2. <Ç {ÉÖºiÉEò “„ÉƦÉÚ®úÉVÉä”
|ÉEòÉ„ÉEò <Ç ºÉɇ½þiªÉ |ɇiɹ`öÉxÉ
U. ºÉƦÉÉÆVÉÒ ¨É½þÉ®úÉVÉÉÆSÉÒ 355 ´ÉÒ VɪÉÆiÉÒ
<Ç +É´ÉkÉÒ 14 ¨Éä 2012
±ÉäJÉEò ¸ÉÒ. nùɨÉÉänù®ú ¨ÉMÉnÚù¨É, EòÉä±½þÉ{ÉÚ®ú
ºÉÆEò±{ÉxÉÉ +ɇhÉ ºÉÆEò±ÉxÉ ºÉ‡SÉxÉ EòÉEòbà÷ ,¨ÉÖƤÉ<Ç
¨ÉÖJÉ{ÉÞ¹`ö +¨ÉÞiÉÉ føMÉä , +ƤɮúxÉÉlÉ
esahity@gmail.com

3. **+{ÉÇhÉ{ɇjÉEòÉ**
“„ÉƦÉÚ®úÉVÉä” ½äþ <Ç-{ÉÖºiÉEò xÉÞ{É„ÉƦÉÚÆSªÉÉ Eò´ÉÒ ¨ÉxÉɱÉÉ +{ÉÇhÉ
esahity@gmail.com

4. nùÉäxÉ „ɤnù. . .
¸ÉÒ „ÉƦÉÉä& ‡„É´ÉVÉÉiɺªÉ, ¨ÉÖpùÉ tÉ臮ú´É ®úÉVÉiÉä *
ªÉnÆùEòºÉ䇴ÉxÉÉä ±ÉäJÉÉ, ´ÉiÉÇiÉä EòºªÉ xÉÉä{ɇ®ú **
UjÉ{ÉiÉÒ ‡„É´ÉÉVÉÒ ®úÉVÉä ªÉÉÆSÉä {ÉÖjÉ ¸ÉÒ. ºÉƦÉÉVÉÒ ®úÉVÉä ªÉÉÆSÉÒ ¨ÉÖpùÉ +ÉEòÉ„ÉÉ|ɨÉÉhÉä „ÉÉä¦ÉiÉ +ɽäþ. ‡iÉSÉä
+ÆEòºÉä´ÉxÉ Eò®úhÉÉ-ªÉÉÆSÉÉ (+ÉvÉÉ®ú PÉähÉÉ-ªÉÉÆSÉÉ) {ÉMÉb÷É ºÉMɲªÉÉÆ´É®ú {Ébä÷±É.
UjÉ{ÉiÉÒ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉä, VªÉÉÆSÉä ´ÉhÉÇxÉ ËºÉ½þÉSÉÉ UÉ´ÉÉ ¨½þhÉÖxÉ „ÉÉä¦ÉiÉä. +É`ö ¦ÉɹÉÉÆSÉÉ VÉÉhÉEòÉ®ú
+ºÉhÉÉ®úÉ ½þÉ ¨É½þÉ®úÉVÉÉ, VªÉÉÆxÉÒ ‘¤ÉÖvɦÉÖ¹Éhɨɒ ½þÉ ºÉƺEÞiÉ iÉ®ú ‘xÉɇªÉEòɦÉänù’ ‘xÉJɇ„ÉJÉ’
‘ºÉÉiɺÉiÉEò’ ½äþ ¥ÉVɦÉɹÉäiÉÒä±É iÉÒxÉ OÉÆlÉ ‡±É‡½þ±Éä. ½þÉ lÉÉä®ú ®úÉVÉÉ VɺÉÉ ±ÉäJÉhÉÒiɽþÒ ¸Éä¹`ö ½þÉäiÉÉ
iɺÉÉ iÉÉä ®úhÉÉÆMÉhÉÉiÉ ¸Éä¹`ö ½þÉäiÉÉ. ¤ÉÖÎvnù¨ÉiÉÉ +ɇhÉ „ÉÉèªÉÇ ¸ÉÒ „ÉƦÉÚ®úÉVÉɨÉvªÉä ¦É®ú±Éä ½þÉäiÉä. +É{ɱªÉÉ 9
´É¹ÉÉÇSªÉÉ EòÉ®ú‡EònùÔiÉ iªÉÉÆxÉÒ º´É®úÉVªÉÉSÉÉ ‡´ÉºiÉÉ®ú nÖù{{É]õ Eäò±ÉÉ, º´É®úÉVªÉÉiÉÒ±É BEò½þÒ ‡Eò±±ÉÉ
MɨÉɴɱÉÉ xÉɽþÒ. ¨É®úÉ`ö¬ÉÆSÉä +É®ú¨ÉÉ®ú „ÉHòÒ„ÉɱÉÒ Eäò±Éä. EòxÉÉÇ]õEòÉiÉÒ±É ¨É®úÉ`öÒ ®úÉVªÉ ´ÉÉfø‡´É±Éä,
{ÉÉäiÉÖÇMÉÒVÉÉÆSÉä iÉÒxÉ SÉiÉÖlÉÉÈ„É ®úÉVªÉ ËVÉEò±Éä, +Éè®ÆúMÉVÉä¤ÉÉSªÉÉ ºÉèxªÉÉSÉÒ nùÉhÉÉnùÉhÉ =b÷‡´É±ÉÒ, +ºÉÉ ½þÉ
UÉ´ÉÉ . UjÉ{ÉiÉÒ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉä BEòÉSÉ ´Éä³ýÒ ¨ÉÉäPɱÉ, <ÆOÉVÉ , {ÉÉäiÉÖÇMÉÒVÉ, ‡ºÉ‡rù„ÉÒ ±ÉføiÉ ½þÉäiÉä.
¸ÉÒ „ÉƦÉÚ®úÉVÉÉÆSÉä ‡xɹEò±ÉÆEò ´ªÉHòÒi´É ºÉ¨ÉVÉhªÉɺÉÉ`öÒ, „ÉƦÉÚ®úÉVÉÉxÉÒ ‡±É‡½þ±Éä±ÉÉ JÉɱÉÒ±É „±ÉÉäEò
{ÉÖ®úäºÉÉ +ɽäþ.
(¤ÉÖvɦÉÚ¹ÉhɨÉ, +vªÉÉªÉ nùÉäxÉ, „±ÉÉäEò 422 ) ªÉÉiÉ iªÉÉÆxÉÒ ®úÉVÉÉSÉä ºÉÉiÉ nùÉä¹É ´ÉÌhɱÉä±É +ɽäþiÉ.
´ªÉºÉxÉɇnù SÉ ºÉ´ÉÉLJhÉ ¦ÉÚ{ɇiÉ& {ɇ®ú´ÉVÉǪÉäiÉ *
ºÉ{iÉnùÉä¹ÉÉ ºÉnùÉ ®úÉYÉÉ ½þÉiÉSªÉÉ ´ªÉºÉxÉÉänùªÉÉ& **422**
½äþ ºÉÉiÉ nùÉä¹É {ÉÖføÒ±É|ɨÉÉhÉä +ɽäþiÉ, ´ÉÉnùhb÷, {Éɯû¹ªÉ, nÖù®úªÉÉiÉÆSÉ , {ÉÉxÉ, ºjÉÒ, ¨ÉÞMɪÉÉ +ɇhÉ nùªÉÖiÉ,
„ÉƦÉÚ®úÉVÉä ªÉÉÆxÉÒ ®úÉVÉÉÆxÉÉ ªÉÉ ºÉÉiÉ nùÉä¹ÉÉ{ÉɺÉÚxÉ nÚù®ú ®ú½þɴɪÉÉºÉ ºÉÉƇMÉiɱÉä +ɽäþ.
¸ÉÒ „ÉƦÉÚ®úÉVÉÉÆxÉÒ ¤ÉÖvɦÉÚ¹ÉhÉ ªÉÉ +É{ɱªÉÉ ºÉƺEÞiÉ OÉÆlÉÉiÉ {ÉÉxÉÉ{ÉÉxÉÉ´É®ú +ºÉä ‡´ÉSÉÉ®ú ¨ÉÉÆb÷±ÉäiÉ
iªÉÉEòɳýÒ ®úÉVÉÉEòbä÷ VÉxÉÉxÉJÉÉxÉÉ +ºÉhÉä |ɇiɹ`äöSÉä +ºÉiÉÉxÉÉ „ÉƦÉÚ®úÉVÉÉÆxÉÒ iªÉÉSÉÉ ‡xɹÉävÉ Eäò±ÉÉ
iɺÉäSÉ ¤É½Úþ{ÉixÉÒi´É xÉÉEòÉ®ú±Éä. ¨É½þÉ®úÉhÉÒ ªÉäºÉÚ¤ÉÉ<ÈxÉÉ º´ÉiÉÆjÉ ®úÉVÉ-¨ÉÖpùÉ näù>ðxÉ ®úÉVªÉEòÉ®ú¦ÉÉ®úɨÉvªÉä
ºÉɨÉÒ±É Eò°üxÉ PÉäiɱÉä. +„ÉÉ lÉÉä®ú ºÉäxÉÉxÉÒSÉä EòiÉÖi´É ZÉÉEòhªÉÉSÉÉ |ɪÉixÉ {Éä„É´ÉäEòɱÉÒxÉ ¤ÉJÉ®úEòÉ®úÉÆxÉÒ
Ç
Eäò±ÉÉ. ºÉƦÉÉVÉÒ ®úÉVÉÉÆSªÉÉ EòiÉÖÇi´ÉÉSÉä ‡´ÉEÞòiÉÒEò®úhÉ Eò®úhÉÉ®úÒ ¨É±½þÉ®ú ®úɨɮúÉ´É ‡SÉ]õ hÉÒºÉÉÆSÉÒ ¤ÉJÉ®ú ,
ºÉƦÉÉVÉÒ ®úÉVÉÉÆSªÉÉ ¨ÉÞiªÉÚxÉÆiÉ®ú 122 ´É¹ÉÉÈxÉÒ , ºÉxÉ 1811 ºÉɱÉÒ ‡±É‡½þ±ÉÒ MÉä±ÉÒ. ¨É±½þÉ®ú ®úɨɮúÉ´É
‡SÉ]õhÉÒºÉÉÆSÉä JÉÉ{É®ú{ÉhÉVÉÉä¤ÉÉ ¤ÉɳýÉVÉÒ +É´ÉVÉÒ ‡SÉ]õhÉÒºÉ ªÉÉÆºÉ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÒ º´É®úÉVªÉpùÉä½þÉSªÉÉ
+É®úÉä{ÉÉJÉɱÉÒ ½þkÉÒSªÉÉ {ÉɪÉÒ ‡nù±Éä ½þÉäiÉä , iªÉÉSÉÒ ¨ÉxÉÉiÉ +gøÒ `äö>ðxÉ ¨É±½þÉ®ú ®úɨɮúÉ´É ªÉÉÆxÉÒ ¤ÉJÉ®ú
‡±É‡½þ±ÉÒ. +ÉVÉSªÉÉ ªÉÖMÉÉiÉÒ±É EòɽþÒ iÉlÉÉEò‡lÉEò ‡´ÉuùÉxÉ ±ÉäJÉEò, xÉÉ]õEòEòÉ®ú, <‡iɽþɺÉEòÉ®úºÉÖvnùÉ
ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉÉÆSªÉÉ EòiÉÖÇi´ÉÉSÉä ‡´ÉEÞòiÉÒEò®úhÉ Eò®úhªÉÉiÉ +ÉPÉÉb÷Ò´É®ú +ɽäþiÉ. ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉÉÆSªÉÉ
{É®úÉGò¨ÉÉSÉÒ MÉÉlÉÉ ªÉÉ <Ç-{ÉÖºiÉEòÉuùÉ®ä +ɨ½þÒú +É{ɱªÉÉ{ÉÖfäø ¨ÉÉÆb÷iÉ +ɽþÉäiÉ.
±ÉäJÉEò-¸ÉÒ. nùɨÉÉänù®ú ¨ÉMÉnÚù¨É.
esahity@gmail.com

5. UjÉ{ÉiÉÒ ºÉƦÉÉVÉÒ ¨É½þÉ®úÉVÉ . . .
ºÉÁɇpùSÉÉ UÉ´ÉÉ xÉÞ{É„ÉƦÉÚ ®úÉVÉÉ. . .
UjÉ{ÉiÉÒ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåSÉÉ VÉx¨É <.ºÉ. 14 ¨Éä, 1657 ®úÉäVÉÒ ‡Eò±±Éä {ÉÖ®Æúnù®ú ªÉälÉä ZÉɱÉÉ.
ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉÉÆSªÉÉ ¨ÉÉiÉÉä¸ÉÒ ºÉ<ǤÉÉ<ÈSÉä ‡xÉvÉxÉ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉÉSªÉÉ ±É½þÉxÉ ´ÉªÉÉiÉ ZÉɱÉä. iªÉɨÉÖ³äý {ÉÖ®úÆnù®ú
‡Eò±±ªÉÉSªÉÉ Vɴɳý +ºÉ±É䱪ÉÉ EòÉ{ÉÚ®ú½þÉä³ý MÉÉ´ÉÉiÉÒ±É ‘vÉÉ®úÉ>ð’ ®úÉVÉåSªÉÉ nÖùvÉÉ<Ç ZÉɱªÉÉ.
±É½þÉxÉ{ÉhÉÉ{ÉɺÉÚxÉSÉ ¤ÉÖÎvnù¨ÉÉxÉ +ºÉ±É䱪ÉÉ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÒ ªÉÖvnùÉSÉä b÷É´É{ÉäSÉ , ®úÉVÉEòÉ®úhÉ ±É´ÉEò®ú
+Éi¨ÉºÉÉiÉ Eäò±Éä.
**‡Eò±±Éä {ÉÖ®Æúnù®**.
UjÉ{ÉiÉÒ ‡„É´É®úɪÉÉÆxÉÒ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉä +´ÉPÉä 9 ´É¹ÉÉÇSÉä +ºÉiÉÉxÉÉ iªÉÉÆxÉÉ +ÉOÉÉ ¦Éä]õÒºÉÉ`öÒ ºÉÉä¤ÉiÉ xÉä±Éä.
+ÉOÉÉ ¦Éä]õÒ´Éä³ýÒ ºÉƦÉÉVÉÒ ®úÉVÉåxÉÒ ¨ÉÉäPɱÉÉÆSÉÒ {ÉÆSɽþVÉÉ®úÒ ¨ÉxɺɤÉnùÉ®úÒ ‡¨É³ýɱÉÒ ½þÉäiÉÒ. iªÉɨÉÖ³äý VÉä´½þÉ
+Éè®ÆúMÉVÉä¤ÉÉxÉä Eò{É]õÉxÉä UjÉ{ÉiÉÒ ‡„É´É®úɪÉÉÆxÉÉ EèònäùiÉ ]õÉEò±Éä iªÉÉ´Éä³ýÒ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåSÉÉ, UjÉ{ÉiÉÒ
‡„É´É®úɪÉÉÆxÉÉ JÉÖ{É ={ɪÉÉäMÉ ZÉɱÉÉ.
ºÉxÉ 1674 ºÉɱÉÒ ®úÉVªÉɇ¦É¹ÉäEòÉxÉÆiÉ®ú 12 ‡nù´ÉºÉÉiÉ ‡VÉVÉÉ=ÆSÉä ‡xÉvÉxÉ ZÉɱÉä. iªÉɨÉÖ³äý ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉä
{ÉÉä®úEäò ZÉɱÉä. iÉ®ú UjÉ{ÉiÉÒ ®úÉVÉÉ®úɨÉÉSªÉÉ VÉx¨ÉɨÉÖ³äý ºÉÉäªÉ®úɤÉÉ<È ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåEòbä÷ nÖù±ÉÇIÉ Eò¯û
±ÉÉMɱªÉÉ. ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉä +iªÉÆiÉ näùJÉhÉä ´É „ÉÚ®ú ½þÉäiÉä, iªÉÉÆxÉÉ §É¹]õÉSÉÉ®ú JÉ{ÉiÉ xɺÉä. ‡„É´É®úɪÉÉÆSªÉÉ
+¹]õ|ÉvÉÉxÉ ¨ÉÆb÷³ýÒiÉÒ±É +hhÉÉVÉÒ nùkÉÉäƺÉÉ®úJªÉÉ EòɽþÒ ¨ÉÆb÷³ýÒSÉÉ §É¹]õÉSÉÉ®ú ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÒ
=PÉb÷EòÒºÉ +ÉhɱªÉɨÉÖ³äý iÉä ºÉƦÉÉVÉÒ ®úÉVÉ凴ɯûvnù MÉä±Éä. ‡„É´É®úɪÉÉÆxÉÆiÉ®ú VÉ®ú ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉÃà MÉÉnùÒù´É®ú
+ɱÉä iÉ®ú +É{ɱÉä EòɽþÒ JÉ®äú xÉɽþÒ +ºÉä +¹]õ|ÉvÉÉxÉÉiÉÒ±É §É¹]õ ±ÉÉäEòÉÆxÉÉ ´ÉÉ]Úõ ±ÉÉMɱÉä. iªÉɨÉÖ³äý
esahity@gmail.com

6. iªÉÉÆxÉÒ ¨É½þÉ®úÉhÉÒ ºÉÉäªÉ®úɤÉÉ<ÈxÉÉ ¢ÚòºÉ ±ÉÉ´ÉÚxÉ ‡„É´É®úɪÉÉÆxÉÆiÉ®ú UÉä]õ¬É ®úÉVÉÉ®úɨÉɱÉÉ MÉÉnùÒù´É®ú
¤ÉºÉ‡´ÉhªÉÉSÉä ¨ÉxÉÉä®úlÉ +ÉJɱÉä.
UjÉ{ÉiÉÒ ‡„É´É®úɪÉÉÆxÉÒ VÉä´½þÉ nù‡IÉhÉ ¦ÉÉ®úiÉÉiÉÒ±É ¨ÉÉ䇽þ¨É +ÉJɱÉÒ, iÉä´½þÉ iªÉÉÆxÉÒ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÉ
ºÉÉä¤ÉiÉú xÉähªÉÉSÉÉ ‡´ÉSÉÉ®ú Eäò±Éä±ÉÉ ½þÉäiÉÉ, VÉähÉäEò¯ûxÉ ºÉƦÉÉVÉÒ ®úÉVÉåxÉÉ ¨ÉÉ䇽þ¨ÉäSÉÉ +xÉÖ¦É´É ªÉä<DZÉ. {ÉhÉ
UjÉ{ÉiÉÒºÉÉä¤ÉiÉ MÉ䱪ÉÉ´É®ú ®úÉVÉåSÉä EòiÉÖi´É ‡„É´É®úɪÉÉÆSªÉÉ xÉVÉ®äúiÉ ¦É®äú±É ´É ®úÉVÉÉ ¨½þhÉÖxÉ iÉä
Ç
ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåSÉÒ ‡xÉ´Éb÷ Eò®úiÉÒ±É +ºÉä ´ÉÉ]õ±ªÉÉxÉä, +¹]õ|ÉvÉÉxÉ ¨ÉÆb÷³ýÒxÉÒ.
ºÉÉäªÉ®úɤÉÉ<ÈEò®ú´ÉÒ ¨É½þÉ®úÉVÉÉÆxÉÉ, ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÉ ºÉÉä¤ÉiÉ xÉähªÉÉºÉ ‡´É®úÉävÉ nù„ÉLJ´É±ÉÉ. ¨É½þÉ®úÉVÉ iªÉÉ
ºÉ´ÉÉÇ{ÉÖfäø ½þiÉ¤É±É ZÉɱÉä ´É iªÉÉÆxÉÒ ®úÉVÉåxÉÉ „ÉÆÞMÉÉ®ú{ÉÚ®úSÉä ºÉÖ¦ÉänùÉ®ú ¨½þhÉÖxÉ {ÉÉ`ö‡´É±Éä
„ÉÆÞMÉÉ®ú{ÉÚ®úSÉä „ÉÖ¦ÉänùÉ®
UjÉ{ÉiÉÒ nù‡IÉhÉ ¨ÉÉ䇽þ¨Éä±ÉÉ MÉ䱪ÉÉxÉÆiÉ®ú +¹]õ|ÉvÉÉxÉÉÆSÉÒ EòÉ®úºlÉÉxÉä ºÉÖ¯û ZÉɱÉÒ. <Eòbä÷ „ÉÆÞMÉÉ®ú{ÉÚ®SªÉÉ
‡xɺÉMÉÇ®ú¨ªÉ ´ÉÉiÉÉ´É®úhÉÉiÉ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåiÉÒ±É Eò´ÉÒ, ±ÉäJÉEò VÉÉMÉÉ ZÉɱÉÉ. ¤ÉÖvɦÉÖ¹ÉhÉ¨É ½þ É ºÉƺEÞòiÉ iÉ®ú
‘xÉɇªÉEòɦÉänù’ ‘xÉJɇ„ÉJÉ’ ‘ºÉÉiɺÉiÉEò’ ½äþ ¥ÉVɦÉɹÉäiÉÒä±É iÉÒxÉ OÉÆlÉ iªÉÉÆxÉÒ ªÉÉSÉ EòɱÉÉ´ÉvÉÒiÉ
‡±É‡½þ±Éä. ªÉÉ´Éä³ýÒ iªÉÉÆxÉÉ Eò´ÉÒ Eò±É„É ªÉÉÆSÉÒ SÉÉÆMɱÉÒ ºÉÉlÉ ±ÉɦɱÉÒ. „ÉÆÞMÉÉ®ú{ÉÚ® {ɇ®úºÉ®úÉiÉ nÖù¹Eòɳý
{Éb÷±ªÉɨÉÖ³àý ®úªÉiÉäEòbÚ÷xÉ BEò ´É¹ÉÇ Eò®ú´ÉºÉÖ±ÉÒ xÉ Eò®úhªÉÉSÉÉ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÒ ‡xÉhÉÇªÉ PÉäiɱÉÉ. {ÉhÉ
+¹]õ|ÉvÉÉxÉÉÆxÉÒ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåSÉÉ ½ÖþEÖò¨É {ÉɳýhªÉÉºÉ xÉEòÉ®ú ‡nù±ÉÉ. ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉä ®úÉVªÉ SÉɱɇ´ÉhªÉɺÉÉ`öÒ
+ªÉÉäMªÉ +ɽäþiÉ, +ºÉÉ |ÉSÉÉ®ú +¹]õ|ÉvÉÉxÉ ¨ÉÆb÷³ýÓxÉÒ +É®Æú‡¦É±ÉÉ, iÉ„ÉÒ {ÉjÉä iªÉÉÆxÉÒ EòxÉÉÇ]õEòÉiÉ
¨ÉÉ䇽þ¨Éä´É®ú +ºÉ±É䱪ÉÉ UjÉ{ÉiÉÓxÉÉ {ÉÉ`ö‡´É±ÉÒ.
+É{ɱªÉÉ ‡xÉhÉǪÉɱÉÉ º´É®úÉVªÉÉiÉ ËEò¨ÉiÉ xÉɽþÒ, +ºÉÉ ºÉ¨ÉVÉ ZÉɱªÉÉxÉä ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉä ‡xÉ®úÉ„É ZÉɱÉä.
+„ÉÉiÉSÉ ‡nù±Éä®úJÉÉxÉÉxÉä ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÉ {ÉjÉ {ÉÉ`ö´ÉÖxÉ +É{ɱªÉÉEòbä÷ ªÉähªÉÉSÉÉ ‡xÉ®úÉä{É ‡nù±ÉÉ. ¨ÉÖPɱÉÉÆxÉÉ
‡¨É³ÖýxÉ iªÉÉÆSÉÒ MÉÖ‡{ÉiÉä ‡¨É³ý´ÉÉ´ÉÒ +ºÉÉ ‡´ÉSÉÉ®ú Eò¯ûxÉ iªÉÉÆxÉÒ ¨ÉÖPɱÉÉÆxÉÉ ºÉɨÉÒ±É ´½þɪÉSÉÉ ‡xÉhÉǪÉ
PÉäiɱÉÉ. ºÉ¦ÉɺÉnùÉSªÉÉ ¤ÉJÉ®úÒ¨ÉvªÉä ªÉÉSÉä {ÉÖføÒ±É|ɨÉÉhÉä ´ÉhÉÇxÉ +ɽäþ.
‘<iɇEòªÉÉiÉ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉä ®úɇVɪÉÉSÉä {ÉÖjÉ VÉä¹`ö ®úɇVɪÉÉ´É®ú ¯ûºÉÖxÉ ¨ÉÉäPɱÉÉ<ÇiÉ MÉä±Éä ’.
‡nù±Éä®úJÉÉxÉÉxÉä ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÉ føÉ±É Eò¯ûxÉ ¦ÉÖ{ÉɳýMÉb÷É´É®ú ½þ±±ÉÉ Eäò±ÉÉ. „ÉjÉÖ{ÉIÉÉiÉ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉä
+ºÉ±ªÉÉxÉä ‡Eò±±ÉänùÉ®ú ‡¢ò®ÆúMÉÉäVÉÒ xÉ®úºÉɳýÉ iɺÉäSÉ <iÉ®ú ¨ÉɴɲªÉÉÆxÉÒ „É®úhÉÉMÉiÉÒ {ÉiEò®ú±ÉÒ.
ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÒ ºÉ´ÉÇ ¨ÉɴɲªÉÉÆxÉÉ ºÉÖJɯû{É VÉÉ>ð näùhªÉÉSÉÒ ¨ÉÉMÉhÉÒ ‡nù±Éä®úJÉÉxÉÉEòbä÷ Eäò±ÉÒ. {ÉhÉ
‡nù±Éä®úJÉÉxÉÉxÉä ºÉ´ÉÇSÉ ¨ÉɴɲªÉÉÆSÉä BEò ½þÉiÉ Eò±É¨É Eò®úhªÉÉSÉÉ +Énäù„É ‡nù±ÉÉ , iɺÉäSÉ iªÉÉxÉä
+ɇnù±É„ÉɽþÉSªÉÉ iÉɤªÉÉiÉÒ±É +lÉhÉÒ´É®ú ½þ±±ÉÉ Eò°üxÉ iÉälÉÒ±É VÉxÉiÉäSÉÉ +xÉÎx´ÉiÉ U³ý Eäò±ÉÉ.
¨ÉÉäPɱÉÉÆxÉÉ ºÉɨÉÒ±É ½þÉä>ðxÉ +É{ÉhÉ SÉÚEò Eäò±ªÉÉSÉä ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉÉÆxÉÉ Eò³ý±ªÉÉxÉä ¨ÉÉäPɱÉÉÆSªÉÉ iÉÉ´Éb÷ÒiÉÚxÉ
‡xɺÉ]ÚõxÉ iÉä ‡´ÉVÉÉ{ÉÖ®ú ¨ÉÉMÉæ {Éx½þɳýÉ ‡Eò±±ªÉÉ´É®ú ªÉä>ðxÉ nùÉJÉ±É ZÉɱÉä.
esahity@gmail.com

7. ** ‡Eò±±Éä {Éx½þɳýÉ **
UjÉ{ÉiÉÒ ‡„É´É®úɪÉÉÆSÉÒ ´É ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåSÉÒ Bä‡iɽþɇºÉEò ¦Éä]õ
UjÉ{ÉiÉÒ ‡„É´É®úɪÉÉÆxÉÉ EòxÉÉÇ]õEòÉSªÉÉ ¨ÉÉ䇽þ¨Éä´É®ú +ºÉiÉÉxÉÉ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉä º´É®úÉVªÉÉiÉ {É®úiÉ +ɱªÉÉSÉÒ
´ÉÉiÉÉÇ ºÉ¨ÉVɱªÉÉxÉÆiÉ®ú iÉä i´É®äúxÉä ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÉ ¦Éä]õɴɪÉÉºÉ {Éx½þɳýÉ ‡Eò±±ªÉÉ´É®ú +ɱÉä. iÉÉä
Bä‡iɽþɇºÉEò ‡nù´ÉºÉ ½þÉäiÉÉ 13 VÉÉxÉä´ÉÉ®úÒ 1680. ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåSÉÒ {Éx½þɳýÉ ‡Eò±±ªÉÉSÉÉ ºÉÖ¦ÉänùÉ®ú
¨½þhÉÖxÉ xÉä¨ÉhÉÚEò Eò°üxÉ iÉä ®úɪÉMÉb÷±ÉÉ {É®úiɱÉä.
®úɪÉMÉb÷É´É®ú +ɱªÉÉxÉÆiÉ®ú UjÉ{ÉiÉÓxÉÒ 7 ¨ÉÉSÉÇ, 1680 ªÉÉ ®úÉäVÉÒ ®úÉVÉÉ®úɨÉÉSÉÒ ¨ÉÖÆVÉ Eäò±ÉÒ. iÉ®ú 15
¨ÉÉSÉÇ 1680 ®úÉäVÉÒ, |ÉiÉÉ{É®úÉ´É MÉÖVÉ®úÉÆSÉÒ EòxªÉÉ VÉÉxÉEòÒò¤ÉÉ<Ç ‡½þSªÉÉ„ÉÒ ®úÉVÉÉ®úÉ¨É ªÉÉÆSÉÉ ‡´É´Éɽþ
Eäò±ÉÉ. ¨ÉxÉÉiÉ +føÒ +ºÉ±ªÉÉxÉä ºÉÉäªÉ®úɤÉÉ<ÈxÉÒ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÉ ªÉÉ ‡´É´ÉɽþɺÉÉ`öÒ ¤ÉÉä±É‡´É±Éä xÉɽþÒ.
®úÉVÉÉ®úɨÉÉSªÉÉ ‡´É´ÉɽþÉxÉÆiÉ®ú EòɽþÒ ‡nù´ÉºÉÉiÉSÉ, 3 B‡|É±É 1680 ªÉÉ ®úÉäVÉÒ UjÉ{ÉiÉÒ ‡„É´ÉÉVÉÒ
¨É½þÉ®úÉVÉÉÆSÉä ‡xÉvÉxÉä ZÉɱÉä. ¨É½þÉ®úÉVÉÉÆSªÉÉ ‡xÉvÉxÉÉSÉÒ ¤ÉÉiɨÉÒ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÉ xÉ Eò³ý´ÉiÉÉ, ±É½þÉxÉ
+ºÉ±É䱪ÉÉ ®úÉVÉÉ®úɨɱÉÉ ®úÉVªÉɇvÉEòÉ®úÒ Eò®úhªÉÉSÉä +¹]õ|ÉvÉÉxÉ ¨ÉÆb÷³ýÒ ´É ®úÉhÉÒ ºÉÉäªÉ®úɤÉÉ<ÈhÉÒ
`ö®ú‡´É±Éä. ¨É½þÉ®úÉVÉÉÆSªÉÉ ¨ÉÞiªÉÖxÉÆiÉ®ú +`ö®úÉ ‡nù´ÉºÉÉÆxÉÒ, 21 B‡|É±É ®úÉäVÉÒ ®úÉVÉÉ®úÉ¨É ¨É½þÉ®úÉVÉÉÆSÉä
®úɪÉMÉb÷É´É®ú iªÉÉÆxÉÒ ¨ÉÆSÉEòÉ®úÉä½þxÉ Eäò±Éä.
esahity@gmail.com

8. +¹]õ|ÉvÉÉxÉÉÆSÉÒ EòÉ®úºlÉÉxÉä
®úÉVÉÉ®úɨÉÉSÉä ¨ÉÆSÉEòÉ®úÉä½þxÉ ZÉɱªÉÉxÉÆiÉ®ú , |ÉvÉÉxÉ ¨ÉÆb÷³ýÓxÉÒ ºÉ®úºÉäxÉÉ{ÉiÉÒ ½Æþ¤ÉÒ®ú®úÉ´ÉÉÆºÉ , ‘+ɨ½þÉƺÉ
‡¨É³ÖýxÉ ®úÉVÉÉ®úɨÉÉSÉÉ EòɪÉǦÉÉMÉ ºÉÉvÉÉ´ÉÉ’ ªÉÉ +ɄɪÉÉSÉä {ÉjÉ vÉÉb÷±Éä. ½Æþ¤ÉÒ®ú®úÉ´É ¨ÉÉ䇽þiÉä ½äþ
ºÉÉäªÉ®úɤÉÉ<ÈSÉä ºÉJJÉä ¤ÉÆvÉÖ ½þÉäiÉä iªÉɨÉÖ³äý +É{ɱªÉÉ ¦ÉÉSªÉɺÉÉ`öÒ iÉä +É{ɱªÉÉ Eò]õÉiÉ ºÉɨÉÒ±É ½þÉäiÉÒ±É
+ºÉä +¹]õ|ÉvÉÉxÉ ¨ÉÆb÷³ýÓxÉÉ ´ÉÉ]õ±Éä.
¨ÉÉä®úÉä{ÉÆiÉ , |ɱ½þÉnù ‡xÉ®úÉVÉÒ +ɇhÉ +hhÉÉVÉÒ nùkÉÉä ªÉÉ ¨ÉÆb÷³ýÓxÉÒ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÉ +]õEò Eò®úhªÉɺÉÉ`öÒ
®úɪÉMÉb÷ɽÖþxÉ {Éx½þɳýÉ ‡Eò±±ªÉÉEòbä÷ |ɺlÉÉxÉ Eäò±Éä. ´ÉÉ]äõiÉ Eò®úÉb÷ Vɴɳý ½Æþ¤ÉÒ®ú®úÉ¤É ¨ÉÉ䇽þiÉä ªÉÉÆxÉÉ
ºÉÉä¤ÉiÉ PÉä>ðxÉ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÉ Eèònù Eò®úɴɪÉÉSÉÉ iªÉÉÆSÉÉ ¨ÉÉxÉºÉ ½þÉäiÉÉ. {ÉhÉ Eò®úÉb÷SªÉÉ UÉ´ÉhÉÒiÉ
+ɱªÉÉxÉÆiÉ®ú ½Æþ¤ÉÒ®ú®úÉ´É ¨ÉÉ䇽þiªÉÉÆxÉÒ ªÉÉ |ÉvÉÉxÉ ¨ÉÆb÷³ýÓxÉÉSÉ Eòènù Eò°üxÉ EòÉä±½þÉ{ÉÚ®ú±ÉÉ, {Éx½þɳýÉ
‡Eò±±ªÉÉEòbä÷ EÚòSÉ Eäò±ÉÒ.
ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉä ½äþSÉ JÉ®äú MÉÉnùÒùSÉä ´ÉÉ®úºÉ +ɽäþiÉ iɺÉäSÉ ¨ÉÉäPɱÉÉÆSªÉÉ |ÉSÉÆb÷ +ºÉÉ ¢òÉèVÉä„ÉÒ ºÉɨÉxÉÉ
Eò®úhªÉÉSÉÒ iÉÉEònù ¢òHò ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåEòbä÷ +ɽäþ. ½äþ ½Æþ¤ÉÒ®ú®úÉ´ÉÉÆxÉÉ ¨Éɇ½þiÉ ½þÉäiÉä . iªÉÉiÉSÉ ¨ÉÉäPɱÉ
ºÉÖ¦ÉänùÉ®ú ¤É½þÉnÖù®ú JÉÉxÉ º´É®úÉVªÉÉSªÉÉ iÉÉåb÷É„ÉÒ +ɱÉÉ ½þÉäiÉÉ. +„ÉÉ´Éä ³ýÒ ®úÉVÉÉ®úɨÉɱÉÉ MÉÉnùÒù´É®ú
¤ÉºÉ´ÉÚxÉ º´É®úÉVªÉÉSÉÉ +Éi¨ÉPÉÉiÉ Eò®úhªÉɺÉÉ®úJÉä ½þÉäiÉä. ªÉÉ Eò`öÒhÉ ºÉ¨ÉªÉÒ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåºÉÉ®úJªÉÉ
JÉƤÉÒ®ú ®úÉVÉÉSÉÒ º´É®úÉVªÉɱÉÉ +É´É„ªÉEòiÉÉ ½þÉäiÉÒ . ½äþ VÉÉhÉÖxÉ ½Æþ¤ÉÒ®ú¨ÉɨÉÉ ºÉÉ®úJÉÉ ¨ÉÖ iºÉqùÒ ºÉäxÉÉxÉÒ
ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåSªÉÉ ¤ÉÉVÉÖxÉä =¦ÉÉ ®úɇ½þ±ÉÉ. ºÉäxÉÉ{ÉiÉÒ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåEòbä÷ MÉ䱪ÉɨÉÖ³äý |ÉvÉÉxÉ ¨ÉÆb÷³ýÓSÉä ºÉ´ÉÇ
EòÉ®úºlÉÉxÉ vÉÖ³ýÒºÉ ‡¨É³ýɱÉä. {Éx½þɳýÉ ‡Eò±±ªÉÉ´É®ú ¨ÉÉä`ö¬É =nùÉ®ú ¨ÉxÉÉxÉä ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÒ ªÉÉ ºÉ´ÉÇ
¨ÉÆb÷³ýÓxÉÉ ¨ÉÉ¢ò Eäò±Éä.
esahity@gmail.com

9. ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåSÉÉ ®úÉVªÉɇ¦É¹ÉäEò
{Éx½þɳýÉ ‡Eò±±ªÉɽÚþxÉ ®úɪÉMÉb÷±ÉÉ ®ú´ÉÉxÉÉ ½þÉäiÉÉxÉÉ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÒ º´É®úÉVªÉÉiÉÒ±É ºÉ´ÉÇ ‡Eò±±ªÉÉ´É®ú
nùɯûMÉÉä³ýÉ, vÉxÉvÉÉxªÉ, {ÉÉ`ö‡´ÉhªÉÉSÉÒ ´ªÉ´ÉºlÉÉ Eäò±ÉÒ . ‡Eò±±ªÉÉSÉÒ ¨ÉVɤÉÚiÉÒ Eò®úhªÉÉEòbä ºÉ´ÉÇ÷
‡Eò±±ÉänùÉ®úÉÆxÉÉ ±ÉIÉ tɴɪÉÉºÉ ºÉÉÆMÉÚxÉ +É´É„ªÉEò ºÉÉvÉxɺÉɨÉOÉÒ |ÉiªÉäEò ‡Eò±±ªÉÉ´É®ú {ÉÉ`ö‡´É±ÉÒ.
ªÉÉxÉÆiÉ®ú ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÒ ®úɪÉMÉb÷±ÉÉ |ɺlÉÉxÉ Eäò±Éä. ®úɪÉMÉb÷SÉÒ VÉxÉiÉÉ +É{ɱªÉÉ ®úÉVÉÉSÉÆ º´ÉÉMÉiÉ
Eò®úɴɪÉÉºÉ MÉb÷É´É®ú ½þVÉ®ú ½þÉäiÉÒ. ºÉxÉ 16 VÉÉxÉä´ÉÉ®úÒ 1681 ®úÉäVÉÒ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåSÉÉ ®úÉVªÉɇ¦É¹ÉäEò
‡Eò±±Éä ®úɪÉMÉb÷É´É®ú ZÉɱÉÉ ªÉÉ |ɺÉÆMÉÒ iªÉÉÆxÉÒ ºÉ´ÉÇ +¹]õ|ÉvÉÉxÉ ¨ÉÆb÷³ýÓxÉÉ ¨ÉÉ¢ò Eäò±Éä ´É {É®úiÉ ºÉ´ÉÉȺÉ
+¹]õ|ÉvÉÉxÉÉiÉ ºlÉÉxÉ ‡nù±Éä . {ÉhÉ {ÉÖx½þÉ EòɽþÒ ¨É‡½þxªÉÉxÉä ªÉÉ ¨ÉÆb÷³ýÓxÉÒ ¤ÉÆb÷ɳýÒ Eäò±ÉÒ, iÉä´½þÉ ½þÒ
EòɪɨÉSÉÒ ¤ÉÆb÷ɳýÒ ¨ÉÉäb÷ÚxÉ EòÉgøhªÉɺÉÉ`öÒ +¹]õ|ÉvÉÉxÉ ¨ÉÆb÷³ýÉiÉ +ºÉ±É䱪ÉÉÆ{ÉèEòÒ +hhÉÉVÉÒ nùkÉÉä,
¤ÉɳýÉVÉÒ +É´ÉVÉÒ ‡SÉ]õhÉÒºÉ iªÉÉÆSÉÉ ¨ÉÖ±ÉMÉÉ +É´ÉVÉÒ ¤É±±Éɳý +ɇhÉ ‡½þ®úÉäVÉÒ ¢òVÉÈnù ªÉÉ ºÉ´ÉÉÈxÉÉ
UjÉ{ÉiÉÒ ºÉƦÉÉVÉÓxÉÒ ºÉÖvÉÉMÉb÷ {ɇ®úºÉ®úÉiÉ +ºÉhÉÉ-ªÉÉ {É®ú±ÉÒ MÉÉ´ÉÉiÉ ½þkÉÒSªÉÉ {ÉɪÉÒ ‡nù±Éä.
** ‡Eò±±Éä ºÉÖvÉÉMÉb÷ **
esahity@gmail.com

10. ¤ÉÖ-½þÉhÉ{ÉÚ®úSÉÒ ¨ÉÉ䇽þ¨É
„ÉjÉÚ iÉÉåb÷ɱÉÉ +ɱªÉɨÉÖ³äý iÉÒ ´Éä³ý º´ÉºlÉ ¤ÉºÉhªÉÉSÉÒ xÉ´½þiÉÒ. ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÒ ±ÉMÉäSÉ ¤ÉÖ -½þÉhÉ{ÉÚ®úSÉÒ
¨ÉÉ䇽þ¨É +ÉJɱÉÒ. ¤ÉÖ-½þÉhÉ{ÉÚ® ½äþ ¨ÉÉäPÉ±É ®úÉVÉ´É]õÒiÉÒ±É ºÉÖ®úiÉäxÉÆiÉ®ú +ºÉhÉÉ®äú nÖùºÉ®äú ºÉvÉxÉ „ɽþ®ú ½þÉäiÉä.
iªÉɨÉÖ³ä ½äþ „ɽþ®ú ±ÉÖ]ÚõxÉ ¨ÉÉäPɱÉÉÆSÉä +ÉGò¨ÉhÉ =vɳÚýxÉ ±ÉÉ´ÉhªÉɺÉÉ`öÒ , ½Æþ¤ÉÒ®ú®úÉ´É ¨ÉÉ䇽þiÉä ªÉÉÆxÉÒ ¤ÉÖ -
½þÉhÉ{ÉÚ®´É®ú SÉÉ±É Eäò±ÉÒ. ¨ÉÉäPɱÉÉÆSÉÉ <‡iɽþɺÉEòÉ®ú JÉɇ¢òJÉÉxÉ ªÉÉxÉä ªÉÉ ±ÉÖ]õÒSÉä ´ÉhÉÇxÉ {ÉÖgøÒ±É|ɨÉÉhÉä
Eäò±Éä +ɽäþ.
ý¤ÉÖ-½þÉhÉ{ÉÚ® „ɽþ®úÉSªÉÉ ¤Éɽäþ®ú ¤É½þÉnÚù®ú{ÉÖ®úÉ +ɇhÉ <iÉ®ú ºÉÉiÉ {ÉÖ®úä ½þÉäiÉä, ¨É®úÉ`ö¬ÉÆxÉÒ iÉä {ÉÖ®úä PÉä®ú±Éä.
¨É®úÉ`ö¬ÉÆxÉÒ „ɽþ®úÉ´É®ú <iÉCªÉÉ +xÉ{Éä‡IÉiÉ{ÉhÉä ½þ±±ÉÉ Eäò±ÉÉ EòÒ , „ɽþ®úÉiÉÒ±É ±ÉÉäEòÉÆxÉÉ BEò½þÒ {ÉèºÉÉ
½þ±É´ÉiÉÉ +ɱÉÉ xÉɽþÒ. näù„ÉÉänäù„ÉÒSÉä ‡VÉzÉºÉ , VÉb÷VÉ´ÉɽþÒ®ú, ºÉÉäxÉä - xÉÉhÉä , ®úixÉä ªÉÉÆxÉÒ ¦É®ú±Éä±ÉÒ
¤ÉÉVÉÉ®ú{Éä`ö ¨É®úÉ`ö¬ÉÆxÉÒ ±ÉÖ]õ±ÉÒ.
¨ÉÉäPɱÉÉÆ„ÉÒ ±ÉføÉ
ºÉxÉ 1681 ºÉɱÉÒ +Éè®ÆúMÉVÉä¤ÉÉSÉÉ {ÉÖjÉ „ɽþVÉÉnùÉ +Eò¤É®ú , +Éè®úÆMÉVÉä¤Éɇ´É¯ûvnù ¤ÉÆb÷ Eò¯ûxÉ
ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÉ ªÉä>ðxÉ ‡¨É³ýɱÉÉ. ¨É®úÉ`ö¬ÉÆSÉä ®úÉVªÉ ËVÉEòhÉä +ɇhÉ „ɽþVÉÉnùÉ +Eò¤É®úÉºÉ „ÉɺÉxÉ
Eò®úhÉä ½äþ nùÉäxÉ ½äþiÉÖ ¨ÉxÉÉiÉ `äö>ðxÉ +Éè®úÆMÉVÉä¤ÉÉxÉä nù‡IÉhÉ ¨ÉÉ䇽þ¨É +ÉJɱÉÒ. |ÉSÉÆb÷ ºÉèxªÉɺɽþ ´É
xÉɨÉÉƇEòiÉ ºÉäxÉÉxÉÓxÉÉ PÉä>ðxÉ iªÉÉxÉä nù‡IÉhÉä±ÉÉ EÚòSÉ Eäò±ÉÒ. ´ÉÉ]äõiÉÒ±É MÉÉ´ÉÉMÉÉ´ÉÉiÉ ‡´Év´ÉÆºÉ Eò®úiÉ iÉÉä
xÉÉä´½åþ¤É®ú 1681 SªÉÉ ºÉÖ¨ÉÉ®úÉºÉ +Éè®úÆMÉɤÉÉnù±ÉÉ {ÉÉä½þÉäSɱÉÉ. xÉɇºÉEòVɴɳý +ºÉ±É䱪ÉÉ ®úɨɺÉäVÉ
‡Eò±±ªÉɱÉÉ ¨ÉÉäPÉ±É ºÉäxÉÉxÉÒ „ɽþɤÉÖqùÒxÉJÉÉxÉxÉä ´ÉäføÉ ‡nù±ÉÉ.
‡ºÉ‡qùSÉÉ ¤ÉÆnùÉä¤ÉºiÉ
¨ÉÉäPɱÉÉÆSÉä º´É®úÉVªÉÉ´É®ú +ÉGò¨ÉhÉ +ɱÉä ½þÉäiÉä ªÉÉSÉÉ ¢òɪÉnùÉ PÉä>ðxÉ ‡ºÉ‡qùxÉä EòÉäEòhɇEòxÉÉ®ú{É^õÒ´É®ú
JÉÚ{É =SUÉnù ¨ÉÉÆb÷±ÉÉ ½þÉäiÉÉ. ‡ºÉ‡qù±ÉÉ ¨ÉÉäPɱÉ, <ÆOÉVÉ ´É {ÉÉäiÉÖMÉÒVÉ ªÉÉÆSÉÒ ¨ÉnùiÉ ‡¨É³ýiÉ ½þÉäiÉÒ. 1682
Ç
¨ÉvªÉä ºÉƦÉÉVÉÒ ®úÉVÉÉÆxÉÒ ‡ºÉqùÒSÉÉ EòɪɨÉSÉÉ ¤ÉÆnùÉä¤ÉºiÉ Eò®úhªÉÉSÉÉ ‡xÉ„SÉªÉ Eäò±ÉÉ. |ÉlɨÉ
ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÒ ‡ºÉqùÒSªÉÉ ½þ¤É„ÉÒ ¨ÉÖ±ÉJÉÉ´É®ú ½þ±±ÉÉ Eò¯ûxÉ iÉÉä ËVÉEÖòxÉ PÉäiɱÉÉ EòÉ®úhÉ ‡ºÉ‡qù±ÉÉ iÉälÉÚxÉ
®úºÉnù ‡¨É³ýiÉ ½þÉäiÉÒ.
®úÉVÉÉ{ÉÖ®úÒ MÉÉ´ÉÉiÉÖxÉ xÉVÉ®äúSªÉÉ ]õ{{ªÉÉiÉ +ºÉ±É䱪ÉÉ VÉƇVÉ®úÉ ‡Eò±±ªÉɱÉÉ nùªÉÉÇiÉ ¤ÉÖb÷‡´ÉhªÉÉSÉÉ ‡´ÉSÉÉ®ú
Eò°üxÉ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÒ +ÉGò¨ÉhÉ Eäò±Éä. {ÉhÉ ‡Eò±±ªÉÉSªÉÉ ¤ÉÖ¯ûVÉÉ{ɪÉÈiÉ ¨É®úÉ`ö¬ÉÆSªÉÉ iÉÉä¢äò SÉÉ ¨ÉÉ®úÉ
{ÉÉä½þÉäSÉiÉ xɺɱªÉɨÉÖ³äý VÉƇVÉ®úÉSªÉÉ ¤ÉÖ¯ûVÉ „ÉɤÉÖiÉ ½þÉäiÉÉ. ‡ºÉqùÒ JÉè®úiÉxÉä ‡Eò±±ªÉÉSÉÉ ¤ÉÆnùÉä¤ÉºiÉ ¨ÉÉä`öÉ
SÉÉäJÉ `äö´É±ÉÉ ½þÉäiÉÉ. ‡ºÉqùÒ JÉè®úiÉSªÉÉ Eò±ÉÉ±É ¤ÉÉÆMÉb÷Ò, ±ÉÉÆb÷É EòɺɨÉ, SÉÉ´É®úÒ ªÉÉ ¨ÉÉä`ö¬É iÉÉä¢òÉÆSªÉÉ
¨ÉÉ-ªÉÉ{ÉÚfäø ¨É®úÉ`ö¬ÉÆSÉÒ MɱɤÉiÉä nùªÉÉÇiÉ ¤ÉÖb÷iÉ ½þÉäiÉÒ.
esahity@gmail.com

11. +„ÉÉ ´Éä³ýÒ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÒ vÉÉb÷„ÉÒ ‡xÉhÉÇªÉ PÉä>ðxÉ, +Éä½þÉä]õÒSªÉÉ ´Éä³ýÒ ºÉ¨ÉÖpùÉiÉ ¦É®úÉ´É ]õÉEÚòxÉ {ÉÖ±É
¤ÉÉÆvÉhªÉÉSÉä `ö®ú‡´É±Éä, VÉähÉäEò¯ûxÉ iÉÉä¢äòSÉÉ ¨ÉÉ®úÉ VÉƇVÉ®úÉSªÉÉ ¤ÉÖ¯ûVÉÉ{ɪÉÈiÉ {ÉÉä½þÉäSÉä±É. ºÉ¨ÉÖpùÉiÉ EòɽþÒþ
+ÆiÉ®úÉ´É®ú ¦É®úÉ´É ]õÉEò±ªÉÉxÉÆiÉ®ú ¨É®úÉ`ö¬ÉÆxÉÒ +É{ɱªÉÉ ¨ÉÉä`ö¬É iÉÉä¢òÉ EòÉgÙøxÉ ‡Eò±±ªÉÉ´É®ú ¨ÉÉ®úÉ SÉɱÉÖ
`äö´É±ÉÉ iªÉɨÉÖ³äý ‡Eò±±ªÉÉSÉÉ ¤ÉÖ¯ûVÉ EòÉäºÉ³ÖýxÉ ‡Eò±±ªÉɨÉvªÉä ‡`öEò‡`öEòÉhÉÒ +ÉMÉ ±ÉÉMɱÉÒ. ®úÉjÉÒSªÉÉ
´Éä³ýÒ ‡ºÉ‡qù JÉè®úiÉ ´É EòÉºÉ¨É ‡Eò±±ÉÉ ºÉÉäbÖ÷xÉ <ÆOÉVÉÉÆSªÉÉ +ɸɪÉɱÉÉ ¨ÉÖƤÉ<DZÉÉ {ɳÚýxÉ MÉä±Éä. ‡Eò±±ÉÉ
¨É®úÉ`ö¬ÉÆSªÉÉ iÉɤªÉÉiÉ +ɱÉÉ +ºÉä ´ÉÉ]õ±Éä +ºÉiÉÉxÉÉSÉ ¨ÉÉäPÉ±É ºÉ®únùÉ®ú ½þºÉxÉ +‡±ÉJÉÉxÉ Eò±ªÉÉhɨÉÉMÉæ
®úɪÉMÉb÷SªÉÉ ‡nù„ÉäxÉä ªÉäiÉ +ºÉ±ªÉÉSÉä ºÉ¨ÉVɱªÉɨÉÖ³äý ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÉ ½þÒ ¨ÉÉ䇽þ¨É +vÉÇ´É]õ ºÉÉäb÷É´ÉÒ
±ÉÉMɱÉÒ. {ÉhÉ ºÉƦÉÉVÉÒ ®úÉVÉåxÉÒ VÉƇVÉ®úÉ ‡Jɳý‡JɳýÉ Eäò±ªÉɨÉÖ³äý , ‡ºÉ‡qùxÉä {ÉÖx½þÉ ¨É®úÉ`öÒ ¨ÉÖ±ÉÖJÉÉiÉ
{ÉÉªÉ ]õÉEòhªÉÉSÉä vÉÉb÷ºÉ Eäò±Éä xÉɽþÒ. ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÒ BEòÉSÉ ´Éä³ýÒ ¨ÉÉäPÉ±É , ‡ºÉqùÒ , <ÆOÉVÉ,
{ÉÉäiÉÔMÉÒVÉ ªÉÉÆSªÉÉ„ÉÒ ±ÉgøiÉ ½þÉäiÉä.
** ‡Eò±±Éä VÉƇVÉ®úÉ **
esahity@gmail.com

12. ®úɨɺÉàäVÉSÉÉ Bä‡iɽþɇºÉEò ±ÉføÉ
<Eòbä÷ xÉɇºÉEòSªÉÉ Vɴɳý +ºÉ±É䱪ÉÉ ®úɨɺÉäVÉ ‡Eò±±ªÉɱÉÉ ¨ÉÉäPÉ±É ºÉäxÉÉxÉÒ „ɽþɤÉÖ‡qùxÉJÉÉxÉxÉä ´ÉäføÉ
‡nù±ÉÉ ½þÉäiÉÉ. +Éè®úÆMÉVÉä¤ÉɱÉÉ ´ÉÉ]õ±Éä ‡Eò Eòɇ½þ iÉɺÉÉiÉSÉ ‡Eò±±ÉÉ {Ébà÷±É {ÉhÉ ‡Eò±±ÉÉ ËVÉEòɪɱÉÉ
iªÉɱÉÉ iɤ¤É±É ºÉÉbä÷ºÉ½þÉ ´É¹Éæ ±ÉÉMɱÉÒ. ªÉÉ EòɱÉÉ´ÉvÉÒiÉ iªÉÉxÉä ´ÉäMÉ´ÉäMɳàý ºÉäxÉÉxÉÒ ‡Eò±±ÉÉ
ËVÉEòɴɪÉÉºÉ {ÉÉ`ö‡´É±Éä. ®úɨɺÉäVÉSÉÉ ‡Eò±±ÉänùÉ®ú ºÉÖªÉÉÇVÉÒ VÉävÉä ½þÉ ¨ÉÉä`öÉ {É®úÉGò¨ÉÒ ½þÉäiÉÉ. ¨É®úÉ`ö¬ÉÆxÉÒ
½þÉ ‡Eò±±ÉÉ ZÉÖÆVÉ´ÉiÉ `äö´É±ÉÉ. ‡Eò±±ªÉɱÉÉ PÉÉiɱÉä±ÉÉ ´ÉäføÉ ¨ÉÉ®úhªÉɺÉÉ`öÒ ¯û{ÉÉVÉÒ ¦ÉÉäºÉ±Éä, ¨ÉÉxÉÉVÉÒ
¨ÉÉä®äú, ½Æþ¤ÉÒ®ú¨ÉɨÉÉ ªÉÉÆxÉÉ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÒ {ÉÉ`ö‡´É±Éä. ªÉÉ EòɱÉÉ´ÉvÉÒiÉ º´ÉiÉ& ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÒ ‡Eò±±ªÉÉ
´É®ú ®úºÉnù {ÉÖ®ú‡´É±ÉÒ. +JÉä®úÒºÉ ‡Eò±±ªÉÉ´É®úSÉÒ ®úºÉnù ºÉÆ{ɱªÉɨÉÖ³äý ¨É®úÉ`ö¬ÉÆxÉÒ ‡Eò±±ÉÉ ºÉÉäbÖ÷xÉ ‡nù±ÉÉ.
ªÉÉSÉ ºÉÖ¨ÉÉ®úÉºÉ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÒ MÉÉä´ªÉÉSÉä {ÉÉäiÉÖMÉÒVÉ +ɇhÉ ¨è½ºÉÚ®úSÉÉ ‡SÉCEònäù´É®úÉªÉ ªÉÉÆSªÉɇ´É¯ûvnù
Ç
+ÉPÉÉb÷Ò =PÉb÷hªÉÉSÉÉ ‡xÉhÉÇªÉ PÉäiɱÉÉ. ¨É®úÉ`ö¬ÉÆSÉä ®úÉVªÉ ËVÉEòhªÉÉiÉ ªÉäiÉ +ºÉ±É䱪ÉÉ +{ɪɄÉɨÉÖ³äý
+Éè®ÆúMÉVÉä¤ÉxÉä +ɇnù±É„ÉɽþÒ ËVÉEÚòxÉ PÉähªÉÉSÉÉ ‡´ÉSÉÉ®ú Eäò±ÉÉ.
** ‡Eò±±Éä ®úɨɄÉäVÉ **
esahity@gmail.com

13. ¨è½ºÉÚ®Eò®ú ‡SÉCEònäù´É®úÉVÉÉSÉÉ ¤ÉÆnùÉä¤ÉºiÉ
¨É®úÉ`ö¬ÉÆSÉÒ VɽþÉMÉÒ®ú BÆEòÉäVÉÒ®úÉ´ÉÉÆxÉÒ ¤ÉÆMɱÉÉä®ú½ÚþxÉ, iÉÆVÉÉ´É®ú±ÉÉ ½þ±É‡´É±ªÉÉ{ÉɺÉÚhÉ ¨è½ºÉÚ®Eò®ú
‡SÉCEònäù´É®úÉVÉÉ JÉÚ{É ¨ÉÉVɱÉÉ ½þÉäiÉÉ. iªÉÉSÉÉ ¤ÉÆnùÉä¤ÉºiÉ Eò®úhÉä MÉ®úVÉäSÉä ½þÉäiÉä. ®úɨɺÉäVÉSÉÉ ±ÉføÉ SÉɱÉÚ
+ºÉ±ªÉɨÉÖ³äý +Éè®úÆMÉVÉä¤É xÉVÉÒEòSªÉÉ EòɱÉJÉÆb÷ÉiÉ PÉÉ]õ¨ÉÉlªÉÉ´É®ú =iÉ®úhªÉÉSÉÒ „ÉCªÉiÉÉ Eò¨ÉÒ ½þÉäiÉÒ.
iªÉÉiÉSÉ {ÉɴɺÉɲªÉÉSÉä ‡nù´ÉºÉ Vɴɳý +ɱÉä ½þÉäiÉä. +Éè®ÆúMÉVÉä¤ÉɤɮúÉä¤É®úSªÉÉ ‡xÉhÉÉǪÉEò ªÉÖrùÉiÉ EòxÉÉÇ]õEò,
iÉɇ¨É³ý |ÉÉiÉÉÆiÉÖxÉ ªÉähÉÉ®úÒ ®úºÉnù ¨É½þi´ÉÉSÉÒ `ö®úä±É ½äþ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÒ +Éä³ýJɱÉä ½þÉäiÉä. EòxÉÉÇ]õEò,
iÉɇ¨É³ý |ÉÉiÉÉÆiÉÒ±É VɽþÉMÉÒ®ú iªÉɺÉÉ`öÒ „ÉɤÉÖiÉ `äö´ÉhÉä MÉ®úVÉäSÉä ½þÉäiÉä. kªÉɨÉÖ³ä ý ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÒ
EòxÉÉÇ]õEò, iÉɇ¨É³ý |ÉÉiÉÉÆ´É®úÒ±É ¨ÉÉ䇽þ¨ÉäSÉÉ ¤ÉäiÉ +ÉJɱÉÉ.
‡SÉCEònäù´É®úÉVÉÉSÉÒ iÉÉEònù {ɇ½þ±ªÉÉ{ÉäIÉÉ ´ÉÉfø±ªÉɨÉÖ³äý ¨è½ºÉÚ®´É®ú ½þ±±ÉÉ Eò®hÉä ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÉ ªÉÉäMªÉ
´ÉÉ]õ±Éä xÉɽþÒ. iªÉɨÉÚ³äý „ÉjÉÖ±ÉÉ MÉÖ½äþiÉÖxÉ ¤Éɽäþ®ú EòÉgÙøxÉ iªÉɤɮúÉä¤É®ú ±ÉgøÉ´Éä +ºÉÉ ‡´ÉSÉÉ®ú iªÉÉÆxÉÒ Eäò±ÉÉ,
iÉɇ¨É³ý |ÉÉÆiÉÉiÉÒ±É ‡SÉCEònäù´É®úÉVÉÉSªÉÉ iÉɤªÉÉiÉ +ºÉ±É䱪ÉÉ ‡jÉSÉxÉÉ{ɱ±ÉÒSªÉÉ (ºÉvªÉÉSÉä ‡jÉSÉÒ „ɽþ®ú)
{ÉɹÉÉhÉEòÉä]õ ‡Eò±±ªÉÉ´É®ú +ÉGò¨ÉhÉ Eò®úhªÉÉSÉÉ ‡xÉhÉÇªÉ PÉäiɱÉÉ.
ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåSªÉÉ ºÉÉä¤ÉiÉÒ±ÉÉ ¤ÉºÉ{{ÉÉ xÉÉ<ÇEò ¼CEäò®úÒ , MÉÉä´É³ýEòÉåb÷¬ÉSÉÉ ‡nù´ÉÉhÉ ¨ÉÉnùhhÉÉ {ÉÆb÷ÒiÉ
iɺÉäSÉ iÉÆVÉÉ´É®úSªÉÉ BÆEòÉäVÉÒ®úÉ´ÉÉÆSªÉÉ ºÉèxªÉÉSÉÒ EÖò¨ÉEò ½þÉäiÉÒ. {ɽþÉ]äõSªÉÉ ºÉÖ¨ÉÉ®úÉºÉ ½þÉäb÷ÒSÉÉ +ÉvÉÉ®ú
PÉäiÉ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåSªÉÉ ºÉèxªÉÉhÉä nÖùlÉb÷Ò ¦É¯ûxÉ ´ÉɽþhÉÉ-ªÉÉ EòÉ´Éä®úÒ xÉnùÒiÉ PÉÉäb÷Ò PÉɱÉÖxÉ EòÉ´Éä®úÒSÉÉ
‡EòxÉÉ®úÉ MÉÉ`ö±ÉÉ. ¨É®úÉ`ö¬ÉÆSªÉÉ +SÉÉxÉEò ZÉɱÉ䱪ÉÉ ½þ±±ªÉɨÉÖ³äý „ɽþ®úÉiÉ +¢ò®úÉiÉ¢ò®úÒ ¨ÉÉVɱÉÒ.
ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÒ {ÉɹÉÉhÉEòÉä]õ ‡Eò±±ªÉÉ´É®ú VÉÉä®únùÉ®ú ½þ±±ÉÉ SÉfø‡´É±ÉÉ. MÉb÷É´É®úÒ±É ¨ÉnÖù®úäEò®ú xÉɪÉEòÉSªÉÉ
‡„ɤÉÆnùÒxÉä VÉÉä®únùÉ®ú |ÉiªÉÖkÉ®ú ‡nù±Éä. {ÉhÉ „Éä´É]õÒ Eò´ÉÒ Eò±É„ÉÉSªÉÉ xÉäiÉÞi´ÉÉJÉɳýÒ ‡iÉ®ÆúnùÉVÉÉÆSªÉÉ {Éä]õiªÉÉ
¤ÉÉhÉÉÆxÉÒ ‡Eò±±ªÉÉ´É®úÒ±É nùɯûMÉÉ䲪ÉɱÉÉ +ÉMÉ ±ÉÉMÉÖxÉ ¤ÉÖ¯ûVÉ =b÷ɱÉÉ ´É +JÉä®ú ‡Eò±±ÉÉ ¨É®úÉ`ö¬ÉÆSÉÉ
iÉɤªÉÉiÉ +ɱÉÉ.
ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÒ ‡SÉCEònäù´É®úÉVÉÉEòbÚ÷xÉ ¨ÉÉä`öÒ JÉÆb÷hÉÒ ´ÉºÉÚ±É Eäò±ÉÒ. ªÉÉ EòɱÉÉ´ÉvÉÒiÉ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÒ
EòxÉÉÇ]õEò ´É iÉɇ¨É³ý |ÉÉiÉÉÆiÉ ¨ÉÉä`öÉ ¨ÉÖ±ÉÖJÉ ¨ÉÉ®ú±ÉÉ. ªÉÉ |ÉÉÆiÉÉiÉÒ±É ¤ÉÉ´ÉÒºÉ ‡Eò±±Éä ¨É®úÉ`ö¬ÉSÉÆSÉÉ
iÉÉ´ªÉÉiÉ +ɱÉä. ¨ÉÉä`öÒ JÉÆb÷hÉÒ iɺÉäSÉ ®úºÉnù º´É®úÉVªÉɱÉÉ ‡¨É³ýɱÉÒ. EòxÉÉÇ]õEòÉiÉÒ±É vɨÉÇ{ÉÖ®úÒ - ½þÉäºÉÖ®ú
{ÉɺÉÖxÉ iÉɇ¨É³ý |ÉÉÆiÉÉiÉÒ±É ËVÉVÉÒ ´Éä±ÉÖ®úÉ{ɪÉÈiÉSÉÉ |Énäù„É ¨É®úÉ`ö¬ÉÆSªÉÉ PÉÉäb÷¬ÉSªÉÉ ]õÉ{ÉÉJÉɱÉÒ +ɱÉÉ.
esahity@gmail.com

14. ** ‡jɇSÉSÉÉ {ÉɹÉÉhÉEòÉä] ‡Eò±±ÉÉ**
ºÉÆMɨÉä…É®ú±ÉÉ nùMÉÉ
ºÉxÉ 1685 ºÉɱÉÒ B‡|É±É ¨É‡½þxªÉÉiÉ ¨ÉÉäPɱÉÉÆSªÉÉ ºÉèxªÉÉxÉä ‡´ÉVÉÉ{ÉÚ®ú±ÉÉ ´ÉäføÉ PÉÉiɱÉÉ. +Éè®úÆMÉVÉä¤ÉÉVÉÉ
„ɽþVÉÉnùÉ +ÉVVÉ¨É ªÉÉxÉä ½þÉ ´ÉägøÉ +ÉhÉJÉÒ ¨ÉVɤÉÚiÉ Eäò±ÉÉ. ‡´ÉVÉÉ{ÉÖ®ú ´ÉÉVɇ´ÉhªÉɺÉÉ`öÒ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÒ
+É{ɱÉä ‡´É…ÉɺÉÚ UÆnùÉäMÉɨÉÉiªÉ Eò´ÉÒ Eò±É„É ªÉÉÆxÉÉ +ɇnù±É„ÉɽþÉSªÉÉ ¨ÉnùiÉÒºÉ {ÉÉ`ö‡´É±Éä. {ÉhÉ +JÉä®úÒºÉ
12 ºÉ{]åõ¤É®ú 1686 ºÉɱÉÒ ‡´ÉVÉÉ{ÉÚ®ú ¨ÉÉäPɱÉÉÆSªÉÉ iÉÉ´ªÉÉiÉ {Éb÷±Éä.
+ɇnù±É„ÉɽþÒ ËVÉEò±ªÉɨÉÖ³äý +ÉiÉÉ +Éè®úÆMÉVÉä¤É±ÉÉ EòÉähÉiÉɽþÒ „ÉjÉÖ =®ú±ÉÉ xÉɽþÒ. iªÉÉxÉä +ÉiÉÉ {ÉÖhÉÇ
„ÉHòÒ‡xÉ„ÉÒ ¨É®úÉ`öÒ ¨ÉÖ±ÉÖJÉÉ´É®ú ´ÉäMÉ´ÉäMɲªÉÉ +ÉPÉÉb÷¬É =PÉb÷±ªÉÉ. „ÉjÉÖ +MÉnùÒ ®úɪÉMÉb÷ÉSªÉÉ
{ÉɪÉlªÉÉ„ÉÒ +ɱÉÉ ½þÉäiÉÉ. +„ÉÉiÉSÉ ºÉxÉ 1687-88 ºÉɱÉÒ {Éb÷±É䱪ÉÉ nÖù¹EòɳýÉxÉä ®úªÉiÉäSÉä ½þÉ±É ZÉɱÉä.
ºÉÆEò]äõ SÉÉä½þÉä¤ÉÉVÉÖÆxÉÒ +ɱÉä±ÉÒ ½þÉäiÉÒ, ªÉÉ ºÉÆEò]õÉÆSªÉÉ ºÉ¨ÉªÉÒ º´É®úÉVªÉÉiÉÒ±É +xÉäEò ºÉ®únùÉ®ú ,
´ÉiÉxÉÉSªÉÉ +É„ÉäxÉä ¨ÉÉäPɱÉÉÆxÉÉ ‡¨É³ýɱÉä ½þÉäiÉä ªÉɨÉvªÉä JÉÖqù ‡„É´É®úɪÉÉÆSÉä VÉÉ´É<Ç MÉhÉÉäVÉÒ ‡„ÉEæò ,
¨É½þÉnùVÉÒ ËxɤÉɳýEò®ú +ɇhÉ ½þ®úVÉÒ®úÉVÉä ¨É½þÉb÷ÒEò ½þÉäiÉä. ºÉ¨ÉªÉ JÉÚ{É Eò`öÒhÉ ½þÉäiÉÉ +„ÉÉ ´Éä³ýÒ {ÉÖføÒ±É
esahity@gmail.com

15. ®úhÉxÉÒiÉÒ `ö®‡´ÉhªÉɺÉÉ`öÒ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÒ ºÉ´ÉÇ ºÉ®únùÉ®úÉÆxÉÉ ¤Éè`öEòÒºÉÉ`öÒ EòÉäEòhÉÉiÉ ºÉÆMɨÉä…É®ú ªÉälÉä
¤ÉÉä±É‡´É±Éä ªÉÉ´Éä³ýÒ EòÉäEòhÉÉiÉ ªÉɴɪÉÉSªÉÉ ºÉ´ÉÇ ´ÉÉ]õÉÆ´É®ú ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÒ ¤ÉÆnùÉä¤ÉºiÉ `äö´É±ÉÉ ½þÉäiÉÉ.
ºÉÆMɨÉä…É®úSÉÒ ¤Éè`öEò ºÉÆ{É´ÉÖxÉ ®úɪÉMÉb÷±ÉÉ ‡xÉPÉiÉä´Éä³ýÒ, ½äþ®úÉÆxÉÒ ºÉÆMɨÉä…É®ú´É®ú, ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåSÉÉ ¨Éä½ÖþhÉÉ
MÉhÉÉäVÉÒ ‡„ÉEæò +ɇhÉ +Éè®ÆúMÉVÉä´ÉSÉÉ ºÉ®únùÉ®ú ¨ÉÖEò®Çú¤ÉJÉÉxÉ ªÉÉÆxÉÒ ½þ±±ÉÉ Eäò±ªÉÉSÉÒ ¤ÉÉiɨÉÒ +ÉhɱÉÒ.
MÉhÉÉäVÉÒ ‡„ÉEæò ½þÉ {ÉÖ´ÉÔ „ÉÞMÉÉ®ú{ÉÖ®úSÉÉ ´ÉiÉxÉnùÉ®ú ½þÉäiÉÉ iªÉɨÉÖ³äý iªÉɱÉÉ ªÉÉ ¦ÉÉMÉÉiÉÒ±É nÖùMÉÇ¨É ´ÉÉ]õÉÆSÉÒ
¨Éɇ½þiÉÒ ½þÉäiÉÒ. ªÉÉSÉ nÖùMÉÇ¨É ´ÉÉ]õÉÆxÉÒ iÉÉä ¨ÉÉäPɱÉÒ ºÉèxªÉɱÉÉ PÉä>ðxÉ +ɱÉÉ ½þÉäiÉÉ.
iªÉÉ´Éä³ýÒ ºÉÆMɨÉä…É®ú±ÉÉ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåºÉÉä¤ÉiÉ ¨É½þÉ®úÉhÉÒ ªÉäºÉÖ¤ÉÉ<Ç ½þÉäiªÉÉ. +´ÉPÉä SÉÉ®ú„Éä -{ÉÉSÉ„Éä ºÉèxªÉ
ªÉÉ´Éä³ýÒ ®úÉVÉÉƺÉÉä¤ÉiÉ ½þÉäiÉä. „ÉjÉÖxÉä +SÉÉxÉEò ½þ±±ÉÉ Eäò±ªÉÉxÉä ¨ÉÉä`öÒ ½þÉiÉPÉÉ<Ç ZÉɱÉÒ. ªÉɺɨɪÉÒ
ªÉäºÉÚ´ÉÉ<ÈxÉÉ , vÉxÉÉVÉÒ VÉÉvÉ´É ´É EòɽþÒ ºÉèxªÉɺɽþ iªÉÉÆxÉÒ {ÉÖgäø {ÉÉ`ö‡´É±Éä. „ÉjÉÖ±ÉÉ MÉÖÆMÉÉ®úÉ näùhªÉɺÉÉ`öÒ
ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉä, Eò‡´É Eò±É„É ´É EòɽþÒþ ‡xÉ´Éb÷Eò ºÉÉlÉÒnùÉ®ú nÖùMÉÇ¨É ´ÉÉ]äõxÉä MÉä±Éä. {ÉhÉ ªÉɦÉÉMÉÉiÉÒ±É
´ÉÉ]õÉÆSÉÒ ¨Éɇ½þiÉÒ MÉhÉÉäVÉÒ ‡„ÉEæòºÉ +ºÉ±ªÉÉxÉä iÉä {ÉEòb÷±Éä MÉä±Éä. ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÉ iªÉÉÆSªÉÉ ºÉ½þEòÉ-
ªÉɺɽþ {ÉEòbÖ÷xÉ nÖùMÉÇ¨É VÉÆMɱÉÉiÉÒ±É ´ÉÉ]äõxÉä xÉähªÉÉiÉ +ɱÉä. ´ÉÉ]äõiÉ VÉÉiÉÉxÉÉ iÉä +Éä³ýJÉÖ xɪÉäiÉ ¨½þhÉÖxÉ
ºÉ´ÉÉÈSÉä EäòºÉ EòÉ{ɱÉä MÉä±Éä, iÉÉåb÷ ¤ÉÉÆvɱÉä MÉä±Éä.
ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåSÉÒ GÖò®ú ½þiªÉÉ
ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉä +ɇhÉ Eò‡´É Eò±É„É ªÉÉÆSÉÒ ËvÉb÷ EòÉgÙøxÉ iªÉÉÆxÉÉ +Éè®ÆúMÉVÉä¤ÉɺɨÉÉä®ú ½þVÉ®ú Eò®úhªÉÉiÉ +ɱÉä.
ªÉÉ PÉ]õxÉä¤Éqù±É ¨ÉÉäPɱÉÉÆSÉÉ <‡iɽþɺÉEòÉ®ú JÉɇ¢òJÉÉxÉ ‡±É‡½þiÉÉä, “ºÉƦÉÉVÉÒ ´É Eò´ÉÒEò±É„É ªÉÉÆSÉÒ ËvÉb÷
VÉä´½þÉ {É®úiɱÉÒ iÉä´½þÉ +Éè®úÆMÉVÉä¤ÉxÉä +É{ɱÉÉ nù®ú¤ÉÉ®ú ¦É®ú´É±ÉÉ +ɇhÉ ªÉÉ EòètÉÆxÉÉ nù®ú¤ÉÉ®úÉiÉ +ÉhɱÉä.
iªÉÉÆxÉÉ {ÉɽþiÉÉSÉ +Éè®ÆúMÉVÉä¤É iÉJiÉɴɯûxÉ JÉɱÉÒ =iÉ®ú±ÉÉ. <Ç…É®úÉSªÉÉ ªÉÉ ={ÉEòÉ®úɇ|ÉiªÉlÉÇ nùÉäxÉ
¯ûEòÉiÉ {Éfø±ªÉÉ. +Éè®úÆMÉVÉä¤É MÉÖb÷PÉä ]äõEÖòxÉ <Ç…É®úÉSÉÒ |ÉÉlÉÇxÉÉ Eò®úÒiÉ ½þÉäiÉÉ. ½äþ {Éɇ½þ±ªÉÉxÉÆiÉ®ú Eò´ÉÒ
Eò±É„É ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåEòbä÷ {ÉɽÚþxÉ ¨½þhÉɱÉÉ,
‘®úÉVÉxÉ ½þÉä iÉÖ¨É ºÉÉíSÉ JÉ®äú, JÉÚ¤É ±Éfäø iÉÖ¨É VÉÆMÉ *
únäùJÉiÉ iÉ´É SÉÆb÷|ÉiÉÉ{É VɽþÒ, iÉJÉiÉ iªÉVÉiÉ +Éè®ÆúMÉ *
½ä ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉÉ iÉÚ ºÉSSÉÉ ´ÉÒ®ú +ɽäþºÉ, iÉÖSÉ VɤɮúnùºiÉ ªÉÉävnùÉ +ɽäþºÉ. iÉÖZÉÉ ½þÉ |ÉSÉÆb÷ {É®úÉGò¨É
{ÉɽÚþxÉ º´ÉiÉ& þ+Éè®úÆMÉVÉä¤ÉÉxÉä +É{ɱÉä ®úÉVÉ˺ɽþɺÉxÉ iªÉÉMÉÚxÉ iÉÖZªÉÉ{ÉÖfäø iÉÉä xÉiɨɺiÉEò ZÉɱÉÉ +ɽäþ.
esahity@gmail.com

16. ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåSªÉÉ ¨ÉÞiªÉÖ¤Éqù±É ‘+ɱɨÉMÉÒ®ú ‡´ÉVɪɒ ªÉÉ ¢òÉ®ú„ÉÒ OÉÆlÉÉiÉ (½þÉ +Éè®úÆMÉVÉä¤ÉÉSÉÉ ¨ÉÖJªÉ
xªÉɪÉÉvÉÒ„É „ÉäJÉ =±É <º±ÉÉ¨É ªÉÉSÉÉ EòÉ®úEÚòxÉ +ºÉ±É䱪ÉÉ <Ç…É®únùÉºÉ xÉÉMÉ®ú ªÉÉxÉä ‡±É‡½þ±Éä±ÉÉ +ɽäþ)
{ÉÖgøÒ±É|ɨÉÉhÉä ‡±É‡½þ±Éä +ɽäþ. “¤ÉÉnù„ÉɽþÉSªÉÉ +ÉYÉäxÉä, <JɱÉɺÉJÉÉxÉ +ɇhÉ ¤É½þÉnÚù®úJÉÉxÉ ½äþ
ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉä, Eò´ÉÒ Eò±É„É ´É <iÉ®ú ºÉÉlÉÒnùÉ®úÉÆxÉÉ PÉä>ðxÉ ¤ÉÉnù„ɽþÉSªÉÉ UÉ´ÉhÉÒVɴɳý +ɱÉä.
¤ÉÉnù„ɽþÉSªÉÉ +ÉYÉä´É¯ûxÉ ªÉÉ ºÉ´ÉÉÈSÉÒ =Æ]õɴɯûxÉ ËvÉb÷ EòÉføhªÉÉiÉ +ɱÉÒ. iªÉÉxÉÆiÉ®ú iªÉÉÆxÉÉ
UÉ´ÉhÉÒVɴɳý +ÉhÉhªÉÉiÉ +ɱÉä. <JɱÉɺÉJÉÉxÉ +ɇhÉ ½þ¨ÉÒnÖùqùÒxÉ JÉÉxÉ ªÉÉÆxÉÒ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÉ
¤ÉÉnù„ɽþÉºÉ iÉÉVÉÒ¨É näùhªÉÉºÉ ºÉÉƇMÉiɱÉä {ÉhÉ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÒ iªÉÉÆSÉä BäEò±Éä xÉɽþÒ. ºÉƦ ÉÉVÉÒ®úÉVÉä, Eò´ÉÒ
Eò±É„É ´É <iÉ®ú ºÉÉlÉÒnùÉ®úÉÆSªÉÉ {ÉɪÉÉiÉ ¤Éäb÷¬É `öÉàEòhªÉÉSÉÉ ¤ÉÉnù„ɽþÉxÉä +Énäù„É ‡nù±ÉÉ.
¤ÉÉnù„ɽþÉxÉä ®ú½Öþ±±ÉÉJÉÉxÉ Eò®ú´ÉÒ, ¨É®úÉ`äö„ÉɽþÒiÉÒ±É JɇVÉxÉɤÉqù±É iɺÉäSÉ ¤ÉÉnù„ɽþÉSªÉÉ ºÉ®únùÉ®úÉ{ÉèEòÒ
VªÉÉÆSÉä ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉå„ÉÒ ºÉƤÉvÉ ½þÉäiÉä ªÉÉSÉÒ ¨Éɇ½þiÉÒ EòÉføhªÉÉSÉÉ JÉÖ{É |ɪÉixÉ Eäò±ÉÉ {ÉhÉ
ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåxÉÒ EòɽþÒ ºÉÉƇMÉiɱÉä xÉɽþÒ. +JÉä®úSªÉÉ EòɱÉJÉÆb÷ÉiÉ ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉä, Eò´ÉÒ Eò±É„É ´É
iªÉÉÆSªÉÉ ºÉ½þEòÉ-ªÉÉÆSÉä JÉÖ{É ½þÉ±É Eò®úhªÉÉiÉ +ɱÉä. ºÉ´ÉÉÈxÉÒ +zÉÉSÉÉ iªÉÉMÉ Eäò±ÉÉ. „Éä´É]õÒ ‡SÉbÚ÷xÉ
VÉÉ>ðxÉ ¤ÉÉnù„ÉɽþÉxÉä {ÉÖhªÉÉVɴɳýÒ±É ¨ÉÉèVÉä iÉÖ³ýÉ{ÉÚ®ú ªÉälÉä ºÉ´ÉÉÈSÉÒ GÖò®ú +„ÉÒ ½þiªÉÉ Eò®úhªÉÉiÉ +ɱÉÒ.
½þiªÉäxÉÆiÉ®ú ºÉƦÉÉVÉÒ®úÉVÉåSªÉÉ „É®úÒ®úÉSÉä +´É¹Éä„É MÉÉä³ýÉ Eò°üxÉ iªÉÉÆSªÉÉ´É®ú +iªÉƺɺEòÉ®ú Eäò±ªÉÉ´É®ú ´ÉfÚø
¤ÉÖnÖùEò ªÉälÉÒ±É ®úªÉiÉäxÉä iªÉÉÆSÉÒ ºÉ¨ÉÉvÉÒ ¤ÉÉÆvɱÉÒ.
** iÉÖ³ýÉ{ÉÚ®ú **
esahity@gmail.com

17. १६७५ ५
६ ( )
१६७६
,
१६७६
१ १६७७
१६७७
२३ ,
१६७८
१६७८
(
१६७८
)
३ ( )
१६७८ ३ ( ) - ( )
१३
२
१६७९
२१
esahity@gmail.com

18. १३
३ . .१५
,
२१ १०
१६८०
, ,
२७
१८
१६८० २७ ( )
२० ( )
१६ (१४-१५
)
९
१० -१७
१६८१
( )
१३
esahity@gmail.com

19. २२
१८ , (
१६८३ )
,
-
१ .
१६८३
२३
७
१५ ( )
१६८४
१८
१६८५
११
१३
१६८६
१६
१६८७ २७
esahity@gmail.com

20. -
१६८८
१
,
३ -७
९
१६८९ १५
९
११
esahity@gmail.com

21. ** xÉÞ{É„ÉƦÉÚ **
' ' ' ', ' ',
' ' .
। ॥
। ॥
। ॥
। ॥
:
.
. ,'
,
.
.
'.
esahity@gmail.com

22. । ॥
। ॥
। ॥
। ॥
:
. .
,' ,
.
, '.
। ॥
। ॥
। ॥
। ॥
esahity@gmail.com

23. : ,
. .
.
( ) ,'
.
.
'.
। ॥
। ॥
। ॥
। ॥
:
. ,'
.
.
.
( )
'.
esahity@gmail.com

24. ॥
, ॥
, ॥
, ॥
॥
॥
: ,
, .
, , .
. ,
.
.
esahity@gmail.com

25. ।
॥
।
॥
।
॥
।
॥
: ( )
. ,
.
.
. .
.
esahity@gmail.com

26. । ॥
। ॥
। ॥
। ॥
: ( )
,
. .
. ,
.
,
. .
।
॥
।
॥
।
॥
esahity@gmail.com

27. ।
॥
: ?
.
. ?
.
.
.
.
।
, ॥
:
.
.
esahity@gmail.com

28. ।
॥
: ,
.
।
, , , ॥
: , ,
, , ,
.
, ।
, ॥
:
.
.
.
esahity@gmail.com

29. , , , ।
॥
।
॥
।
॥
।
॥
: , , ,
.
.
. :
. .
.
. ( ) ,'
'.
esahity@gmail.com

30. ।
॥
।
॥
: .
.
.
: ।
:॥
: ,
-
-
esahity@gmail.com

31. -
-
-
-
-
:।
॥
: .
: : ।
: ॥
: .
.
esahity@gmail.com

32. : :|
: : ||
: ,
,
.
, ,
.
|
||
:|
: : ||
: ( )
( ) ,
, , ' '
esahity@gmail.com

33. ( ?) . ,
, ( ) ,
, .
: : :|
: ||
:
( ) ( ) .
, , , . .(
.)
esahity@gmail.com

34. iÉ®ÆúMÉ =`öiÉÉä xÉÉ¨É MÉÖÆVÉiÉÉ
xÉÞ{É„ÉƦÉÚ... =®úÉiÉ ¢Öò]õiÉÉä JÉÉä±É ½ÖþÆ nùEòÉ
‡¤ÉxÉ„ÉiÉÇ ¤ÉänùnÇù ¨É®úÉ`öÉ
VÉ´É ‡xÉvɨÉÇ ½þÉäiÉÉ EòÉèªÉÇ ¨ÉnÇù ‡ºÉ´ÉÉEòÉ UÉ´ÉÉ...!!
MÉÉVÉ´ÉÒ vɨÉÇ, VÉÉMÉ´ÉÒ „ÉÉèªÉÇ iÉÖ¢òÉxÉ MÉVÉÇiÉÉä, +ÉMÉ +ÉäEòiÉÉä
iÉJiÉ ZÉÖEò‡´ÉiÉÉä, ºÉJiÉ ¨É®úÉ`öÉ ´ÉÉPÉ ¨É®úÉ`öÒ VÉÉxÉ ZÉÉäEòiÉÉä
¨ÉnÇù ‡ºÉ´ÉÉEòÉ UÉ´ÉÉ. . .!! ¤ÉÖ±ÉÆnù ºÉÁÉpùÒ =¦ÉÉ {ɽþÉb÷Ò ®úÉVÉÉ
´ÉÉä ¨ÉnÇù ‡ºÉ´ÉÉEòÉ UÉ´ÉÉ...!!
„ÉƦÉÚ ºÉ¨É„Éä®úÒSÉä {ÉÖhªÉ
VÉɽþ±ÉÒ º´É®úÉVªÉ nùɱÉiÉ vÉxªÉ
è ½þÒ iÉÉä¢ò ¨É®úÉ`öÒ, {ÉÉäiÉ ¦É´ÉÉxÉÒ
¤Éä„ÉEò, ®úhɨÉnÇù ¨É®úÉ`öÉ +‡¦É¨ÉÉxÉ ‡„É´ÉÉSÉÉ, „ÉÉxÉ ‡VÉVÉÉ<Ç
¨ÉnÇù ‡ºÉ´ÉÉEòÉ UÉ´ÉÉ. . .!! ºÉÉIÉÉiÉ SÉÆb÷ÒEòÉ iªÉÉ VÉMÉnÆù¤ÉäSÉÉ
‡]õ³ýÉ
Eòɳý ºÉ¨ÉÉä®úÒ =¦ÉÉ ¨ÉnÇù ‡ºÉ´ÉÉEòÉ UÉ´ÉÉ...!!
iÉ®úÒ½þÒ ±É±ÉEòÉ®úÒiÉÉä xɦÉÉ
vɨÉÇ´ÉÒ®ú ½þÉ vɨÉÇ ¨É®úÉ`öÉ ‡¤ÉxÉ„ÉlÉÇ ¨É®úÉ`öÒ „ÉÉxÉ
¨ÉnÇù ‡ºÉ´ÉÉEòÉ UÉ´ÉÉ. . .!! =¦ªÉÉ ºÉÁɇpùSÉÉ UÉ´ÉÉ...!!
JÉÖ¤É ±ÉføÉ ¤ÉänùnÇù ¨É®úÉ`öÉ
‡{ÉiÉÞvɨÉÔ +JÉÆb÷ ªÉYÉ ¨ÉnÇù ‡ºÉ´ÉÉEòÉ UÉ´ÉÉ...!!
VÉ®úÒ +ÉMÉ, iÉ®úÒ½þÒ ºÉÖYÉ
{ÉÖjÉ +ºÉÉ VÉx¨ÉÉ´ÉÉ VÉèºÉÉ {ÉÉäiÉ ‡„É´ÉÉVÉÒ iɱɴÉÉ®ú
¨ÉnÇù ‡ºÉ´ÉÉEòÉ UÉ´ÉÉ. . .!! ¦É´ÉÉxÉÒ MɇxɨÉÉ ±É±ÉEòÉ®úÒ
=ÆSÉ {ÉiÉÉEòÉ Ë½þnù ºÉÖ¦ÉÉ
‘¤ÉÖvɦÉÖ¹Éhɨɒ EòÉ´ªÉ ½þÉ nùJJÉxÉSÉÉ ¦ÉMÉ´ÉÉ UÉ´ÉÉ...!!
‘ºÉÉiÉ ºÉiÉEòÒ’ ‡nù´ªÉ -ºÉÖvÉÒ®ú ¨ÉÖ³ýÒEò- ¨ÉÖƤÉ<Ç
‘xÉJɇ„ÉJÉÉÆ’ iÉ ºÉƺEÞiÉ ¨É®úÉ`öÉ
¨ÉnÇù ‡ºÉ´ÉÉEòÉ UÉ´ÉÉ. . .!!
-ºÉ‡SÉxÉ EòÉEòbà÷ -¨ÉÖƤÉ<Ç
esahity@gmail.com

35. :
- ( )
. .
९१ - . .
- . .
- . .
-
- . .
- . .
( )-
( ) -
, , -
( )- . .
- - , १ २- . . , . .
-
- .
- . .
- . .
. - ,
- . .
-
-
esahity@gmail.com

36. - .
- .
( ६) -
. . , . .
( १ २) - . .
( )
-
: - . . .
Shivaji and his times -Jadunath Sarkar.
Shivaji, the great Maratha -H. S. Sardesai.
– .
,
. . . ,
.
( ),
.
(URSI), . ,
. . .
.
.
.
esahity@gmail.com

37. .
.
.
.
www.marathidesha.com
marathidesha@gmail.com
Cell:9421051889
esahity@gmail.com

38. , .
.
.
, .
.
.
.
.
.
esahity@gmail.com

39. ई ळ ळ
ई आज र आ
. र , र, , र , , र र, . .
र, , र , , ज रज र
आ . र ४०० र आ . र र र
र रर .
आ र र आ आ र .
ई- . र .
.
ज र . र र
- “ र” र र र ज र र .
र र ज र आ र रआ
ज . आ आ र र आ र . र
. आ र ? १२ र १२
र ज आ ? आ
र र रज . आ १२ , १२ र ई आ
?? ज र र १२ ई आ . जर
१२ आ र १२ र ? र
आ - आ ई र .
आ र . र . मार्गदर्गन घेत राहू .
आमच्या पुढील प्रवासाचे तुम्ही सहप्रवासी असाल.
:अधिक माधितीसाठी :
संकत स्थळ
े

www.esahity.com
फसबु क
े

https://www.facebook.com/esahity
esahity@gmail.com

40. ** UjÉ{ÉiÉÒ ºÉƦÉÉVÉÒ ¨É½þÉ®úÉVÉ ºÉ¨ÉÉvÉÒºlɳýý**
esahity@gmail.com