Thithja dhe trabsporti i ujit te bimet Egi Kacani shkolla"Albanet"klasa IX
1.
2. Bimët për të mbijetuar duhet të jenë të afta të
mbledhin dhe të transportojnë ujë.
Bimët kanë enë të quajtura ksilema , të cilat
trasportojnë ujin dhe lëndët minerale.
Ksilemat kanë qeliza jo të gjalla e të
zbrazëta. Ato vendosen njëra pas tjetrës dhe
formojnë një gyp që përcjell limfën e
papërpunuar.
3.
Ky ind përbehet nga qeliza të
vdekura, të quajtura enë, që të rritura
kanë formë të zgjatuar dhe nur të
shpeshte, pak a shumë të drurezuar.
Qelizat
e
drurit
shpjegojnë
funksionimin e tyre vetëm nëpërmjet
murit ; brendia e qelizës është e
mbushur me ujë dhe tretësira.
Formohet kështu një farë tubi, i
ndërprere nga mure transversale të
afruara, sipas tipit të drurit. Meqë uji
ngjitet jo me shtytje nga poshtë por
me thithje nga lart është e nevojshme
që muret e enëve të forcohen me
linjine, për të shmangur copëtimin e
mureve dhe mbylljen e enëve
4. •
Presioni I rrënjëve
Uji dhe lëndët e tretura në të
nga
toka
futen
drejtpërsëdrejti në qimet
thithëse të qelizave të
rrënjës nëpërmjet dukurisë
së osmozës . Uji që hyn në
rrënjë ushtron një presion që
e shtyn atë lart, nëpërmjet
gypave të ksilemës
•
Kapilariteti
Lëngjet kanë veti të ngjiten
me anë të tubave të
holla,
kapilarëve.
Pra, kapilariteti dhe presioni
rrënjor ndihmon ujin të
lëvizë lart brenda gypave të
ksilemës
prej
disa
centimetrash.
5. •Transpirimi
Presioni rrënjor nuk ka forcë të ngjitë ujin në
pikat më të skajshme të kërcellit. Për të arritur
këto lartësi , vihen në veprim molekulat e ujit.
Molekulat e ujit, si rrjedhim I strukturës së tyre
kimike , kanë një forcë kohezioni , që I bëjnë ato
të ndjekin njëra-tjetrën. Kështu formohet nje “
shtyllë” e hollë molekulash uji , që ndjekin njëra tjetrën nga rrënjët në ksilemë dhe deri në gjethe
. Ndërsa molekulat e ujit avullojnë nga gjethja
, ato tërheqin molekula të tjera , që ndodhen
pas tyre në një varg të gjatë. Nderkohë, bima e
avullon ujin nga pjesët e ekspozuara të gjethes.
6. Shumica e
bimëve e
marrin ujin
nga toka.
Ato e zmadhojnë
shumë sipërfaqen e
membranës qelizore
të një qelize të
rrënjës
Është e rëndësishme të
Uji kalon në bimë
theksohet se rreth 90 % e ujit
nëpërmjet rrënjëzave ose
të konsumuar nga bimët
qimeve thithëse të rrënjës.
përdoret kryesisht për të rregulluar
Këto fije janë zgjatime të
regjimin e temperaturës së bimëve,
holla në sipërfaqen e qelizave
nëpërmjet procesit të
të rrënjës
transpirimit
Membrana qelizore
lejon ujin dhe
kripërat minerale
që të thithen
Transpirimi është i mundur vetëm
nëse gojëzat janë të hapura dhe
për këtë duhet dritë. Gjatë
natës kur gojëzat janë të mbyllura,
bima nuk konsumon ujë për
transpirim dhe thithja e ujit gjatë
kësaj kohe realizohet vetëm në
sajë të presionit rrënjor