In deze workshop W17 van Jan Kees Goud en Doriet Willemen staan 2 experimenten met planten centraal: het besmetten van een tabaksplant met het tabaksmozaïekvirus uit sigaretten en een vraatkeuzeproef met twee soorten rupsen. Bijbehorend lesmateriaal is geschikt voor havo/vwo bovenbouw en is gratis te downloaden.

1. Bescherm de planten!
Website www.plantenziektekunde.nl

2. www.plantenziektekunde.nl
Ook te benaderen via http://www.gezondeplanten.nl
Jan-Kees Goud en Doriet Willemen

3. Indeling van de workshop
• Intro (5 min.)
• Rupsenproef voedselvoorkeur (20 min.)
• Tabaksmozaïekvirus-inoculatie (15 min.)
• Quiz ‘Herkenning natuurlijke vijanden’(10 min.)
• Bespreking quiz / Invoeren rupsenproef (5 min.)
• Resultaten rupsenproef (5 min.)
• Demo’s proefjes en lessen (15 min.)

4. Demonstratiemateriaal
• Slakken
• Nematoden onder microscoop
• Aaltjes uit grond
• Wintervlinders in val
• Tabaksplanten ziek en gezond
• Gefixeerd demo-materiaal (sterk water e.d.)
• Papieren:
– Handleidingen 3 experimenten (uitgebreid) (link)
– Nieuwsbundeling van de website (link)
– Vier ontwikkelde lessen (link)

5. Om mee te nemen
• Zelf-geïnoculeerde tabaksplant
• Beknopte handleidingen 3 experimenten
• Quiz natuurlijke vijanden
• 101 verbazende feiten over
schimmels, bacteriën, insecten, virussen, aaltjes, en
onkruiden
Alle info komt ook op www.nibi.nl en/of
www.plantenziektekunde.nl.

6. Bescherm de planten!
• Planten beschermen in eerste plaats zichzelf:
– Celwand
– Waslaag
– Stekels,
– Kleefstoffen
– Giftige stoffen
– Enzymen
• Extra bescherming is nodig bij:
– Onnatuurlijke situatie: gewassen!
– Incidenten
– Nieuw-geïntroduceerde vijanden
• Geholpen door natuurlijke vijanden

7. Proef ‘Voedselvoorkeur van rupsen’
• Petrischalen met rupsen NIET STOTEN
– Kooluil
– Koolwitje
• Tweetallen
• Maak 4 bladponsjes van boon en 4 van kool
– Pas op met geur: gebruik 1 ponsboor voor 1 plantensoort
• Leg de ponsjes 0,5 cm van de rand in de Petri-schaal
(met een pincet)
• Scoor elke 30 seconden
(horloge, telefoon, klok)

8. Proef ‘Inoculatie van tabak met TMV’
• Inweken/malen van sigaret
• Carborundum-poeder
• Wrijven met sponsje
• Afspoelen

9. http://www.glastuinbouw.wur.nl/NL/publicaties/lespakket/ en
http://www.plantenziektekunde.nl/pwsbiologischebestrijding_links

10. Verbazende feiten
Humongous fungus
• Grootste organisme op aarde
• Schimmel Armillaria ostoyae
(honingzwam, schoenveter-
schimmel)
• DNA-bewijs
• 900 hectare
• 150 ton zwaar
• 2400 jaar oud

11. Verbazende feiten
Genetische transformatie door bacterie
• Agrobacterium-soorten injecteren een deel van hun
DNA in een plantencel
• Het DNA wordt ingebouwd in het planten-DNA
• Tumoren / verstoorde groei

12. Verbazende feiten
Voedselkeuze door kieskeurig insect
• Koolvlieg
Delia bracssicae

13. Verbazende feiten
Plant verdedigt zich of roept om hulp
1. Herkenning van de vijand
2. Verdediging met stoffen (jasmonzuur bij vraat)
3. Signaalstoffen om natuurlijke vijanden te roepen
1. 90% van de roofmijten kiest voor plant met spint; 10% kist
voor een gezonde plant
2. Sluipwesp parasiteert koolwitje-rupsen
1. Rupsen eten minder
2. Rupsen planten zich niet voort maar zijn broedkamer voor de
sluipwespen
3. Het speeksel van deze zieke rupsen maakt de plant minder
aantrekkelijk voor koolmot.