k

1. Компьютерийн бүтэц зохион байгуулалт

2. Хичээлийн төлөвлөгөө Компьютерийн хэрэглээ хичээлийн судлах зүйл, хичээлийн бүтэц төлөвлөгөө Компьютерийн үүсэл хөгжил Компьютергэж юу вэ? Компьютерийн хөгжлийн үе шатууд Компьютерийн техник хангамж Компьютерийн программ хангамж Үйлдлийн систем Асуулт хариулт Гэрийн даалгавар

3. Компьютерийн хэрэглээ хичээлийн судлах зүйл, хичээлийн бүтэц төлөвлөгөө

4. Компьютерийн хичээл нь нийт 3 кредит цаг. Хичээлээ лекц, семинар, бие даалт гэсэн зохион байгуулалттай явуулна. Компьютерийн хэрэглээ хичээлээр: Microsoft Office 2007 хэрэглээний программуудын орчинд болон internet-ийн орчинд мэдээлэл хайх, цуглуулах, түүнд боловсоруулалт хийх, мэдээллээ илгээх хүлээн авах зэрэг чадвар эзэмшүүлэх зорилготой

5. Компьютерийн үүсэл хөгжил

6. Компьютер гэж юу вэ?

7. Компьютергэдэгньàíãëèéí compute ãýñýí /òîîöîîëîõ/ ¿ãíýýñãàðàëòàéáàнэгбуюухэдхэдэнòºâïðîöåññîðөгөдсөнзааварбуюуïðîãðàììûíдагууөөрийнсистемийнтөхөөрөмжүүдтэйìýäýýëýëäàìæóóëàõñóâãóóäààðхарилцаж, мэдээллийгсолилцохбаболовсруулан, тэдгээрийнүйлажиллагаагудирдахцогцбайгууламжюм. Êîìïüþòåðíüîðîëò, ãàðàëò, áîëîâñðóóëàëò,õàäãàëàëòãýñýí 4 ¿éëäýëõèéæáàéäàã. Äîîðäóðüäàõ 3 á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýãáàéæñàÿá¿ðýíòºãñóòãààðààêîìïüþòåðãýäýãìàøèíîðøèíî. Áàéõã¿éáîëàìüã¿éç¿éë ë ãýñýí ¿ã. / 1. Òåõíèêõàíãàìæ 2. Ïðîãðàììõàíãàìæ 3. ¯éëäëèéíñèñòåì /

8. Компьютер нь маш олон дүрс, хэлбэрээр байдаг. Орчин үеийн компьютертэй төстэй төхөөрөмжүүд нь 20-р зууныдунд үед (1940 - 1941оны үе) гарсан боловч компьютер гэдэг ухагдахуун ба компьютертэй төстэй машинууд урьд нь байсан. Анхны цахилгаан компьютерууд нь бүтэн өрөөг дүүргэхээр хэмжээтэй байжээ. Орчинүеийнкомпьютеруудньөмнөхүеийнхтэйхарьцуулахадмашжижигтөхөөрөмжүүдтэйба ºìíºõ ¿åèéíõýýñýýсая, тэрбумдахинилүүхүчинчадалтай. Өнөөүедболэнгийнкомпьютеруудньбугуйнцагандтаарахааржижигхэмжээтэйбайжболохáîëîìæòîéáîëñîí.

9. Персоналкомпьютеруудньмэдээлëèéíýíýэринүеийнбэлгэтэмдэгболсонбаихэнххүмүүсийн "компьютер" гэхээрсанаандордогзүйлболсон. Харинөнөөүедхамгийнөргөнтархсанкомпьютерынтөрөлньтусгайзориулалтынкомпьютеруудюм. Эдгээрньбусадтөхөөрөмжийгудирддагмашжижигтөхөөрөмжүүдюм. Жишээнь, тусгайзориулалтынкомпьютеруудньүйлдвэрийнмашинууд, дижиталаппаратууд, хүүхдийнтоглоомуудадбайдаг.

10. Компьютеруудынпрограммуудгэдэгнэртэйзаавруудыгхадгалахбаүйлдэжчадахявдалньтэдгээрийгмашолончадвартайболгодогбатоонымашинуудаасялгадаг. Чурч-Турингынонолньэнэчадварыгтодорхойлсонматематикийнбаримтюм: ¯¿íèéãäóðäâàë: "Бага ч хамаагүйхүчинчадалтайямарнэгкомпьютерболөөрямар ч компьютертайижилүүрэгдаалаврыгбиелүүлжчадна." ªºðººð õýëáýë, персоналдижиталтуслагчаасавахуулаадсуперкомпьютерхүртэлххүчинчадалбабагтаамжтайкомпьютеруудболнэгэнадилүүрэгдаалгаврыгхэрэгцээтбагтаамж, цагхугацаатайгаарбиелүүлжчаднагэсэнүгюм.

11. Êîìïüþòåðòìýäýýëýëäàìæèõáîëîíäàìæóóëàõïðîöåññ ASCII code áîëîí 2-òûí òîîëëûíñèñòåìàøèãëàíêîìïüþòåðèéíäýëãýöýíä ¿ð ä¿íãõàðàãäóóëàõÿâäàëáàéäàã. ªºðººð õýëáýëòýìäýãòèéãêîä÷èëíîãýñýí ¿ã þì. Òýìäýãòèéãêîä÷èëîõ 8 áèòèéíòîîëëûíõ¿ñíýãòèéã ASCII (American Standard Code for Information Interchange) ãýæíýðëýäýã. ASCII õ¿ñíýãòèéíýõíèéáîëîí “äîîä” õàãàñíüàíãëè ¿ñãèéíöàãààíòîëãîéíòýìäýãòáîëîíàðàáòîî, öýã, òàñëàëçýðãèéãàãóóëñàíáàéäàã. Ýíýíüá¿õäýëõèéäàÿàðíèéòýäõ¿ëýýíçºâøººðºãäñºíòýìäýãò¿¿ä þì. Óëñîðîíá¿ð ººðèéí ¿íäýñíèéöàãààíòîãîéí ¿ñã¿¿ä áîëîíòóñãàéòýìäýãòýéáàéäàã ASCII õ¿ñíýãòèéí ººðèéíãýñýí “äýýä” õàãàñûã (127-255 äàõüêîäýñâýë ºðãºòãºñºí ASCII êîäóóä ) àøèãëàíêîä÷èëñîíáàéäàã.

12. Åðíüáèäíèéõýðýãëýæáóéõýðýãëýýíèéá¿õïðîãðàììíüìàòåìàòèêèéí ¿íäñýí ¿éëäýëáîëîõíýìýõ, õàñàõ, ¿ðæèõ, õóâààõ ¿éëäë¿¿äèéíýìõöýãöòýéäàðààëàëäýýðòóëãóóðëàíáè÷èãäñýíáàéäàã. Ýíýöýãöòýé ¿éëäë¿¿äèéíäàðààëëûãïðîãðàìì÷ëàëûíõýëàøèãëàæáè÷äýã. Ïðîãðàìì÷ëàëûíõýëáè÷èãäñýí ¿éëäëèéíäàðààëëûãêîìïüþòå𠺺𺺠êîìïëÿòîðáóþóõºðâ¿¿ëýã÷ àøèãëàíìàøèíûõýëýíäõºðâ¿¿ëæñèãíàëáîëãîíõóâèðãàæ, ýíýñèãíàëíüïðîãðàììûíàæèëëàãààíû ¿ð ä¿íãäýëãýöýíäõàðóóëæáàéäàã. Ïðîãðàìì÷ëàëûíõýëèéãàøèãëàæáè÷ñýíïðîãðàììûãõ¿ì¿¿ñ òºðºëá¿ðèéíàøèãòàéäààëãàâðûãêîìïüþòåðýýðã¿éöýòãýæ, ººðñäèéíõºº ºäºðòóòìûíàæèëëàãàà, öàãçàâ, õºäºëìºðõºíãºâ÷ëºõ, ººð áóñàäçîðèëãîîðàøèãëàäàã. Ýäãýýðïðîãðàììóóäûãáèäõýäèéíýõýðýãëýýíèéïðîãðàììãýæíýðëýæçàíøñàí.

13. Компьютерын хөгжлийн үе шатууд:

14. Компьютерынхөгжлийнүешат (computer generation) гэдэгньтооцоолохэлектронтехникийнхөгжлийнтүүхийгилтгэдэгойлголтюм. Өнөөгийнбайдлааркомпьютерынхөгжлийн 4 үешатөнгөрөөдбайна. Үесолигдохболгондкомпьютерыноворхэмжээбагасч, харинхүчинчадалньнэмэгдэжбайгаа.

15. I үе (1946-1958) – Ýлектронламп Энэүеийнкомпьютерууднүсэртомхэмжээтэй, удаан, басөндөрөртөгтэйбайв. Тэдгээрийнголтөлөөлөгчнь 1946 ондПресперЭкерт (Presper Eckert), ЖонМохли (John Mauchly) нарынугсарсан ENIAC (Electronic Numerical Integrator And Computer) хэмээханхныэлектронтооцоолохтөхөөрөмжюм. Энэнь 10-тын тооллынсистемдажилладагкомпьютербайв. Түүнийцахилгаанхэлхээндэлектронламп (vacuum tube) хэмээхэлементийгашигласанбайжээ.

16. ENIAC компьютеройролцоогоор 18 мянганэлектронлампагуулсанбайжээ. Тухайнүеийнэлектронлампхүнийэрхийхуруунчинээхэмжээтэйбайсантул ENIAC оворхэмжээмаштомхэмжээтэйболсноосгаднамашихцахилгаанхэрэглэж, машиххалдагбайв. Тиймээсаваргатомкомпьютерыãхөргөхийнтулдмөнаваргатомõөргүүрүүдийгашигладагбайжээ.

19. II үе (1959-1964) – Òранзистор Энэүеийнкомпьютеруудэдтранзисторхэмээххагасдамжуулагчэлементашиглагдсанбайв. Транзисторньмөн л цахилгаангүйдлийгөсгөжюмуулогиктүлхүүрмэтээражилладагбайна. Гэхдэээлектронлампыгбодволилүүхурдан, илүүнайдвартай, оворхэмжээбагатайбасүйлдвэрлэлийнөртөгхямдбайв. Нэгтранзисторойролцоогоор 40 электронлампыгорлохажээ. Транзисторыгцахиург.м. хатууматериалаархийдэг. Цахиурболгазрынгадаргын ¼-ийг бүрдүүлдэг, машэлбэгбайдагэлементюм. Тиймээстранзисторыгүйлдвэрлэхзардалмашхямдажээ. Транзисторньэлектронлампыгбодволцахилгааныгилүүхурданбассайндамжуулдагбайна. Транзисторньоворхэмжээгээр ч гэсэнэлектронлампаасхамаагүйжижигбөгөөдтүүнтэйхарьцуулахадбараг л халдаггүйгэжхэлжболно. Ийнхүүкомпьютерынтехникийнүйлдвэрлэлдтранзисторнэвтэрснээртооцоолохэлектронтехникийнхөгжлийншинэүетавигджээ.

20. III үе (1965-1970) – Èнтеграл схем Транзисторын тоо олшрох тусам цахилгаан хэлхээний бүтэц улам нарийн, төвөгтэй болж байв. Учир нь маш олон тооны тусдаа транзисторуудыг өөр хооронд нь болон бусад электрон эд ангиудтай холбож гагнан хэлхээнд байрлуулах хэрэгтэй болно. Энэ нь зардал ихтэй, бас схем алдаатай хийгдэх эрсдлийг нэмэгдүүлж байв. Интеграл схем (Integrated Circuit - IC) буюу микросхем хэрэглэх болсноор дээрх бэрхшээлийг даван туулсан төдийгүй компьютерын техникийн хөгжлийн шинэ үеийг эхлүүлсэн гэж үздэг байна. Иíòåãðàëñèñòåìгэдэг нь өөр дээрээ асар олон тооны бичил транзисторыг агуулсан, маш бага хэмжээтэй (хэдэн см2) цахиурын ялтас юм. Заримдаа микросхем, заримдаа хагас дамжуулагч чип гэж нэрлэнэ. Технологийн хувьд, олон тооны бичил транзистор болон бусад электрон эд ангиудыг урьдчилан тодорхойлсон схемийн (загварын) дагуу цахиурын ялтас дээр “хэвлэх” ө.х. “ургуулах” замаар èíòåãðàëñèñòåìийг гаргаж авдаг байна.

21. PDP-11 (1970)

22. IV үе (1971-одоо) – микропроцессор Компьютерын хөгжлийн 4 дэхь үе бол микропроцессорын эрин үе юм. Микропроцессор бол процессорын үүрэг гүйцэтгэдэг интеграл схем юм. 1970-аад оныэхээр Intel компанийнажилтанЭдвардХофф (Edward Hoff) харандааныбалруулынчинээхэмжээтэй, тооцонбодохболонлогикүйлдэлхийжчадахсхемагуулсан Intel-4004 хэмээхчипбүтээсэнньанхнымикропроцессорхэмээнөнөөдөртооцогддогбайна. Энэнь 2300 транзисторагуулсан, секундэдойролцоогоор 108 мянганүйлдэлхийдэгпроцессорбайсанбайна. Intel-4004 микропроцессорындараагаар Intel-8008 микропроцессорбүтээгдсэнбайна. Эдгээрмикропроцессоруудкомпьютертбишхаринтоонымашиндашиглагдсанбайжээ.

23. 1974 онд Intel-8080 микропроцессор бүтээгдсэн байна. Түүний чипэнд 4500 транзистор агуулагдсан байв. Энэ үеэс микропроцессорыг компьютерын үндсэн компонент болгон ашиглах эхлэл тавигдсан гэж үздэг байна. Микропроцессор бүхий компьютерыг микрокомпьютер хэмээн нэрлэх болсон байна. Мөнхүү 1974 онд Эдвард Робертс хэмээх инженер Altair-8800 хэмээх микрокомпьютерыг угсарсан байна. Энэ компьютер худалдаанд гармагцаа маш их эрэлттэй болж чаджээ. Уг компьютерт Intel-8080 микропроцессорыг ашигласан байна.

24. Овор хэмжээ багатай микрокомпьютерууд бий болсон нь хувь хүмүүс өөртөө зориулж тэдгээрийг худалдаж авах боломжийг бүрдүүлж, харгалзах зах зээлийг бас нээж өгчээ. 1976 онд Стив Возняк (Steve Wozniak), Стив Джобс (Steve Jobs) нар Apple компанийг үүсгэн байгуулж, Apple-I микрокомпьютерыг угсарсан байна. 1977 онд Apple-II микрокомпьютер худалдаанд гарсан байна. 1981 онд IBM компани, тухайн үед Intel-ээс гаргаад байсан Intel-8088 микропроцессор бүхий IBM PC хэмээх микрокомпьютерыг худалдаанд гаргаснаар хэн бүхний мэдэх персонал компьютерын эрин үе эхэлжээ.

25. Nasa-ä àøèãëàãäàæáàéãààñóïåðêîìïüþòåð¿¿ä

26. Компьютерийн техник хангамж

27. Êîìïüþòåðèéíòåõíèêõàíãàìæãýäýãíüêîìïüþòåðèéãá¿ðä¿¿ëæáàéãààá¿õýäàíãè, ìèêðîñõåì, óòàñ, êàáåëãýõìýòá¿õòåõíèêõýðýãñýë, òºõººðºìæ¿¿äèéãõýëíý. Êîìïüþòåðèéíòåõíèêõàíãàìæóóäûããàäààäáîëîíäîòîîäòºõººðºìæãýæàíãèëíà. Ãàäààäòºõººðºìæãýäýãíüêîìïüþòåðèéí ¿íäñýíýäàíãèàññàëàíãèäáàéäàã. Òóñãàé port-èéíòóñëàìæòàéãààðêîìïüþòåðòõîëáîãäîæàøèãëàäàã. Òóõàéëáàë Printer, Scanner

28. Äîòîîäòºõººðºìæãýäýãíüêîìïüþòåðèéí ¿íäñýíýäàíãèéíá¿ðýëäýõ¿¿íäîðæáàéäàãòºõººðºìæ¿¿ä þì. Êîìïüþòåðèéíòåõíèêõàíãàìæèéãíüã¿éöýòãýõ ¿¿ðãèéíõíüäàãóó Îðîõòºõººðºìæ¿¿ä Áîëîâñðóóëàõòºõººðºìæ¿¿ä Ãàðàõòºõººðºìæ¿¿ä Õàäãàëàõòºõººðºìæ¿¿ä

29. Îðîõòºõººðºìæ¿¿ä

30. 1. Keyboard áóþóêîìïüþòåðèéíãàð Ãàðûíòîâ÷ëóóðóóäààðêîìïüþòåðòìýäýýëëèéãîðóóëäàã. Koìïüþòåðèéíãàðíûòîâ÷ëóóðóóäûã ¿¿ðãèéõíüäàãóó 4 àíãèëíà. Íýãä¿ãýýðò, ôóíêöèîíàëüòîâ÷ëóóðóóä. Ýíýíü f1-f12 õ¿ðòýëõòîâ÷ëóóðóóä. Ýäãýýðòîâ÷ëóóðóóäûãäàíãààðáîëîíáóñàäòîâ÷ëóóðóóäòàéõàìòõýðýãëýõçàìàà𠺺𠺺ðèéí ¿¿ðãèéãã¿éöýòãýäýã. Òóõàéëáàë F1 òîâ÷îîðòóñëàìæèéíìýäýýëýëàâàõ. ãýõìýòïðîãðàììòóñá¿ðäýý𠺺𠺺𠿿ðãèéãã¿éöýòãýäýã. Õî¸ðäóãààðò, ¯íäñýíòîâ÷ëóóðóóä. ¯íäñýíòîâ÷ëóóðóóäààðòýìäýãòáîëîíöèôð¿¿äèéãîðóóëàõ ¿¿ðýãòýé. Ýíäõýäõýäýíîíöëîã ¿¿ðýãá¿õèéòîâ÷ëóóðóóäáàéäàã. Òóõàéëáàë:

31. Enter- êîìàíä ºãºõ, ìºðàâàõ ¿¿ðýãòýé. Space- íýãòýìäýãòèéíõîîñîíçàéàâàõ Capslock- òîì ¿ñãýýðáè÷èõãîðèìäîðóóëíà. Ýíýòîâ÷èéãäàðàõàäãàðûíáàðóóíäýýäáóëàíäáàéðëàõCapslockãýñýíãýðýëàñàõáàýíýãýðýëàññàí ¿åäãàðààñòîâ÷ëóóðóóäûãäàðàõàäòîìòýìäýãòýýðáè÷èãääýã. Tab -êóðñîðûãàëõàìàëõàìààðøèëæ¿¿ëäýã. CtrláîëîíAltòîâ÷ëóóðóóäíüõÿíàëòûíòîâ÷ëóóðóóäãýæíýðëýãääýã. Ôóíêöèîíàëüòîâ÷ëóóðóóäáîëîíáóñàäòîâ÷ëóóðóóäòàéõàìòõýðýãëýãäýõçàìààðÿìàðíýã ¿¿ðãèéãã¿éöýòãýäýã. Backspace- êóðñîðáàéãààòýìäýãòèéí ºìíºõòýìäýãòèéãóñòãàäàãáóþóàðèëãàäàã. Shift -¯íäñýíòîâ÷ëóóðóóääýýðçàðèìòîâ÷ 2 ¿¿ðýãòýéáàéäàã. Ýäãýýðòîâ÷íóóäûí 2 äàõü ¿¿ðãèéãáèåë¿¿ëýõýä shift òîâ÷èéãçýðýãäàðäàã. Òóõàéëáàë $-èéíòýìäýãò, 4-èéí òîîíû ¿¿ðýãíýãòîâ÷ëóóðäýýðáàéíà. Òóõàéíòîâ÷èéãøóóääàðàõàääýëãýöäýýð 4-èéí òîîãàðíà. Õàðèí Shift òîâ÷ëóóðûãòóõàéíòîâ÷òîéçýðýãäàðàõàä $-èéíòýìäýãòãàðíà. Õàðèíäàíãàíö ¿¿ðýãá¿õèéòýìäýãòèéã shift òîâ÷òîéçýðýãäàðàõàäòóõàéí ¿åä CAPSLOCK òîâ÷ äàðàãäààã¿éáàéâàëòýìäýãòòîì ¿ñãýýð, CAPSLOCK òîâ÷ëóóðäàðàãäñàí, òýìäýãòòîì ¿ñãýýðáè÷èõãîðèìäîðñîí ¿åäóã ¿éëäëèéãõèéõýäòýìäýãòæèæèã ¿ñãýýðáè÷èãääýã.

32. Ãóðàâäóãààðò, óäèðäëàãûíòîâ÷ëóóðóóäáóþóêóðñîðóäèðäàõòîâ÷ëóóðóóä. Áàðóóí , ç¿¿í, äýýøýý, äîîøîîñóìòàéòîâ÷ëóóðóóäíüêóðñîðûãíýãòýìäýãòáàðóóíòèéø, íýãòýìäýãò ç¿¿í òèéø, íýãìºðäýýø, íýãìºðäîîøøèëæ¿¿ëäýã. Delete-êóðñîðáàéãààòýìäýãòèéíäàðààãèéíòýìäýãòèéãóñòãàíà, End-êóðñîðûãìºðèéíòºãñãºëäàâ÷èðíà, Home- êóðñîðûãìºðèéíýõýíäàâ÷èðíà, Insert- òýìäýãòäàðæáè÷èõãîðèìäîðóóëæ, òýìäýãòäàð÷ áè÷èõãîðèìîîñãàðíà, PageUp-êóðñîðûãíýãõóóäàñäýýøøèëæ¿¿ëíý, PageDown- êóðñîðûãíýãõóóäàñäîîøøèëæ¿¿ëíý. ĺðºâä¿ãýýðõýñãèéíòîâ÷ëóóðóóäáîëòîîíòîâ÷ëóóðóóäþì. Ýäãýýðòîâ÷ëóóðóóäìºííýìýëò ¿¿ðã¿¿äòýéáàéãààãòàõàðæáàéãàà. Ýäãýýðòîâ÷ëóóðóóäûãòîîí ¿¿ðãýýðíüàøèãëàõûíòóëä NUM LOCK òîâ÷èéãäàðæ, ãàðíûáàðóóíäýýäáóëàíäáàéðëàõ NUM LOCK ãýñýíãýðýëèéãàñààõõýðýãòýé. Ýíý ¿åäòîâ÷ëóóðóóäòîîí ¿¿ðãýýã¿éöýòãýíý.

33. 2. Îðîõòºõººðºìæèéíäàðààãèéíãîëòºõººðºìæáîëõóëãàíàþì. Õóëãàíûòóñëàìæòàéãààðçààã÷èéãóäèðäàæêîìïüþòåðòìýäýýëëèéãîðóóëäàã. Õóëãàíûã Serial áîëîí Parallel mouse ãýæàíãèëäàã. ̺íàæèëëàõçàð÷ìûíõóâüäòýãøõýíõàâòãàéäýýðãóëãàõçàìààðçààã÷èéãóäèðääàã. Ǻºëºíáºìáºëºãèéãõóðóóãààðäàðàõçàìààðçààã÷èéãóäèðääàã, ÿëòñûãõóðóóãààð ¿ðýõçàìààðçààã÷èéãóäèðäàõãýõìýòàíãèëæáîëíî.

34. 3. Microphone-èéãàøèãëàíäóóàâèàãêîìïüþòåðòîðóóëäàã. 4. Digital Camer-èéãàøèãëàíä¿ðñèéãêîìïüþòåðòìýäýýëýëáîëãîíîðóóëäàã. 5. Scanner-èéãàøèãëàíçóðàã, ãðàôèêãýõìýòç¿éëèéãêîìïüþòåðèéíìýäýýëýëáîëãîíîðóóëäàã. 6. Ligth pen ãýõìýòòºõººðºìæ¿¿äèéãîðîõòºõººðºìæèäîðóóëæáîëíî.

35. Áîëîâñðóóëàõòºõººðºìæ

36. Эххавтангэжюувэ? Motherboard ãýäýã ¿ãèéãîð÷óóëáàë ¿íäñýíáóþóýõõàâòàíãýñýí ¿ã áºãººä ýíýõ¿¿ õàâòàííüïåðñîíàëêîìïüþòåðèéíñèñòåìèéíîëîíõèýëåìåíò¿¿äèéãàãóóëäàãõàìãèéí ÷óõàëõýñýãþì. Àíõíûïåðñîíàëêîìïüþòåðçîõèîíá¿òýýãäýæáàéõàäèõýíõèýëåìåíòäàãàëäàõòºõººðºìæ¿¿ä Motherboard ðóóÿìàðíýãáàéäëààðçàëãàãääàãáàéâ. Õàðèíîð÷èí ¿åèéíïåðñîíàëêîìïüþòåðèéí Motherboard íüóÿíáîëîîäõàòóóäèñêíèéòºõººðºì溺ñ áóñàäá¿õ ë äàãàëäàõõýðýãñýëýý ººð äýýðýýàãóóëàõáîëîìæòîéáîëñîí. Motherboard äýýðñóóðèëàãäñàíòºõººðºìæèéã Onboard ãýæíýðëýäýã. Ãýâ÷ õºãæëèéíèéìò¿âøèíäõ¿ðñýíÿâäàëêîìïüþòåð ¿éëäâýðëýã÷èäáîëîîäõýðýãëýã÷äýäíýãýíàäèëõî¸ðäìîë ¿ð äàãàâàð ºãñºíþì. Þóíû ºìíº ¿éëäâýðëýõýäýäèéíçàñãèéíõóâüä ¿ð àøèãòàéýöñèéíøàòíûóãñðàëòõÿëáàðäèçàéíûõóâüäîâîðõýìæýýáàãàññàíòåõíîëîãèéíïðîöåññèéíõóâüä õóðäòîäîðõîéõýìæýýãýýðíýìýãäñýíãýýäàøèãòàéòàëóóäèõáèé.

37. Õàðèíÿìàðñºðºã ¿ð äàãàâðóóäãàðñàíáý? Õàìãèéíýíãèéíýýñýõýëáýëçàðèìíýãýíýâäðýëñèñòåìýýñ ºãºõàëäààãîíîøëîõîäõ¿íäðýëó÷èð÷ ýõýëñýíáàéíà. Ýâäðýëãýìòëèéãáîãèíîõóãàöààíäîëæçàñàõíüæèðèéíêîìïüþòåðýëåêòðîíèêèéíèíæåíåð¿¿äèéíõóâüäàìàðã¿éáîëæèðæýý. Ýöñèéíøàòíûîíîøèéãòàâüëààãýõýääàãàëäàõòºõººðºìæ¿¿äýýòóñòóñàäíüñîëüæøèíý÷ëýõáëîìæõîìñáîëñîíáàéíà. Ãýõäýýòåõíèêèéíõºãæëèéí ºíäºðò¿âøèíäõèéãäñýíãýäýãóòãààðààòèéì ÷ áîëîëöîîã¿éòºõººðºìæáèøþì. Äàãàëäàõòºõººðºìæ¿¿ä Motherboard äýýðáàéðëàõäààòóñá¿ðòýýîðîëòãàðàëòûíõàÿã (I/O), òàñàëäëûíóòãà (IRQ) àâäàãáºãººä ýíýõàÿãóóäûãäàâõöóóëàõã¿éãýýðexpansion slotäýýðíýìæêàðòñóóëãàæàæèëëóóëæáîëäîãáàéíà. Ñ¿¿ëèéí ¿åèéíêîìïüþòåðòàøèãëàãäàæáàéãàà Motherboard íü ÀÒ çàãâàðûíõþì. Õàìãèéí ñ¿¿ëèéí ¿åèéíõíü ÀÒ Motherboard-í ñàéæðóóëñàíçàãâàðáîëîõ ÀÒÕ þì.

38. Motherboard äýýðäàðààõýëåìåíò¿¿ä ñóóðèëäàã. ¯¿íä: RAM áóþóøóóðõàéñàíàõîé Display Card Sound Card CPU

39. CPU Êîìïüþòåðáîëãîí CPU Chip áóþóìèêðîïðîöåññîðòîéáàéäàã. Ìèêðîïðîöåññîðíüêîìïüþòåðèéíòàðõèíüþì. Ìèêðîïðîöåññîðûã Intel áîëîímotoroliaÔèðì¿¿ä ¿éëäâýðëýäýã. ªíäºðõóðäøààðäàãääàãñåðâåðêîìïüþòåðòRISC ÷èïèéãàøèãëàäàã. IBM òºðëèéíáîëîí IBM êîìïüþòåðòýéçîõèöîõóéö Compaq, Dell, Gateway, Toshibaçýðýãêîìïüþòåð¿¿ä Intel ÷èïèéãàøèãëàäàãáîëApple Macintoshòºðëèéíêîìïüþòåð¿¿ä Motorolia ÷èïèéãõýðýãëýäýã.

40. RISC (Reduced Insruction Set Computing) ÷èïòýéêîìïüþòåðíüåðäèéíêîìïüþòåðýýñ 10 äàõèíõóðäòàéòóëSun Microsystem, Hewlett-PackardáîëîíDigital Equipment (DEC) çýðýã Workstation õóðäèõøààðäàãäñàíêîìïüþòåðòàøèãëàäàãáàéâ. Intel ôèðìíü 8086,8088,80286,80386,80486,80586, Pentium, Pentium II, Pentium III, PentiumIVòºðëèéí ÷èï¿¿äèéããàðãàñàí. ×èïèéíäóãààðíýìýãäýõòóòàìäïðîöåññîðèéíõóðäèë¿¿ áîëæèíãýñíýýð ¿éëäëèéãáîãèíîõóãàöààíäã¿éöýòãýõþì. Ýíýäóãààðóóäûãèõýâ÷ëýí ñ¿¿ëèéíãóðâàíîðîíãîîðíüíýðëýäýã. Æèøýýíü 386SX, 486DX ãýõìýò. Õàðèí Motorola ôèðìíü 68000, 68020, 38030, 38040, PowerPC ÷èï¿¿äèéããàðãàñíààñõàìãèéí ñ¿¿ëèéí ¿åä Power ÷èïèéã ¿éëäâýðëýýäáàéãààþì. Ïðîöåññîðûíõóðäûã megahertz (MHz) áóþóìåãàãåðö-ýýðõýìæäýã Intel ôèðìèéíõàìãèéíàíõíû ¿éëäâýðëýñýí Intel 8088 ÷èïèéíïðîöåññîðûíõóðäíü 4-8 MHz áàéñàíáîëõàìãèéí ñ¿¿ëäãàðãàñàí Pentium-III ÷èïèéíïðîöåññîðûíõóðä 1GHz Pentium-IV ÷èïèéíïðîöåññîðûíõóðä 2.8GHz þì.

41. ÊÎÌÏÜÞÒÅÐÈÉÍ ÑÀÍÀÕ ÎÉ Ñàíàõîéã¿éêîìïüþòåðãýæáàéæáîëîõã¿éáºãººä èõáàãàÿìàðíýãõýìæýýíèéñàíàõîéòîéáàéæêîìïüþòåðàæèëëàíà Ǻâõºíóíøèõîé – Read Only Memory (ROM) 2. Øóóðõàéñàíàõîé – Random Access Memory (RAM) ãýñýí 2 òºðºëáàéäàã. ROM íü BIOS ¿éëäëèéíñèñòåìèéãõàäãàëæáàéõ ¿¿ðýãòýéáºãººä êîìïüþòåðàñàæýõýëìýãö CPU íüýíäýýñàíõíûçààâàð÷ëàãàèíñòðóêöè¿äáóþó ÏÕ-ààóíøèæýõýëäýã. Ýíýñàíàõîéíüäîòîðõèìýäýýëëýýÿìàð ÷ íºõöºëä (º.õ. Òýæýýëèéí õ¿÷äýëñàëãàãäñàí ÷) àëääàãã¿éáºãººä êîìïüþòå𠺺𺺠÷ äîòîðõèìýäýýëëèéãóñòãàæ, ººð÷èëæ ÷àääàãã¿éó÷èðçºâõºíóíøèõîéãýæíýðëýæýý.

42. RAM – ØóóðõàéÑàíàõÎéã ¿éëäâýðëýäýãòåõíîëîãèîðíü: Static RAM (SRAM) SRAM íüìýäýýëëèéãìàøõóðäàíñàíàæ ÷àääàã ºíäºðõóðäòàéñàíàõîéáîëîâ÷ íýãáèòìýäýýëëèéãñàíàõõýñýãíüîëîíòðàíçèñòîðîîñá¿òñýííàðèéíòºâºãòýéá¿òýöòýéó÷èðìàøèõìýäýýëýëñàíàäàãñàíàõîéõèéõýäáýðõøýýëòýéáàéäàã. Ñàéíòàëíüíýã ë ñàíàñàíáîëòýæýýëóíòðààã¿éíºõöºëäìýäýýëëýýàëääàãã¿é. Dynamic RAM (DRAM) ãýæ 2 àíãèëäàã. DRAM íüìýäýýëëèéãñàíàõäààõóðäààðóäààíáîëîâ÷ íýãáèòìýäýýëëèéãõàäãàëàõõýñýãíüåðäèéíêîíäåíñàòîðûíá¿òýöòýéáàéäàã. Õýñýãõóãàöààíûäàðààýíýìýäýýëëèéãíüñýðãýýæ (Refreshing) áàéõã¿éáîëòýæýýëäçàëãààòàé ÷ ãýñýíìàðò÷èõäàãáàéíà. ª.õ. Êîíäåíñàòîðíüöýíýãýýàëä÷èõäàã. Ýíýõ¿¿ ñýðãýýõ ¿éëàæèëëàãààíäòîäîðõîéõóãàöààãçàðöóóëäàãó÷èðóäààíàæèëëàãààòàéáàéäàã.

43. Êîìïüþòåðòîëîíòºðëèéí RAM õýðýãëýäýãÒóõàéëáàë: System RAM íüêîìïüþòåðèéí ¿íäñýíñàíàõîéþì. Ãîëäóó DRAM õýðýãëýäýãáºãººä õàìãèéíèõáàãòààìæòàéñàíàõîéíüáàéäàã. Àíõíûêîìïüþòåðò 256Êáàéò áàéñàíáîëîäîî 256Ìáàéò, ò¿¿íýýñäýýø 4Ãáàéò õ¿ðýõíü ÷ áèé. Cache RAM íü CPU-òýéõàìãèéíîéðçàéäáàéðëàäàãáºãººä á¿ð CPU-òýéíýãêîðïóñàíäñóóðèëóóëñàíûãíü Level1 cache, ãàäíàòàëäíüìàøîéðõîíáàéðëóóëñàíûãíü Level2 cache ãýäýã. CPU íüòîîöîîëîëòõèéæáàéõäààò¿ðçóóðìýäýýëýëõàäãàëàõøààðäëàãàîëîíòààãàðäàã. Ýíýá¿õíýýòºâñàíàõîéðóóèëãýýãýýäáóöààæàâàõàäèõõóãàöààîðæêîìïüþòåðèéíõóðäáàãàñàõó÷è𠺺ðòºº îéðõîí, áàãàõýìæýýíèéñàíàõîéøààðääàãáàéíà. Ýíýñàíàõîéã SRAM òºð뺺ð õèéäýã. 512Êáàéò õ¿ðòýëõýìæýýòýéáàéäàã. CMOS RAM íüêîìïüþòåðèéí BIOS-ä áàéäàã CMOS utility ÏÕ-èéíõèéñýíêîìïüþòåðèéíòîõèðãîîãñàíàõîéþì. Äîòîðíüýëåêòðîíöàãñóóëãàñàí SRAM õýðýãëýäýãáàõàìãèéíáàãàáàãòààìæòàéñàíàõîéáàéäàã. Õàðèíêîìïüþòåðóíòàðñàí ¿åäòîõèðãîîíûìýäýýëëèéãñàíàæ, ìºíöàãíüÿâæáàéõøààðäëàãàòàéó÷èðæèæèãõýíáàòåðåéãààðòýæýýãääýã. Ýíýáàòåðåéãìºí CMOS battery ãýíý.

44. Êîìïüþòåðòíýãýíîíöãîé RAM áàéäàã. Video RAM (VRAM) íüêîìïüþòåðèéíÄýëãýöèéãóäèðäàõòºõººðºìæèäñóóðèëàãäñàíäýëãýöèéíìýäýýëëèéãõàäãàëæáàéõ ¿¿ðýãòýéñàíàõîéþì. Ñ¿¿ëèéí ¿åèéíãðàôèê ºíäºðòýéäýëãýöèéíóäèðäëàãóóäàä 256Ìáàéò õ¿ðòýëñàíàõîéñóóðèëàãäñàíáàéäàã. Ýõýí ¿åäýýýíýñàíàõîéáàãàõýìæýýòýéáàéñàíó÷èð SRAM òºð뺺ð õèéäýãáàéñàíáºãººä õýìæýýíüèõýññýíòóë SRAM-aañàðàéóäààí Windows Accelerated RAM áóþó WRAM ãýäýãñàíàõîéã ¿éëäâýðëýõáîëæýý. Ãýâ÷ ¿íèéíõóâüäìàø ºíäºðó÷èðîäîîèõýíõñèñòåìäòºâñàíàõîéíàäèë SDRAM ñàíàõîéãõýðýãëýäýã.

45. Ãàðàõòºõººðºìæ¿¿ä

46. Äýëãýö: Äýëãýöíüêîìïüþòåðäýýðõèéãäýæáóéá¿õ ¿éëäë¿¿ä áîëîíìýäýýëëèéãõàðóóëàõ ¿íäñýí ¿¿ðýãòýé. Äýëãýöèéíõýìæýýãèí÷ ãýñýííýãæýýðõýìæäýãáºãººä 14”, 15”, 17”-èéíäýëãýöãýõìýòýýðàíãèëëàäàã. ̺í 3 òºðëèéíäýëãýöáàéäàã. ¯¿íä: Õàð, öàãààíäýëãýö /îäîî ¿éëäâýðëýõã¿éáàéãàà/ ªíãºòäýëãýö Õàâòãàéäýëãýöáóþóêðèñòàëäýëãýöãýæàíãèëæ ¿çäýã

47. Õýâëýõòºõººðºìæ Speaker ãýõìýòòºõººðºìæ¿¿ä

48. Õàäãàëàõ òºõººðºìæ

49. Hard disk áóþóõàòóóäèñê Floppy disk áóþóóÿíäèêñ Zip äèñê CD áóþó Compact disk ãýõìýòòºõººðºìæ¿¿ä îðíî.

50. HD (Hard disk) Õàòóóäèñêíü Hard Disk Drive áóþó HDD-ãèéííýãõýñýãáºãººä òîìîîõîíõýìæýýíèé ºãºãäëèéãõàäãàëàõçîðèóëàëòá¿õèéòºõººðºìæþì.Ñ¿¿ëèéí ¿åèéíêîìïüþòåðòäàãàëäàæèðæáàéãààêîìïüþòåðíüèõýâ÷ëýí 40Gb-ààñ äýýøáàéãàà.Èõýíõêîìïüþòåðãàíöõàòóóäèñêòýéáàéõáà ò¿¿íèéã Ñ äèñêãýæíýðëýäýã. Õàòóóäèñêàæèëëàæáàéõ ¿åä ò¿¿íèéäîõèîëëûíãýðýëàñ÷ áàéäàã. Õàòóóäèñêíèéòºõººðºìæíüìýäýýëýëóíøèõáè÷èõõýäõýäýíòîëãîéòîéáàéíà.Êîìïüþòåðòõýðýãëýãäýæáàéãààá¿õïðîãðàììóóäýíäõàäãàëàãäàíà. Øèíýïðîãðàììõàíãàìæàøèãëàõààñ ºìíº õàòóóäèñêýíäáè÷èæêîìïüþòåðòñóóëãàæ ºãäºã. Õàòóóäèñêýíäýýðõìýäýýëëèéãýìõöýãöòýéõàäãàëàõûíòóëäòºðºëæñºííýðá¿õèéäèðåêòîðûãàøèãëàíà.õàòóóäèñêýíäõàäãàëàãäàõìýäýýëëèéãáàéòààðõýìæèíý. Õàòóóäèñêèéí Motherboard-ä çàëãàäàãèíòåðôåéñíüньIDE, EIDE, SCSIòºðëèéíõáàéäàã. EIDE èíòåðôåéñòýéUltraDMA/66, UltraATA/66 äèñêí¿¿ä ºãºäëèéã 66Mbps õóðäààðäàìæóóëäàã.

51. Õàòóóäèñêèéããîë÷ëîíSeagate, Quantum ôèðì¿¿ä ¿éëäâýðëýäýãýýñгадна Maxtor, Fujitsu, Samsung, Western Digital çýðýãêîìïàíèóä ÷ ººð ººðñäèéíòåõíîëîãèéãàøèãëàí ººð÷èëäºã. Seagate ôèðìèéíõàòóóäèñê. Õàòóóäèñêíûàæèëëàãààã ¿íýëýõõî¸ðõýìæ¿¿ð áàéíà. · Data rate – áóþóñåêóíäýäõýäýíáàéòûã CPU-ð¿¿ èëãýýæ ÷àäàõûãèëòãýñýíõýìæýýñ. Èõýâ÷ëýí5-40Mb áàéíà. · Seek time – áóþó CPU-ñ ôàéëàâàõõ¿ñýëòèðñýíýýñõîéøõýðõóãàöààíûäàðààóãôàéëûíàíõíûáàéòûã CPU-ð¿¿ èëãýýæáàéãààãçààñàíõýìæýýñ. Ýíýõóãàöààíüèõýâ÷ëýí 10-20ìèëëèñåêóíä áàéíà. · Äàðààãèéí ÷óõàë ¿ç¿¿ëýëòíüìýäýýæõýñýãõàòóóäèñêíèéáàãòààìæcapacity áàéäàã.

52. Ìýäýýëëèéãáóþó ºãºãäºëèéãòýýâýðëýõõàäãàëàõçîðèëãîîðàøèãëàäàãõýðýãñýëèéãäèñêãýíý. Îäîî ¿åèéíõàòóóäèñê¿¿ä íüèõýâ÷ëýí 20-40Gb èéíáàãòààìæòàéîðæèð÷ áàéíà.Ýíýíüòàíäáàãàñàíàãäàæòàíûõèéñýíç¿éë ÷èíüõàòóóäèñêýíäýýáàãòàõã¿é ÷ þìóóòèéìõ¿íäðýëãàðâàë 40Gb èéí 2 õàòóóäèñêàâñàíààñíýã 80Gb ýñâýëõýðýãöýýãýýðýý 160Gb èéííýãäèñêàâñàííü ¿íýìºí㺠áîëîíêîìïüþòåðèéíïðîöåññîðò ÷èíü ÷ çàéáàãàýçëýõõºíãºíçýðýãàøèãòàéáàéäàã. Õýðýâõî¸ðõàòóóäèñêõîëáîõøààðäëàãàãàðâàë ººðèéíáóþóïðîöåññîðûíõîîõàòóóäèñêèéãìàñòåðáîëãîîääàãàâàðáóþóíºãºº õîëáîñîíõàòóóäèñêýý slave áîëãîíî. Õýðýâòýãýõã¿éáîëòàíû ïðîöåññîðûãíºãºº õàòóóäèñê ÷èíüòàíèõã¿éàëäààçààõáóþóçàðèìòºõººðºìæèéãíüäóòóóòàíèõìàãàäëàëòàéáàéäàã. Õàòóóäèñêýýàæèëëàãààòàéáóþóòýæýýëá¿ðýíñàëààã¿éáàéõàäñàëãàâàëøàòàõãýìòýõìàãàäëàëèõòýé

53. Floppy disk Floppy disk áóþóóÿíäèñêíü 3.5” õýìæýýòýé 1.4Ì áàãòààìæòàéìýäýýëëèéãõàäãàëàõ 纺âºðëºõ ¿¿ðýãçîðèóëàëòàéòºõººðºìæþì. Îäîîáàðàãõýðýãëýýíýýñãàð÷ áàéãàà. Floppy disk-ã floppy driver-ýýðóíøóóëäàã.

54. Zip disk Zip drive ньперсоналкомпьютердэхьфайлуудыгархивлах, хуулжавахадзориулсанжижигавсаархантөхөөрөмжюм. Zip төхөөрөмжболондискнь 2 төрлийнхэмжээтэйбайдаг. 100 Mb-н хэмжээньүнэнхэрэгтээ 100431872 байтбөгөөдэнэнь 70 ширхэгуяндискбүхийөгөгдөлтэйтэнцэнэ. Мөн 250 Mb-н диск, drive гэжбайдаг. Таныхатуудискэндээрхбүхфайлыг zip төхөөрөмжийнтусгайпрограммийнтусламжтайгаарбүгдийгньнэгболонцөөнхэдэн zip дискрүүхуулахболомжтой.

55. CD буюу Compact Disc гэжюувэ? Өнөөдөрбиднийамьдралынхамгийнэнгийнхэрэгцээнийнэгхэсэгболжхэдийнэамжсан CD болон DVD ньдуухөгжим, компъютерийнпрограмм, ерньтомоохонхэмжээниймэдээлэлагуулсанбvхий л төрлийнбvтээгдэхvvныгхадгалахстандартдискбилээ. ГолонцлогньКомпактдискийгvйлдвэрлэхэднэлээдамарханбөгөөдхямдханбайдагторшино. CD буюубичихэдзориулсанхоосон CD-ныдээр 74 минутгэсэнбичигбайдагийганзаарсанбизээ. CD-нддээдталнь 74 минутындуухөгжимбичижболно

56. DVD (Digital Versatile Disk) DVD (Digital Versatile Disk) ньоптикдискийнтехнологиюм. Энэньбиднийсайнмэдэх CD буюукомпактдисктэймаштөстэйбөгөөдхэддахиниххэмжээниймэдээллийгагуулдгаарааонцлогтой. Компактдискньбүрэнхэмжээнийурансайхныкиноныдүрсийгоролцуулахгүйгээрзөвхөндуугньбичихэдхүрэлцдэггүйбайна. Урансайхныкиноныүргэлжлэххугацаань 90 минутболонтүүнээсдээшбайдагбилээ. Ингээдкиноныдүрс, киностудидорчинтойрныдууавианысистем (театртхэрэглэгддэг), кинонытекст (субтитл) хадгалахзай, телевизорболонкомпьютерийндэлгэцэндтаарсандүрслэлийн 4:3 форматаасгадна 16:9 (киноны) форматзэргийгбүгдийгбагтаажчадахмэдээллийнөндөрбагтаамжбүхийдискшаардлагатайболжээ. Улмаар DVD-ийнмэдээллийнзамуудыг CD-нийхээсойрхонбайрлуулахзамааругасуудлыгшийдвэрлэж CD-ээсилүү, иххэмжээниймэдээллийгагуулжчадахдискийггаргажавсанбайна.Ердийнкомпактдискийнмэдээллийнбагтаамжнь 650 Мегабайтбуюу 75 минутындууныклипийгбичижболдогбол DVD төхөөрөмжийн 2 давхаргабүхий 2 талд 17Gb хүртэлхкино, дууныклипзэрэгмэдээллийгхадгалахболомжтой.

57. Easy Disk гэжюувэ? Тєрєлбvрийнфайльхадгалах, зєєвєрлєхєдзориулагдсан (Програмсуулгажмєнуншуулжболно). USB хурданхолболтооркомпьютертэйгээхолбонхэрэглэдэг. Ямарчзай (battery), тог, кабелутасшаардлагагvй. Машжижигхэн, хєнгєхєн, авчявахадмаштохиромжтой. Тvлхvvрнийхээоосроосзvvгээдавчявжболно. Компьютерынхаа USB port-д залгахадкомпьютерчиньEasyDisk -ийг removable hard drive гэжтанихболно. Таны OS (Operating System) чинь Windows ME, 2000, XP байхюмболEasyDisk -ийгшууд USB port -доозалганхэрэглэжболно. Эдгээр OS -уудEasyDisk -ийгшуудтанинилvv hard drive-ийнvсэгнэмэхболно. Харин Windows 98/SE хэрэглэдэгболтаних driver-ийгсуулгасаныдараабvрэнашиглахболомжтойболно.

58. Компьютерийн программ хангамж

59. Ïðîãðàììõàíãàìæãýäýãíüá¿õýëäýýõ¿ì¿¿ñèéíàæèëëàæáàéãààïðîãðàììóóäûãöîãöþì. Ìàøîëîíòºðëèéíïðîãðàììõàíãàìæóóäáàéäàãáºãººä àëüêîìïàíûïðîãðàìì, ìºíïðîãðàììûíâåðñ, áîëîìæóóäààð ÷àíàðûãõýìæèæáîëíî. Ïðîãðàììõàíãàìæóóäûãåðºíõèéäíüñèñòåìèéíïðîãðàììõàíãàìæáîëîíõýðýãëýýíèéïðîãðàììõàíãàìæóóäãýæàíãèëæáîëíî. Òàÿìàðâààíýãýí ¿éëäëèéãêîìïüþòåðòã¿éöýòãýõèéíòóëäòàíüä ò¿¿íèéãã¿éöýòãýõ ÷àäâàðá¿õèé, áîëîìæá¿õèéïðîãðàììõàíãàìæóóäõýðýãòýéáîëíî. Èõýíõïðîãðàììõàíãàìæóóäèíñòàëëäèñêýýðêîìïüþòåðòñóóðèëäàãáàéíà.

60. Үйлдлийн систем

61. ¯éëäëèéíñèñòåìíüêîìïüþòåðèéãóäèðäàæáàéãààãîëç¿éëþì. ¯éëäëèéíñèñòåìíüýíãèéíýýðòàéëáàðëàâàëêîìïüþòåðèéíõýðýãëýã÷èéãòåõíèêõàíãàìæòàé, òåõíèêõàíãàìæèéãïðîãðàììõàíãàìæòàé, ïðîãðàììõàíãàìæèéãõýðýãëýã÷òýéõîëáîæáàéãàà ¿íäñýíç¿éëþì. ¯éëäëèéíñèòìåñáóþó ¿éëäëèéíñèñòåìèéíïðîãðàììõàíãàìæóóäáàéõã¿éáîëêîìïüþòåðíüàìüã¿éýäàíãè ë ãýñýí ¿ã. ¯éëäëèéíñèñòåìèéíïðîãðàììõàíãàìæóóäíüêîìïüþòåðèéãàñààìàãöà÷ààëàãäàæýõýëäýãáàõýðýãëýã÷èéãàæèëëàõàäáýëýíáîëãîäîã. Êîìïüþòåðèéí ¿éëäëèéíñèñòåìèéíõýäõýäýíòºðºëáàéäàã. - MS-DOS - Windows 95, 98 - Unix - Macintosh ãýõìýò

62. Õàìãèéíàíõíû ¿éëäëèéíñèñòåìáîë MS-DOS ¿éëäëèéíñèñòåìþì. ÝíýñèñòåìèéíàíõíûõóâèëáàðûãSeatle Computer Products êîìïàíû Tim Patterson ãýäýãõ¿íàíõ 1970 îíääýâø¿¿ëæãàðãàñàí. Ñ¿¿ëäíüWillam h. Gates -èéíóäèðäëàãààð Microsoft êîðïîðàö MS-DOS ¿éëäëèéíñèñòåìèéíá¿ðýíýðõèéãýäëýõáîëñîí. MS-DOS ãýäýãíü Microsoft Disk Operation system ãýñýí ¿ãíèéòîâ÷ëîëþì. 1981 îíä IBM êîìïàíèàíõíûïåðñîíàëêîìïüþòåðèéãçàõçýýëäãàðãàõàä Microsoft êîìïàíû MS-DOS ¿éëäëèéíñèñòåìèéãñîíãîíàâñàí. MS-DOS ¿éëäëèéíñèñòåìèéíîíöëîãíüêîìïüþòåðèéãêîìàíäààðóäèðääàã. Õýðýãëýã÷ êîìàíäûíìºðºíä MS-DOS ¿éëäëèéíñèñòåìèéíêîìàíäóóäûã ºãºõçàìààð ¿éëäëèéãõèéäýã. æíü: copy, format, rename ãýõìýòêîìàíäóóäòàé.

63. Windows 95 ¿éëäëèéíñèñòåìíüãðàôèêáîëîìæîîðèë¿¿ õàíãàãäñàí. Á¿õïðîãðàììûãöîíõîíäçîõèîíáàéãóóëæóäèðääàã. Íýãõýðýãëýã÷ íýãýíçýðýãîëîíïðîãðàììòàéàæèëëàõáîëîëöîîòîé. Icon-ä ¿íäýñëýñýí interface-òýé, ìºí DOS-èéíôàéëûãóäèðäàõ ¿¿ðýãá¿õèé ¿éëäëèéíñèñòåìþì. Unix ¿éëäëèéíñèñòåìíü 1969 îíä AT&T õºãæèëñóäàëãààíû Bell ëàáîðàòîðò Dennis Ritchie áîëîí Ken Thonpsonàíõõºãæ¿¿ëñýí. Unix íüîëîíõýðýãëýã÷, îëîíöîíõòîéàæèëëàõáîëîëöîîòîé. Macintosh ¿éëäëèéíñèñòåìíü Apples' Macintosh-èéí ¿éëäëèéíñèñòåìáà Apples Lisa computer-èéíñóäàëãààíû ¿ð ä¿íäãàðñàí ¿éëäëèéíñèñòåì.