ee

1. Лекц-13
S.CS101 Компьютерийн хэрэглээ-1

2. Сэдэв: MS-EXCEL
Formulas tab

3. Formulas -командын зурвас
 Бүх төрлийн функцийг оруулж ирж өөрийн
хийж буй хүснэгтэндээ ашиглаж болно.
 FORMULAS командын зурвас EXCEL 2007 програм
нь WORD 2007-оос FORMULAS гэсэн шинэ
цэсээрээ ялгаатай байдаг. Энэ цэсэнд төрөл бүрийн
функцүүд ашиглан хүснэгт дэх тоон мэдээлэлд
тооцоо хийж болно. Функцийг томъёоны мөр дээр
бичдэг. Функцээ өөрөө бичиж болохоос гадна бэлэн
бичиглэлийг ашиглаж болно.

4.  Excel-н функц [Function] бол урьдаас
бэлтгэчихсэн томъёо юм. Функцын бүтэц нь
тэнцүүгийн (=) тэмдгээр эхэлж түүний
дараа функцын нэр, түүний араас нээсэн
дугуй хаалт, таслалаар тусгаарлагдсан
функцийн параметрууд, дараа нь хаасан
дугуй хаалтаар төгсөнө. Параметр гэдэг нь
функцийн орох буюу тооцоолол хийх
өгөгдлийн элемент юм.

5.  Өөрөөр хэлбэл параметр нь ямар өгөгдлүүд дээр
үйлдэл хийхийг функцэд хэлж өгнө. Параметр
нь таслал (,) эсвэл цэгтэй (;) таслалаар
тусгаарлагдсан текст, тоо, нүдний хаяг, түүний
нэр нүдний муж, томъёо болон бусад функцууд
байж болно.
Жишээлбэл: Сарын зээлийн төлбөрийг боддог
функц нь зээлийн хүү , хугацаа, хэмжээ гэсэн
гурван параметр хэрэглэнэ. PI() зэрэг зарим
функц орох өгөгдөл хэрэглэдэггүй учраас
параметр шаарддаггүй. Энэ тохиолдолд
функцийн нэрийн ард зөвхөн хоосон хаалтыг
тавих ёстой.

6.  Excel-д математикийн үйлдлүүдийг хийж
болохоос гадна янз бүрийн үүрэг бүхий
функцүүд байдаг.
Excel-д функцүүдийг яаж ашигласнаас хамаарч
мэдээлэл боловсруулалтын чанар, хурд, үр дүн
хамаарана.
Математикийн үйлдлийн тэмдгүүд:
+ - нэмэх
- - хасах
* - үржүүлэх
/ - хуваах
^ - зэрэгт дэвшүүлэх

7.  Функц болон томъёолол бичихдээ тэнцүүгийн
тэмдгээр эхэлж бичих бөгөөд түүнд бичигдэх
томъёоллыг англи үсгээр бичнэ.
Жишээлбэл: =(A1+B2^2)/C2,
=SUM(A1:A5,B5:C5)
 Харьцангуй хаяг гэдэг нь тухайн хаяг өөр
орчинд харьцангуй өөрчлөгдөхийг хэлнэ.
 Үнэмлэхүй хаяг гэдэг нь тухайн хаяг өөр
орчинд үл өөрчлөгдөхийг (тогтмол) хэлнэ.

8. 1.Гарсан цонхноос шаардлагатай
функцээ сонгоно. Нээгдсэн Insert
function цонхноос Select a
category хэсэгээс функцийн
төрлийг сонгож, select a function
хэсгээс тухайн төрөлд хамрагдах
функцийг сонгоно.
2. Next товч дарж дараагийн алхам
руу шилжинэ. Cancel товч дарж
хийж байгаа үйлдлийг
хэрэгсэхгүй болгоно. Help товч
дарж туслах мэдээлэл харна.
3. Функц хэрэглэх нүдний утгуудаа
зааж өгнө. Функцээ өөрчлөх
шаардлага гарвал Back
товчоор өмнөх сонголт руу
шилжиж болно. Finish товчоор
ажиллагааг дуусгана.

9. Function Library [функцийн сан] бүлгийн
товчнууд
 Insert function[фунц оруулах]
Функцүүдээс сонгон, параметрийг нь өөрчлөх
замаар идэвхтэй нүдэн доторх томъёог засна.
 Autosum [Нийлбэрийг автоматаар бодох]
 Сонгон ялгасан нүднүүдийн яг доод талд
эсвэл баруун талд тэдгээрийн нийлбэрийг бодно.
 Recently used[сүүлийн үед ашигласан] Сүүлийн
үед хэрэглэсэн функцүүдийн жагсаалтыг харж
түүнээс сонгоно.

10. 1.Математикийн [Math& Trig] функцүүд нь
арифметик тригнометрийн тооцоонуудыг
гүйцэтгэхэд хэрэглэнэ. Жишээ нь:
функц Гаргах утга нь
=COS (0,5) Косинус 0,5-ын ( радианаар
илэрхийлэгдсэн тоо утгыг бодож
0.877583 гэсэн хариуг гаргана.)
=LOG10(100) 10 суурьтай логарифм 100-г
бодож 2 гэсэн хариуг гаргана.
=SQRT() 9-г квадрат язгуураас гаргаж 3
гэсэн хариуг гаргана.

11. 2.Статистикийн [Statistical]функцүүд
 Өгөгдлийн статистик боловсруулалтыг
гүйцэтгэхэд хэрэглэнэ. Ийм тусгай багц
функцууд нь мэдээллийн сантай ажиллахад
зориулагдсан функцууд байдаг бөгөөд Ехсе1-
ийн жагсаалт буюу мэдээллийн сангийн
сонгож ялгасан элементүүдийн статистик
утгыг тооцоолох боломжийг олгодог.

12. Жишээ нь:
функц Гаргах утга нь
=AVERAGE (2,3,5,8,4) 2;3;5;8;4 гэсэн 5
тооны арифметик дундаж
утгыг бодож 4.4 гэсэн
хариуг гаргана .
=MAX(23;456;12) Параметруудаас хамгийн
их утгатай параметрийг
ялгаж 456 гэсэн хариу
гаргана.
=STDEV(2;3;2;5;2;2;5;3) Түүврийн стандарт
хазайлтыг бодож, 0.447214
гэсэн хариуг гаргана.

13. 3.Огноо ба цаг хугацааны [Date & Time]
функцууд
 Он, сар, өдөр ба цаг хугацааг боловсруулахад
хэрэглэнэ. Энэ төрлийн функцууд нь тоон утгыг
он, сар, өдөр эсвэл цаг хугацаа болгон хувиргана.
Эсвэл он, сар, өдөр эсвэл цаг хугацааг тоон утга
болгон хувиргана, Функц оруулж буй идэвхтэй
нүд өгөгдлийг харуулах ямар нэгэн тодорхой
форматгүй байвал функиийн хариуг тоон утга
хэлбэрээр, харин өдөр/сар/он г.м ямар нэгэн
тодорхой форматтай байвал тэр хэлбэрээр
харуулна гэдгийг анхаараарай.

14. функц Гаргах утга нь
=DATE (2002;12,31) 2002 оны 12-р сарын 31 нь
37621 гэсэн тоон утгатай
тэнцүү гэж гаргана.
=Now() Энэ функц параметргүй
бөгөөд тухайн өдрийн он, сар,
өдөр, цаг минутыг гаргана.
=Time(11;25;56) 11 цаг 25 минут 56 секунд нь
0.476342593 гэсэн тоон
утгатай тэнцүү гэж гаргана.
Жишээ нь:

15. 4.Текстийн [Техt] функцууд: Текстийг боловсруулахад
хэрэглэдэг функцууд бөгөөд параметрууд нь текст агуулсан
нүдний хаяг, хашилтанд бичигдсэн текстийн урт байж
болно. Жишээ нь:
функц Гаргах утга нь
=PROPER(“mr.bat”) Үг бүрийн эхний үсгийг том
үсэг болгоно. Мг.Ваt гэх мэт.
=REPT(“Yes”,3) Эхний параметрийг хоёр дахь
параметрид заасан тоогоор
давтана. ҮеsҮеsҮеs г.м
=LEN(“international”) Текстийн тэмдэгтийн тоог
бодож гаргана.
Жишээ нь, 13 г.м

16. 5.Үзлэгийн ба лавлахын [lоокuр&
Reference] функцууд
 Хүснэгт эсвэл өөр хоорондоо уялдаа
холбоотой нүднүүдийг нягтлан үзэж,
харахад зориулагдсан функцууд юм.
Эдгээр функцууд нь массив хэлбэрээр
зохион байгуулагдсан параметруудаас тоон
утга эсвэл текстийг хайж гаргана.

17. Жишээ нь:
Функц Гаргах утга нь
=CHOOSE (2;”SUN”;
“STAR”; “MOON”)
Массивын
элементүүдээс эхний
параметрийн утгаар
тодорхойлогдсон
элементийг нь сонгож
гаргах буюу “STAR”-г
гаргана.

18. 6.Мэдээллийн [information]функц: Идэвхтэй
ажлын хавтас, таны хэрэглэж байгаа
компъютер, үйлдлийн системийн тухай
мэдээллийг авахад энэ функцуудыг хэрэглэнэ.
функц Гаргах утга нь
=INFO (OSVERSION) Таны компьютерийн
үйлдлийн системийн
хувилбарыг тодорхойлно.
Жишээ нь: Windows xp
хэрэглэж байгаа бол
“Windows (32-bit) 4.10"
гэсэн хариуг гаргана.

19. 7.Санхүүгийн [Financial] функцууд
 Санхүүгийн функцууд нь үндсэн
хөрөнгийн элэгдэл, хөрөнгө оруулалтын
ирээдүйн үнэ цэнэ, үечилсэн төлбөрийн
хэмжээ, зээлийн үндсэн төлбөр зэрэг
санхүүгийн холбогдолтой тооцоонуудыг
амархан гүйцэтгэх боломжийг олгоно.
Жишээ нь:

20. у
функц Гаргах утга нь
=PMT(0.15;6;1000000)
Сарын 15%-ийн хүүтэйгээр хагас
жилийн хугацаатай зээлсэн 1000000
төгрөгийн сар бүрийн төлбөрийг
тооцоолж 264236.91 гэсэн хариуг
гаргана.
=PV(0.5; 12; -100; 1000;1)
Сарын 0.5% хүүтэйгээр $1000
хадгалуулаад, дараагийн нэг жилийн
туршид сар бүрийн эхэнд $100
хадгалуулахад нэг жилийн дараа бий
болох хуримтлалыг буюу хөрөнгө
оруулалтын ирээдүйн үнэ цэнэ нь
$2109,61 гэсэн хариуг гаргана.
=IPMT(0.1/12; 36,8000) $8000-г жилийн 10% хүүтэй, 3
жилийн хугацаатай зээлж, төлбөрийг
сар бүрээр хийх бол эхний сард төлөх
хүүгийн хэмжээ нь $ 66.7 гэж

21. Алхам1: Зээлийн
хүүгийн хэмжээ
/сараар/
Алхам2: Зээл төлөх
нийт хугацаа
Алхам3: Зээлийн
нийт дүн
PMT тогтмол хугацаанд төлөгдөх төлбөрийн
хэмжээг олно.
Бодлого: 20 сая төгрөгийг сарын 1,5% жилийн 18
% хүүтэйгээр 10 жилийн хугацаатай зээлсэн бол
сар бүр төлөх тогтмол төлөлтийг ол. zeel1.xlsx

22. 8.Логик [Logical] функцууд
 Логик функц нь булевын алгебрийн
тусламжтайгаар бичигдсэн логик
илэрхийллийг шалгаж, ямар нэгэн тоон
утга эсвэл текстийг гаргадаг. Логик
функцуудыг ямар нэгэн нөхцөлөөс
шалтгаалсан тооцоолол хийх үед
хэрэглэнэ. Логик функцүүдээс IF[хэрэв]
AND [ба] OR[эсвэл] функцуудыг хамгийн
өргөн ашигладаг.

23. функц Гаргах утга нь
=IF((нөхцөл;утга1 ;утга2) Хэрэв нөхцөл үнэн бол
функцийн утга нь утга1-
тэй, харин худал бол утга2-
той тэнцүү.
=ОR(нөхцөл1 ;нөхцөл2;....) Дурын нэг нөхцөл нь үнэн
байвал утга нь үнэн, бүх
нөхцөл нь худал байвал
утга нь худал.
Жишээ нь:

24. Defined Names [өгсөн нэрнүүд] бүлгийн товчнууд
 Name Manager [Нэрийн менежер] Ажлын
хавтсан дотор хэрэглэсэн бүх нэрүүдийг
байгуулж, засаж, олж, устгана. Нэрүүдийг нүд рүү
хандах орлуулагч болгон томьёонд хэрэглэж болно.
Жишээ нь: =SUМ(С10:С20) гэхийн оронд
=SUМ(Миний борлуулалт) г.м
 Define name[Нэр өгөх] Нүднүүдийг нэрлэж, тэр
нэрийг нь томьёон дотор хэрэглэн тэдгээр нүд рүү
хандаж болно. Жишээ нь: А20-аас А40 хүртэлх
нүднийг "Зарлага" гэж нэрлэж болно. Тэдгээрийг
ойлгоход илүү хялбар болгохын тулд нэрүүдийг
томьёонд ашиглаж болно.

25.  Use in formula [Томьёонд хэрэглэх] Ажлын
хавтсан дотор хэрэглэсэн нэрүүдээс сонгож,
түүнийг идэвхтэй томъёо руу оруулна.
 Create from selection [Сонгосон нүднүүдээс
байгуулах] Сонгож ялгасан нүднүүдээс
нэрийг автоматаар үүсгэнэ. Ихэнх хүмүүс
сонгож ялгасан нүдний мужийн дээд талын
мөр эсвэл хамгийн зүүн талын баганан доторх
текстийг нэр болгон ашиглахаар сонгож
авдаг.

26. Formula Auditing[Томъёог хянах] бүлгийн
товчнууд
 Trace Precedents[Нөлөөлж буй нүдний утгууд].
Сонгож ялгасан идэвхтэй нүдний утганд ямар нүдний
утгууд нөлөөлж байгааг харуулсан сумыг харуулна.
 Trace Dependents[Хамаатай нүднүүд]. Сонгож ялгасан
идэвхтэй нүдний утга нь ямар нүдний утгууд нөлөөлж
байгааг харуулсан сумыг харуулна.
 Remove Arrows-Trace Precedents [Нөлөөлж буй нүдний
утгууд] ба Trace Dependents [Хамаатай нүднүүд]
товчнуудаар гарч ирсэн сумнуудыг арилгана.
 Show Formula[Томьёог харуулах]. Үр дүн буюу
хариуных нь оронд нүд болгоны томьёог харуулж эсвэл
буцааж нууна.

27.  Error Checking[Алдаа шалгах]. Томьёонуудад
гардаг нийтлэг алдааг шалгана.
 Evalute Formula[Томъёог үнэлэх]. Томьёоны
хэсэг бүрийг тусад нь үнэлэх боломж олгодог
Evalute Formula [Томьёог үнэлэх] харилцах
цонхыг нээнэ.
 Watch Window[цонх үзэх]. Ажлын хуудсан
өөрчлөлт орох болгонд тодорхой нүднүүдийн
утгыг хянана.Ажлын хавтасны ямар хэсгийг
харуулж байгаагаас хамаарахгүйгээр утгуудыг
дэлгэцэн дээр нээлттэй үлддэг тусдаа цонхон
дотор харуулна.