2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Με τον όρο Σταυροφορίες (γαλ. Croisades)
χαρακτηρίζονται γενικά οι εκστρατίες που
οργανώθηκαν κατά τον Μεσαίωνα από τους
χριστιανούς της Δύσης για την
απελευθέρωση των κατεχομένων,από τους
Μουσουλμάνους, ΑγίωνΤόπων και κυρίως
της Αγίας Πόλης της Ιερουσαλήμ.
3. «Ω ισχυρέ στρατιώτη,Ω
πολεμιστή,επιτέλους έχεις έναν
λόγο να πολεμήσεις χωρίς να
διακινδυνεύσεις την ψυχή
σου.Έναν σκοπό για τον οποίο η
νίκη είναι δοξασμένη και ο θάνατος
είναι κέρδος.Είσαι δαιμόνιος
επιχειρηματίας ικανός να δεις τα
οφέλη του κόσμου;Αν είσαι, μπορώ
να σου προσφέρω μια ευκαιρία
που δεν μπορείς να χάσεις.Πάρε το
σύμβολο του σταυρού.Αμέσως θα
συγχωρεθείς για τις αμαρτίες που
θα ομολογήσειςμε συντετριμμένη
καρδιά.Ο σταυρός είναι φτηνός και
αν τον φορέσεις με ταπεινότητα θα
δεις ότι θα κερδίσεις μια θέση στη
Βασιλεία του Θεού.»
Άγιος Βερνάρδος(1147)
4. Α΄ Σταυροφορία (1096-1099)
Το 1906 ο πάπας Ουρβανός Β΄ σε
θρησκευτική συγκέντρωση, που
έγινε στο Κλερμόν της Γαλλίας και
στην οποία παραβρέθηκαν οι
πρέσβεις όλων των ευρωπαϊκών
εθνών, κήρυξε επίσημα την
οργάνωση Σταυροφοριών. Η
πρόσκληση έγινε δεκτή από όλους
με ομοψυχία και ενθουσιασμό και
στις 15 Αυγούστου του ίδιου
χρόνου, 50.000 άνθρωποι με
αρχηγό τον Πέτρο τον Ερημίτη ή
Κουκούπετρο, όπως τον γράφουν
οι Βυζαντινοί ιστορικοί, ξεκίνησαν
από την Κεντρική Ευρώπη και
έφτασαν από διάφορους δρόμους
στην Κωνσταντινούπολη, η οποία
είχε οριστεί τόπος συγκέντρωσης.
Το Νοέμβριο του 1905 ο πάπας
Ουρβάνος Β΄ μίλησε στο
πλήθος, τους ξεσήκωσε και
τελείωσε το λόγο του με το
σύνθημα «ΟΘεός το θέλει!»
5. Ο αυτοκράτοραςΑλέξιος ο Α΄ τους πέρασε στην
απέναντι μικρασιατική ακτή, όπου όμως βρήκαν το
θάνατο από τουςΤούρκους της Νίκαιας.Το
ανομοιόμορφο, απειθάρχητο και ανεκπαίδευτο αυτό
πλήθος των Σταυροφόρων εξοντώθηκε έτσι χωρίς να
μπορέσει να προσεγγίσει το σκοπό του. Αργότερα
άλλος στρατός πειθαρχημένος, από 80.000 περίπου
άνδρες, και αρχηγό το Γοδεφρείδο της Μπουγιόν
αναχώρησε για την Ανατολή πέρασε τον Ελλήσποντο
και κυρίευσε τη Νίκαια (1097), την Αντιόχεια (1098) και
την Ιερουσαλήμ (1099). Ο Γοδεφρείδος αναγορεύτηκε
βασιλιάς της Ιερουσαλήμ· το 1100 όμως πέθανε και τον
διαδέχτηκε ο αδερφός του Βαλδουίνος της Φλάνδρας.
6. Τα θρησκευτικά ιπποτικά τάγματα, τα
οποία ιδρύθηκαν τότε για την
απελευθέρωση των ΑγίωνΤόπων
και την υπεράσπιση των
χριστιανικών κρατών, που
δημιουργήθηκαν στην Ανατολή,
απέκτησαν μεγάλη δύναμη και
έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη
διαμόρφωση και εξέλιξη της
κατάστασης.Τα σπουδαιότερα
από αυτά ήταν:
το τάγμα των Ιωαννιτών Ιπποτών
της Ιερουσαλήμ, τα μέλη του
οποίου φορούσαν μαύρο μανδύα
και λευκό σταυρό,
το τάγμα των Ναϊτών, με λευκό
μανδύα και κόκκινο σταυρό και
το τάγμα τωνΤευτόνων, δηλ.
Γερμανών ιπποτών, με λευκό
μανδύα και μαύρο σταυρό
7.
8. Β΄ Σταυροφορία (1145-1148)
Η πτώση τηςΈδεσσας στα χέρια του Ζένγκι,
τουΤούρκου εμίρη της
Μοσούλης,ανησύχησε τον χριστιανικό
κόσμο.Ο πάππας Ευγενίος Γ΄ κήρυξε την
έναρξη της Β΄ σταυροφορίας,που
υποστηρίχθηκε σθεναρά από τον άγιο
Βερνάρδο του Κλερβό.Σε αντίθεση με την Α΄
σταυροφορία,οι ηγέτες της δεύτερης ήταν
μονάρχες(οΛουδοβίκος Ζ΄ της Γαλλίας και ο
Κορράδος Γ΄ της Γερμανίας).
9. Τα στρατεύματα
έφτασαν στην
Ιερουσαλήμ το
1148,αλλά διαφώνησαν
για τον ακριβή στόχο
της εκστρατείας.Τελικά,
επιτέθηκαν στη
Δαμασκό.Όμως η
πολιορκία διακόπηκε
μετά από πέντε
μέρες(28 Ιουλίου 1148)
και ο Κορράδος με τον
Λουδοβίκο επέστρεψαν
στις πατρίδες τους.
10. Γ΄ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑ
ΗΤρίτη Σταυροφορία (1189-1192) επίσης γνωστή ως η Σταυροφορία των
Βασιλιάδων ήταν η προσπάθεια των Ευρωπαϊκών ηγετών για την
ανακατάληψη των ΑγίωνΤόπων από τον Σαλαντίν.Ήταν σε μεγάλο βαθμό
επιτυχημένη αλλά δεν πέτυχε τον απώτερο σκοπό της, που ήταν η
επανάκτηση της Ιερουσαλήμ .
11. Μετά την αποτυχία της Β΄ Σταυροφορίας η Δυναστεία
των Ζενγίδων είχε υπό τον έλεγχο της μια ενωμένη
πλέον Συρία και συμμετείχε σε συγκρούσεις με τους
ηγέτες της Αιγύπτου γεγονός το οποίο οδήγησε στην
απόλυτη ένωση των αιγυπτιακών και συριακών
δυνάμεων υπό τις διαταγές του Σαλαντίν, ο οποίος τις
χρησιμοποίησε για να αντιμετωπίσει τα Χριστιανικά
κράτη και να ανακαταλάβει την Ιερουσαλήμ το 1187.
Ωθούμενοι από θρησκευτικό ζήλο ο Ερρίκος Β΄ της
Αγγλίας και ο Φίλιππος Αύγουστος Β΄ της Γαλλίας
σταμάτησαν τη μεταξύ τους σύγκρουση για να
οδηγήσουν μια νέα σταυροφορία (αν και με το θάνατο
του Ερρίκου το 1189 το αγγλικό στράτευμα τέθηκε
αντίθετα, υπό την ηγεσία του Ριχάρδου του
Λεοντόκαρδου.
12. Ο ηλικιωμένος αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής
Αυτοκρατορίας Φρειδερίκος Α΄ Βαρβαρόσσα
απάντησε στο κάλεσμα των όπλων και οδήγησε
ένα τεράστιο στρατό μέσα από την Ανατολία αλλά
πνίγηκε σε ένα ποτάμι στη Μικρά Ασία στις 10
Ιουνίου 1190, πριν φτάσει στους ΑγίουςΤόπους. Ο
θάνατος του δημιούργησε τη μεγαλύτερη πιθανή
θλίψη στους Γερμανούς Σταυροφόρους. Οι
περισσότεροι από τους αποθαρρυμένους πλέον
στρατιώτες έφυγαν για την πατρίδα.
13. Αφού έδιωξαν τους Μουσουλμάνους από την
Άκρα, ο διάδοχος του Φρειδερίκου Λεοπόλδος
Ε΄ της Αυστρίας και ο Φίλιππος άφησαν τους
ΑγίουςΤόπους τον Αύγουστο του 1191. Ο
Σαλαντίν δεν κατάφερε να νικήσει τον Ριχάρδο
σε καμία ένοπλη σύγκρουση και ο Ριχάρδος
διασφάλισε ακόμα περισσότερες σημαντικές
παραλιακές πόλεις. Παρόλα αυτά στις 2
Σεπτεμβρίου 1192, ο Ριχάρδος οριστικοποίησε
μια συνθήκη με τον Σαλαντίν κατά την οποία η
Ιερουσαλήμ θα παρέμενε κάτω από
μουσουλμανικό έλεγχο, αλλά θα επιτρέπονταν
σε άοπλους Χριστιανούς προσκυνητές και σε
εμπόρους να επισκέπτονται την πόλη.
14. Ο Ριχάρδος αποχώρησε από τους Αγίους
Τόπους στις 9 Οκτωβρίου. Οι επιτυχίες της Γ΄
Σταυροφορίας θα επέτρεπαν στους
Σταυροφόρους να διατηρήσουν ένα
σημαντικό βασίλειο με βάση την Κύπρο και
τη συριακή ακτή. Η αποτυχία όμως της
ανακατάληψης της Ιερουσαλήμ θα οδηγούσε
στο κάλεσμα για την Δ΄ Σταυροφορία έξι
χρόνια αργότερα.
15. Μάχη του Χαττίν
Στις αρχές του 1187, ο στρατός του Σαλαντίν
στρατοπέδευσε στηνΤιβεριάδα. Ο Ραϋμόνδος
μπροστά στον κίνδυνο μιας νέας μουσουλμανικής
επίθεσης συμφιλιώθηκε με τον Γκυ και τον
αναγνώρισε ως βασιλιά.Τότε ο Γκυ αποφάσισε να
συγκεντρώσει όλο το σταυροφορικό στρατό και
να εκστρατεύσει εναντίον του Σαλαντίν. Ο
Ραϋμόνδος προσπάθησε να τον αποτρέψει με το
επιχείρημα ότι ο Σαλαντίν αυτό ακριβώς ήθελε να
κάνουν οι σταυροφόροι.
16. Έτσι ο Σαλαντίν θα αναγκαζόταν
Τον συμβούλεψε να συγκρατηθεί και να
διατάξει το στρατό να κρατήσει τις θέσεις του
στα κάστρα.
να υποχωρήσει γιατί θα ήταν πολύ
δύσκολο να συντηρήσει για μεγάλο
χρονικό διάστημα το στρατό του σε
εχθρικό έδαφος. Ο Ραϋμόνδος
κατηγορήθηκε για αυτές του τις
συμβουλές για δειλία, και αναγκάστηκε να
δεχθεί το σχέδιο του Γκυ.
17. Το σύνολο του σταυροφορικού στρατού με όλους τους
σημαντικούς αρχηγούς του και τονΤίμιο Σταυρό
προέλασε στηνΤιβεριάδα εκτός των σταυροφορικών
ταγμάτων οι οποίοι πήγαν στην Αντιόχεια και από κει
στις χώρες τους διότι κατά-λαβαν πως θα έχαναν.Όμως,
στις 3 Ιουλίου του 1187, εγκλωβίστηκε από το στρατό του
Σαλαντίν σε μία άνυδρη πεδιάδα.Την επόμενη ημέρα, οι
μουσουλμάνοι άναψαν φωτιές γύρω από τις θέσεις των
σταυροφόρων και προστατευμένοι από τον καπνό τους
έριχναν συνεχώς βέλη. Όλες οι προσπάθειες του
σταυροφορικού στρατού να σπάσει τον κλοιό των
μουσουλμάνων απέτυχαν και στο τέλος της ημέρας
παραδόθηκαν όλοι, εξαντλημένοι από τη δίψα.
18. Ο Σαλαντίν, μετά από αυτή τη σημαντική του
επιτυχία, κατέλαβε τα περισσότερα κάστρα και
όλες σχεδόν τις πόλεις που κατείχαν οι
σταυροφόροι, εκτός από τηνΤύρο, τηνΤρίπολη
και την Αντιόχεια. Μπήκε θριαμβευτικά στην
Ιερουσαλήμ στις 2 Οκτωβρίου, που παραδόθηκε
μετά από σύντομη πολιορκία. 88 χρόνια μετά την
κατάληψη της πόλης, στη διάρκεια της Α΄
Σταυροφορίας, από χριστιανούς έπεσε ξανά στα
χέρια των μουσουλμάνων. Ο Σαλαντίν είχε κάθε
λόγο να είναι ευχαριστημένος.
Ελάχιστοι γλύτωσαν από αυτήν την καταστροφή. Ο
Σαλαντίν χάρισε στον Γκυ τη ζωή του, αλλά όχι και
στον Ραϋνάλδο τον οποίο σκότωσε ο ίδιος.
19. Η πορεία του Φρειδερίκου
Ο Φρειδερίκος Βαρβαρόσσας ξεκίνησε το Μάιο του 1189
επικεφαλής ισχυρού στρατεύματος και με τεύτονες έχοντας
προηγουμένως κάνει συμφωνία με το βασιλιά Μπέλα Γ΄ της
Ουγγαρίας και τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Ισαάκιο Β΄. Ο
Φρειδερίκος διέσχισε ειρηνικά την Ουγγαρία.Τα γερμανικά
στρατεύματα πέρασαν στην Μικρά Ασία από την Καλλίπολη, με τη
βοήθεια του βυζαντινού στόλου. Οι Γερμανοί συνέχισαν την
πορεία τους με κάποιες μικροσυμπλοκές με τους Βυζαντινούς,
μέχρι που εισήλθαν στην τουρκική επικράτεια. Ο Φρειδερίκος
νίκησε τους Σελτζούκους του Ικονίου σε τρεις μάχες, στο
Φιλομήλιο, στο Γιγκλάριο και στο Ικόνιο. Στις αρχές Ιουνίου οι
Γερμανοί στρατοπέδευσαν στην όχθη του ποταμού Καλίκαδνου.
Στις 10 Ιουνίου ο Φρειδερίκος πνίγηκε στο ποτάμι προσπαθώντας
να το διαβεί έφιππος.Την ηγεσία του στρατεύματος ανέλαβε ο γιος
του Φρειδερίκος της Σουηβίας και οι σταυροφόροι κατάφεραν να
φτάσουν στην Αντιόχεια. Μετά πήγαν στην Άκρα όπου συνάντησαν
20. Η πορεία του Ριχάρδου
και του Φιλίππου
Οι δύο άλλοι Ευρωπαίοι βασιλείς που επρόκειτο να
συμμετάσχουν στη σταυροφορία, ο Ριχάρδος Α΄ και ο Φίλιππος
Β΄ ήταν δύο ολότελα διαφορετικοί χαρακτήρες. Είχαν καταφέρει,
όμως, να συμβιβάσουν τις αγγλογαλλικές διαφορές και
ξεκίνησαν από τη νότια Γαλλία ως φίλοι. Στη συνέχεια
ακολούθησαν διαφορετικές πορείες, ο Ριχάρδος συναντήθηκε με
τον στόλο του στην Μασσαλία και ο Φίλιππος με τον στρατό του
κατευθύνθηκε στη Γένοβα, και βρέθηκαν πάλι στην Μεσσήνη της
Σικελίας το Σεπτέμβριο του 1190. Ο προηγούμενος βασιλιάς της
Σικελίας, Γουλιέλμος Β΄, που είχε πεθάνει τον προηγούμενο
χρόνο, ήταν σύζυγος της αδελφής του Ριχάρδου, Ιωάννας.Όταν
έφτασε ο Ριχάρδος και ο Φίλλιπος στη Σικελία άφησαν τα μισά
στρατεύματα να επιστρέψουν στις χώρες τους ανάμεσά τους και
τα σταυροφορικά τάγματα αφού είχαν 100.000 στρατιώτες ο
καθένας.
21. Τελικά, τον Μάρτιο του 1191, οΤανκρέδος, ο Ριχάρδος
και ο Φίλιππος ήρθαν σε συμφωνία με την οποία οι
αξιώσεις του Ριχάρδου σχετικά με την Ιωάννα
ικανοποιούνταν, ο Ριχάρδος και ο Φίλιππος αναγνώριζαν
ως βασιλιά της Σικελίας τονΤανκρέδο (αν και η νόμιμη
διάδοχος ήταν η θεία του Γουλιέλμου, Κωνσταντία) και
τέλος, ο Ριχάρδος αναγνώριζε ως νόμιμο διάδοχό του
τον ανιψιό του, Αρθούρο της Βρετάνης, ο οποίος μόλις
ενηλικιωνόταν θα παντρευόταν με μία κόρη του
Τανκρέδου. O Ριχάρδος και ο Φίλλιπος είχαν ιππότες από
όλη την Ευρώπη αλλά και από τα σταυροφορικά τάγματα
που επίσης προέρχονταν από όλη την Ευρώπη.
Οι δύο στρατοί αφού τακτοποιήθηκαν οι εκκρεμότητες
στη Σικελία, αναχώρησαν από εκεί για την
Παλαιστίνη,στις 30 Μαρτίου ο Γαλλικός, και στις 10
Απριλίου ο Αγγλικός.
22. Ο στόλος του Ριχάρδου μετά από μία καταιγίδα προσορμίστηκε
στην Κύπρο. Είχαν χάσει μερικά καράβια από την καταιγίδα και
σε ένα από αυτά βρίσκονταν η Ιωάννα, η Βερεγγάρια (μέλλουσα
σύζυγος του Ριχάρδου) και ένα μεγάλο τμήμα των χρημάτων που
είχαν συγκεντρωθεί για τη σταυροφορία. Λίγες ημέρες αργότερα
ανακάλυψαν ότι οι επιβάτες (και μαζί τους τα χρήματα) είχαν
αιχμαλωτιστεί από τον ηγεμόνα της Κύπρου, τον Ισαάκιο
Κομνηνό, τον άνθρωπο που απόσχισε την Κύπρο από τη
Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Ο Ριχάρδος τότε κυρίεψε την Κύπρο,
απελευθέρωσε τους δικούς του, αιχμαλώτισε τον Ισαάκιο
Κομνηνό και πούλησε αμέσως το νησί στους Ναΐτες Ιππότες. Πριν
φύγει από την Κύπρο, ο Ριχάρδος τέλεσε τους γάμους του με την
Βερεγγάρια.
Ο Φίλιππος έφτασε στην Άκρα στις 20 Μαΐου 1191 για να ενισχύσει
τους σταυροφόρους που ήδη πολιορκούσαν την πόλη. Ο Ριχάρδος
έφτασε στην Άκρα στις 8 Ιουνίου 1191.
23. Συμφωνία ειρήνης
Ο Ριχάρδος αποφάσισε ότι ήταν ώρα να επιστρέψει στις κτήσεις του. Αλλά και ο
Σαλαντίν είχε πολεμήσει για πολλά χρόνια και χρειαζόταν την ειρήνη για να
ανασυγκροτήσει τις δυνάμεις του και να αναπληρώσει τις απώλειές του.Έτσι,
έκαναν συμφωνία στις 2 Σεπτεμβρίου του 1192 με τους εξής όρους:
1)Οι δύο αντιμαχόμενοι συμφωνούσαν σε ανακωχή που θα
διαρκούσε για τρία χρόνια.
2)Το Βασίλειο της Ιερουσαλήμ θα εκτεινόταν στην παράλια ζώνη
από τηνΤύρο μέχρι και τη Γιάφα.
3)Οι οχυρώσεις της Ασκαλώνας θα γκρεμίζονταν και η πόλη θα
επέστρεφε ανοχύρωτη στην κυριαρχία του Σαλαντίν.
4)Οι χριστιανοί προσκυνητές και επισκέπτες θα μπορούσαν
ανεμπόδιστα και με ασφάλεια να πηγαίνουν στην Ιερουσαλήμ.
Ο Ριχάρδος με τον όρο της τρίχρονης ανακωχής προσπαθούσε να μην χάσει σε
γοήτρο, αφού αν ήταν διαφορετικά διατυπωμένος, ως όρος για ειρήνη, θα
αποδεχόταν ότι δεν μπορούσε να καταλάβει την Ιερουσαλήμ. Θεωρητικά τρία
χρόνια ήταν αρκετά για να γυρίσει στις κτήσεις του, να τακτοποιήσει τις
υποθέσεις του και να επιστρέψει στην Παλαιστίνη με ακόμη μεγαλύτερο
στρατό.
24. Επίλογος
Είναι γεγονός ότι οι τρείς πρώτες
εκστρατείες κατέληξαν σε πλήρη
αποτυχία για τη Δύση με χιλίαδους
νεκρούς χριστιανούς και μεγάλες
καταστροφές για το Βυζάντιο.
