1. BİLİMSEL BİR MAKALE NASIL
1
BİLİMSEL BİR MAKALE NASIL
YAZILIR?YAZILIR?
II
Kısa ders
A. M. Celâl Şengör
İTÜ Avrasya Yerbilimleri Enstitüsü
Kısa Dersler Serisi I
© İTÜ Avrasya Yerbilimleri Enstitüsü 2006

2. 2
Bi bili lBir bilimsel
makale niçinmakale niçin
l ?yazılır?y

3. 3
Bilimsel makale, yazarının
bildiği i d ğbildiğine inandığı ve
başkalarının bilmediğinibaşkalarının bilmediğini
sandığı bilimsel bir haberi bilimsandığı bilimsel bir haberi bilim
dünyasına iletmek için yazılır.y ç y

4. Bilimsel makale ile bildirilmek istenen bilimsel
4
1. Bir süreci veya bir nesnenin niteliğini
haberler ne türdür?
Fikir makaleleri-a
açıklayabilecek yeni bir varsayım
2. Bir süreci veya bir nesnenin niteliğinin
açıklanmasına yardımcı olabilecek yeni bir
Veri makaleleri
akaleleri
açıklanmasına yardımcı olabilecek yeni bir
gözlem
3. Yeni bir yöntemYöntem makaleleri
enilikma
4. Mevcut varsayımların,gözlemlerin, yöntemlerin
veya bunların herhangi bir birleşiminin yeni bir
sentezi
Fikir makaleleri-b
nleme
aleleri
Ye
5. Başka bir bilimcinin verdiği bir haberde görülen ve
haberin doğruluğunu naksedecek yanlış ve/veya
eksiklik
Tartışma makaleleri
dudüzen
maka
eksiklik
6. Bilimsel bir konu hakkında ortalıkta dolaşan fikir ve
gözlemleri derleyerek bahis konusu konuyu dahaDerleme makaleleri
Mevcud
kolay anlaşılır ve tartışılabilir hale getirmek

5. Yukarıda belirtilen altı tür makalenin yanında bir de fen bilimlerinde
artık pek yaygın kullanılmayan kitap tanıtma yazıları vardır. Bunlar
5
sosyal bilimlerde bilimsel iletişim araçları olarak hâlâ önemlerini
korumaktadırlar. Kitap tanıtma yazıları da iki türe ayrılır:
1 Kısa tanıtım yazıları (book review)1. Kısa tanıtım yazıları (book review)
2. Etraflı tanıtım ve tanıtım çevresinde kitabın ele aldığı konuda kitabın
içeriği ile karşılıklı tartışma içeren uzun tanıtım yazıları (essayiçeriği ile karşılıklı tartışma içeren uzun tanıtım yazıları (essay
review)
Bunlardan birinci tür özgün bilimsel katkıdan sayılmaz; değeri
İpedagojiktir. İkinci tür ise kendi başına bir makale kabul edilir.
Özellikle essay review türü uzun tanıtma yazılarının fen bilimlerinde
artık pek kullanılmamasının nedeni fen bilimlerinde ana iletişimartık pek kullanılmamasının nedeni, fen bilimlerinde ana iletişim
aracının kitaptan (monografiler, ders kitapları vs), makaleye geçmiş
olmasıdır. Sosyal bilimlerde hâlâ ana iletişim aracı kitaptır.

6. 6
Bir essay review’ın ilk sahifesi
(American Journal of Science’tan)
Bir book review (EOS’tan)

7. İ
7
Artık pek azalmış olan nekrolojiler (İng.=memorials, Alm. Nachrufe) de
bilimsel makaleden sayılmalıdır, zira her nekroloji aslında bilim tarihine
bir katkıdır.
İdeal olarak nekroloji, ölmüş bir bilim insanının yaşamını bilimsel
katkılarını öne çıkararak anlatan bir biyografidir. Bir nekroloji yazılırken
dikk t dil i k h l ü t didikkat edilmesi gereken hususlar, üç tanedir:
1) Bilim insanının üzerinde etkiyen faktörler (niçin bilim insanı oldu,
nerede hangi ekolde kimin yanında yetişti nerede kimlerle çalıştınerede, hangi ekolde, kimin yanında yetişti, nerede, kimlerle çalıştı,
öğrencileri kimdi vb)
2) Bilim insanının mesleğe girdiği zaman onun katkı yaptığı bilimin) ğ g ğ y p ğ
dünyadaki durumu neydi?
3) Bilim insanı öldükten sonra, çalıştığı bilim dalında kendisinin katkıları
d ği iklikl ld ?sonucu ne değişiklikler oldu?

8. Bir nekroloji örneği
8
Proceedings of the
Geological Society ofGeological Society of
America 1997

9. Bir makalenin hazırlanma evreleri
0 Araştırma (bu makale hazırlanma evresinin bir parçası değildir ama makale
9
0. Araştırma (bu makale hazırlanma evresinin bir parçası değildir, ama makale
yazabilmek için birinci derecede öneme sahip bir süreçtir;
araştırmayapmayan makale yazamaz ve yazmamalıdır).
1. Makalenin hangi soruna çözüm sunacağının tesbiti
2. Makalenin 1. Maddedeki seçime göre planlanması
3. Literatürün toplanması
4. (Varsa) Şekillerin çizilmesi
5. Metnin yazılması
6. Bibliyografyanın hazırlanmasıy g y
7. Makalenin yayımlanacağı yere (dergi kitap vb) gönderilmesi (yayımlanacak
yer seçimi genellikle 1. ve 2. evrelerde yapılır)
8. Hakemlerin eleştirilerine cevap verilerek nihai takdimin yapılması

10. 0. Araştırma (bu makale hazırlanma evresinin bir parçası değildir, ama
makale yazabilmek için birinci derecede öneme sahip bir süreçtir;
10
y ç p ç ;
araştırmayapmayan makale yazamaz ve yazmamalıdır).
Her araştırma bir «problemin» tesbitiyle başlar Araştırıcı tesbit ettiğiHer araştırma bir «problemin» tesbitiyle başlar. Araştırıcı tesbit ettiği
problemin tamamını veya bir kısmını çözmeye niyetlenir ve bu konuda
çalışmaya başlar. Çözmeye niyetlendiği kısım çözülünce bilim dünyasına
duyurulacak bir «haberi» olmuş olurduyurulacak bir «haberi» olmuş olur.
İşte bu noktada araştırıcı haberi hangi araçla (sözlü tebliğ, poster, makale,
kit b) d ğ k i Gü ü ü f bili l i d b lliklkitap vb) duyuracağına karar verir. Günümüz fen bilimlerinde bu genellikle
öncelikle bir tebliğ özünün (=abstract) yazılıp tebliğin verilmesi ve bununla
eşzamanlı olarak veya hemen ardından bir makalenin (=paper) yazılması
olarak tecellî eder.
Seçilecek haber iletme aracı araştırmanın ve/veya sonuçların karakterineç ş y ç
bağlıdır.

11. Ne tür sonuçların makaleyle bildirilmesi uygundur?
11
Aslında her türlü sonuç bir makaleye konu olabilir. Ancak kalıcı gözlem
raporlarını oluşturan uzun, bol şekilli tasvir gerektiren sonuçların
makale yerine bağımsız monografiler halinde yayımlanması daha uygundurmakale yerine bağımsız monografiler halinde yayımlanması daha uygundur.
Örneğin bir bölgenin veya büyük boyutlu bir yapı veya yapı ailesinin
jeolojisinin anlatıldığı veya bol parçalı bir omurgalı fosilinin veya fosil
grubunun tanıtıldığı sonuçlar bilimsel bir makalenin çapını aşarlar. Bunlar
mutlaka bağımsız monografiler olarak yayımlanmalıdır.
Dü d b ğ fi l k l l k kt B lDünyada bağımsız monografi yayımlayan kuruluşlar pek çoktur. Bunların
bazıları bazı konularda ihtisaslaşmışlardır da. Sonuçlarını monografi halinde
yayımlamak isteyen bir araştırıcı bu tür yayınları yapan kuruluşları zaten
biliyordur. Bilmiyorsa, kendisine benzer konularda çalışan meslekdaşlarından
veya jeoloji konusunda mütehassıs kütüphanecilerden öğrenebilir.

12. Genel jeoloji konusunda dünyada en geniş dağıtıma sahip
monografi serileri şu süreli yayınlardır:
12
Geological Society of London, Memoirs
S iété Gé l i d F Mé iSociété Géologique de France, Mémoires
Geological Society of America, Special Papers (yumuşak
kapaklı) ve Memoirs (sert kapaklı)
Bunlar dışında da dağıtımları daha kısıtlı pek çok monografi
yayımlayan süreli yayın vardır. Örneğin, paleontoloji için The
Natural History Museum (London; eski British Museum
(Natural History)) Muséum National d’Histoire Naturelle(Natural History)), Muséum National d’Histoire Naturelle
(Paris), Senckenberg (Frankfurt-am-Main) gibi müzelerin
süreli yayınları sık sık tercih edilmektedir. Bu yayınlar ISC’desüreli yayınları sık sık tercih edilmektedir. Bu yayınlar ISC de
olmadıkları halde son derece saygındırlar.

13. Bir makale yazılmaya karar verildikten sonra ise yapılacak iş,
makalenin planlanmasıdır
13
makalenin planlanmasıdır.
Makalenizi planlarken şu altın kuralı asla unutmayınız:
Makale başına tek bir fikir düşmelidir! Bu makalenizin kısa açık veMakale başına tek bir fikir düşmelidir! Bu, makalenizin kısa, açık ve
kolay anlaşılır olmasını sağlar. Bu kural fikir makalelerinde olduğu kadar
veri makalelerinde de geçerlidir.
Bir veri makalesi tek bir fikri destekleyen veya nakseden veri veya veri
grubunu içermelidir.
Makalenizi seçtiğiniz fikirle ilgisiz malzemeyle asla doldurmayınız. Bu,
okuyucunun dikkatini dağıtır, makaleyi gereksiz uzatır ve etkisini azaltır.
Makalede ne kadar çok bildiğinizi değil bahis konusu problemi çözüpMakalede ne kadar çok bildiğinizi değil, bahis konusu problemi çözüp
çözemediğinizi göstermektir amacınız. Gereksiz bilgiçlik, editörü,
hakemleri ve okuyucuyu (haklı olarak) sinirlendirebilir.

14. 3. Literatürün toplanması
Makalenizi yazmaya başlamadan önce yapılacak ilk iş
14
Makalenizi yazmaya başlamadan önce yapılacak ilk iş
makalede kullanacağınızı sandığınız literatürü toplamaktır.
Makaleyi yazarken kullanacağınız literatür elinizin altında
olmalıdır. Zaten araştırmanızı yaparken makalenizde
kullanacağınız literatürün çoğunu toplamışsınızdır. Makaleyi
yazmaya başlamadan gerisini de mutlaka tamamlayınızyazmaya başlamadan gerisini de mutlaka tamamlayınız.
Makalenizde kullanacağınız literatür iki kısımdan oluşur:
1. Problemi vaz etmek için gerekli literatür:
Bunun türü eldeki probleme göre yeni yayımlanmışp g y y y ş
makalelerden, konunuzun tâ 19. hattâ 18. yüzyılda
yayımlanmış olan klâsiklerine kadar değişebilir.

15. 15
Makalenize başlarken kullanacağınız bu tür literatürün iki
faydası vardır:faydası vardır:
a) Okuyucunuz genellikle sizin konunuza yakın bir araştırıcı
olduğu için konunun klâsikleşmiş literatürünü bilecektirolduğu için, konunun klâsikleşmiş literatürünü bilecektir.
Buna atıf yapılması okuyucunun hızla makalenizin konusu
olan problemin ne olduğunu anlamasına yarayacaktır.p ğ y y
Klâsik literatüre atıf yapılması hem editöre, hem
hakemlere hem de okuyucunuza sizin konunuza derindenhakemlere, hem de okuyucunuza sizin konunuza derinden
hâkim olduğunuzu göstererek onlara güven verecektir.

16. Örnek:
16
Yeni klâsiklere atıf:
1. Hsü 1977
2. Hsü et al.
19771977

17. Örnek:
17
Eski klâsiklere atıf:
1. Suess (1901)( )
28. Von Humboldt
(1848)(1848)

18. b) Konunuzu işlerken gerekli olan literatür.
18
Bu makalenin türüne göre çok çeşitli literatür türleri içerebilir.
Meselâ, sizden önce aynı konuda yapılmış çalışmalar,
kullandığınız verinin, yöntemlerin veya kontrol etmekte
oduğunuz varsayımın kaynakları, yaptığınız benzetmeye
d l k kl h i tik bi d ldayanan yorumların kaynakları, heuristik bir model
öneriyorsanız bunun (varsa) referansları ve/veya ilham
kaynaklarıkaynakları....
Literatür kullanımında en dikkat edeceğiniz husus gerekli
literatürü vermektir Ne az ne çok!literatürü vermektir. Ne az ne çok!
Örneğin sizden önce aynı konuda çalışmış herkesin her
yazdığına atıf yapmak zorunda değilsiniz Öyle yaparsanız buyazdığına atıf yapmak zorunda değilsiniz. Öyle yaparsanız bu,
konunuzun gelişimini anlamadığınızı gösterir.

19. Muhteşem
bi kötü 62 sahifelik
19
bir kötü
örnek!
62 sahifelik
literatür listesi!

20. İyi örnek!
20
y
Yanlızca
problemin ortayap y
çıkışıyla ilgili
önceki literatür.

21. Literatüre egemen olmanın, muntazaman kendi konunuzdaki
yenilikleri izlemenin yanında önemli bir yöntemi, meslek
21
yaşamınızın başından itibaren kendinize, mesleğinizin seçtiğiniz
ihtisas dalının klâsiklerinden ve ilgilendiğiniz konuların önemli
makale ve kitaplarından oluşan bir el kitaplığı (=Handbibliothek)makale ve kitaplarından oluşan bir el kitaplığı (=Handbibliothek)
oluşturmaktır.
El kit l ğ d kit l k / böl l ö k l lEl kitaplığınızda kitaplar konu ve/veya bölgelere göre, makaleler
de aynı şekilde, bu iş için hazırlanmış karton kutulara
gruplanarak dizilmeli ve bunlar çalıştığınız yerde her an elgruplanarak dizilmeli ve bunlar çalıştığınız yerde her an el
altında bulunmalıdır. Günümüzde, makalelerin taranarak
bilgisayarlarda depolanması da mümkün hale gelmiştir. Benim
kişisel tecrübem her an göz önünde bulunan bir el kitaplığının
kişiye hem ilham vermede hem bazı noktaları hatırlatmada her
aman daha ararl old ğ d rzaman daha yararlı olduğudur.

22. Makale planlamasının en kolay bir şekilde yürütülebileceği yöntem öncelikle
makalenin şekil gerektirip gerektirmediğine karar vermektir.
22
makalenin şekil gerektirip gerektirmediğine karar vermektir.
Jeolojide şekil gerektirmeyecek makale türleri yok denecek kadar az olduğu
için, yazacağımız makalenin şekil gerektirdiğini farzederek işe başlayalım.
Şekilli olacak bir makalenin planlanmasında ilk iş, gerekli şekilleri tespit
etmektir.
Tesbit işi bittikten sonra makale kabaca planlanmalı ve metin
oluşturulmadan önce şekiller çizilip bitirilmelidir. Bunun iki temel yararı
vardır:vardır:
1. Şekiller hazır olduğu takdirde, makalenin yazılması şekillerin tasviri
etrafında olacağı için büyük ölçüde kolaylaşmış olur.ğ y y
2. John Dewey kuralı: Eğer çizemiyorsan, çizmeğe çalıştığın şey
mümkün değildir («If you cannot draw it, it does not happen»).

23. Şekillerin hazırlanmasında uyulması gereken kurallar:
23
1. Şekiller yalnızca makale içerisinde anlatılan kavramları veya
tasvir edilen nesneleri göstermeye yönelik minimalist bir
hi l l d l Bi diğ d ği l k i hi biyapıya sahip olmalıdırlar. Bir diğer değişle gereksiz hiçbir şey
şekilde yer almamalıdır.
2 Yalnızca makalenin özüne (yani abstract’ına) şekillerine ve2. Yalnızca makalenin özüne (yani abstract’ına), şekillerine ve
sonuçlarına bakan bir okuyucu makalenin konusu, esas iddia
temeli ve vardığı netice hakkında sağlam bir fikirğ ğ
edinebilmelidir.
Unutmayınız, makalenizi genellikle yalnızca makalenin
konusunda çalışanlar okuyacak, diğer tüm okuyucular sadece
gözden geçireceklerdir (=skimming). Makaleyi yalnızca
gözden geçirecek okuyucuya şekilleriniz yardımcı olmalıdırgözden geçirecek okuyucuya şekilleriniz yardımcı olmalıdır.

24. 3. Şekillerinizde yer alan her şey kolayca görülebilmelidir. Okunamayacak
kadar küçük harfler seçilemeyecek kadar karmaşık veya kötü basılmış
24
kadar küçük harfler, seçilemeyecek kadar karmaşık veya kötü basılmış
sürşarjlar, şeklinizi tamamen yararsız hale getirir. Hiçbir kaliteli dergi
yararsız unsur içeren bir şekli basmaz; hiçbir editör böyle şekiller içeren
bi k l i k b l Gü l h l k l k bil kill ibir makaleyi kabul etmez. Güzel hazırlanmış, kolay okunabilen şekillerin
okuyucu (ve editörler ve hakemler) üzerinde olumlu psikolojik etki
yapacağını unutmayınız.
4. Makalenizde geçen tüm coğrafi isimler mutlaka en az bir şeklinizde yer
almalıdır. Okuyucunun makalenizi okurken elinde makalenizden başka
hi bi b k ğ l ğ f d k kli i i h lhiçbir başvuru kaynağı olmayacağını farz ederek şeklinizi hazırlayınız.
5. Olabildiğince fotoğraf kullanmaktan kaçınınız. Mutlaka fotoğraf
gerekliyse bunu imkân nisbetinde çift bastırıp bir nüsha üzerinde uygungerekliyse, bunu imkân nisbetinde çift bastırıp, bir nüsha üzerinde uygun
renkli (siyah, beyaz vb) çizgiler ve oklarla, hattâ harflerle vurgulamak
istediğiniz şeyi kesin olarak belirtiniz. Aynı şey sismik kesitler ve benzeri
imajlar için de geçerlidirimajlar için de geçerlidir.

25. 6. Dergiler günümüzde katlanır haritalar ve/veya levhalar basmaktan
kaçınırlar Bunun nedeni tamamen ekonomiktir zira katlama işlemi hâlâ
25
kaçınırlar. Bunun nedeni tamamen ekonomiktir, zira katlama işlemi hâlâ
dünyanın her yerinde elle yapılmaktadır. Katlanır haritalar ve/veya tablolar
kullanmaktan kaçınınız.
Pek çok dergi bu tür şekilleri ve büyük tabloları veri bankalarında
depolamayı teklif eder. Mümkün olduğunca bundan kaçınınız. Günümüzün
çok gelişmiş elektronik teknolojisine rağmen, pek az okuyucu makaleniziçok gelişmiş elektronik teknolojisine rağmen, pek az okuyucu makalenizi
okurken ayrıca elektronik olarak depolanmış veri bankalarına müracaat
etmektedir. Bu tür «ekler» makalenizin okunurluğunu ve dolayısıyla etkisini
(impact) azaltır(impact) azaltır.
7. Şekillerinizi mutlaka seçmiş olduğunuz derginin formatına göre
hazırlayınız ve çizip bitirdikten sonra mutlaka basılacağını sandığınızy ç p ğ ğ
boyuta indirip en az bir kez gözden geçiriniz. Nihaî halinde, hiçbir çizgi
kopmamalıdır; hiçbir sürşarj bir diğeriyle karışmamalıdır; hiçbir harf 1,5
mm’den ufak görülmemelidirmm den ufak görülmemelidir.

26. 26
Sürşarjlar hakkında önemli not
Günümüzün ileri bilgisayar teknolojisineGünümüzün ileri bilgisayar teknolojisine
rağmen, gri sürşarjların koyu tonları baskı
esnasında sık sık ya siyah çıkmakta veya
aralarındaki farklılıklar görülemeyecek haleg y
gelmektedir. Bu da şeklinizin sizin kabahatiniz
olmadan yararsız bir halde basılmasına nedenolmadan yararsız bir halde basılmasına neden
olabilir. Bu nedenle gri sürşarjların birden fazla
koyu tonunun kullanılmasından sakınınızkoyu tonunun kullanılmasından sakınınız.

27. 27
Annual Review of Earth
and Planetary Sciences
Yin, A. and Harrison, M.,
editörler, The Tectonicy
c. 24 1996
,
Evolution of Asia, Rubey
Colloquium, Cambridge
University Press,
Cambridge 1996

28. 28
Renkli şekiller hemen her zaman siyah-Renkli şekiller hemen her zaman siyah
beyaz şekillerden daha okunaklıdırlar.
Ekseri dergi pahalı bir ücret karşılığındaEkseri dergi pahalı bir ücret karşılığında
renkli resim basmaktadır.Örneğin Nature
kli bi hif £ 00 El i d il irenkli bir sahifeye £ 500, Elsevier dergileri
ise $ 500 istemektedir.
Her zaman, proje teklifinize mümkünse
kli kil b i i bi ikdrenkli şekil basımı için ayrı bir mikdar
koydurtmaya çalışınız.

29. 29
R kliRenkli
resim herresim her
zaman
daha
okunaklıdır
!!

30. 5. Metnin yazılması
30
a) Metni yazmaya hazırlık: Metni yazmaya başlamadan önce,
daha önceden hazırlamış olduğunuz şekilleri yer müsaitse
ö ü ü bi bi i d di i i d h ö d h lönünüze birbiri ardına diziniz ve gene daha önceden hazırlamış
olduğunuz literatürü mümkünse yerinizden kalkmadan
ulaşabileceğiniz bir yere koyunuz Elinizin altında bir sözlük ileulaşabileceğiniz bir yere koyunuz. Elinizin altında bir sözlük ile
bir koşut ve karşıt anlamlılar sözlüğü bulundurmanızda çok
büyük yarar vardır. Bugün bu gene bilgisayarlar nedeniyle çok
kolay bir hale gelmiştir.
Kendi dilinizde bile olsa imlâsından en küçük bir şüpheye
düştüğünüz her kelimeye mutlaka bakınız Bir makaleyidüştüğünüz her kelimeye mutlaka bakınız. Bir makaleyi
okurken imlâsı sürekli bozuk yazılan kelimeler kadar
okuyucunun canını sıkan ve dikkatini dağıtan pek az şeyokuyucunun canını sıkan ve dikkatini dağıtan pek az şey
bulunur.

31. Makalenizi İngilizce olarak yazıyorsanız, en iyi bildiğiniz imlâ ile
(yani İngiliz veya Amerikan) yazınız Genellikle dergiler kendi
31
(yani İngiliz veya Amerikan) yazınız. Genellikle dergiler, kendi
kullandıkları imlâya göre ya değişiklikleri kendileri yaparlar
(örneğin Geological Society of America böyle yapmaktadır) ya(örneğin Geological Society of America böyle yapmaktadır) ya
da yapmadan bırakırlar. Bazı dergiler imlâ tercihi belirtirler. Bu
durumlarda editörle konuşarak iyi bilmediğiniz bir imlâda
yazmanın makale metninde tutarsızlıklara yol açabileceğini, bu
konuda kendisinin ne düşündüğünü sorunuz.
Tüm bilgisayar imlâ kontrollarına rağmen, imlâ
tutarsızlıklarından kaçmanın hemen hemen mümkün
l d ğ b k di t üb l bili B k dolmadığını ben kendi tecrübemle biliyorum. Bu konuda
editörlerle konuştuktan sonra bugüne kadar hiçbir sorunla
karşılaşmadımkarşılaşmadım.

32. Makalenizi hangi imlâda yazıyorsanız yazın,
32
g y y y ,
en yararlı sözlük, dünyanın en büyük sözlüğü
olan Oxford English Dictionary’dir Buolan Oxford English Dictionary dir. Bu
muhteşem sözlüğün ikinci baskısı 1989’da
yapılmıştır ve tek ciltlik bir Compact nüshasıyapılmıştır ve tek ciltlik bir Compact nüshası
mevcuttur. Ne yazık ki bu önemli sözlük son
derece pahalıdır (1990’da £ 1.500), ancak çok
daha ucuz ve daha güncel elektronikg
versiyonları çıkmıştır.

33. Wikipedia’dan:
Now that the text of the dictionary was digitized and online it could also be published on CD-
33
Now that the text of the dictionary was digitized and online, it could also be published on CD-
ROM. The text of the First Edition was made available in 1988. Afterward, three versions of
the second edition were issued. Version 1 (1992) was identical in content to the printed
Second Edition, and the CD itself was not copy-protected. Version 2 (1999) had some
additions to the corpus, and updated software with improved searching features, but had
clumsy copy-protection that made it difficult to use and would even cause the program to deny
use to OUP staff in the middle of demonstrations of the product. Version 3 (2002) has
additional words and software improvements though its copy-protection is still as unforgivingadditional words and software improvements, though its copy-protection is still as unforgiving
as that of the earlier version, and it is available for Microsoft Windows only.
Single-click access to Oxford dictionaries is also available with Babylon Translator, which
provides access to Concise Oxford English Dictionary and Thesaurus with 240,000 definitions
and 365,000 synonyms and antonyms [1].
Screenshot of OED OnlineScreenshot of OED Online
In March 2000, the Oxford English Dictionary Online (OED Online) became available to
subscribers. The online database contains the entire OED2 and is updated quarterly with
revisions that will be included in the OED3 . The online edition is the most up-to-date one
available.
As the price for an individual to use this edition even after a reduction in 2004 is £195As the price for an individual to use this edition, even after a reduction in 2004, is £195
or $295 US every year, most subscribers are large organizations such as universities.
Some of them do not use the Oxford English Dictionary Online portal and have legally
downloaded the entire database into their organization's computers. Some public

34. Macintosh OS 10 ile Oxford English Dictionary’nin Oxford
American Dictionary’si bedava olarak verilmektedir.
34
American Dictionary si bedava olarak verilmektedir.
Daha kolay ve ucuz Amerikan sözlükleri Webster’s
International Dictionary (genellikle üç kuarto cilt; online’ıInternational Dictionary (genellikle üç kuarto cilt; online ı
üyelikle mümkün) ile Houghton-Mifflin şirketi tarafından
yayımlanan American Heritage Dictionary’dir (Online:
http://education.yahoo.com/reference/dictionary/).
Avustralya İngilizcesi’nin resmi sözlüğü ise 25 yıldıry g ğ y
yayımlanmakta olan Macquarie Dictionary’dir. (Online
versiyon için şu siteye bakınız:
http://www.macquariedictionary.com.au/anonymous@6F1860
8025/-/p/dict/index.html )
İngilizce koşut ve karşıt anlamlı kelimeler için en uygun
Thesaurus, pek çok baskısı olan Roget’s Thesaurus’tur.
O li l k i i it b kOnline yararlanmak için şu siteye bakınız:
http://thesaurus.reference.com/search?q=Gem&x=26&y=8

35. Türkçe-İngilizce için şu sözlükleri tavsiye edebilirim:
35
•Avery, C. R. ve diğerleri, 1983, Redhouse Çağdaş Türçe—
İngilizce Sözlüğü/The Redhouse Contemporary Turkish—
English Dictionary: Redhouse Yayınevi, istanbul, xxii+455 ss.
•Alderson, A. D. and İz, F., 1984, The Oxford Turkish-English, , , , g
Dictionary by H. C. Honey and Fahir İz, 3rd edition: Oxford
University Press, Oxford/İnkılâp Kitabevi, İstanbul, xvii+[i]+526
ss.
•Bezmez, S. and Brown, C. H., 1999, Türkçe-İngilizce
Redhouse Sözlüğü/The Redhouse Turkish-English Dictionary:
SEV Matbaacılık ve Yayıncılık A. Ş., İstanbul, xiv+1002 ss.

36. Türkçe-İngilizce teknik bir sözlük için şundan
yararlanabilirsiniz:
36
yararlanabilirsiniz:
Özbalkan, N., 1984, Türkçe-İngilizce Teknik Terimler Lûgatı
[Di ti f T ki h E li h T h i l T ] 2 d l d[Dictionary of Turkish-English Technical Terms], 2nd enlarged
edition: Özbalkan Yayınları, İstanbul, 1152 pp.

37. Makalenizi yazarken elinizin altında İngilizce-Türkçe bir
37
y g ç
sözlüğün bulunması da yararlıdır: Bunu kullanarak
anlamından emin olmadığınız bir kelimeyi vakit
k b t d b l bili i i Ş İ ili Tü k ö lüklkaybetmeden bulabilirsiniz. Şu İngilizce-Türkçe sözlükler
en güvenilir olanlardır:
Avery, R., Bezmez, S., Edmonds, A. Ve Yaylalı, M., 1974,
İngilizce-Türkçe Redhouse Sözlüğü Redhouse English-
Turkish Dictionary: Redhouse Yayınevi İstanbul viii+1152Turkish Dictionary: Redhouse Yayınevi, İstanbul, viii+1152
ss.
Ald A D V İ F 1978 Th O f d E li h T ki hAldeson, A. D. Ve İz, F., 1978, The Oxford English-Turkish
Dictionary, second edition: Oxford UniversityPress/İnkılâp
Kitabevi Oxford xvi+619 ssKitabevi, Oxford, xvi+619 ss.

38. Teknik İngilizce-Türkçe sözlüklerden benim
38
g ç
bildiğim iki tane vardır:
T A H 1980 T ’ T h i lTaşpınar, A.H.,1980, Taşpınar’s Technical
Dictionary English-Turkish, üçüncü baskı: Taşpınar
T k ik Y l İ t b l 1073+6Teknik Yayınları, İstanbul, 1073+6 ss.
Özbalkan, N., 1992, İngilizce-Türkçe Teknik, , , g ç
Terimler Sözlüğü: Özbalkan Yayınları, İstanbul,
960 ss.

39. Makalenizi yazarken elinizin altında bulunması yararlı sözlük
türlerinden biri de bir jeolojik sözlüktür. Dünyada ne yazık ki
b i bildiği ü ili bi j l jik ö lük k İ ili
39
benim bildiğim güvenilir bir jeolojik sözlük yoktur. İngilizce
konuşulan dünyada en sık kullanılan ve en kapsamlı olanı
American Geological Institute’un hazırlamış olduğu veAmerican Geological Institute un hazırlamış olduğu ve
yakınlarda beşinci baskısı yapılmış olan
Glossary of Geology ‘dir.
Bunun elinizin altında bulunmasında yarar vardır, ama dikkatliBunun elinizin altında bulunmasında yarar vardır, ama dikkatli
kullanmanız gerekir. Gerçi bu sözlük nedeniyle yapacağınız
bir hatâyı özellikle bir Amerikalı editörün veya hakemin
yakalama şansı sıfıra yakındır. Yeter ki talihsizlik eseri John
Dewey veya Kevin Burke veya benim gibi bir hakeme
çatmayın!çatmayın!

40. Türkçe jeoloji ve diğer yerbilim sözlükleri ise
ne yazık ki daha da az güvenilirliğe sahiptirler
40
ne yazık ki daha da az güvenilirliğe sahiptirler.
Bunların hepsinin son derece büyük bir
dikk tl k ll l ki A ğ d bdikkatle kullanılması gerekir. Aşağıda ben
Türkiye’de yayımlanmış yerbilimi sözlüklerinin
aşağı yukarı tam bir listesini veriyorum
(yalnızca Arap harfleriyle yayımlanmış(yalnızca Arap harfleriyle yayımlanmış
olanları listeye almadım). Bunlar arasında bir
nebze güvenilir olduklarını bildiklerimi birnebze güvenilir olduklarını bildiklerimi bir
asterisk (*) ile işaretledim.

41. Altınlı, İ. E., 1971, Karst Adlamas› Sözlüğü—ABD Ölçme İdaresi Su Bütünlemesi Bildirisi 1899-K ... çevirisi: Elektrik İşleri
Etüt İdaresi Genel Direktörlüğü, yayın 71-13, Ankara, 34+12 ss.
(Not: Bu sözlük Monroe, W. H., 1970, A Glossary of Karst Terminology: [United States] Geological Survey
W t S l P 1899 K U it d St t G t P i ti ffi W hi t [ D C ] 26 N ö
41
Water-Supply Paper 1899-K, United States Government Printing office, Washington [, D.C.], 26 ss. Ne öz
(abstract) ne giriş (introduction) tercüme edilmiştir. Türkçe tercüme ise güvenilir değildir.)
Altınlı, İ. E., 1973, Uluslararası Tektonik Sözlüğü, Türkçe Adlama: Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Yayınlarından,
Ankara VIII+235 ppAnkara, VIII+235 pp.
(Not: Bu sözlük Dennis, J., 1967, International Tectonic Dictionary English Terminology: AAPG Memoir no.
7’nin bir tercümesidir; ama türkçe tercüme o kadar kötüdür ki,Prof. İhsan ketin buna bir eleştiri yazma
gereğini duymuştur: Ketin, İ., 1974, "Uluslararası Tektonik Sözlüğü Türkçe Adlama" üzerine bir eleştiri: MTA
Dergisi, no. 82, ss. 147-149)
Amstutz, G. C., 1973, Maden Jeolojisi Sözlüğü, çeviren Altan Gümüş: Karadeniz Teknik Üniversitesi Genel Yayın No: 50, Yer
Bilimler Fakültesi yayın No: 1, Çağlayan Basımevi, İstanbul, 112 ss. (son sekiz sahife numaralanmamış).
Anonim, 1937, İlk ve Orta Öğretim Jeoloji Terimleri Türkçe-Osmanlıca, Osmanlıca-Türkçe, Fransızca-Türkçe: T. C.
Kültür Bakanlığı, Devlet Basımevi, basım yeri belirtilmemiş, 25 ss.
A i 1939 İlk O Öğ i J l ji T i l i Tü k O l O l Tü k F Tü k T CAnonim, 1939, İlk ve Orta Öğretim Jeoloji Terimleri Türkçe-Osmanlıca, Osmanlıca-Türkçe, Fransızca-Türkçe: T. C.
Maarif Vekilliği, İstanbul Maarif Matbaası, 37 ss.
Anonim, 1951, T. D. K. İlk ve Orta Öğretim Jeoloji Terimleri—Fransızca-Osmanlıca-Türkçe: Türk Tarih Kurumu
Basımevi Ankara 12 ssBasımevi, Ankara, 12 ss.
(Not:”İlk ve Orta Öğretim Jeoloji Terimlerinin yetkililerce gözden geçirilmesi için, Terim Kolu'nun yapacağı
ankette dağıtılmak üzere Türk Dil Kurumu yönünden bastırılmıştır.")
Anonim, 1952, T. D. K. İlk ve Orta Öğretim Coğrafya Terimleri—Fransızca-Osmanlıca-Türkçe: Türk Tarih Kurumu
Basımevi, Ankara, 15 ss.

42. Anonim, 1955, T. D. K. Terim Anketleri—Coğrafya: Türkiye Matbaacılık ve Gazetecilik A. O. Yeni Matbaa, Ankara, 27 ss.
*Anonim, 1991, Energy Terminology / Terminologie de l'Energie / Energieterminologie / Enerji Terminolojisi—Türkçe,
İngilizce, Fransızca, Almanca Teknik Sözlük : Febel, ‹stanbul, xi+523 ss.
42
Anonim, 2001, Seyir Haritalar›nda Kullan›lan Semboller, Kısaltmalar ve Terimler /Symbols Abbreviations Terms Used on
Charts: Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Hidrografi Neşriyatı Harita No. 1/ INT 1, Çubuklu, İstanbul, 93 ss.
Ardos, M., 1976, Açıklamalı Fransızca-Türkçe Jeomorfoloji Sözlüğü Dictionnaire Explicatif Franco-Turc de Géomorphologie:
İ[stanbul] Ü[niversitsi] Edebiyat Fakültesi Yayını No. 2239—Coğrafya Enstitüsü Yayını No 89, VI+208 ss.[ ] [ ] y y ğ y y
Ardos, M. and Pekcan (Yalçıner) N., 1994, Jeomorfoloji Sözlüğü (Kısmen Yerbilimleri) 1994: İstanbul Üniversitesi Edebiyat
Fakültesi Yayınları no. 3397, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul, 264 ss.+bir doğru-yanlış cetveli.
(Not: Bu sözlüğün IV. kısmı bir Osmanlıca-Türkçe jeomorfoloji sözlüğüdür; bu kısıma jeomorfolojik olmayan bazı
yerbilim terimleri de alınmıştır )yerbilim terimleri de alınmıştır.)
Ardos, M. and Pekcan (Yalç›ner) N., 1997, Jeomorfoloji Sözlüğü (Kısmen Diğer Yerbilimleri) Genişletilmiş II. Baskı: Çantay
Kitabevi, istanbul, [IV]+326 ss.
Bernard, F., Bienner, F., Etienne, J., Gariel, O., Glinzboeckel, C., Gubler,Y., Cottis, M., Luis, M., Reyre, D., and Tempere, C.,
1976, Tortul Kayaç Terimleri Sözlüğü ve Atlası, çeviren Salih Yüksel ve Selâhattin Pelin: Karadeniz Teknik
Üniversitesi Yayın No. 76, Yerbilimleri Fakültesi Yayın No. 7, Kutulmuş Matbaası [İstanbul], 115 ss.+iki tek
sahifelik ve dört katlanır tablo.
Candar, A. A., 1938, Anadolu Coğrafya Lûgatı Sınaçları I : Ankara Ceza Evi Matbaası, 96 ss.+1 harita.
*Çepel, N., 1990, Ekoloji Terimleri Sözlüğü Almanca-İngilizce-Türkçe: [İstanbul] Üniversite Yayın No. 3048, [Orman] Fakülte
Yayın no. 324, İstanbul, VII+356 ss.
*Çepel, N., yayın tarihi verilmemiş [1995], Çevre Koruma ve Ekoloji Terimleri Sözlüğü—Türkçe-Almanca-İngilizce: Türkiye
Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı Yayınları 6, Matbaa Teknisyenleri
Kollektif Şirketi İstanbul VI+[II]+231+[I] ssKollektif Şirketi, İstanbul, VI+[II]+231+[I] ss.
Çiftçi, E., 2003, İngilizce-Türkçe Yer Bilimleri Teknik Terimler Sözlüğü: (ne basan ne de basıldığı yer belirtilmiş), IV+580 ss.
(Not: Bu başlığında belirtildiği gibi bir İngilizce Türkçe sözlük değildir. Tüm maddeler Türkçe olup, İngilizce
eşitleri, sık sık yanlış bir imlâ ile arkasından verilmiştir
*Ediger, E., Dündar, T. ve Güyagüler, T., 1979, Madencilik Terimleri Kılavuzu: Türk Dil Kurumu Yayınları, no. 460, 212 ss.

43. *Evinay, K., 1973, Haritacılık Terimleri Sözlüğü Türkçe, Almanca, Fransgzca, İngilizce: Harita Genel Müdürlüğü,
[Ankara], 628+[3] ss.
43
Güney, E., 1994, Jeoloji-Jeomorfoloji Terimleri Sözlüğü: T. C. Dicle Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Yayınları no. 6,
Diyarbakır [I]+567+[5] ss.
Güney, E., 1995, Jeomorfoloji Sözlüğü : Eko Yayınları, Ankara, 158 ss. (ne yazık ki hiçbir Avrupa dilinde bir endeksi yok)
ÜGüney, E., 2003, Toprak-Bitki Coğrafyası Çevrebilim Sözlüğü: T. C. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi
Yayınları [I]+427 ss.
(Not: Pek çok terimin İngilizcesi verilmiş, ama her zaman doğru olarak değil; genelde pek güvenilir bir
sözlük değil).
*İzbırak, R., 1964, Coğrafya Terimleri Sözlüğü : Doğuş Matbaacılık, Ankara, 461 pp. + 2 ss yanlış-doğru cetveli.
(Not: İzbırak’ın coğrafi terminoloji hakkındaki fikirlerini merak edenler şu makaleye bakabilirler:
İzbırak, R., 1949, Coğrafya Terimleri Üzerine Bazı Düşünceler: T[ürk]. D[il]. K[urumu]./B. II. 16, Doğuş
M tb A k 36 )Matbaası, Ankara, 36 ss.)
*Parmentier, le Général, 1884, Vocabulaire Turk-Français des Principaux Termes de Géographie et des Mots qui
Entrent le Plus Fréquemment dans la Composition des Noms de Lieu—présenté à la section de
Géographie de l'Association française pour l'Avancement des Sciences au Cogrè de Rouen le 20 Aôut
1883: Au Secretériat de l'Association Paris 77 ss1883: Au Secretériat de l Association, Paris, 77 ss.
Öcal, M., Güngör, G. and Gök, M. Ş., tarihsiz, Resimli Madencilik Terimleri Sözlüğü : Basan ve basılan yer belli değil,
[V]+291 ss.
*Okay A C 1939 Mineralogi Ders Kitabı: İstanbul Üniversitesi Yayınlarından no 89 X+330Okay, A. C., 1939, Mineralogi Ders Kitabı: İstanbul Üniversitesi Yayınlarından, no. 89, X+330.
(Not: Bu Türkiye’de Lâtin Alfabesiyle basılan ilk mineraloji ders kitabıdır. On pp. 311-318 sahifeler
arasında son derece yararlı Türkçe bir mineraller listesi ve bunların Almanca,İngilizce ve Fransızca
karşılıkları da verilmiştir.. Kitap 1953, 1957 and 1967, yıllarında yeni baskılar yapmış olup her
baskıda aynı tablonun variyasyonları vardır..)baskıda aynı tablonun variyasyonları vardır..)

44. *Öngör, S., 1961, Coğrafya Sözlüğü : Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, III+[I]+943+1 yanlış-doğru sahifesi.
(Not: 1959 and 1961yılları arasında bu sözlük altı fasikül hlinde yayımlanmıştır. Bu fasiküllerin künyeleri aşağıdadır:
Öngör, S., 1959, Coğrafya Sözlüğü, fasikül: 1: Maarif Basımevi, İstanbul, III+[I]+160 ss.
44
Öngör, S., 1960, Coğrafya Sözlüğü, fasikül: II: Maarif Basımevi, Istanbul, ss. 161-320.
Öngör, S., 1961, Coğrafya Sözlüğü, fasikül: III: Millî Eğitim Basımevi, İstanbul, ss. 321-480.
Öngör, S., 1961, Coğrafya Sözlüğü, fasikül: IV: Millî Eğitim Basımevi, İstanbul, ss. 481-640.g ğ y ğ ğ
Öngör, S., 1961, Coğrafya Sözlüğü, fasikül: V: Millî Eğitim Basımevi, İstanbul, ss. 641-800.
Öngör, S., 1961, Coğrafya Sözlüğü, fasikül: VI: Millî Eğitim Basımevi, İstanbul, ss. 801-943.
*Öngör S 1975 Coğrafya Terimleri Sözlüğü (Açıklamalı Fransızca-Almanca-İngilizce-İtalyanca-İspanyolca Karşılıklarıyla: DevletÖngör, S., 1975, Coğrafya Terimleri Sözlüğü (Açıklamalı, Fransızca-Almanca-İngilizce-İtalyanca-İspanyolca Karşılıklarıyla: Devlet
Kitapları, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul, VII+349 ss.
(Not: Önsözünde belirtildiği gibi, bu sözlüğün madde başları ve beş dilli karşılıklar aşağıdaki eserden alınmıştır:
Quencez, G., in collaboration with Hall, P., Huizinga, G. B. W., Marchant, E. C., Ruocco, D., Schmitt, E., ve de Terán
Alvarez, M., 1967, Vocabularium Geographicum Français, Deutsch, Italiano, Nederlands, English, Español:
ÉCouncil for Cultural Cooperation of the Council of Europe, Fonds des Publications des Écoles Européennes,
Service des Publications des Communautés Européennes, Luxembourg, 298 ss.+1 yanlış-doğru cetveli.
Öngör maddelere açıklamaları eklemiştir.)
*Öngör, S., 1980, Coğrafya Terimleri Sözlüğü : Türk Dil Kurumu Yayınları, no. 467, Ankara, 173 ss.
*Pamir, H. N. and Öztunalı, Ö., 1971, Yerbilim Terimleri Sözlüğü : Türk Dil Kurumu Yayınları, no. 320, Ankara, 191 ss.
(Not: Bu sözlük basıldıktan sonra, Ord. Prof. Pamir, Türk Dil Kurumuna bir yazı yazarak, Öztunalı’nın kendi haberi
olmadan sözlüğe soktuğu pek çok çevirinin yanlış olduğunu bildirip, doğrularını göndermiştir.
Pamir’in bu yazısı, serbest bir yaprak halinde daha sonra sözlükler içine sokulmuştur. Bu sözlük Pamir’in düzeltmeleri yapılmadan
kullanılmamalıdır )kullanılmamalıdır.)
Sanır, F. [A.], 2000, Coğrafya Terimleri Sözlüğü : Gazi Kitapevi, Ankara, XIV+298 ss.
Yalçın, O., 1957, Ansiklopedik Coğrafya Sözlüğü: Arkın Kitabevi, İstanbul, 376 ss.
İ İYılmaz, I., 2000, İngilizce-Türkçe ve Türkçe İngilizce Mühendislik Jeolojisi Terimler Sözlüğü (Dictionary of Engineering
Geology): Teknik Yayınevi, Ankara, [III]+145 ss.

45. 45
Makale yazarken en çok dikkat etmeniz gereken konulardan biri de
stratigrafik terminolojidir. Tüm birimlerin adlarını birimin rütbesine (=rank)
ve resmi olup olmadığına göre doğru bir şekilde yazmanız gerekir Buve resmi olup olmadığına göre doğru bir şekilde yazmanız gerekir. Bu
konuda izlemeniz tavsiye edilen kılavuz şu eserdir:
Salvador, A., (editör), 1994, International Stratigraphic
Guide—A Guide to Stratigraphic Classification, Terminology,g p , gy,
and Procedure. Second edition: The International Union of
Geological Sciences and The Geological Society of America,
Inc., Boulder, xix+214 ss.

46. 46

47. Türkiye’de hangi birimlerin resmiyet kazanıp kazanmadığını en kolay
şuralardan izleyebilirsiniz:
47
ş y
Anonim, 1987, Türkiye Stratigrafi Komitesi Bülteni sayı :1, Maden Tetkik
ve Arama Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütleri Dairesi, 15 ss.
Yılmaz, E. ve Duran, O., 1997, Güneydoğu Anadolu Bölgesi Otokton
ve Allokton Birimler Stratigrafi Adlama Sözlüğü “Lexicon”: Türkiye
Petrolleri A O Araştırma Merkezi Grubu Başkanlığı EğitimPetrolleri A. O., Araştırma Merkezi Grubu Başkanlığı Eğitim
Yayınları No: 31, Ankara, ix+460 ss.
Tüysüz, O. ve diğerleri, 2004, Batı Karadeniz Litostratigrafi Birimleri:y , ğ , , g
Stratigrafi Komitesi, Litostratigrafi Birimleri Serisi-2, Maden Tetkik ve
Arama Genel Müdürlüğü, Ankara, [VI]+92 ss.
Anonim, 2006, Trakya Bölgesi Litostratigrafi Birimleri: Stratigrafi
Komitesi, Litostratigrafi Birimleri Serisi-2, Maden Tetkik ve Arama
Genel Müdürlüğü, Ankara, [VI]+83 ss.ğ [ ]

48. Makale yazarken çok titizlikle üzerinde durmanız gereken bir husus da,
48
kronostratigrafik yaş değerlerini en güncel hallerinde vermenizdir. Bunun
için ideal olan tüm dünyada kronostratigrafik yayınları izlemektir. Bu pratik
olarak mümkün olamayacağı için, Uluslararası Stratigrafi Komisyonuy ğ g y
(International Commission on Stratigraphy: www.stratigraphy.com) sık
aralıklarla uluslararası jeolojik zaman tablosunu yıl olarak yaş konaklarıyla
beraber güncelleyerek duyurur. Makalenizi yazarken bu siteye girip, enberaber güncelleyerek duyurur. Makalenizi yazarken bu siteye girip, en
son durumu not etmeniz ve kullandığınız stratigrafik terminoloji ve yıl
olarak yaşları buradan aldığınızı belirtmeniz hem editörü hem de hakemleri
rahatlatırrahatlatır.
Eğer Uluslararası Stratigrafi Komisyonu tarafından verilmiş olan
yaşları kabul etmemek durumundaysanız, bunu ve nedenlerini,y ş y , ,
mümkünse yayınlara atıf yaparak belirtmeniz şarttır.

49. 49
Uluslararası jeolojik zaman
tablosunun kitap halinde
yayımlanmış son şekliyayımlanmış son şekli

50. 50
Hemen elinizin altında olabilecek çok yararlı bir araç: Mouse pad olarakHemen elinizin altında olabilecek çok yararlı bir araç: Mouse pad olarak
uluslararası jeolojik zaman tablosu

51. 51
Kullandığınız stratigrafik birimlerin yıl olarak yaşlarını mutlaka
veriniz Bunun iki yararı vardır:veriniz. Bunun iki yararı vardır:
1) Makalenizi jeologların dışında coğrafyacıların, jeokimyacıların,
jeofizikçilerin, belki mühendislerin ve biyologların, tarımcıların vb
okuyabileceğini düşününüz. Bu kişiler jeolojik zaman tablosunun
detaylarını bilmeyebilirler.
2) St ti fik bi i l i l l k l k i i d j l jik2) Stratigrafik birimlerin yıl olarak yaşlarını vermek sizin de jeolojik
olayların hızları hakkında bir fikir edinmenize yararı olur. Yaptığınız
yorumların gerçekçiliğini test eden ek bir kriter olarak yaşları da bazı
hallerde kullanabilirsiniz.

52. Makale veya herhangi bir jeolojik metin oluştururken önem vermeniz
52
gereken bir diğer konu da coğrafi isimlerin doğru yazılmasıdır. Yanlış
yazılan coğrafi isimler politik olarak sorun çıkarabileceği gibi, editör,
hakemler ve okuyucularınız üzerinde yazı yazdığınız yeriy y y ğ y
tanımıyormuşsunuz gibi fena bir intiba bırakabilir. Buna engel olmanın
en kısa ve emin yolu coğrafi isimleri uluslarası kabul gören bir otoriteye
dayanark yazmaktır. Edinburgh’da Bartholomew and Sons şirketinin birdayanark yazmaktır. Edinburgh da Bartholomew and Sons şirketinin bir
asırdır çıkardığı
The Times Atlas of the World
tüm dünyanın kullandığı bir otoritedir. Bu otoritenin en son baskısı 2000
yılında çıkan Millenium Edition’dır.
Türkiye içindeki 1/500.000 ölçek üzerinde gösterilebilecek tüm coğrafi
isimler için ise otorite Harita Genel Komutanlığı tarafından 1977 yılında
yayımlanan 1/500 000’likyayımlanan 1/500.000 lik
Yeni Türkiye Atlası’dır.

53. 53
Türkiye için 1/500.000’den daha büyük ölçekli haritalarda ise ootrite gene
Harita Genel Komutanlığının yayımladığı Türkiye topoğrafya haritasığ y y ğ y p ğ y
paftalarıdır.
Yazdığınız makalede, kullandığınız yer isimlerini hangi otoriteye
dayandırdığınızı belirtmekte büyük yarar vardır.

54. Makaleniz fosil isimleri yazmanızı gerektiriyorsa, burada mutlaka uymak
mecburiyetinde olduğunuz otorite Uluslararası Biyolojik Bilimler Birliği
54
mecburiyetinde olduğunuz otorite Uluslararası Biyolojik Bilimler Birliği
(International Union of Biological Sciences) Uluslararası Zoolojik
Terminoloji Kodu Komisyonu’nun(International Commission on
Z l i l N l ) l d ğZoological Nomenclature) yayımladığı
International Code of Zoological Nomenclature’dur.
Stratigrafik Kılavuzdan farklı olarak bu kodun emirlerine mutlak uyma
zarureti vardır. Kod’un benim bildiğim en son baskısı 1999’da yapılan 4.
Baskıdır.
Hele paleontologsanız ve yeni bir takson isimlendirmek zorundaysanız,
bu kod elinizin altında olmadan bunu yapamazsınız. Bu koda şu siteden
ulaşabilirsiniz: http://www.iczn.org/iczn/

55. 55
Uluslararası Zoolojik Terminoloji Kodu, dördüncü baskı

56. Aynı şey, botanik terminolojisi için de geçerli olup, tüm bitki fosillerinin
56
y ş y, j ç g ç p,
yazılmasında
Uluslararası Botanik Terminolojisi Kodu’nu (International Code of
B i l N l )Botanical Nomenclature)
izlemek mecburiyetiniz vardır. Bu koda şu siteden ulaşabilirsiniz:
http://www.bgbm.fu-
berlin.de/iapt/nomenclature/code/SaintLouis/0000St.Luistitle.
hthtm
Hem zoolojik hem de botanik terminoloji koduna göre, bir
organizmanın adı önce baş harfi büyük olmak üzere ve italik (yaniorganizmanın adı önce baş harfi büyük olmak üzere ve italik (yani
yatık harflerle) olarak cins, sonra ilk harfi küçük olmak şartıyla gene
italik olarak tür ve nihayet organizmayı sınıflandırıp isimlendirmiş olan
yazarın soyadı (hepsi büyük harflerle) verilerek yazılır Ör:yazarın soyadı (hepsi büyük harflerle) verilerek yazılır. Ör:
Archaeopteryx lithographica von MEYER
Pl bi l bi LAMARCKPlanorbis planorbis LAMARCK

57. Bir makale yazarken kayaç isimlerinin de doğru kullanılması, artık
kullanımdan kalkmış kayaç isimlerinin kullanılmaması oldukça önemli bir
57
kullanımdan kalkmış kayaç isimlerinin kullanılmaması oldukça önemli bir
konudur. En azından sıradan herkesin bildiği granit, bazalt, andezit,
kumtaşı, kiltaşı vb isimlerin dışında ender kullanılan ve az bilinen kayaç
isimlerini kimin sınıflamasına göre kullandığınızı belirtmekte yarar vardırisimlerini kimin sınıflamasına göre kullandığınızı belirtmekte yarar vardır.
Katılaşım kayaçların isimlendirilmesi konusundaki en yaygın bilinen
sınıflama ve isimlendirme Le Maitre tarafından yayıma hazırlanmış olansınıflama ve isimlendirme Le Maitre tarafından yayıma hazırlanmış olan
Uluslararası Jeolojik Bilimler Birliği’nin (International Union of Geological
Sciences) Katılaşım Kayaçlar Sistematiği Alt Komisyonunun
(Subcommission on the Systematics of Igneous Rocks) sınıflamasıdır:(Subcommission on the Systematics of Igneous Rocks) sınıflamasıdır:
Le Maitre R W 1989 A Classification of Igneous Rocks and Glossary ofLe Maitre, R.W., 1989, A Classification of Igneous Rocks and Glossary of
Terms—Recommendations of the International Union of Geological
Sciences Subcommission on the Systematics of Igneous Rocks: Blackwell
S i ifi P bli i O f d i 193 1bü ük k l blScientific Publications, Oxford, xi+193 ss.+ 1büyük katlanır tablo

58. Benzer bir çalışma metamorfik
58
kayaçlar için de sürmektedir. 2004
yılına kadar henüz bir sözlük
neşredilmemişti.
(Bu konuda bkz: Smulikowski,W.,
2004, IUGS Subcommission on the
S t ti f M t hi R kSystematics of Metamorphic Rocks
(SCMR) — Current state of activity:
Mineralogical Society of Poland,
Special Papers, c. 24, ss. 357-359)

59. Metamorfik ve çökel kayaçları için kullanılabilecek sözlüklerin olmaması
59
karşısında perakende çarelere baş vurmak kaçınılmazdır. Burada
öncelikle kireçtaşları konusunda Robert Folk’un sınıflaması ve
terminoloisine sahip olduğumuz için çok şanslıyız. Kireçtaşlarının tasvirp ğ y
ve yorumunda Folk’un sınıflamasını kullanmanızı bilhassa öneririm:
Folk, R. L., 1959, Practical petrographic classification of limestones:
Bulletin of the American Association of Petroleum Geologists, c. 43, ss.
1-381-38.
Folk, R. L., 1962, Spectral subdivision of limestone types: American
Association of Petroleum Geologists Memoir 1, pp. 62-84.g , pp
Folk, R. L., 1974, Petrology of Sedimentary Rocks: Hemphill
Publishing Co., Austin, ss. 160-182.

60. 60
Ben klastik kayaçların sınıflanması ve betimlenmesinde de Folk’un
tavsiyesine uyulması kanısındayım. Eğer elinizdeki veri Folk’un
sınıflamasını kullanmanıza izin veriyorsa o sınıflamayı kullanabildiğinizsınıflamasını kullanmanıza izin veriyorsa o sınıflamayı kullanabildiğiniz
detayda kullanınız:
Folk, R. L., 1974, Petrology of Sedimentary Rocks: Hemphill Publishing
Co., Austin, ss. 151-159.

61. b) Metnin yazımı:
Metninizi yazmadan önce makalenizi şu üç genel bölüma
61
y ş ç g
ayırmanızda büyük fayda vardır:
1. Giriş
2. Gelişme
3. Sonuç
Bunlara ilâveten hemen tüm dergiler bir de makale özü (abstract)
yazmanızı beklerler. Nature ve Science gibi dergiler ise, diğer
d il i bi ö i i i l k l i i idergilerin bir öz içerisine alınması gereken malzemeyi girişe
sığdırmanızı şart koşarlar.
Makalenizin neresinin ne içermesi gerektiği konusunda belki de enMakalenizin neresinin ne içermesi gerektiği konusunda belki de en
güzel sözü levha tektoniğinin mucidi J. Tuzo Wilson söylemiştir:
«Bir makalede önce özü ve sonuçları okuyun, sonra da şekillere vey
şekil altlıklarına bakın. Makalenin vermek istediği mesajı hâlâ
anlamadıysanız, o makale okunmaya değmez demektir.»

62. Metnin yazımında uyulması gereken gramer, stil vb. kurallar makaleyi İngilizce
veya Amerikanca yazmanıza göre değişir. Eğer İngilizce yazıyorsanız, mutlaka
li i i lt d b l k iki l d
62
elinizin altında bulunması gereken iki eser şunlardır:
Fowler, H. W. ve Fowler, F. G., 1931, The King’s English—An Essential Guide
to Written English: Oxford University Press, Oxford, 383 ss.
Fowler, H.W., 1965, A Dictionary of Modern English Usage, second edition
revised by Sir Ernest Gowers: Oxford University Press, Oxford, xxii+725 ss.revised by Sir Ernest Gowers: Oxford University Press, Oxford, xxii 725 ss.
Bu iki eser o kadar çok kullanılmaktadır ki sürekli basılmaktadırlar (örneğinBu iki eser o kadar çok kullanılmaktadır ki, sürekli basılmaktadırlar (örneğin
benim kütüphanemdeki baskıları seksenli yıllardandır). Dolayısıyla ucuz birer
baskılarını herkes kolaylıkla edinebilir (ikinci el fiyatlar 14-20 YTL arasındadır).

63. Eğer Amerikanca yazıyorsanız, kullanabileceğiniz en yararlı ve en popüler
eser meşhur The Chicago Manual of Style’dır
63
eser meşhur The Chicago Manual of Style dır.
A i 1993 Th Chi M l f St l f h di i ThAnonim, 1993, The Chicago Manual of Style, fourteenth edition: The
University of Chicago Press, Chicago and London, ix+921 ss.
Bu eser de sık sık basıldığından elde edilmesi çok kolaydır. Bu baskısının
ikinci el fiyatı 40 ile 65 YTL arasında değişmektedir.y ğ ş
Amerikanca’da tamamen jeolojik yazıların yazarlarına dönük olarak
hazılanmış bir eser şudur:
Hansen, W. R., 1991, Suggestions to Authors of the Reports of the
United States Geological Survey: U. S. Government Printing Office,
[Washington D C ] XXII+289 ss[Washington, D. C.], XXII+289 ss.

64. Şimdi makalenizi yazmaya hazırsınız. Makalenizi NİÇİN yazdığınızı bir
defa daha hatırlamakta yarar vardır:
64
defa daha hatırlamakta yarar vardır:
Bilimsel makale yazarınınBilimsel makale, yazarının
bildiğine inandığı vebildiğine inandığı ve
başkalarının bilmediğiniş ğ
sandığı bilimsel bir haberi
bilim dünyasına iletmek için
lyazılır.

65. Bu nedenle Giriş bölümünde derhal o haberi veriniz!
65
GİRİŞGİRİŞ

66. ANCAK!!!!!!
G l l t i i k f t diği i tü k l
66
Genel alan teoremini keşfetmediğiniz veya tüm kanserlere
mucizevi bir çare bulmadığınız takdirde, vereceğiniz
haberin öneminin genellikle en çok siz ve en çok sizinhaberin öneminin genellikle en çok siz ve en çok sizin
alanınızda çalışan küçük bir araştırmacı grubu farkındadır.
Haberinizin önemine önce hakemlerinizi sonra editörüHaberinizin önemine önce hakemlerinizi, sonra editörü
ve nihayet okuyucularınızı inandırmak sizin
görevinizdir. Yani haberiniz hakkında Giriş kısmında ciddîg ş
bir REKLÂM yapmak zorunda olduğunuzu asla
unutmayınız!unutmayınız!
Bu reklamın iki bileşeni vardır:
1. Bilimsel
2. Duygusalyg

67. 1.Bilimsel reklam:
67
Bilimsel reklamın da kendi içinde iki bileşeni vardır:
a) Bilimsel bir sorun çözdüğünüzü bildirmek
b) Bu bilimsel sorunun tüm bilim âlemini ilgilendirecek kadar önemli
olduğunu anlatmak.
D l l Gi i k d k h i bl i ö düğü ü üDolayısıyla Giriş kısmında açıkça hangi problemi çözdüğünüzü
anlatın. Bunu yapabilmek için bilim dünyasında böyle bir problemin
olduğunu anlatmanız gerekir. Bunun için uğraştığınız alanın bilim
dünyasında makaleyi yazdığınız zamandaki durumunu bilmeniz
gereklidir.
Bu durumu ilgili literatüre atıf yaparak özetleyiniz Bu özet çokBu durumu ilgili literatüre atıf yaparak özetleyiniz. Bu özet çok,
ama çok önemlidir. Editör bu özete göre sizin probleminizin önemini
tartacaktır. Özetinizin güvenilirliği önemli ölçüde uygun literatüre atıf
d ğ l öl ülü B d l k l lyapıp yapmadığınızla ölçülür. Bu nedenle konunuzun uluslararası
literatürüne hakim olmanız çok ehemmiyetlidir.

68. İlgilendiğiniz problemi bu şekilde bilimsel bir çerçeve içine oturtarak tüm
bilim âlemini niçin ilgilendirmesi gerektiği açıklaması için ortamı
68
hazırladıktan sonra, probleminizi vaz ederek derhal önemini vurgulayınız.
«Şu veya şu alanın jeolojik haritası yapılmıştır» veya «şu ve şu tür fosiller
bulunup tanımlamaları yapılmıştır» veya «şu bölgedeki yer kaymasıbulunup tanımlamaları yapılmıştır» veya «şu bölgedeki yer kayması
tanıtılacaktır» diye başlayan hiçbir makalenin uluslararası ciddi bir dergide
kabul edileceğini beklemeyiniz. Zira bu cümleleri okuyan editörün ilk
k i ’ l i? l kt !reaksiyonu «ee, n’apalım yani?» olacaktır!
Bir jeoloji haritasını uluslararası bir degiye sunuyorsanız önce o haritayı niçin
yaptığınızı ve uluslararası okuyucuyu niçin ilgilendirmesi gerektiğini anlatmanızyaptığınızı ve uluslararası okuyucuyu niçin ilgilendirmesi gerektiğini anlatmanız
gerekir. Aynı şey bulduğunuz fosil veya incelediğiniz heyelân için de geçerlidir.
Kendinizi okuyucunun yerine koyunuz: Timbaktu’nun Figgy Bee gölüy y y ggy g
cıvarındaki bazaltların tasvirlerini okur musunuz? Ama birisi size bunların
Afrika’nın Neojen tektoniğindeki, yani manto sorguçlarının incelenmesindeki
önemini anlatırsa o zaman ilgilenebilirsiniz!önemini anlatırsa o zaman ilgilenebilirsiniz!

69. 69
REKLAMREKLAM
FASLIFASLI HABER FASLI
Şengör ve Yılmaz’ın Giriş kısmı

70. 70
REKLAM FASLI
HABER FASLI

71. 2. Duygusal kısım
71
Bu kısım ise tamamen kuracağınız cümle yapısı ve seçeceğiniz
k li l i l l l il ilidi B d l ğ k l i i İ ilikelimelerin anlamlarıyla ilgilidir. Bu nedenle eğer makalenizi İngilizce
yazıyorsanız ve İngilizceniz iyi değilse, ya bu dili ana dili gibi konuşan
birinden yardım alınız veya yazmaya çalıştığınız makaleye benzer
makalelere bakarak yazarların hangi kelimeleri tercih ettiklerini
öğrenmeğe çalışınız.
Dikkat! Duygusal reklamda aşırıya kaçmak, yaratmak
i t diği i l l tki i t t i i t bili !!istediğiniz olumlu etkinin tam tersini yaratabilir!!
Yeni başlayanlar için en iyi yol bu konuda tecrübeli bir meslekdaşın
yardımına baş vurmaktır.

72. Giriş’te duygusal reklam öğeleri. Tür ve yoğunluklarına dikkat ediniz.
72

73. Giriş bölümünde olabildiğince kısa, çarpıcı cümleler kurunuz ve Giriş’i
olabildiğince kısa tutunuz Giriş’in kısalığı doğal olarak makalenizin
73
olabildiğince kısa tutunuz. Giriş in kısalığı doğal olarak makalenizin
türü ve uzunluğu ile orantılı olacaktır.
Ama gereksiz uzunluktaki girişler okuyucunun makalenizi okumaktan
vaz geçmesine neden olabilir.
Unutmayınız: Giriş’in iki amacı vardır:
1) Probleminizin önemini anlatmak
2) Probleminizi tanıtmak)
GİRİŞ MAKALENİZİN EN ÖNEMLİ VE YAZILMASI EN ZORGİRİŞ MAKALENİZİN EN ÖNEMLİ VE YAZILMASI EN ZOR
KISMIDIR. Makalenin editör, hakemler ve okuyucular üzerinde
yaratacağı psikolojik etkiyi önemli ölçüde öz (abstract) ve Giriş tayin
edereder.

74. Eğer makaleniz özel analitik jeokimyasal veya jeofiziksel yöntemler veya
herhangi bir başka, detaylı olarak anlatılması gereken yöntem
74
g ş , y g y
içermiyorsa, makalenizde kullandığınız yöntemi ve makalenin nasıl
sunulacağını da Giriş’in sonunda anlatabilirsiniz:

75. BİLİMSEL BİR MAKALE NASIL
1
BİLİMSEL BİR MAKALE NASIL
YAZILIR?
II
Kısa ders
• A M Celâl Şengör• A. M. Celâl Şengör
İTÜ Avrasya Yerbilimleri EnstitüsüİTÜ Avrasya Yerbilimleri Enstitüsü
Kısa Dersler Serisi I
© İTÜ Avrasya Yerbilimleri Enstitüsü 2006

76. Gelişme Bölümü
2
Gelişme Bölümü
Makalenizin gelişme bölümünün içeriği,a a e ge ş e bö ü ü ü çe ğ ,
hattâ stili, makalenin türüne göre çok
bü ük değişiklikler göstermekbüyük değişiklikler göstermek
zorundadır. Bu nedenle önce makale
türlerimizi tekrar hatırlamakta yarar
vardır:vardır:

77. Bilimsel makale ile bildirilmek istenen bilimsel
haberler ne türdür?
3
1. Bir süreci veya bir nesnenin niteliğini
açıklayabilecek yeni bir varsayım
haberler ne türdür?
Fikir makaleleri-a
eri
ç y y y
2. Bir süreci veya bir nesnenin niteliğinin
açıklanmasına yardımcı olabilecek yeni bir
gözlem
Veri makaleleri
kmakalele
gözlem
3. Yeni bir yöntem
4 Mevcut varsayımların gözlemlerin yöntemlerin
Yöntem makaleleri
Fiki k l l i b
Yenilik
4. Mevcut varsayımların,gözlemlerin, yöntemlerin
veya bunların herhangi bir birleşiminin yeni bir
sentezi
5 B k bi bili i i diği bi h b d ö ül
Fikir makaleleri-b
akaleleri
5. Başka bir bilimcinin verdiği bir haberde görülen ve
haberin doğruluğunu naksedecek yanlış ve/veya
eksiklik
Tartışma makaleleri
enlemema
6. Bilimsel bir konu hakkında ortalıkta dolaşan fikir ve
gözlemleri derleyerek bahis konusu konuyu daha
kolay anlaşılır ve tartışılabilir hale getirmek
Derleme makaleleri
ududüzeMevcu

78. Fikir makaleleri
4
Bu tür makalelerde Gelişme bölümü yeniBu tür makalelerde Gelişme bölümü yeni
fikrinizi/varsayımınızı detaylı olarak sunduğunuz bölümdür.
V k t k ö liVarsayımınızı sunarken unutmamanız gereken en önemli
faktör varsayımınızın yeniliğini anlatmak ve bu yeniliğin
aslında eldeki gözlemlerden doğal olarak türemiş olduğuaslında eldeki gözlemlerden doğal olarak türemiş olduğu
izlenimini vermektir.
Yenilikler genellikle sevilmez! Hele bunlar fikirseYenilikler genellikle sevilmez! Hele bunlar fikirse.
Gelişme bölümünde iyi bir strateji önce
fik i i i/ k l k ö l l d d ğ lfikrinizi/varsayımınızı açık olarak ve gözlemlerden doğal
olarak türemiş bir şekilde anlatmak, sonra bunu
destekleyen örnekler vermektirdestekleyen örnekler vermektir.

79. 5
GELİŞME BÖLÜMÜ- I
Dikk t! Ö l dDikkat! Önce aslında
varsayımın parçası
olan ama daha önceolan, ama daha önce
herkesin kabul etmiş
olduğu gözlemleriğ g
anlatan kısım. Bu
okuyucuyu yeni
d li i i k b lmodelinizi kabule
psikolojik olarak
hazırlarhazırlar

80. 6
Esas modelin
anlatılmaya
başlandığı kısım

81. 7
Esas modelin anlatıldığı
kısım (devam)
GELİŞME
BÖLÜMÜ-II
ÖRNEKLER

82. Gelişme bölümündeki örnekler kısmında örneklerinizi
8
Gelişme bölümündeki örnekler kısmında örneklerinizi
tatminkâr fakat olabildiğince kısa ve öz olarak anlatmaya
özen gösterin. Unutmayın: Bir fikir makalesinde amaç
örneklerin jeolojisini anlatmak değil, fikri destekleyen
örneklerin inanılırlığını kanıtlamaktır.
Kısa yazmak zorunda olduğunuz makalelerde (ör. Nature,
Science, Geology, Terra Nova gibi dergilerde yayınlamak
i t diği i k l l d ) h ttâ ö kl i i i l iistediğiniz makalelerde) hattâ örneklerinizi yalnızca ismen
anıp bunları güçlü atıflarla desteklediğiniz takdirde bu bile
örnekleme için kifayet edebilir Zira örnek hakkında detayörnekleme için kifayet edebilir. Zira örnek hakkında detay
isteyen kişi, atıf yapılan yayın(lar)a gidebilir.

83. 9
Livaccari et al. 1981 Nature

84. Fikir makalelerinde en çok dikkat etmeniz gereken husus,
ortaya attığınız yeni varsayımın mutlaka gözlem raporlarıyla
10
ortaya attığınız yeni varsayımın mutlaka gözlem raporlarıyla
reddedilebilir türden olmasıdır. Kontrolu mümkün olmayan
varsayım bilimsel değildir ve eğer makalenizi yolladğınızy ğ ğ y ğ
derginin editörünün beş paralık aklı varsa makalenizi daha
hakeme göndermeden reddederek iade eder.
Örneğin bir harita örgüsünü açıklamak için artık tamamen yok
olmuş gitmiş ve harita tarafından başka hiçbir yoruma mahal
bırakmayacak bir şekilde gerektirilmeyen yapıları farzetmeye
kalkarsanız, bu kontrol edilemez ve gereksiz bir varsayım
olarak reddedilir Veya yokoluşları açıklayabilmek içinolarak reddedilir. Veya yokoluşları açıklayabilmek için
Nemesis Yıldızı gibi kontroluna imkân olmayan varsayımlar
otaya atarsanız bunu kimse cidiye alamaz.otaya atarsanız bunu kimse cidiye alamaz.

85. 11
Veri makaleleri
Veri makalelerinin gelişme bölümleri de yeni verileriniziVeri makalelerinin gelişme bölümleri de yeni verilerinizi
sunduğunuz bölümdür.
Burada yeni verilerinizi hangi problem çerçevesinde (yaniBurada yeni verilerinizi hangi problem çerçevesinde (yani
niçin) toplamışsanız o problem çerçevesinde sunmaya gayret
göstermeniz gerekir.göstermeniz gerekir.

86. Orta Çin’de Dabie Şan
12
Dağlarında koezit
mineralinin keşfi makalesi.
Reklam faslı
Problemin
çerçevesininçerçevesinin
takdimi

87. 13
Verinin takdimi
Sihirli fotoğraf !!!

88. Veri takdimi bölümünde bilhassa dikkat etmeniz gereken
husus toplamış olduğunuz verileri olabildiğince açık ve
14
husus toplamış olduğunuz verileri olabildiğince açık ve
konunuzun geleneksel veri takdim şekli içinde sunmaya
gayret etmenizdir.g y
Bir önceki şekilde gösterilen garneti patlatmış olan koezit
psödomorfu bu geleneksel veri takdimine güzel bir örnektir.psödomorfu bu geleneksel veri takdimine güzel bir örnektir.
Garneti patlatan koezit psödomorfu, hem yarattığı ışınsal
çatlaklar hem de minerallerin mikroskop altındaki çok
karakteristik röliyefleri nedeniyle son derece tipik bir resim
arzeder. Bizden önceki her iki lokaliteyle ilgili makalelerde bu
tipik resim yayınlanmıştır Bu resmi görenin yayınınızda netipik resim yayınlanmıştır. Bu resmi görenin, yayınınızda ne
olduğunu anlaması için başka hiçbir yere bakmasına ihtiyaç
yoktur. Bunu gören her editör, her hakem, her okuyucu oyoktur. Bunu gören her editör, her hakem, her okuyucu o
tarihte derhal makalenin büyük önemini anlardı.

89. Veri takdiminde çok dikkat etmeniz gereken bir husus,takdim
15
ettiğiniz verinin, okuyucu tarafından başka hiçbir yardıma baş
vurmadan değerlendirilebilmesini temin etmektir.
Örneğin, bir jeoloji haritası sunuyorsanız, mutlaka bu jeoloji
haritasının bir mostra haritası şeklinde olmasına özen
ö t i igösteriniz.
Fosil ve mineral takdiminde fotoğraf ve fotomikrograf
kaçınılmazdır. Bunların fotoğraftan veya fotomikrograftan
tayinine imkân olmadığı sürece hiçbir değerleri olmayacağını
unutmayınızunutmayınız.
Hava fotoğraflarının ve uzay görüntülerinin baskısının
ö t k i t diği i tü l i k ö t k kildgöstermek istediğiniz tüm nesneleri açıkça gösterecek şekilde
olmaları şarttır.

90. Örneğin yandaki gibi bir
16
ğ y g
fotoğrafı yayınlamaya
kalkmak okuyucuya
h k tti !hakarettir!
(Sayar, C., 1991,
Paleontoloji, İTÜj
Kütüphanesi 1435, s. 127)
www.calstatela.edu/.../ sediment/nummulites.jpg
Kaliteli fotoğraf
İki Nummulites ekvatoryal kesidi
ğ

91. Malik Sayar’ın Mineraloji ve Jeoloji
17
Malik Sayar ın Mineraloji ve Jeoloji
kitabından bir bazalt içerisindeki ojit
kristalleri fotomikrografı!
Augustithis’in Atlas of Textural
Properties of Basalts and TheirProperties of Basalts and Their
Genetic Significance kitabından
bazalt içinde ojit (A) kristalleri
gösteren fotomikrograf
Aşağıdaki fotomikrograf ne kadar faydalıysa (işaretleme ve ölçeğe
de bakınız), yukarıdaki de o kadar faydasız hattâ zararlıdırde bakınız), yukarıdaki de o kadar faydasız hattâ zararlıdır
(bilmeyen okuyucu ojitin sırf kesidini karakteristik sanabilir)!

92. 18
Şimdi bir de burada seçin: Hangisi daha yararlı?Şimdi bir de burada seçin: Hangisi daha yararlı?
R kli i h f t ğ fl d f t kibi d d hRenkli resim hava fotoğraflarında fay takibi dışında her
zaman daha yararlıdır!

93. 19
Ketin’in Umumi Jeoloji’sinden Acıgöl maarı
Pamir’in Dinamik Jeoloji’sinden Acıgöl maarı
Aşağıdaki çizim, yukarıdaki fotoğraftan daha yararlıdır

94. 20
Yöntem makaleleri
Yöntemler iki çeşittir:Yöntemler iki çeşittir:
Araçsız uygulanan yöntemlerAraçsız uygulanan yöntemler
A l l ö t lAraçlı uygulanan yöntemler

95. Araçsız uygulanan yöntemler:
21
Araçsız uygulanan yöntemler:
Ör: Pusulasız jeoloji haritası nasıl yapılır (Tom Diblee’nin
yöntemi)
Kaliforniya’nın Sahil Silsilelerini tek başına haritalıyan büyük
Amerikalı jeolog Tom Diblee onlarca pafta haritayı hiç
l k ll d d d ğ l kpusula kullanmadan ve son derece doğru olarak
haritalamıştır. Yönteminin temeli, güneşe bakarak yön
tayini ve göz kararı eğim tayinidirtayini ve göz kararı eğim tayinidir.
Böyle bir yöntemi nasıl anlatırsınız?

96. Yönteminiz geometrik tasvirler içeriyorsa (ör.Güneşle yön
22
Yönteminiz geometrik tasvirler içeriyorsa (ör.Güneşle yön
bulmak), tasvir ne kadar basit olursa olsun mutlaka şekil
çizerek anlatınız.
Herkesin bildiği araçlarla yapılacak basit ölçme işlemleri şekleHerkesin bildiği araçlarla yapılacak basit ölçme işlemleri şekle
gerek göstermeyebilir. (Meselâ Kevin Burke’ün sferisite ölçme
yöntemi).yöntemi).

97. Araçlı yöntemler:
Eğer yönteminiz karmaşık bir teknolojik araç gerektiriyorsa
23
Eğer yönteminiz karmaşık bir teknolojik araç gerektiriyorsa,
gelişme kısmında mutlaka önce o aracın ilkelerini
anlatmakla işe başlayınız.ş ş y
J h H lf t ’ iJohnson ve Helferty’nin
yöntem makalelerini
inceleyelim (Reviews ofinceleyelim (Reviews of
Geophysics, 1990):

98. YÖNTEMDE
24
YÖNTEMDE
KULLANILAN ARACIN
TEMEL İLKELERİ!
Şekillerin sadeliğineŞ ğ
ve öğreticiliğine
dikkat ediniz.

99. Daha başka basit fakat
25
ş
öğretici şekiller.

100. Metodun temelini
26
oluşturan aracın tüm
özelliklerinin detayları....

101. Yöntemin ürünlerinin
27
değerlendirilmesinin
aşamalarının detayları.

102. Özetle....
28
Özetle....
Bir yöntem sunuyorsanız bunun tüm gereklerini, TEMEL
İLKELERİYLE BİRLİKTE sunmak zorundasınız. Burada da
okuyucunuzu yönteminiz ve ilkeleri hakkında hiçbirşeyokuyucunuzu yönteminiz ve ilkeleri hakkında hiçbirşey
bilmediği gibi, makalenizi okurken ulaşabileceği
kaynaklardan yoksun farzetmek son derece yararlı birkaynaklardan yoksun farzetmek son derece yararlı bir
hareket tarzıdır.
Bunu her zaman başaramayabilirsiniz, ama bir yöntem
takdimi yaparken kafanızdaki hedef bu olmalıdırtakdimi yaparken kafanızdaki hedef bu olmalıdır.

103. Sonuçlar bölümü:
29
Sonuçlar bölümü ya tartışma ve sonuçlar olarak sunulur veyaSonuçlar bölümü ya tartışma ve sonuçlar olarak sunulur veya
gelişmenin ardından yazılabilecek bir tartışma bölümünü izler.
S l d k bi k d h bl i i i h t tSonuçlarda okuyucunuza bir kez daha probleminizi hatıratıp
ondan sonra onu nasıl çözdüğünüzü özetlemeniz gerekir.

104. 30
Şengör (1976)’nın sonuçlar kısmı

105. 31
Sonuçların kesinSonuçların kesin
cümelerle («öyledir»,
«şöyledir» şeklinde)ş y ş )
verildiğine dikkat ediniz.
Gerekli sunum ve
lisavunma gelişme
bölümünde yapılmış
olduğundan sonuçlarıolduğundan sonuçları
yazarken defansif
oynamanıza gereky g
kalmamıştır!

106. 7 Makalenin yayımlanacağı
32
7. Makalenin yayımlanacağı
yere (dergi kitap vb)yere (dergi kitap vb)
gönderilmesi (yayımlanacakg (y y
yer seçimi genellikle 1. ve 2.
evrelerde yapılır)

107. Birinci kural:
33
Makalenizi yayımlanması ümidiyle yolladığınız derginin
editörünün, derginin neyi yayınlayıp neyi yayınlamayacağı
İ İ Ökonusunda MUTLAK BİR DİKTATÖR olduğunu
unutmayınız.
Bu nedenle makalenizi takdim mektubundan başlayarak
tüm evrelerde editöre karşı son derece nâzik ve genellikle
her aman alttan alan bir ifâde tar la hitap etme i ihmalher zaman alttan alan bir ifâde tarzıyla hitap etmeyi ihmal
etmeyiniz.
Bazı editörlerin işlerini son derece iyi yapan birinci sınıf bilim
adamları olmalarına karşın, bazıları başka bir şey
yapamadıkları için editör olmuş hırslı ve aptal insanlardıryapamadıkları için editör olmuş hırslı ve aptal insanlardır.
Her iki tür editöre de aynı nezakette hitap etmek menfaatiniz
icabıdır.

108. Sizin İngilizcenizdeki eksiklik veya karşı tarafın İngilizcesindeki
eksiklik bazan yanlış anlamalara neden olabilir Örneğin
34
eksiklik bazan yanlış anlamalara neden olabilir. Örneğin,
demande kelimesi Fransızca’da mâsumâne bir şekilde istek
belirtirken İngilizce’de karşıdakini küçümseyen bir emri dileg ş ç y
getirir. İlk öğrendiğiniz dil Fransızca ise ve İngilizceniz de
sağlam değilse yazışma esnasında hiç istemeden bu tür
t kl dü k i t bil d ğildituzaklara düşmek işten bile değildir.
Böyle bir tuzağa düştüğünüzü fark eder etmez hemen editörle
(veya daha sonra hakemlerinizle) temas edip durumu anlatarak
özür dileyiniz. Hakemler anonimse, özrünüzü editör aracılığıyla
iletebilirsiniziletebilirsiniz.
Her durumda özür dilemek size kazandırır. Bu tür durumlarda
ki h kl ki h k h b l S ü tl ikim haklı kim haksız hesabı aslayapmayın. Suçu üstlenin ve
özür dileyin. Bu sizi (hele Anglo-Sakson kültüründe) güçlü
duruma etirirduruma etirir.

109. Örnek bir editöre makale takdimi mektubu:
35
Dear Dr (veya Professor) .....:( y )
Enclosed please find one original and two copies ...
Veya
Attached please find the typescript and figures of a paper titled
«Geology of Pumpkinland» by Dr. Stonehead and myself whichgy p y y
we submit [to your perusal] with a view to possible publication in
the pages of Nature.
Sincerely,
A M C ŞengörA. M. C. Şengör

110. Editöre makale takdimi mektubu (bir başka örnek):
36
Dear Dr (veya Professor) .....:
Enclosed please find one original and two copies ...
Veya
Attached please find the typescript and figures of a paper titled
«Geology of Pumpkinland» by Dr. Stonehead and myself whichgy p y y
we submit for consideration for publication in Nature.
Sincerely,Sincerely,
A. M. C. Şengör

111. Makalenizi hazırlamadan önce, göndermek istediğiniz
37
derginin Instructions to Authors (Yazarlara talimatlar) kısmını
dikkatle okuyunuz ve makalenizi orada yazılanlara harfiyen
uyarak hazırlayınız Editör sizin işinizi yapmaz eksikuyarak hazırlayınız. Editör sizin işinizi yapmaz, eksik
hazırlanmış bir makaleyi geri gönderir, üstelik hakkınızda da
olumsuz bir intiba edinmiş olur. Bunun size zararı olacağış ğ
muhakkaktır.
Bazı hallerde derginin talimatları dışına çıkmak kaçınılmazBazı hallerde derginin talimatları dışına çıkmak kaçınılmaz
olabilir. Bu durumlarda makalenizi yollamadn önce mutlaka
editörle telefonla konuşup durumu kendisine açıklayıp iznini
almanız gerekir. Bunu eğer İngilizceniz iyiyse elektronik posta
ile de yapabilirsiniz. Ama telefon pahalı olduğundan editöre
si in ciddi etini hakk nda ol ml bir i lenim erecektir!sizin ciddiyetiniz hakkında olumlu bir izlenim verecektir!

112. Makaleniz editörün eline ulaştıktan sonra, editör, bunu değer
38
ş ğ
bulursa hakemlere yollayacak ve genellikle onlardan gelen
değerlendirmeler ışığında makalenizi ya kabul edecek,ya
t fl bi i ö i i l i ll k f k t f ketraflı bir revizyon önerisiyle geri yollayacak veya ufak tefek
değişikliklerle kabul edecektir.
Ufak tefek değişikliklerle kabul demek, aslında kabul
demektir. İstenilen değişikleri yapıp (eğer mutlaka
yapmamanızı grektiren bir durum varsa bunu editöreyapmamanızı grektiren bir durum varsa bunu editöre
nedenleriyle birlikte detaylı bir şekilde yazınız!) makalenizi
artık basılmak üzere gönderiniz.g

113. Etraflı revizyon isteğinin anlamı çok çeşitli olabilir. Ben
39
etraflı revizyon gerektirdiği söylenen pek çok makalemde az-
orta karar arası revizyon yapıp geri gönderdiğim zaman da
bunun kabul gödüğünü müşahade ettimbunun kabul gödüğünü müşahade ettim.
Mühim olan hakemlerin ve editörün tüm soru ve
eleştirilerine elinizden geldiği kadar etraflı cevap
vermektir. Hakemlerin ve editörün tüm önerilerini yerine
getirmek zorunda değilsiniz. Ama hepsini olumlu veya
olumsuz cevaplamak zorundasınız Editör son kararınıolumsuz cevaplamak zorundasınız. Editör son kararını
cevaplarınızı değerlendirdikten sonra verecektir. Bu nedenle
cevaplarınızın tonu ve içeriği hayati önemi haizdir.p ç ğ y

114. Hakemleriniz söylediklerinizin bir kısmını hatta tamamını
40
y
yanlış anlamış olabilirler; hakem seçimi size göre yanlış
olmuş olabilir; hakem salak olabilir.
Tüm bu ahval ve şerait altında dahi birinci vazifeniz
hakemlere teşekkür etmek, eleştirilerinden ne kadar
yararlandığınızı yazmak ve ondan sonra eleştirilerini
cevaplamaktır.
Unutmayınız, hakemler genellikle editörün tanıdığı ve
saygı duyduğu bilim insanlarıdır. Aksi takdirde onları
h k l k di H k h k t bi d ditöhakem olarak seçmezdi. Hakeme hakaret bir yerde editöre
hakarettir. Makalenizin basılıp basılmayacağı konusunda
diktatörce bir karar yetkisi olan birisine hakeret etmekdiktatörce bir karar yetkisi olan birisine hakeret etmek
sanırım akıllıca bir hareket tarzı değildir.

115. Makaleniz doğrudan red de edilebilir Pek çok
41
Makaleniz doğrudan red de edilebilir. Pek çok
kaliteli dergide makale kabul oranı zaten hiçbir
zaman % 50’yi geçmez; bazılarında %20’lerinzaman % 50 yi geçmez; bazılarında %20 lerin
altındadır.
Makaleniz reddedilirse ısrarcı olmayı aklınızdan
bile geçirmeyiniz. Reddediliş nedenlerini gözden
geçirip haklı bulduklarınız konusunda değişiklikler
yapıp hemen bir başka dergiye yollayınız.
Makalenizin reddi, onun mutlaka kötü veya yanlış
olduğuanlamına gelmez. Reddin tonla sebebi
vardır:

116. 1. Doğru bir fikri veya tasviri düzgün yapamamışsınızdır.
42
2. Hakemler dediğinizi anlayamışlardır
3 Editör dediğinizi anlayamamıştır (bu sizden onun3. Editör dediğinizi anlayamamıştır (bu sizden, onun
bilgisizliğinden veya reddettiği andaki psikolojik
durumundan kaynaklanıyor olabilir.)y y )
4. Editörün elinde sizinkinden daha önemli makale
yığılması olmuş olabiliryığılması olmuş olabilir.
5. Makaleyi gerektirdiği şekilde takdim etmeyip editörü
kızdırmış olabilirsinizkızdırmış olabilirsiniz
vs vs...

117. Makalenizin bir hatta birkaç dergi tarafından
43
ç g
reddolunmasına kat’iyyen üzülmeyin, cesaretinizi
kırmayın!
Unutmayın ki:
«Eğer ömrünüz boyunca hiçbir makaleniz«Eğer ömrünüz boyunca hiçbir makaleniz
reddolunmamışsa, orijinal hiçbir şey söylememişsiniz
demektir» (J. Tuzo Wilson)( )
«Her makale eninde sonunda basılır» (Kevin Burke)
J h D K i B k ’ü 1973 l d J l fJohn Dewey ve Kevin Burke’ün 1973 yılında Journal of
Geology tarafından yayımlanan klasik Tibet makalesi daha
önce beş dergi tarafından reddedilmiştiönce beş dergi tarafından reddedilmişti.

118. Dan McKenzie ve Andrew McKenzie’nin Geological
44
g
Magazine tarafından yayınlanan ve petrol jeolojisi
konusunda yılın en iyi makalesi seçilen gerilme ve petrol
l l k l k l l i d h ö AAPG B ll tiolgunlaşması konulu makaleleri, daha önce AAPG Bulletin
tarafından hakemlerin makaleyi anlayamadıkları
gerekçesiyle reddedilmişti!gerekçesiyle reddedilmişti!
Morley’nin Vine ve Matthews’un modelini daha önce
ortaya koyan makalesi Nature tarafından reddedilmişti.

119. 45
Manto sorgucu
hipotezinin reddi!!!hipotezinin reddi!!!
Wyllie, P., 1976, The Way the Earth Works

120. Muhtelif reddolunma serileri (=rejection sequences»):
46
Nature
Science Geology Terra NovaScience Geology Terra Nova
Red JGR GSA Bulletin Geol. Soc. London Journal
American Jour. Sci. Journal of Geology
G l i l M iGeological Magazine
International Jour. Earth
Sci.
Tectonophysics
Asian Jour. Earth Sci.

121. 47
Son söz: Kaliteli makale yazmanın sırrı, bol bol kaliteli
k l k kt M tl k tl k b l b lmakale okumaktan geçer. Mutlaka ve mutlaka bol bol
önemli makale okuyunuz.
Unutmayınız:y
«En iyi jeolog arazide değil, kütüphanede yetişir»
K h J H üKenneth J. Hsü

122. Alıştırma 1:
48
ş
Türkçe olarak “makale yazmanın yöntemleri” konusunda
bir ders verilmesinin yararlı olup olmadığı konusunda birbir ders verilmesinin yararlı olup olmadığı konusunda bir
makale yazınız (farzedin ki bunu Journal of Geological
Education’a yazıyorsunuz).
Alıştırma 2:Alıştırma 2:
Tezinizi bitmiş kabul edin. Bundan bir makale çıkararak
uygun bir dergiye yollanmak üzere her şeyiyle hazırlayın.
Bunu ders dışında yapın ve bitirdiğiniz zaman gelip
benimle tartışın.