Ιστορικά στοιχεία

1. Εργασία στην ιστορία
Το κάστρο των Σερβίων
Ευαγγελία Κωτούλα
Φαίη Κονταξή
Γεωργία Μιχαηλίδου
Ευρυδίκη Μανιό

2. Η πόλη των Σερβίων
• Η Βυζαντινή πόλη των Σερβίων παρουσιάζει ένα ιδιαίτερα εξελιγμένο
σύστημα οχυρώσεων, που μπορεί να συγκριθεί επάξια με τα αμυντικά
συστήματα σημαντικών πόλεων της εποχής, όπως η Θεσσαλονίκη, η
Βέροια και οι Σέρρες.
• Η πόλη περιελάμβανε την Ακρόπολη, την Άνω Πόλη και την Κάτω Πόλη.
Υπήρχαν δηλαδή τρία τείχη άμυνας για τους επιδρομείς, τα οποία
προφύλασσαν τον άρχοντα που ζούσε στην Ακρόπολη, τόσο από τους
εξωτερικούς, όσο και από τους εσωτερικούς εχθρούς. Στην Κάτω Πόλη
ζούσαν οι αγρότες και οι εργάτες, στην Άνω Πόλη διέμενε η μεσαία τάξη
και στην Ακρόπολη ο διοικητής.

3. Το κάστρο βρίσκεται στους δυτικούς πρόποδες των
Πιερίων. Είναι χτισμένο στην πιο σημαντική, οχυρή
θέση, καθώς ελέγχει το πέρασμα από τη Μακεδονία
στη Θεσσαλία και τη Νότια Ελλάδα μέσω των
στενών του Σαρανταπόρου.

4. Η ιστορία του κάστρου
• Το Κάστρο των Σερβίων χτίστηκε κάπου μεταξύ 560 και 650, δηλαδή
στα χρόνια του Ιουστινιανού ή του Ηρακλείου.
• Το μεγαλύτερο μέρος της οχύρωσης που σώζεται σήμερα
χρονολογείται στη μεσοβυζαντινή εποχή (11ος-12ος αιώνας). Σε
τμήματα, ωστόσο , των τειχών, αναγνωρίστηκαν φάσεις των
πρώιμων βυζαντινών χρόνο καθώς και φάσεις που μπορούν να
συσχετισθούν με το πρόγραμμα ανοικοδομήσεων και επισκευών
φρουρίων της Μακεδονίας που εφάρμοσαν οι αυτοκράτορες Λέων
Αρμένιος και Ρωμανός Λεκαπηνός . Εκτεταμένες επιδιορθώσεις και
ανακτήσεις πραγματοποιήθηκαν και στα χρόνια των Παλαιολόγων
(13ος-15ος αιώνας).

5. • Από τα τέλη του 9ου αιώνα μαρτυρείται η ύπαρξη της επισκοπής Σερβίων που υπάγεται
στη μητρόπολη Θεσσαλονίκης (επισκοπικός κατάλογος Λέοντος ΣΤ΄ Σοφού). Στα τέλη
του 10ου αιώνα το κάστρο καταλαμβάνεται από το Βούλγαρο τσάρο Σαμουήλ, ενώ το
1001 ανακαταλαμβάνεται από το Βασίλειο Β΄ τον Βουλγαροκτόνο. Το 1018 ο Βασίλειος
Β΄ καταστρέφει μερικώς τα τείχη για να μη λειτουργήσει το κάστρο ως θύλακας(μικρός
σάκος ) του βουλγαρικού στρατού.
Το 1204 τα Σέρβια καταλαμβάνονται από τους Φράγκους, ενώ το 1216 περιέρχονται
στην κατοχή του δεσπότη της Ηπείρου Θεοδώρου Δούκα. Ο Μιχαήλ Β΄Δούκας μετά τη
μάχη της Κλοκότνιτσας (1230) σπεύδει και καταλαμβάνει το κάστρο. Αμέσως
επισκευάζει τα τείχη.
• Το 1745 η έδρα της επισκοπής μεταφέρεται στην Κοζάνη. Οι χριστιανικοί ναοί δεν
μετατρέπονται σε τζαμιά, αλλά επισκευάζονται και επανατοιχογραφούνται
συνεχίζοντας τη λειτουργία τους μέχρι το 19ο αιώνα, όταν ο παλαιός οικισμός
εγκαταλείπεται.

6. Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία
του Κάστρου
• To κάστρο έχει ακανόνιστο σχήμα, αφού έτσι το υπαγόρευε η
ανώμαλη διάπλαση του απόκρημνου βράχου πάνω στον οποίο ήταν
αυτό βρίσκεται. διαιρείται σε τρία άνισα μεταξύ τους μέρη: την
ακρόπολη στο υψηλότερο σημείο, την άνω πόλη και την κάτω πόλη.
Την διάταξη αυτή καθορίζουν τρεις σειρές τειχών μαζί με τα τείχη της
ακρόπολης,σε διαδοχικά επίπεδα άμυνας, εξασφαλίζοντας με τον
τρόπο αυτό τη μέγιστη προστασία σε περίπτωση πολιορκίας.

7. Η Άνω Πόλη κάλυπτε 20 στρέμματα. Σώζονται οι βάσεις πολλών κατοικιών και τα τείχη που
την περιέβαλλαν, που είχαν σχήμα πολυγωνικό, με πύργους στρογγυλούς και ορθογώνιους
που ακολουθούσαν την κλίση του λόφου.
Η Κάτω Πόλη κάλυπτε 75 στρέμματα. Σώζονται τείχη, τμήμα της κεντρικής υψηλής πύλης
του Κάστρου, τμήματα Υδραγωγείων, πολλά ερείπια και ίχνη σπιτιών και εκκλησιών. Τρεις
μάλιστα εκκλησίες σώζονται σε αρκετά καλή κατάσταση με πολλές σπάνιες και θαυμάσιες
τοιχογραφίες. Είναι η μεγάλη Βυζαντινή Βασιλική Εκκλησία (11ου αιώνα), που
πιθανολογείται από τους ειδικούς ότι είναι του Αγίου Δημητρίου, η εκκλησία του
Προδρόμου Ιωάννη και το μοναστήρι των Αγίων Θεοδώρων, ψηλά σε ένα άγριο και
απόκρημνο βράχο, με φανταστική θέα.

8. Ακρόπολη
• Στην εξωτερική όψη των δύο πύργων ανοίγονται από δύο μικρά
παράθυρα διαδοχικά και από ένα στις πλάγιες πλευρές. Οι
προσόψεις και των δύο πύργων παρουσιάζουν επιμέλεια
κατασκευής: πλίνθοι παρεμβάλλονται μεταξύ των ακανόνιστων
λίθων και διακρίνεται υποτυπώδης διακόσμηση με κεράμους.
Χρονολογούνται στην περίοδο των Παλαιολόγων, είτε επί σερβικής
κατοχής (1341-1350) είτε επί βυζαντινής κυριαρχίας (μετά το 1350).

9. Οι πύργοι του κάστρου
• Ο δυτικός πύργος, ύψους , είχε τρεις ορόφους που χωρίζονταν με ξύλινα
πατώματα, όπως αποδεικνύεται από τις ορατές σήμερα οπές πακτώσεως των
δοκών που στήριζαν τα ξύλινα δάπεδα.
Ο βόρειος πύργος διατηρείται κατά το ήμισυ, επειδή υπέστη ζημιές κατά το Β΄
παγκόσμιο πόλεμο.
•
Ο νότιος πύργος είναι συμπαγής. Είναι κυκλικός στη βάση του και πενταγωνικός
στο υπόλοιπο τμήμα του. Η διαφορετική αυτή δομή πιθανώς να οφείλεται σε
ανακαινίσεις (13ος αιώνας) μετά την καταστροφή του κάστρου από τον Βασίλειο
Β.
Ο ανατολικός πύργος έχει τριγωνικό σχήμα. Σώζεται μέχρι το ύψος της
θεμελίωσης και φαίνεται να ανήκει σε παλαιότερη φάση.

10. Πηγές – Βιβλιογραφία
• Σέρβια-Μια βυζαντινή καστροπολιτεία
Εκδοση του ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ της 11ης ΕΦΟΡΕΙΑΣ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ
- κείμενο ΑΓΑΘΟΝΙΚΗ ΤΣΙΛΙΠΑΚΟΥ
• https://www.google.gr/search?q=%CE%BA%CE%B1%CF%83%CF%84
%CF%81%CE%BF+%CF%83%CE%B5%CF%81%CE%B2%CE%B9%CF%89
%CE%BD&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwimg6DbgobT
AhUBpiwKHVUJCJAQ_AUIBigB&biw=1366&bih=638#imgrc=OMlu0K_
Qgot6QM: