2. 
 XX. Mendearen hasieran Europan bi bloke militar sortu:
Aliantza hirukoitza eta Entente hirukoitza. Elkarren
arteko ikarak, Austriak eta Errusiak Balkanetan
anbizioak eta interes kolonialek piztu gatazka.

3. Bi helburu

 Frantzia bakartzea.
 Balkanetako orekari eustea.

4. Bismarcken kaleraketa

 Alemaniako enperadorea Gilen I. goa hil Gilen II.
sartu boterean eta hau politika erasotzailea eta
imperialismoa hedatzearen alde. Bismarck bota.

5. Bake armatua

 Bi bloke militarrak bata bestearen aurka.
 Armamentu nogehiagoka.

6. Gerraren hasiera

 Europako potentziak bi aldetan banatu: Aliantza
hirukoitzean eta Entente Hirukoitzean.
 Elkarrekiko beldurrak, armamentu norgehiagoka
eragin.

7. Potentzien arteko istilu
armatuak

 Koloniak zirela-eta arazo asko
antzinako potentzien eta estatu
berrien artean.
 Kolonien inguruko kexek
Marokoko bi krisiak eragin.

8.  Ekialdeko Auziak liskarrak eragin Austria eta Errusiaren
artean. Gainbehera Otomandar Inperioa. Besteak lurrak
nahi.


9. 1914ko udako krisia

 1914ko ekainean Austria-Hungariako
artxidukea Sarajevo bisitatzen zegoenean
serbiar terrorista batek hil.
 Austriak ultimatuma bota Serbiari.
Serbiak uko egin ultimatumari eta
ondorioz Austriak gerra deklaratu
uztailaren 28ean.

10. 
 Errusia Austriaren eta Alemaniaren aurka mobilizatu.
Alemaniak gerra deklaratu eta Frantziari eraso.
 Alemaniak Belgika inbaditzea planeatu eta ondorioz
Britainia Handiak gerra deklaratu Alemaniari.
 Italiak Aliantza Hirukoitza hautsi.

12. 

13. Herrialde gerra-egileak eta
gatazkaren aldiak

 Mundu-gerra bihurtu beste
herrialdeak gatazkan
sartzeagatik
 Turkiak eta Bulgariak
inperio zentralak lagundu
 Italiak, Errumaniak, Greziak
eta Estatu Batuak Entente
Hirukoitza lagundu

14. Mugimenduen gerra (1914ko
abuztua)

 Alemaniaren plana Frantzia garaitzea
Errusiaren kontra borrokatzeko
 Alemaniako Estatu Nagusiak
Schlieffen Plana egin: asmoa Frantzian
ezusteko erasoaldia egitea eta Belgika
zeharkatzea
 1914ko irailean Marneko guduan
alemaniarrak geldiarazi

15.  Errusiak presazko erasoaldia egin Alemaniaren
aurka

 Alemaniarrak errusiarrak garaitu Tannenbergen
eta Masuriako aintziretan (1914ko irailean)
 Alemaniarrak tropak desbideratu eta Paris salbatu

16. Posizioen gerra (1914-1917)

Alemaniarrek porrot egin eta
fronteak sendotu lortutako
posizioak babesteko
Defentsa-taktikak armaden
erasorako ahalmenak gainditu
eta gerra egonkortu

17. 
 Alemaniarrak fronteak
hausteko ahalegina egin
Verdungo guduan eta
britainiarrek Sommeko
guduan

18.  Fronteak egonkorrak. Aliatuek
bigarren mailako eremuei eraso:
-

Mediterraneoan: britainiarrek
Bosforoaz eta Dardalenoez
jabetzeko ahalegina egin Turkia
bakartzeko
- Britainiarrek Afrikako alemaniar
koloniak konkistatu eta Japoniak
Asiako koloniak

19. - Ekialde Erdikoan:
Otomandar Inperioaren
jabetzak okupatu:

Palestina, Siria, Arabia,
Irak
 Itsasoan gatazkak:
britainiarren ontzidiak
Alemania blokeatu eta
itsaspeko gerra

20. 1917ko krisia
 1917 egoera militarra aldatu. Bi
arrazoi:

- Errusiako iraultza: gobernu
komunista ezarri, gobernu berriak
ituna sinatu, Errusiak gerra
utzi, Alemaniari lurraldeak eman
- Estatu Batuak gerran sartu: AEBk
aliatuei hornidura
saldu, Alemaniarrek hori eragotzi
nahi

21. 1918ko erasoaldia eta gerraren
amaiera

 Errusiak atzera egin, alemaniak
udaberriko erasoaldia egin
 Aliatuek kontraerasoa
egin,inperio zentralek arazo
larriak
 Inperio zentralak errenditu
 1918ko azaroan gerra amaitu

23. Gerra luzea eta odoltsua

 Lehen Mundu Gerra (Gerra
Handia) ordura arte
handiena.
 65 milioi soldadu
mobilizatu

24. 
 Gerra gogorra:
 Soldaduek hilabete asko
lubakietan bizi.
 Etengabeko bonbardaketak
jasan.
 Osasun- eta higiene-
baldintzarik gabe.

25. 
Gerra odoltsuena:
8 milioi baino gehiago hil.
9 milioi zauritu (asko bizitza
osorako larriki elbarrituta).

26. Atzeguardiaren
mobilizazioa

 Borrokak iraun ahala, gerra ekonomikoa gerra
militarren adinako garrantzia izan zuen.
 Ekonomiari eusteko gai izango zen estatuak
irabaziko zuen.

27.  handiago izan.
 Estatuak ekonomian esku-hartze
 Gerra ekonomia ezarri:
 Ekoizpen eta merkataritza-askatasuna geldiarazi.
 Estatuak hartzen zituen ekoizpenari buruzko erabakiak.

28.  bat emakumeak
Gerraren zeharkako ondorio
etxetik kanpo lanean hasi gizonak frontean
borrokan ari zirelako.
Gerra amaitzean, herrialde asko eskubide
politikoak eman.

29. 
Estatua biztanleriaren morala
kontrolatzen hasi horretarako
komunikabideak eta zentsura erabili.
Propaganda gatazkako beste arma
bat.

30. Etengabeko aldaketa
teknologikoak aplikatzea
 Gerra luzea.

 Arma berriak erabili:
 Blindatuak
 Arma kimikoak
 Artilleria

31. Estatuek kapital kopuru handiak

inbertitu ikerketa zientifikoan.
Arma eraginkorragoak eta
hilgarriagoak.
Ekoizpen-teknikak hobetu.

32. 

33. Parisko bakea eta Versailleseko ituna
(1919-1920)
 herrialdeek
Parisko bakea garaitutako
sinatutako ituna.

34. Sinatutako itunak

Versaillesekoa: Alemaniarekin
Saint-Germaingoa: Austriarekin
Tianongoa: Hungariarekin
Sevreskoa: Turkiarekin
Neuillykoa: Bulgariarekin

35.  Parisko bakearen oinarri ideologikoa Wilson
presidenteak azaldutako 14 auziak.


36. Helburuak

 Alemaniaren suspertzea eragotzi.
 Botereen oreka lortu.
 Errusia bakartua utzi.

37. Alemania, Austria-
Hungaria eta
Turkiako Inperioek
galdu eta
desagertu

38. 
 Versaillesko
itunagatik, Alemaniak
kolonia guztiak galdu.
Frantziak eta Britainia
Handiak bereganatu.
Europan ere lurraldeak
galdu.

39. 
 Austria-Hungariako
Inperioa hainbat
herrialdeetan zatitu.
 Otomandar Inperioa
Turkiako errepublika
bihurtu eta lurraldeak
galdu.

40.  Errusia bakartuta
edukitzeko, inguruko
estatuak indartu
 Poloniak

Errusiako, Austriako eta
Alemaniako lurrak hartu, eta
kostaldea izatea lortu

41.  Errumaniak Austria- 
Hungariaren Transilvania
hartu
 Balkanak egonkortzeko beste
herrialde bat
sortu, Jugoslavia.

42. Gerraren beste ondorio batzuk
 Versaillesko Ituna; alemaniarrek

onartutako inposizioa (Diktat)
 Versaillesko ituna:
 Alemania eta haren aliatuak
gerraren erantzuletzat jo.
 Gerra-ordainak ordaintzera
kondenatu.
• Frantziak eta Belgikak bultzatu
Alemaniarekiko jarrera.
• AEBek ituna ez sinatu. Estatu Batuak
borondatez bakartu, parte ez hartu
Nazioen Elkartean.

43.  Alemaniak inoiz ez inposizioa onartu.
 Nazioen Elkartea

sortu, 1920an, Genevan egoitza.
-Helburua: Munduko herrialde
nagusiak elkartzea, nazioarteko
arazoak modu baketsuan
konpontzeko.
 Nazioen Elkarteak ezin izan zien arazo
larriei irtenbidea eman. Mota
horretako lehen erakundea, NBEren
aurrekaria.

45. Ekonomia-hazkunde desberdina:
 Lehen mundu gerra
ondoren, Britainia Handiak

ekonomia-nagusitasuna izateari
utzi.
 New York, munduko zentro
finantzarioa.
 Krisi gogorra Alemanian, gerra-
kalteak ordaindu behar.
 Horren ondorioz prezioa
izugarri igo.
 1923tik aurrera, ekoizpena
handitu eta langabezia
murriztu.

46. Lehen diktaduren
garaipena

 Inperio autoritarioak desagertu.
 Herrialde berrietan erregimen
demokratikoa ezarri.
 Demokrazia ahulak.
 Erdi-mailako eta goi-mailako
klaseak iraultza komunista
gertatzearen beldur.
 Herrialde batzuetan erregimen
diktatorialak.
 1922an, Mussolinik, Alderdi
Faxistako buruak, boterea lortu.

47. Nazioarteko politika: tentsiotik
itxaropenera

Alemania ekonomia krisi
larria.
Ezin ordaindu gerra-
ordainak Frantziari.
Tentsioak areagotu.
Frantzia ezin ordaindu Estatu
Batuei zorrak.

48.  Frantziako armadak Ruhr eskualdea
okupatu.

 Ikatz eta altzairu-ekoizpena
Alemaniako eremu aberatsetan
kontzentratuta.
 Frantziaren asmoa Alemaniako
meatzeak ustiatzea eta irabaziak
berantzat hartu.
 Alemaniar langileek greba eta
erresistentzia pasiboak egin
 Ekonomia krisia areagotu

49. Estatu batuek Dawes Plana
jarri martxan. Alemaniari
mailegua eman

Alemaniak kalte ordainak
ordaindu.

50.  Ekonomia hobetzeak politika-
distentsioko giroa ekarri.
 Locarnoko Ituna sinatu:

-Alemaniak mugak onartu.
-Britainiarrek eta italiarrek
eremu desmilitarizatuen
kontrola hartu.
-Alemania Nazioen Elkartean
onartu.
 1920ko hamarkada zoriontsua esan.

52. 1929ko krisiaren jatorria
• Kausak:

– Superprodukzioa :merkatuak salgaiak kontsumitzeko gai
ez da, gehiegizko eskaintza dago.
– Espekulazioa :merke erosi, oso-oso garesti saldu.
• Bankuek kredituak enpresei.
• Enpresak beren kontuak faltsutzeko
erabili dirua.
• Interes-tasak handitu.
• Kredituak ordaindu ezin, enpresa
askok porrot.

53. 
Burtsaren krisia. Enpresek eta
bankuek, akzioak saldu. 1929ko
urriaren 24an, Ostegun
Beltzean, akzio asko
saldu, ondorioz, enpresen balioek
gainbehera egin, inbertitzaileek lur
jo.

54. Krisiaren ondorioak eta
konpontzeko ahaleginak

Krisiak langabezia hazkunde handia eragin, kontsumoa
murriztea ekarri.
Hasieran saihestu zuten enpresa askok, porrot.
Bankuek maileguak murriztu, horrek krisia hedatzen
lagundu.

55. Krisia mundu osoan asko hedatu:

Estatu Batuek inportazioak gutxitu.
EB-ko bankuak Dawes Planean utzitako
kapitalak aberrirazi.

56. Herrialde guztietan krisia gainditzeko politikak.
Estatu batuek ``New Deal´´ akordioa, estatuak ekonomian
esku hartze handiagoa.

Nazioen Elkarteak Londreseko Konferentziarako deia
egin,krisia gainditzeko herrialdeek kooperatzeko, porrot
egin.

57. Estremismo politikoaren
garaipena

Alderdi asko erradikalizatu
 Langileak eta nekazariak alderdi komunisten alde.
1930eko hamarkadan ekonomia asko hazi.
 Erdi-mailako klaseak eta burgesia eskuin muturreko
alderdien alde. Ia herrialde guztietan alderdi faxistak.
Diktadurak ezarri, adibide garbiena Alemania, Hitlerrek
zuzendutako erregimen naziak irabazi.

58. 

59. Gizartearen modernizazioa
XX. mendean masa-gizartea
sendotu: 
● Biztanleriak parte hartze
handiagoa, erdi mailako klasea
egonkortu herritarrak politikan
inplikatu.
● Masa-alderdiak sortzea
eragin, honek botoak
eskuratzeko ahalegina egin

60. ● Bizitza-maila eta
elikadura hobetu,
kontsumo-gizartea 
agertu. Goi mailako
jendeak instalazioak
jarri
● Aisialdiaren beste
kontzeptua sortu.

61. Emakumearen emantzipazioa
● Mugimendu sufrajista

agertu, emakumeak politikan
parte hartu, hezkuntza hobea
izateko borrokatu, familian
sexu-berdintasuna izan.
● Sufragismoak garrantzia
hartu, ideologia guztietako
emakumeak parte hartu.

62.  Herrialde anglosaxoietan:

- Erdi-mailako klaseak boterea
- Ideal demokratikoak sendotuta
 Britainia Handiko boto-eskubidea:
- 1918an, 30 urtetik gorako
emakumeak
- 1928an, 21 urtetik gorakoak
 Estatu Batuetan 1920an

63.  Mugimendu feministak gizarte-garapen
txikiagoko herrialdeetan

 Espainian, Concepción Arenal-ek sustatu
 1918an, Espainiako Emakumeen Elkarte
Nazionala sortu:
- Clara Campoamor
- Victoria Kent
 1931an, Bigarren Errepublikaren
Konstituzioak emakumeen boto-eskubidea
ezarri

64. Komunikabideen eta aisialdiaren
garapena
XX.mendearen 
hasieran, eguneroko
prentsa
Ekonomia-krisia:
- Prezioak igo
- Publizitateko diru-
sarrerak murriztu

65.  1920-rarte, irratia ekintza
militarretarako

 Ordutik aurrera, mendebaldeko
estatuek politikarako erabili
 Rooseveltek New Deal programa
sustatzeko erabili
 Hasieran, irratia Britainia Handiko
eta Frantziako estatu-monopolioa

66.  Erregimen faxistek eta komunistek
prentsa, irratia eta zinema erabili

propaganda eta doktrina-baliabide
gisa
 Komunikabideak biztanleria
ideologikoki kontrolatzeko modu
ona

68. Zientziaren
aurrerapenak

 1914tik 1945ra zientzia garatu
 Max Planckek fisika kuantikoaren teoria
sortu.
 Werner Heisembergek ziurgabetasunaren
teoria planteatu.
 Albert Einsteinek erlatibotasun orokorraren
teoria planteatu.
 Psikologia garatu, Sigmund Freuden lanari
esker.

69. Abangoardiaren goren
unea

Lehen Mundu
Gerraren
ondoren, Abangoar
dia joerak hedatu
eta sakondu, batez
ere espresionismoa.

70. Espresionismoa:

 Ikuslearengan eragin
emozional handia
sortzeko helburua.
 Nazioarteko
mugimendu bihurtu.
 Europatik, mundu
osora hedatu.
 Artearen arlo ia
guztiak ukitu.

71.  1920ko hamarkadan bi joera berri:
 Surrealismoa:

o Inkontzientearen zeregina
azpimarratzea zuen jarduera
sortzailea.
o Literaturan, pentsamenduei
askatasuna utzi.
o Pinturan, barne errealitatea
erakutsi.

72.  Abstrakzioa
o Batez ere pintura-
mugimendua, ez

adierazten errealitatea eta
figurak.
o Kolorea eta konposizioa
protagonistak.

73. Arkitekturan

 Nazioarteko
estiloa garatu.
 Gainazal leunak
eta oinarrizko
formak.