid aan actoren die actief zijn
binnen de nME-sector, is het voor de diverse doelgroepen, waaronder het sociaal-
cultureel volwassenenwerk, cruciaal om een globaal overzicht te kunnen raadplegen
van nME-aanbieders en hun aanbod.
De nME-inventaris maakt het mogelijk snel naar websites van meer dan 1000 organisa-
ties/centra te surfen. De nME-inventaris biedt sociaal-culturele organisaties, alsook
andere doelgroepen, een overzicht van educatief materiaal, projecten, campagnes,
cursussen, lezingen of workshops over natuur, milieu en duurzame ontwikkeling.

HoE zoEKEn WAT JE VInDEn WIl En VInDEn WAT JE zoEKT
De zoekmodule laat je toe selectief te zoeken op basis van doelgroep, (milieu)thema,
materiaal, activiteit/vorming of infrastructuur, organisatievorm of type centrum. Ex-
tra’s aan deze inventaris zijn de tijdelijke activiteiten (nME-agenda) en een vrije zoek-
functie die de inhoud van alle organisatie- en aanbodsfiches doorzoekt op basis van
een trefwoord.

EnKElE VooRBEElDEn VAn zoEKoPDRAcHTEn
➽ zoeken op trefwoord “biodiversiteit”: 33 zoekresultaten
➽ zoeken in het “volledig aanbod” op “infrastructuur” de tuin: 22 zoekresultaten
➽ zoeken in het “volledig aanbod” op “doelgroep” volwassenen(werk), georgani-
seerd en met als “onderwerp” natuur: 483 zoekresultaten

oP HET WEB

67

BIoDIVERSITEIT VooR AcTIEVElInGEn
AcTIEVE InfoSESSIE oVER KlEInE MAAR lEuKE
BIoDIVERSITEITSAcTIES

Via een interactieve namiddag/avond speuren we samen naar leuke en kleinschalige
acties om daadwerkelijk een steentje bij te dragen aan het verhogen van de biodiver-
siteit in de eigen omgeving. Hang een nestkastje op, zet de meest biodiverse tuin in
de bloemetjes, leg een poel aan… Een ideale opstart om biodiversiteit in de kijker te
zetten bij een zeer divers publiek.

© Diane Appels

68


WAnnEER
De infosessie Biodiversiteit voor actievelingen neemt ongeveer twee uur in beslag en
kan perfect ’s avonds doorgaan. Deze activiteit kan het hele jaar rond georganiseerd
worden. De infosessie kan gecombineerd worden met een natuurwandeling.

WAARoM
Kleine acties om de biodiversiteit te beschermen kunnen een groot verschil maken.
Veelal zijn eenvoudige ingrepen voldoende om een soort in moeilijkheden er terug bo-
venop te helpen. Door vetbollen op te hangen in je tuin tijdens een koude winter, help
je de typische tuinsoorten met hun voedselverzameling. De infosessie zoomt in op ge-
slaagde projecten om de biodiversiteit te beschermen: organiseren van een inheemse
plantenbeurs, openstelling van ‘ecotuinen’, inrichting van geveltuintjes, ophangen
van nestkasten, het openstellen van een trage weg…

WAAR
Deze activiteit kan overal doorgaan. Koppel je een wandeling aan de infosessie, zorg
er dan voor dat je een locatie uitkiest in de buurt van een natuurlijke omgeving.

HoE
Deze avond wordt georganiseerd door het centrum voor natuur- en milieueducatie
(cVn). Spreek met hen een concrete datum af, zorg voor een zaaltje en voldoende pu-
bliciteit en geniet van een gezellige, interactieve avond.

KoSTPRIJS
Prijs op aanvraag via info@c-v-n.be
Aantal deelnemers: vanaf 12, duur: 2 à 3u

Veel gemeenten bieden logistieke ondersteuning aan erkende verenigingen. In-
formeer bij jouw gemeente of zij materiaal voor jouw vormingsavond kunnen voor-
zien (een zaal, een beamer…). Misschien wil jouw gemeente wel promotie voeren
voor jouw activiteit door een aankondiging op te nemen in het gemeentelijk in-
foblad.
ook de provincies hebben uitleenmateriaal ter beschikking voor erkende vereni-
gingen. Kijk zeker eens op de provinciale site voor meer informatie.*

MEER Info
Voor meer info kan je terecht bii info@c-v-n.be of via 03/226.02.91.

oP HET WEB
www.c-v-n.be


69

DE WERElD oP JE BoRD
SMAKElIJKE InfoSESSIE oVER BIoDIVERSITEIT
En DuuRzAME onTWIKKElInG

op zoek naar een leerrijke en leuke activiteit over natuur en duurzame ontwikkeling?
Een spreker van natuurpunt kan die ‘moeilijke thema’s’ op een smakelijke manier uit
de doeken doen. De vorming ‘De wereld op je bord’ legt op een tastbare manier de link
tussen natuurbehoud, eerlijke wereldhandel en ‘duurzame’ ontwikkelingssamenwer-
king. natuurlijk is er ook de mogelijkheid om deze producten te proeven!

© natuurpunt Educatie

70


WAnnEER
‘De wereld op je bord’ is een perfecte activiteit voor donkere najaars- of winteravon-
den, en neemt ongeveer twee uur in beslag.

WAARoM
Misschien stond je er nog niet bij stil, maar natuurbehoud, eerlijke wereldhandel en
‘duurzame’ ontwikkelingssamenwerking zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De
sessie legt aan de hand van drie concrete voorbeeldverhalen over evenveel wereldwin-
kelproducten de link tussen deze drie moeilijke onderwerpen. Dit wordt afgewisseld
met weetjes over de fauna en flora die deze eerlijke producten tonen in hun specifieke
leefomgeving. Je zult ervan versteld staan hoe natuurbehoudacties hier naadloos bij
aansluiten.

WAAR
Deze activiteit kan overal doorgaan. Als er een mogelijkheid is om de vorming in de lo-
kale wereldwinkel te organiseren, overweeg dit dan zeker.

KoSTPRIJS
Prijs op aanvraag via educatie@natuurpunt.be of via 014/47.29.55. Socio-culturele
verenigingen betalen 120 euro.

Aantal deelnemers: vanaf 15
Duur: 2 à 3u.

Veel gemeenten bieden logistieke ondersteuning aan erkende verenigingen aan.
Informeer bij jouw gemeente of zij materiaal voor jouw vormingsavond kunnen
voorzien (een zaal, een beamer…). Misschien wil jouw gemeente wel promotie
voeren voor jouw activiteit door een aankondiging op te nemen in het gemeen-
telijk infoblad.
ook de provincies hebben uitleenmateriaal ter beschikking voor erkende vereni-
gingen. Kijk zeker eens op de provinciale site voor meer informatie.*

MEER Info
Voor meer info kan je terecht bii educatie@natuurpunt.be of via 014/47.29.55.

oP HET WEB
www.natuurpunt.be/educatie


71

zET JE TAnDEn In DE nATuuR
SMAKElIJKE InfoSESSIE oVER BIoDIVERSITEIT

Tijdens deze luister-, proef- en doeactiviteit nemen we je mee door de Vlaamse na-
tuur. We gaan op zoek naar vergeten smaken en de bijzonder rijke biodiversiteit die
eraan verbonden is. Al proevende leren we hoe het de korenwolf verging, wat we ons
bij een hennepvreter moeten voorstellen en welke dieren zich ophouden in oude hoog-
stamboomgaarden. laat je op sleeptouw nemen bij een glas gagelbier of een lepeltje
heidehoning en leg je mooiste smaakherinneringen nog eens op het puntje van je tong.

Dwergspitsmuis © Hugo Willocx

72

In de bres voor een rijke natuur

In de bres voor een rijke natuur

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to In de bres voor een rijke natuur

Similar to In de bres voor een rijke natuur (20)

In de bres voor een rijke natuur