1. Sa historyograpiya ni Zeus Salazar, mayroong apat na paraan ng pagsusulat ng kasaysayan: pangkayo,
pangkami, pansila at pantayo. Pangkayo `pag sinasabihan ng isang bayan ang isa pa kung ano ang
kasaysayan nito, halimbawa, kung sasakupin ng Pilipinas ang Inglatera at mga Filipino ang gagawa ng
mga aklat-pangkasaysayan ng nga Ingles, iyon ang pangkayong pananaw. Sa pangkaming pananaw
naman, ang kausap ng isang bayan ay ibang bayan. Kung lalabas tayo sa pagsusulat ng kasaysayan,
maaari tayong makakuha ng halimbawa sa pagsusulat ng balita. Ang pahayagang Philippine Daily
Inquirer, kapag naglalathala ng mga salitang Filipino (sa balita man o editoryal) ay nagbibigay ng salin
sa Ingles sa loob ng parentesis. Pinapalagay ng praktikang ito na hindi marunong magbasa ng Filipino
ang mambabasa ng PDI.
Sa pangsilang pananaw, kausap ng historyador ang kanyang bayan, at nagkukuwento siya tungkol sa
ibang bayan. Ito ang uri ng kasaysayan na isinulat ni Pigafetta nang ilarawan n'ya ang mga penis
wheels ng mga nakatira sa ating mga isla noong dumating sila rito ni Magellan. At sa pantayong
pananaw, kausap ng isang bayan ang bayan mismo. Ang apatan ni Salazar ay maaaring ilapat hindi
lamang sa pagsusulat ng kasaysayan, kundi pati sa pagsusuri ng diskurso.
At sa ating pagsusuri, maaari tayong magdagdag ng isa pa sa apatang ito: ang pang-akong pananaw.
Tunghayan na lang ang joke na ito, nabasa ko noong ako'y bata pa sa isang libro ng mga patawa ng
isang pari:
MARCOS: Ministro, ano ba ang mga problema ng bayan natin?
MINISTRO: Burukrata-kapitalismo, piyudalismo, imperyalismo.
MARCOS: Iyon lang ba?
MINISTRO: Ikaw mismo, pati misis mo.
Nitong nakaraang Mayo 3, inilunsad ang isang ad campaign sa pagpapalabas ng pakikipaglaban ni
Pacquiao kay Hatton, at nadagdagan ng pang-anim ang limang problema ng ating bayan: Ako Mismo.
Kung pupunta ka sa website ng kampanyang ito (akomismo.org) mababasa mo ang mga katagang ito,
pagkaing diwang nakabase sa sining ng patalastas: "Ang pinakamalaking problema ng Pilipinas ay
hindi kahirapan o katiwalian o kawalan ng kapayapaan, kundi ang pagwawalang-bahala ng mga
mamamayan. Simulan mo ang pagkilos tungo sa muling pagbangon ng Pilipinas. Maliit man o malaki,
ikaw mismo ang magsasabi kung ano ang gagawin mo."
Kung gagalugarin pa ang website, makikita ang pagtuon nito sa indibidwalismo. Iyon na nga, pang-
ako. Halimbawa ang tagline na, "Ako mismo ang magsisimula, ako mismo ang tatapos." Pero
magsisimula ng ano? Suicide bombing? Merong nagsabi, "Ako mismo ang magiging mabuting anak,
ate, kaibigan at mamamayan." Pero paano ka naman magiging mabuti sa isang lipunang hindi mabuti?
Sa maikling kuwentong "Silang mga Naglalakad Palayo sa Omelas" ng Amerikanang si Ursula K.
LeGuin, inilarawan n'ya ang isang halos perpektong lipunan kung saan lahat ng pangangailangan at
kagustuhan ay nakakamit. Meron nga lamang isang bata na kailangang panatilihing nasa hikahos.
Marami sa mga mamamayan ng Omelas na nalalaman ang lihim na ito ng kanilang bayan ay lumilisan.
Hindi nila kayang mag-enjoy habang alam nilang may nagdurusa-na iisa-para sila maging masagana.
Sa pokus nito sa indibidwal, binubulag tayo ng Ako Mismo sa katotohanang istruktural ang mga
problema ng ating bayan, iyon na nga, ang mga ismong inilista sa itaas, pyudalismo at kapitalismo.
Ngayon, hindi ko sinasabing di ka dapat maging mabait na kapatid, o na dapat itapon mo na lang kung
saan-saan ang iyong basura. Ang punto ko'y ito: na hindi bilang mga indibidwal kundi sa kolektibong
paraan lamang natin mababago ang lipunan. Mawawala lamang ang kahirapan at katiwalian sa
Pilipinas, magkakaroon lamang ng kapayapaan kung sama-sama tayong kikilos. Tayo Mismo.

2. Meron pang isang nagsabi, "Ako mismo hindi-hindi gagamit ng drugs." Hindi ko sinasabing gumamit
dapat ng drugs, pero ano naman ang magagawa ng hindi paggamit nito kung sakaling magdeklara ng
Martial Law si GMA? O kung magtuloy nga ang Cha-cha, magkakaroon pa ba ng eleksiyon dahil lang
di ka nag-shabu? Ang kinakailangan ay pakikisangkot sa lipunan. Kaya nga hindi lamang kung ano-
anong maramihang gawain ang makakalutas ng mga problema ng Pilipinas, halimbawa imperyalismo.
Kung lahat tayo ay magpapakamatay, totoo ngang wala nang aalipinin ang mga taga-Kanluran kundi
mga taga-Kanluran din, pero sino ba ang tuturing sa pangkalahatang pagpapakamatay na ito bilang
solusyon? Ang kinakailangan ay makaagham at makabayang teorya at praktika.
Sa Akademya ngayon, halimbawa, uso ang pag-aaral ng kulturang popular. Ako mismo ay nagtuturo
nito sa kolehiyo. Nakakatulong ang pag-aaral sa kalikasan ng kulturang popular sa pag-intindi ng isang
lipunan. Tunghayan ang isang teleserye mula sa channel 2, ang Tayong Dalawa. Ang dalawang lola sa
palabas, si Lola Gets (Gina Pareno) at Mamita (Helen Gamboa) ay ginagawa ang lahat para sa kanilang
mga pamilya. Si Lola Gets, ibinenta ang sariling apo para magkaroon ng sapat na pagkain ang pamilya
at mabilhan ng gamot ang isa pang apo. Si Mamita, bumili ng sanggol para itago ang kamatayan ng
anak ng kanyang anak at sa gayo'y protektahan ito sa pagkasira ng isip. Hindi madali ang ginawa ng
dalawang lola, sa katunanayan sa takbo ng teleserye ang paglalahad ng mga lihim ay magdudulot sa
kanila ng ibayo pang sakit. Ngunit ginawa nila ang kanilang ginawa para sa ikabubuti ng kanilang
pamilya. Bilang lola, bilang ina. Hindi na kataka-taka kung bakit naaakit ang mga manonood sa palabas
na ito. Ikumpara na lang si Lola Gets at Mamita sa ating pangulo, na lola rin at, dapat sana, Ina sa ating
lahat. Sa Tayong Dalawa, naghihirap ang dalawang tauhan para sa iba. Sa estado ng Pilipinas,
nagpapakahirap tayo para sa pagpapakasarap ng iilan. Imbes na gamot at edukasyon, utang at bala ang
ibinibigay sa atin.
Ito ang isang aspekto ng popular na kultura, binubuhay ang ating mga pagnanasa para sa mga tunay
nating pangangailangan. Kaya kahali-halina ang mga palabas sa telebisyon ay dahil tinatawag ng mga
ito ang pagnanasa sa ating mga puso. Ang problema, hindi naman tinutugunan ang pagnanasang ito,
itinutuon lamang sa ibang direksyon (halimbawa, sa pagbili ng kung anong produkto na may patalastas
sa gitna at loob ng palabas).
Sa Tayong Dalawa, sundalo ang ginagampanan ng dalawang bida, si Jr (Gerald Anderson) at Dave
(Jake Cuenca). Malinaw na sa Armed Forces of the Philippines sila kamiyembro. Ang katakataka'y ang
tawag sa mga nakakaengkuwentro nila: "rebelde." Ang lunan ng Tayong Dalawa ay kasalukuyang
panahon, merong pag-aaring cellphone ang mga bida, nagbebenta pa nga ng Rejoice ang bidang
babaeng si Audrey (Kim Chu). Kung gayon ay bakit walang pangalan ang mga rebeldeng ito? Sa
popular na kamalayan kasi, marahil para sa mga manunulat ng teleserye, pati na rin sa AFP, iisa lang
naman ang pagtingin sa di-umano'y kalaban ng pamahalaan, walang pinagkaiba kung gayon ang
Bayan, Abu Sayyaf at New People's Army. Alam kaya nila ang kahulugan ng mga acronym na NDF,
MILF, LGBTQ2IA, KKK, o ang mga ito'y koleksiyon lamang ng letra at iisa lamang ang dapat na
tugon: pandarahas. Lahat ng sabihin nilang rebelde ay rebelde, at walang pagkakaiba ang mga
pangalang Rebelyn Pitao at Leonardo Pitao, Sheryl Cadapan at Gregorio Rosales. Lahat ng sabihin
nilang dapat patayin ay dapat patayin.
Ito ang isa pang aspekto ng popular na kultura, ang palabuin ang pagkakaiba ng katotohanan at
kasinungalingan. Ang pausukan ang ating mga isipan.par
Sa pagsusulat ng mga pagsusuring ito, hindi lang ako mismo ang gumawa. Nakatuntong ako sa mga
balikat ng mga higante, ang mga gurong nagturo sa akin, ang mga librong aking nabasa, ang mga

3. kaibigang kadiskusyon ko tungkol sa mga isyu sa lipunan. At mga mababasa. Kaya nga, walang ako-
ako mismo. Sa sama-samang pagkilos laban sa burukrata-kapitalismo, piyudalismo at imperyalismo,
doon, lalaya Tayo.