Lexim te kendeshem

2.  Adoleshenca
 Fazat e adoleshences
 Llojet e zhvillimeve
 Si te komunikojme me adoleshentet
 Nervi Vagus
 Streset tek adoleshentet
 Drogat tek adoleshentet

3. 'Adoleshenca është një fazë e zhvillimit fizik dhe mendor
të njeriut, zakonisht e renditur ndërmjet fazës
së fëmijërise dhe pjekurisë ligjore . Sipas fazave të Erik
Erikson të zhvillimit njerëzor, për
shembull, një i rritur i ri
është në përgjithësi një
person në mes të moshës
21 dhe 22 vjec, ndërsa
një adoleshent është një
person në mes të moshës
13 dhe 19 vjec fillon
menyra seksuale.

4. Në shoqërinë civile është
konsiderimi një moshë e
pjekur për të besuar nga
shoqëria detyra të një
rangu të caktuar. Piketa
të tilla përfshijnë, por nuk
kufizohen vetëm në, pilotimin
e një makinë duke shërbyer
në forcat e armatosura ose në juri, blerjen dhe pirjen e alkoolit,
votimi, lidhjen e kontratave, duke përfunduar nivele të caktuara
të arsimit, dhe martesës. Zhvillimi i adoleshencës,
karakterizohet nga fillimi i pubertetit me një rritje të vrullshme
masës trupore, të masës neuronale. Vërehen ndryshime në
aftësinë e të menduarabstrakt dhe multi-dimensionally, në
aftësine e përfaqsimit të strukturave shoqërore. Ndryshime të
mëdha biologjike përfshijnë ndryshime në organet seksit,
lartësia, pesha, dhe në masë të muskujve, si dhe ndryshime të
mëdha në strukturën e trurit dhe organizimin.

5. Adoleshenca është menduar se përfundon kur
njeriun arrin në moshën 18 vjeç, por studimet e reja
nga psikologët e fëmijëve e hedhin poshtë këtë ide.
Sipas psikologëve, adoleshenca vazhdon edhe mbi
moshën 18-vjeçare.
 Faza e parë është faza e adoleshencës së
hershme që varion nga mosha 12 deri në 14 vjeç
 Faza e dytë është adoleshenca e mesme që varion
nga mosha 15 deri në 17 vjeç.
 Faza e tretë që është mbi 18 vjeç është klasifikuar
si fundi i adoleshencës

6.  Zhvillimi trupor
 Zhvillimi celebral
 Zhvillimi kognitiv
 Zhvillimi social
 Zhvillimi intelektive
 Zhvillimi emotiv

7.  Pubertetit është një periudhë prej disa vitesh,
në të cilën rritje të shpejtë fizike dhe
psikologjike ndodhin ndryshime, duke
kulminuar në pjekurinë seksuale. Fillimin
mesatare e pubertetit është në 10 ose 11 për
vajzat dhe mosha 12 ose 13 për djemtë. Orari
individuale e çdo personi për të pubertetit
është ndikuar kryesisht nga trashëgim, edhe
pse faktorët e mjedisit, të tilla si dieta dhe
ushtrimet fizike, gjithashtu të ushtrojë ndikim.
Këta faktorë mund të kontribuojnë në
pubertetin zhvillim të parakohshëm dhe të
vonuar. Disa nga pjesët më të rëndësishme të
zhvillimit të përfshijnë ndryshime të dallueshme
pubertal fiziologjike në lartësi individëve ",
pesha, përbërjen e trupit, dhe të qarkullimit të
gjakut dhe sistemet e frymëmarrjes.

8.  Koha e pubertetit mund të ketë pasoja
të rëndësishme psikologjike dhe
sociale. Djemtë e hershme piqet
zakonisht janë shtatlartë dhe të
fuqishëm se shokët e tyre. [33] Ata
kanë përparësi në kapjen e vëmendjes
së partnerëve të mundshëm dhe për t'u
bërë me dorë për sportet. Djem
Pubescent shpesh kanë tendencë që të
ketë një imazh të mirë të trupit, janë më
të sigurt, i sigurt, dhe më të pavarur.
[34] Në fund të pjekur djemtë mund të
jetë më pak besim për shkak të imazhit
të trupit të dobët kur krahasojmë veten
me miqtë e zhvilluara tashmë dhe
kolegët. Megjithatë, në fillim të
pubertetit nuk është gjithmonë pozitive
për djemtë; pjekurisë seksuale fillim tek
djemtë mund të shoqërohet me
agresivitetin në rritje për shkak të rritje
të hormoneve, që ndikojnë ato

9.  Truri i njeriut nuk është zhvilluar
plotësisht ndërkohë që individi
arrin moshën e pjekurisë. Midis
moshës 10 dhe 25 vjec, truri i
nënshtrohet ndryshimeve që
kanë implikime të rëndësishme
për sjelljen.
 Truri arrin 90 % të rritjes në
moshën 6 vjecare të një individi
me zhvillim normal. Kështu, truri
gjatë adoleshencës nuk shfaq
rritje të masës së saj anatomike.
Megjithatë, rrudhat në tru
vazhdojnë të bëhen më
komplekse deri në adoleshencë
vonë.
 Ndryshimet më të mëdha gjatë
kësaj kohe ndodhin në pjesët e
lëvore përgjegjëse për funksionet
njohëse dhe emocionale të
informacionit

10.  Adoleshenca është gjithashtu një kohë
për zhvillimin e shpejtë njohëse. Piaget
përshkruan adoleshencës si fazë e
jetës në të cilën mendimet e individit
fillojë të marrë më shumë nga një formë
abstrakte dhe egocentrik mendimet
rënie. Kjo i lejon individit të mendojnë
dhe të gjykojnë në një perspektivë më
të gjerë. Një kombinim i studimeve të
sjelljes dhe fMRI kanë treguar zhvillimin
e funksioneve ekzekutive, që është,
aftësi njohëse të cilat mundësojnë
kontrollin dhe koordinimin e
mendimeve dhe sjelljeve, të cilat janë
të lidhura në përgjithësi me lëvore
paraballor.
Mendimet, idetë dhe
konceptet e zhvilluara në këtë
periudhë të jetës në masë të
madhe ndikojnë në jetën e
dikujt të ardhmen, duke luajtur
një rol të madh në karakterin
dhe formimin e personalitetit.
Mosha në të cilën ndodhin
ndryshime të veçantë do të
ndryshojnë në mes të
individëve, por ndryshimet
diskutuar më poshtë në
përgjithësi të fillojë në
moshën e pjekurisë, ose
menjëherë pas kësaj dhe disa
aftësi të vazhdojnë të
zhvillohen si moshat e
adoleshentëve.

12.  Bashkëmoshatarët
Individët të cilët kanë interesa
dhe personalitete të ngjashme
ka të ngjarë të bëhen shokë.
Hayns shpreh mendimin se
shoqëria e meshkujve mund
të zhvillohet përmes
aktiviteteve të përbashkëta,
ndërsa shoqëria e femrave
mund të zhvillohet përmes
komunikimeve verbale

13.  Për shkak se ekspozimi ndaj
mediave është rritur gjatë
dekadës së kaluar, shfrytëzimi
i kompjuterave, telefonave
celularë, stereos dhe televizionet
për të fituar qasje në mediumet
e ndryshme të kulturës popullore
të adoleshentëve është rritur
gjithashtu. Pothuajse të gjitha
familjet amerikane kanë të
paktën një televizor, më shumë
se tre të katërtat e shtëpive të
gjithë adoleshentëve kanë qasje
në internet, dhe më shumë se
90% e adoleshentëve amerikanë
përdorin internetin të paktën herë
pas here.

14. Gjate adoleshences nuk
verifikohen ndryshime te
dukshme te funksioneve
intelektive;aftesia per te
kuptuar problemet
komplekse zhvillohen
gradualisht.Sipas psikologut
svicerian Jean Piaget,adoleshenca eshte fillimi i fazes se mendimit
operativ formal,qe mund te percaktohet si mendimi qe perfshin
llogjiken deduktive.Paiget ka afermuar qe gjate kesaj faze
verifikohet ne te gjithe individet,pavaresisht nga tipi i tyre i
studimeve e te eksperiancave.Megjithate,disa kerkime kane dhen
prova qe hedhin poshte kete ipoteze,duke dimostruar qe aftesia e
adoleshnteve te zgjedhin probleme te nderlikuara varet nga aftesia
e te mesuarit e te pregatitjes.

15.  Sipas mendimit te shume
psikologeve,adoloshenca
eshte nje periudhe me nje
stres emotiv shume te
madh,duhur edhe nga
ndryshime te shpejta e
komplekse qe verifikohen
gjate pubertetit.
 Gjithashtu ,studime te bera nga
antropologia amerikane
Margaret Mead duket te
dimostrojne qe ky stres nuk
eshte percaktuar ekskluzivisht
nga niveli gjenetik,por edhe nga
komponenti kulturor,pergjegjes i
ndryshimeve ne kalimin nga
femijeria ne moshen e madhe,qe
karakterizojne nje kulture ndaj
nje tjetre.Sipas psikologut Erik
Erikson,zhvillimi i individit eshte
nje proçes psikosocial qe
vazhdon per gjithe jeten;persa i
perket anes
psikosaciale,periudha e
adoleshences eshte
karakterizuar nga nje emancipim
te individit,qe nga i varur behet i
pavarur ,duke perfituar nje
identitet qe i lejon te hyje ne
marredhje me te tjeret ne
menyre te pjekur.

16.  Adoleshenca është periudha e
marrëdhënieve të forta
shoqëroreFjala e urtë “Më thuaj
me kë rri, të të them kush je”, i
përshtatet më shumë kësaj
periudhe. Adoleshentët që nuk
kanë arritur ende pjekurinë e
duhur, janë të hapur ndaj ndikimit
të shoqërisë. Mund të bëhen pjesë
e çfarëdolloj mjedisi vetëm për të
fituar aprovimin dhe pëlqimin e të
tjerëve, sepse vlera më e
rëndësishme është të pranohesh
nga grupi. Fëmijët e pavlerësuar
në familje janë më të prirur për
sjellje të tilla. Nëse ne nuk i
vlerësojmë siç duhet fëmijët tanë
dhe nuk i bëjmë të ndihen të
rëndësishëm, atëherë ata do ta
kërkojnë vendin ku të ndihen të
tillë

17.  Emërtimi vagus vjen nga latinishtja
që do të thotë “endacak” ose “i
paqartë” (i quajtur edhe nervi
pneumogastrik ose nervi X i kafkës),
është i dhjeti ne dymbëdhjetë palët
e nervave te kafkës (Nervat
encefalit).Nervi vagus nise nga
trungu i kafkes encefalite (të përbërë
nga palca e zgjatur, ne mes te trurit
dhe urës). dhe shkon nëpër vrimë
duke u ulur poshte në gjoks dhe
bark. Kemi dy degezime te nervit
vagus; ai i djathtë dhe i majtë qe
jane dhe më të rëndësishmit e trupit
dhe më të gjatët dhe më të
degëzuarit ndër nervat e kafkës.

18.  Organet qe kontrollon
 Funksionet
 Degezimi i saj
 Nervi dhe zemra
 Crregullimet te lidhura me te.
 Trajtimi mjekesor
 Stimulimi

19.  ADOLESHENCA mund të jetë një
periudhë e trazuar, madje edhe
në kushtet më të mira. Gjatë
pubertetit, adoleshentët
bombardohen nga ndjenja dhe
emocione të reja. Ata përballojnë
strese të përditshme nga
mësuesit dhe moshatarët.
Gjithashtu janë nën ndikimin e
vazhdueshëm të televizorit,
kinemasë, muzikës dhe të
Internetit. Prandaj një raport i
Kombeve të Bashkuara e
përshkruan adoleshencën si «një
periudhë kalimtare që zakonisht
karakterizohet nga stresi dhe
ankthi

20.  Në shoqerinë shqipëtare drogat
dhe problemet që shkaktojnë ato
janë bërë më shumë evidente
sidomos pas viteve 90. Me
hapjen e shoqërisë, lëvizjes së
lirë të njerëzve dhe mallrave një
produkt i ri deri diku edhe i
panjohur për shoqërinë tonë të
asaj kohe siç ishte droga u fut në
vendin tonë. Droga ishte një
produkt pak i njohur si për
specialistët që merreshin me
problemet shëndetësore ashtu
dhe për masën e gjëre të
popullsisë, sidomos për të rinjtë
që shtyheshin edhe nga
kurioziteti.

21. Ambra Dekovi
Adelina Aramalli
Athanasia Kovaci
Desara Kasneci
Blerina Mani
Edita Pervizaj
Elsa Pepaj
Arlind Dani
Armando Mehja
Arsen Guri
Briken Mati
Bleon Ndreca