K TO 12 GRADE 5 LEARNER’S MATERIAL IN EDUKASYON SA PAGPAPAKATAO (Q1-Q4)

K TO 12 GRADE 5 LEARNER’S MATERIAL IN EDUKASYON SA PAGPAPAKATAO (Q1-Q4)
1 Republic of the Philippine DEPARTMENT OF EDUCATION Region IV-A CALABARZON Division of Laguna Kagamitan ng mag-aaral EDUKASYON SA PAGPAPAKATAO 5
2 YUNIT I Pananagutang Pansarili at Mabuting Kasapi ng Pamilya
3 Edukasyon sa Pagpapakatao Kagamitan ng Mag-aaral Aralin I- Magiging Mapanuri Ako Unang Markahan Alamin Natin: Day 1 Suriin/Pahalagahan ang Kuwento Ang Balita ni Kuya Lito Isang umaga, nakikinig ng balita sa radio si Kuya Lito. “Magandand umaga, mga kababayan! Ito na naman po ang RACC Balita, Nagbabalita ngayon!” “Naitala kahapon na dalawampu‟t apat na bata na may gulang na walo hanggang sampu ang nakagat ng aso sa bayan ng San Jose. Ito ay ayon kay Dr. Dhan R. Alejandro ng Veterinary office.” Kung hindi ito maaagapan maaari itong ikamatay. “Pinag-iingat din ang mga may-ari ng aso na maging responsible sa kanilang mga alagang hayop na pabakunahan ng anti-rabies at itali ang mga ito upang hindi makadisgrasya.” Nababahala si Kuya Lito sa napakinggang balita sa radio. Kinausap niya ang kanyang nakababatang kapatid. Binigyan niya ang mga ito ng babala tungkol sa rabies na dala ng kagat ng aso. “Ano ang dapat naming gawin kapag nakagat ng aso Kuya? “ tanong ni Gian sa Kuya. “Dapat ay sabihin kaagad sa magulang o sinumang kasama sa bahay na kumunsulta na agad sa doctor para malapatan ng paunang lunas.” “Salamat po, Kuya Lito.” Sabi ni Gian. Sagutin ang sumusunod na tanong: 1. Ano ang natutuhan mo sa kuwentong iyong binasa? 2. Nagkaroon ka ban g pagkakataong hindi maniwala sa balitang iyong narinig sa radio, nabasa sa pahayagan o sa internet? Ipaliwanag ang dahilan. 3. Paano mo masasabi na ikaw ay nagiging mapanuri sa mga balitang naririnig mo sa radio, nababaa sa pahayagan o internet? 4. Naranasan mo nab a na tama ang iyong pagkakaintindi sa balitang iyong narinig o nabasa? Magbigay ng halimbawa. 5. Kung ikaw ang bata sa kuwento, susunod ka ba sa paalala ng iyong kuya ukol sa balita niyang napakinggan?
4 Isagawa Natin: Day 2 Gawain I Isulat sa mga kahon ang mga balitang iyong napakinggan sa radio, nabasa sa pahayagan, o internet. Ikategorya ito sa Magandang Balita o Mapanghamong Balita. Gawin ito sa kuwaderno. Sagutin ang mga tanong sa ibaba at kumpletuhin ang pangungusap na nasa loob ng kahon. Gawin ito sa iyong kuwaderno. 1. Ano-ano ang mga balitang tumatak sa iyong isipan noong nagdaang araw na masasabi mong Magandang Balita o Mapaghamong Balita? 2. Paano mo nasabi na ang mga ito ay magandang balita o kaya ay mapaghamong balita? Magandang Balita Mapaghamong Balita Kung ang mga balita ay tungkol sa mga negatibong bagay, ang gagawin ko ay _____________________________________________________________ dahil naniniwala ako na _____________________________________________
5 Gawain II Mini Presscon 1. Dahil alam na ninyo ang mga mapanuring pamamaraan sa pagtuklas ng katotohanan sa mga balitang napakinggang sa radio, nabasa sa pahayagan, o internet, kaya na ninyong magplano ng isang pagtatanghal o palabas para maipakita ang inyong natatanging kakayahan tungkol sa simpleng pagbabalita. 2. Bumuo ng tatlong pangkat batay sa sumusunod Pangkat I- Mahuhusay sa pagsasalita Isang anchor o tagapagbalita Pangkat II- Magagaling sa pagsulat Magsusulat ng simpleng balita Pangkat III- Magsusuri ng balita Manonood na magsusuri ng balita at magtatanong sa magiging epekto nila Gawain III Pagtatanghal Ipakita ang napagkasunduang palabas o pagtatanghal at pagkatapos ay sagutin ang mga tanong. 1. Ano ang masasabi ninyo tungkol sa pagbabalitang isinagawa sa unahan ng unang pangkat. 2. Naipakita ba ng inyong mga kamag-aral ang lakas ng kanilang loob sa pagtatanghal. Patunayan. 3. Pansinin naman nating ang ikalawang pangkat na sumulat ng balita. Tama ba at nasa ayos ang kanilang isinulat na balita? Patunayan. 4. Paano naman sinuri ng ikatlong pangkat bilang manonood na ang kanilang nasaksihang balita ay may positibo o negatibong epekto sa mga manonood? Patunayan.
6 Isapuso Natin: Day 3 Ngayon alam mo na ang pagiging mapanuri sa impormasyong narinig sa radio, nabasa sa pahayagan, o internet. Narito ang dart board, saang numero mo mailalagay ang iyong sarili sa pagiging mapanuri? Lagyan ng puso ang napiling numero. Gamitin ang inihandang larawan ng guro. 1-5 Hindi nasuri nang maayos ang mga balita na narinig sa radio, nabasa sa pahayagan, o internet. 6-10 Medyo nasuri ang mga balita na narinig sa radio, nabasa sa pahayagan, o internet. 11-15 Nasuri ang mga balita na narinig sa radio, nabasa sa pahayagan, o internet. 16-20 Nasuri nang buong puso at pag-iisip ang mga balita na narinig sa radio, nabasa sa pahayagan, o internet. Tandaan Natin: Bawat tao ay may kani-kaniyang pananaw ay opinion sa balitang naririnig sa radio, nababasa sa pahayagan o internet. Ang pagiging mapanuri sa narinig o nababasa ay nagpapakita lamang ng masusing pag-iisip. Isabuhay Natin: Day 4 Bigkasin nang may lakas, sigla at damdamin ang tula sa ibaba. Mapanuri ako Mapanuri ako sa aking pinakikinggan Balita ma o sabi-sabi lamang O anumang pinag-uusapan Dapat kong suriin at pahalagahan Hindi ikinakalat ang anumang usapan Na walang patunay o ebidensya man
7 „wag nang ihatid sa iba para di-makasuhan Upang maayos ang tunay na balitaan Ang mabuting pagninilay sa katotohanan Hatit ay saya at di-demanda ang patutunguhan Kaya dapat lamang na mapanuri sa napakinggan Tamang impormasyon ilabas ng tuluyan Pagkatao mo‟y babantayog sa katotohanan Kung tamang impormasyon ang iyong ipahayag Mapanuri ako sa bawat minute at oras Dahil iyan ang salamin ng pusong busilak Bumuo ng pangako tungkol sa pagiging mapanuri sa narinig na balita sa radio, nabasa sa pahayagan, o internet. Isulat ito sa isang malinis na papel. Halimbawa: Ako si ___________________________ ay nangangako at naniniwalang mahalagang pag-iisipan kong mabuti at susuriin muna ang balitang aking narinig o nabasa bago ko ito paniwalaan upang hindi magdulot ng kalituhan. Dahil dito ay magiging mapagmatyag ako sa katotohanan para sa pagkakaroon ng maayos na pamayanan. Magiging modelo ako ng tamang pagsusuri ng balita, para sa totoo at walang pinapanigan kung hindi ang katotohanan lamang. Gabayan nawa ako ng Poong Lumikha. _______________________________ Lagda ng Mag-aaral Subukin Natin: Day 5 Lagyan ng tsek (/) ang bilang na tumutugon sa mapanuring pag-iisip batay sa balitang napakinggan radyo, nabasa sa pahayagan, o internet at ekis (x) kung hindi mo ito nabigayn ng mapanuring pag-iisip. Gawin ito sa iyong sagutang papel. ____________ 1. Naipaliliwanag ko nang maayos at may kumpletong detalye ang balita ukol sa lindol.
8 ____________ 2. Nababasa ko ang isang balitang tungkol sa ekonomiya ng Pilipinas ____________ 3. Naikokompara ko ang tama at mali sa aking nabasa sa pahayagan o internet. ____________ 4. Naiisa-isa ko ang mga tuntunin sa pakikinig sa radyo. ____________ 5. Naisagawa ko ang sunud-sunod na pamantayan sa pagbabasa ng balita. Binabati kita sa iyong kahusayan. Naipamalas mo ang iyong mapanuring pags-iisip patuloy mo itong paunlarin. Maaari mo itong ibahagi sa kapwa nang may mapanuring pag-iisip. Sapagkat natapos mo nang may pagpapahalaga at may mapanuring pag-iisip ang araling ito, maaari ka nang tumungo sa susunod na aralin. Handa ka na! Aralin 2 MGA PINAGKUKUNANG IMPORMASYON: NAKABUBUTI O NAKASASAMA? Isang malaking bahagi ng ating buhay ang paggamit ng iba‟t-ibang pinagkukunan ng mga impormasyon: dyaryo, magasin, radio, telebisyon, pelikula at internet/computer. Isa ring malaking bahagi ang ginagampanan ng mga ito, lalo‟t higit ang computer para sa pagtuturo sa mga mag-aaral ng ika-21 siglo. Ito ang mga pangunahin nating pinagkukunan ng iba‟t-ibang kaalaman at impormasyong kinakailangan sa ating pang-araw-araw na pamumuhay.Paano kayo bilang mag-aaral gumamit/gumagamit ng nasabing pinagkukunang impormasyon? ALAMIN NATIN Basahin ang tula sa ibaba. MGA PINAGKUKUNANG IMPORMASYON: ATING SURIIN Kasanayan sa pagbabasa ugaliin natin t‟wina, Nang pahayaga‟t, magasin, gayundin ang lathalain.
9 Kung may nais malaman, mga bagong kaalaman Ang radyo at telebisyon palagi nating pakinggan. Siyempre pa sa pagtuklas ng katotohanan, At marubdob na pananaliksik ang kinakailangan. Sa tulong ng internet isang pindot mo lamang Makikita mong lahat ng iyong kailangan. Ngunit sa paggamit ng ganitong mga kagamitan Mahalaga ang pagtuklas sa katotohanan. Sa mga makukuha mong iba‟t-ibang kaalaman, Maging mapanuri, upang di-malihis ng daan. Malalaswang panoorin patuloy na lumalaganap, Mga blogsite sa internet na pornograpiya ang makakalap. Mga larong mararahas, mahu-hook ka sa isang iglap Di mo namamalayan, masamang epekto ang „yong nasagap. Kaya kaibigan, kaisipa‟y palawakin. Maging mapagmatyag, mensahe‟y timbangin. Impormasyon at teknolohiya ay biyaya sa atin, Kaya ating pagyamanin at „wag abusuhin.
10 Sagutin ang mga sumusunod na kata nungan: 1. Tungkol saan ang tulang inyong binasa? 2. Anu-ano ang mga pinagkukunang impormasyong nabanggit sa tula? 3. Anu-ano ang mga buting dulot ng mga ito sa atin? Di-mabuting dulot? 4. Paano mo masasabi na ikaw ay nagiging mapanuri sa mga balitang naririnig mo sa radyo/ telebisyon o nababasa mo sa pahayagan? Ipaliwanag. 5. Itala ang iyong mga napanood sa telebisyon, pelikula at internet. Paano ito nakaaapekto sa iyong kaisipan at damdamin? Ipaliwanag. ISAGAWA NATIN GAWAIN 1 Isulat sa mga kahon ang mga balitang iyong napakinggan sa radyo at telebisyon o nabasa sa isang pahayagan. Ikategoryaito sa Magandang Balita ( positibong mga pangyayari) o Mapanghamong Balita (pangyayaring may karahasan, droga at sekswal) MAGANDANG BALITA MAPANGHAMONG BALITA
11 Tanong: 1. Anu- ano ang mga balitang napanood, napakinggan at nabasa ang masasabi mong Magandang Balita? Mapnaghamon o Negatibong Balita? 2. Paano mo nasabi na ang mga ito ay maganda o negatibong balita? Gawain 2 1. Bumuo ng apat na pangkat. 2. Isulat ang mga programang madalas ninyong panoorin sa telebisyon o mga di-malilimutang pelikula. 3. Masusi itong pag-aralan at isulat kung anong aral (positibong epekto) at Hamon (Masama o Negatibong epekto). Programa/Pelikulang Napanood Aral Hamon 1. 2. 3. 4. 5. 4. Ang bawat pangkat ay bibigyan ng limang (5) minute para punuan ang mga kolum at tatlong (3) minute para iulat ang kanilang ginawa.
12 ISAPUSO NATIN Nadaragdagan na ang iyong karanasan sa pagkakaroon ng bukas na isipan sa mabuti at hindi mabuting epekto ng media tulad ng radyo, pahayagan, telebisyon, magasin at internet. Sa paggamit ng media o pinagkukunang impormasyon, sa anong lebel mo maikakategorya ang iyong sarili sa paggamit ng mga ito? Kategorya: 4 – Palagian (6-8 oras na paggamit) 4 3 – Medyo Madalas (4-5 oras na paggamit) 3 2 – Katamtaman (1-3 oras na paggamit) 2 1 – Hindi (wala ng nasabing media) 1 Tanong: Sa iyong sagot, masasabi mo bang hindi ka umaabuso sa paggamit ng iba‟t-ibang uri at bahagi ng media? Suriin ang sarili batay sa lebel o antas na kinalalagayn. Ipaliwanag. TANDAAN NATIN Tunay na napakahalaga ng paggamit ng iba‟t-ibang media (pahayagan, magasin, radyo, telebisyon at internet o kompyuter sapagkat napapagaan nito ang ating buhay, lalo‟t higit sa mga mag-aaral na naghahanap ng kalutasan na may kinalaman sa kanilang pag-aaral. Sa pamamagitan ng mga ito napapadali ang ating mga Gawain at natutututo rin ang mga Mag-aaral na mapalawak ang kaalaman sa larangan anumang disiplina. Malaki ang epekto ng media sa atin. Subalit hindi lahat ng ating nababasa at napapanood dito ay tama at totoo. Kailangang maging mapanuri sa mga binabasa, pinakikinggan,
13 pinapanood at pinupuntahang sites sa internet, dahil marami rin sa mga ito ay nagdudulot ng karahasan at kalaswaan na maaring makapinsala sa ating sarili at pamilya. Masasabi nating malaki ang naitutulong ng media at teknolohiya sa pag-unlad ng iba‟t-ibang aspekto ng kaalaman at edukasyon. Ngunit dapat din nating pakaisipin na nararapat lamang na gamitin natin ito nang tama. Huwag nating hayaan na abusuhin ang ating sarili ng teknolohiya na maaring makapagdulot sa atin ng negatibong epekto kapag hindi ginamit sa tamang paraan. Maging mapanuri at mapagsiyasat sa mga bagay na nakagugulo dala ng mga ito para na rin Sa ating kapakanan at n gating pamilya. ISABUHAY NATIN 1. Muling basahin ang Tandaan Natin nang may pang-unawa. Ipaliwanag ang ilang mahahalagang mensahe/detlye ditto na pumukaw sa iyong damdamin at kaisipan. 2. Tumayo ang bawat mag-aaral, itaas ang kanang kamay at sabay-sabay na bigkasin ang pangako ukol sa tamang paggamit ng media at teknolohiya. Ako si ___________________________ ay nangangako at naniniwalang mahalagang pag- Iisipan at susuriin ang mga impormasyong nababasa, naririnig, at napapanood mula sa Iba‟t-ibang media at ilang makabagong teknolohiya upang hindi ito magdulot ng masamang epekto sa aking sarili, lalo‟t higit sa aking pamilya. Ilalayo ko ang aking mga mata sa tukso ng malalaswang panoorin, gayundin sa mga larong maaring makpinsala sa akin. Magiging modelo ako sa tamang paggamit ng mga impormasyong ito upang maitaguyod ang katotohanan para sa pagkakaroon ng maayos na pamayanan. Gabayan nawa ako ng Panginoon. _________________________ Lagda
14 SUBUKIN NATIN Lagyan ng salitang NAKABUBUTI ang mga gawaing nagpapakita ng magandang dulot ng paggamit ng media at internet. HINDI NAKABUBUTI naman kung ito ay nakasasama. Isulat ang inyong sagot sa kalahating papel. _______ 1. Nakapagsasaliksik sa agham at teknolohiya para sa takdang-aralin. _______ 2. Nakapaglalaro sa internet ng barilan at patayan ng mga zombies. _______ 3. Nakukumpara ko ang tama at mali sa nabasa sa pahayagan. _______ 4. Napipili ang mga pelikula at programang hatid ay kaalaman at aral sa buhay. _______ 5. Nakakapag-chat ng malalaswang salita sa skype. Magaling! Tagumapy mong naipakita ang iyong pagmamahal sa katotohanan. Patuloy mo pa Itong paunlarin. Sapagkat natapos mo nang may pagmamahal sa katotohanan at may mapanuring pag-iisip ang araling ito, maaari ka nang tumungo sa susunod na aralin. Galingan mo pa! Aralin 3 Bukas ang Isip ko, Mag-aaral Ako! Alamin Natin Ano ang maaring mangyari kapag di tayo marunong makinig sa hinaing ng iba? Alamat ng Keyboard Noong unang panahon sa mga mundo ng letra at numero, naghahari ang grupo ng mga numero. Sila ang nagpapatupad ng mga batas, namumuno upang mapaunlad ang kanilang pamumuhay. Sabi ng grupo ng mga letra, “dapat tayo naman ang mamuno sa ating bayan!, upang magkaroon ng pagbabago at mas mapa-unlad natin ang ating bayan! Lagi na tayong alipin dito!” Dahil dito, naglunsad ng pag-aaklas ang mga grupo ng mga Letra laban sa pamumuno ng mga numero,” Nagkaroon ng digmaan at nagkasira-sira ang pamumuhay nila. Dahil sa ginawang ito ng mga grupo ng Letra nagalit ang Inang Diwata, maayos naman daw
15 ang pamumuhay nila noon hanggang sa magkaroon ng di pagkakaunawaan. Pilit na pinag- aayos ng Inang Diwata ang dalawang grupo, ngunit ayaw pa rin nilang mag-ayos. Sa galit ng mga Inang Diwata, sinumpa niya ang mga numero at letra na maging keyboard sa ibang dimension. Sa makabagong panahon at henerasyon ngayon ang keyboard ay ginagamit sa paaralan, establisyemento at marami pang iba. Sagutin ang mga sumusunod na tanong: 1. Ano ang pamagat ng alamat? 2. Sino ang dalawang grupong nabanggit sa kwento? 3. Bakit naglunsad ng pag-aaklas ang grupo ng mga Letra? 4. Bakit nagalit ang Inang Diwata? 5. Ano ang kinalabasan ng di pagkakaunawaan ng dalawang grupo? Isagawa Natin Gawain 1 Panuto: Pumalakpak ng tatlo kung tamang saloobin sa pag-aaral ang ipinahihiwatig at tatlong padyak kung hindi. 1. Makinig na mabuti kapag may nagsasalita. 2. Aktibong makilahok sa mga talakayan at pangkatang gawain. 3. Makipagtalo sa kagrupo kapag hindi na sunod ang gusto. 4. Pakinggan ang opinion o ideya ng mga kasama. 5. Makipagsabayan sa pagsasalita ng guro. Gawain 2 Bumuo ng tatlong pangkat. Bawat pangkat ay bubunot ng kanilang gagawin na tulad ng sumusunod: Unang Pangkat Pagsasagawa ng pamantayan sa pakikinig sa pamamagitan ng rap. Ikalawang Pangkat Ipakita ang tamang gawi sa pakikilahok sa pangkatang gawain sa pamamagitan ng dula-dulaan. Ikatlong Pangkat Pagpapakita o pagsasagawa ng tamang pakikipagtalakayan at pagtatanong sa pamamagitan ng pagbabalita.
16 Isapuso Natin Mula sa mga nakaraang gawain, pagnilayan kung ano ang tumimo sa inyong mga puso. Isulat ito sa inyong reflection booklet. Gamitin ang sumusunod na tanong bilang gabay: 1. Naipakita ko na ba ang kawilihan at positibong saloobin sa pag-aaral? 2. Kung hindi, ano ang aking nararamdaman? 3. Kaya ko ba itong isagawa ngayon? 4. Paano ko ito dapat isagawa? Tandaan Natin Ang edukasyon ang nagiging daan tungo sa isang matagumpay na hinaharap ng isang bansa. Kung wala nito, at kung ang mga mamamayan ng isang lipunan ay hindi magkakaroon ng isang matibay at matatag na pundasyon ng edukasyon, magiging mahirap para sa kanila na abutin ang pag-unlad. Marapat lamang na maintindihan na ang edukasyon ay siyang magdadala sa kanila sa kanilang mga inaasam na mga mithiin. Maipapakita ng isang mag-aaral ang kanyang kawilihin at positibong saloobin sa pag-aaral sa pamamagitan ng pakikinig sa talakayan, pakiki-isa sa mga gawaing pampaaralan, at kusang loob na pagpasok sa paaralan. Sa tulong ng mga nabanggit na katangian mas magiging masaya at kanais-nais ang mga mangyayari sa paaralan. Ang edukasyon ay kailangan ng ating mga kabataan sapagkat ito ang kanilang magiging sandata sa buhay sa kanilang kinabukasan. Ang kanilang kabataan ang siyang estado kung saan nila hinahasa ang kanilang mga kaisipan at damdamin sa mga bagay na kailangan nila sa kanilang pagtanda. Ang edukasyon ay mahalaga sapagkat ito ang nagiging daan sa isang tao upang magkaroon ng mga kaalaman tungkol sa kanyang buhay, pagkatao at komunidad na ginagalawan. Ito ang naghuhubog ng mga kaisipan tungo sa isang matagumpay na mundo na kailangan ng bawat isa upang lubusang mapakinabangan ang daigdig at malaman ang mga layunin nito. Isabuhay Natin 1. Pag-isipan mo ang tanong na ito: Bilang mag-aaral, paano mo maipapakita sa ang kawilihan at positibong saloobin sa pag-aaral?
17 Alamin Natin 2. Hikayatin ang ibang mag-aaral na magbigay ng sariling kuro-kuro tungkol sa ibinigay na tanong. Bigyang diin ang Tandaan Natin. Subukin Natin Subukin ang sumusunod na pangungusap. Lagyan ng bituin ang iyong pinaniniwalaang sagot. Gawin ito sa iyong sagutang papel. Mga Sitwasyon Oo Hindi 1. Nakikinig kaba sa oras ng talakayan o kaya ay pagnagsasalita ang guro? 2. Tumutulong kaba na matapos ang nakalaang gawain sa inyong grupo? 3. Gumagamit kaba ng magagalang na salita tuwing ikaw ay nagtatanong sa iyong guro? 4. Dapat bang magpakita ng kawilihan sa pag-aaral? 5. Magbigay ng opinion o ideya tuwing pangkatang Gawain? Aralin 4 Bukas ang Isip Ko, Mag-aaral Ako! Ano ang nais mo paglaki mo? Ikaw ba ay isang batang nangangarap na maging isang matagumpay na tao balang araw, may malaking bahay at sariling sasakyan at nalilibot ang iba‟t- ibang bahagi ng mundo?
18 Suriin ang ipinahahayag ng mga nasa larawan. Mga tanong: a. Ano ang mga pagkakaiba ng dalawang larawan? b. Ikaw bilang isang bata, aling larawan ang nais mong maging ikaw? c. Ano ba ang kahalagahan ng pag-aaral sa isang batang katulad mo? d. Ano ang mga mabuting epekto ng edukasyon sa tao? CROSSROADS Sagutan ang tanong na nasa loob ng kahon. Isulat ang iyong sagot sa kahon ng INITIAL na kaalaman. Paano mo maipakikita ang kawilihan at positibong saloobin sa pag-aaral sa pamamagitan ng paggawa ng proyekto, paggawa ng takdang aralin at pagtuturo sa iba?
19 INITIAL NA KAALAMAN Paggawa ng Proyekto Paggawa ng Takdang Aralin Pagtuturo sa Iba Takdang Aralin BAITANG-BAITANG Sagutan ang bawat katanungan sa kahon sa loob ng pyramid. Paggawa ng proyekto Paggawa ng takdang aralin Pagtuturo sa iba
20 Iguhit ang larawan ng isang keyboard. Saan ginagamit ang isang keyboard? Ano ang kahalagahan ng isang keybord sa isang mag-aaral na tulad mo?
21 Gawain 1 Balikan ang kwentong “Ang Alamat ng Keyboard” sa Aralin 3. Ang Alamat ng Keyboard Noong unang panahon sa mga mundo ng letra at numero, naghahari ang grupo ng mga numero. Sila ang nagpapatupad ng mga batas, namumuno upang mapaunlad ang kanilang pamumuhay. Sabi ng grupo ng mga letra, “dapat tayo naman ang mamuno sa ating bayan upang magkaroon ng pagbabago at mas mapaunlad natin ang ating bayan! Lagi na tayong alipin dito!” Dahil dito, naglunsad ng pag-aaklas ang mga grupo ng mga letra laban sa pamumuno ng mga numero.” Nagkaroon ng digmaan at nagkasira-sira ang pamumuhay nila. Dahil sa ginawang ito ng mga grupo ng Letra, nagalit ang Inang Diwata, maayos naman daw ang pamumuhay nila noon hanggang sa magkaroon ng di pagkakaunawaan. Pilit na pinag- aayos ng Inang Diwata ang dalawang grupo, ngunit ayaw pa rin nilang mag-ayos. Sa galit ng Inang Diwata, sinumpa niya ang mga numero at letra na maging keyboard. Pinadala ng Inang Isagawa Natin
22 Diwata ang Keyboard sa ibang dimension. Sa makabagong panahon at henerasyon ngayon, ang keyboard ay ginagamit sa mga paaralan, establisyemento at marami pang iba. BUIIN MO AKO Ako ay isang Keyboard………kaya lamang, nagkahiwa-hiwalay ang mga bahagi ng aking katawan….maaari mo ba akong buiin? Mga kagamitan: 1. Mga letra,numero at iba pang bahagi ng keyboard 2. Pandikit 3. Folder o karton 4. Mga aklat na maaaring pagkunan ng larawan ng isang keyboard. Panuto: 1. Hatiin sa apat na grupo ang klase. Magtalaga ng isang lider. 2. Magpakita ng modelo ng keyboard sa klase. 3. Bumuo ng isang keyboard gamit ang mga nakalaang kagamitan. 4. Ipresenta ang awtput sa klase. Gawain 2 Batay sa ibinigay na Takdang Aralin sa unang araw, talakayin ang kahalagahan ng isang keyboard sa isang mag-aaral.
23 Lagyan ng markaang mga kasagutan ng bata sa pamamagitan ng pagbilog sa mgamukha sa karatig na kahon. BAITANG-BAITANG Sagutan ang bawat katanungan sa kahon sa loob ng pyramid. Iguhit ang larawan ng isang keyboard. Saan ginagamit ang isang keyboard? Ano ang kahalagahan ng isang keybord sa isang mag- aaral na tulad mo?
24 Ano ang kahalagahan ng paggawa ng Takdang Aralin? Gawain 3 Round-Robing Hatiing muli sa naunang apat na grupo ang klase. Bumuo ng bilog ang bawat grupo. Lumapit sa guro ang 4 na lider ng bawat grupo at kunin ang mga metacards na naglalaman ng mga impormasyon tungkol sa keyboard. Gamit ang nagawang awtput sa unang Gawain, ituturo ng lider sa kamag-aral na kasunod niya ang mga impormasyon na nasa metacards. At pagkatapos ituturo naman ng mag-aaral sa kasunod niyang kamag-aral ang kanyang natutuhan. Uulitin ito hanggang maturuan ang buong miyembro ng grupo. Bilang awtput ng grupo, ang huling mag-aaral ay kukuha ng manila paper at pentel pen at isusulat nito ang kanyang natutuhan at nalaman base sa Gawain.
25 Sq Za KAYA KO, KAYA MO, KAYA NATIN Basahin ang mga susmusunod na sitwasyon na nagsasaad ng mga hindi mabubuting saloobin sa pag-aaral. Iwasto ang mga sitwasyon batay sa inyong pang-unawa. Isusulat ito sa inyong kwaderno. 1. Pumasok sa paaralan si Alma na hindi naligo at madumi ang uniporme. Tanghali na kasi siyang nagising at mahuhuli na siya sa klase kung siya ay maliligo pa. 2. Maingay ang klase ni Mr. Cruz sa kadahilanang agaran siyang ipinatawag ng punongguro upang kausapin. Nag-iwan siya ng Gawain at inatasan si Julio na mangasiwa muna sa mga kamag-aral at magpatahimik. Subalit siya ang pasimuno sa pag-iingay. Isapuso Natin
26 3. Nagbigay ng takdang-aralin ang guro na si Bb. Raga tungkol sa pangangalap ng impormasyon sa malimit na pagbaha sa lugar nina Margo. Kinakailangan nilang kausapin ang mga taong may kaugnayan dito. Subalit tinatamad si Margo dahil may usapan sila ng kanyang mga kaibigan na pupunta sa parke . 4. Nagkaroon ng pangkatang Gawain sa klase ni Gng. Bala. Inatasan ng guro na maging lider ang isang kagrupo ni Tanya. Nawalan ng gana sa Gawain si Tanya dahil inaasahan nya na siya ang magiging lider dahil alam nya na mas magaling siya kesa sa kaklase. Kaya imbes na makiisa sa Gawain, hindi siya tumutulong at kinukwento pa niya ang katabi.
27 5. Inatasan siya ng kanilang guro na turuan ang isa nilang kaklase na nahihirapang maintindihan ang isang paksa sa Science. Tumalikod siya at bumulong, “Bakit ako ang magtuturo? Hindi naman ako ang guro….at isa pa ito…hindi nakikinig tapos magpapaturo…kainis..” Tandaan Natin Ang edukasyon ay sandata natin sa pagharap sa buhay. At bilang mag-aaral, mahalaga na malaman ninyo ang mga maaaring maging epekto ng mabubuti at di-mabubuting saloobin sa pag-aaral. Mahalagang malaman ninyo na sa araw-araw na pagpasok ninyo sa paaralan kayo ay hinuhubog at inihahanda sa isang magandang kinabukasan. Lagi ninyong pakatandaan na “Ang kabataan ang pag-asa ng bayan”. Ikaw, bilang isang mag-aaral ay maaaring maging isang instrumento upang magkaroon ng pagbabago ng takbo sa inyong lipunan tungo sa pagkakaroon ng isang masaganang bansa
28 Aralin 5 Honesto: Batang Matapat, Idolo ng Lahat! May mga pagkakataong ikaw ay hindi nagiging tapat sa mga gawaing ginagawa. Napipilitang magsinungaling dahil sa takot na mapahiya o mapagalitan ng nakakatanda. Nangyari na ba sa iyo ang ganito? Alamin Natin Basahin ang kuwento. Honesto: Batang Matapat, Idolo ng Lahat! Siya si Honesto, anak nila G. at Gng. Anastacio Castro. SIya ay labimpitong taong gulang at kasalukuyang nasa ikalimang baitang ng Paaralang Elementarya ng Sala sa bayan ng Cabuyao. Si Honesto ay kakaiba sa karaniwang mga mag -aaral dahil sa murang edad ay kinailangan na niyang maghanapbuhay upang makatulong sa gastusin ng pamilya. Buong sipag niyang tinutulungan ang kanyang mga magulang upang maitaguyod ang pangangailangan nilang magkakapatid. Tunay na siya ay isang mabait at huwarang anak at kapatid sa para kanyang pamilya. Isang araw habang si Gng. Anacay ay nagtuturo ay tinawag niya si Honesto sa harap ng klase. Tila nagulat at natakot ang bata kaya siya ay nagdalawang isip na tumayo at lumapit sa guro. Hanggang sa siya ay lapitan na ng guro at malugod na ipinagmalaki at ginawang halimbawa ang mga gawi na nakasanayang gawin ni Honesto sa paaralan at maging sa kanyang pinapasukan na trabaho. Nagsimulang magkuwento si Gng. Anacay. “Alam niyo ba mga bata na kayo ay mapalad na magkaroon ng isang kamag - aral na kinagigiliwan ng maraming tao dahil sa kanyang pagiging matapat.” nagbulungan ang mga bata at tila nagtaka kung sino ang tinutukoy ng guro. “Nakakwentuhan ko si Gng. Villanueva (Coordinator ng Yes - O Club)noong isang araw, ayon sa kanya siya daw ay humanga sa ginawa ng isa ninyong kamag - aral. Habang siya ay abala sa pangungolekta ng mga naipong plastik na boteay nilapitan siya ng mga bata at nag - alok ng tulong. Agad naman siyang pumayag at tinawag ang batang ito na aking tinutukoy upang pamunuan ang pagbebenta ng mga naipong bote para magamit na pondo ng Yes - O Club. Agad naman siyang tumugon sa aking ipinagawa. Makalipas ang ilang minuto, dala - dala na niya ang pera na napagbentahan mula sa mga plastik na bote. Agad siyang inabutan ng guro ng pangmerienda ngunit mabilis na tinanggihan ang alok at masiyang bumalik sa kanyang klase. Sa hindi kalayuan napansin ni Gng. Villanueva ang grupo ng mga bata na naiinis na nagkukuwentuhan. “Hmp. Nakakainis talaga malaki naman ang napagbentahan sa plastik na bote ewan ba kung bakit ayaw niya pang bawasan.” ang wika ng isa. Agad naman sumigunda ang isa pang mag - aaral, “Baka sumisipsip lang paano laging liban sa klase.” Napaisip ng
29 malalim ang guro hinggil sa narinig na usapan ng mga bata. At agad na ikinatuwa ang pagiging matapat na bata ng kanyang mag - aaral. Biglang nagtaas ng kamay si Jocelyn, “Ma,am, Ma,am ako po ba ang tinutukoy ninyo?” lakas loob na tanong ng bata at umalingawngaw ang tawanan sa loob ng silid - aralan. Agad na nagpatuloy sa pagkukwento si Gng. Anacay. “Bilang pagpapatuloy kaninang umaga naman nakasalubong ko papasok ng paaralan si Mang Max at agad na kinamusta ang batang ito. Sabi ko naman medyo dumadalas siya sa pagliban sa klase at doon ko napagalaman na siya pala ay kasalukuyang namamasukan sa construction upang kumita ng pera at maipangdagdag sa kanilang pangagastos. Naantig ako sa aking narinig at mas lalo niya pa akong pinahanga sa mga sumunod na sinabi ni Kuya Max. “Alam mo ba Gng. Anacay lubos akong nagagalak sa batang iyan, noong isang araw ay umalis ako ng maaga sa site na pinaggagawan ng aking bahay. Kinailangan ko kasing dumalo sa miting pambarangay na ipinatawag ni Kapitan Kiko Alimagno. Ako ay tiwala sa aking mga trabahador ngunit noong isang araw ay binalikan ko ang mga naganap sa site gamit ang CCTV Camera na aking inilagay sa hindi kalayuan. Ako ay nabigla sa aking nasaksihan, noong araw na ako ay dumalo ng miting mga alas - 4:00 hapon. Sa aking pag - alis pala ay agad ding nag - alisan ang aking mga manggagawa kahit hindi pa oras ng uwian ng bigla akong may narinig na boses at nagsabing,”mga kasama maaga pa po alas - 5:00 ang ating uwian higit kumulang isang oras pa po bago tayo maaaring umuwi,” ang mahinahon na paliwanag ng bata. “Aba!, akala mo kung sino ka kabago - bago mo ganyan ka.” paangil na sagot ng isa. “Oo nga atsaka wala naman si Bossm minsan lang naman ito,” dugtong pa ng isa. “Bahala po kayo basta ako ay uuwi ng tama sa oras iyong itinakda ng may - ari,” mahinahon ngunit malaman na pagpapaliwanag ng bata. “Wow! tunay na kahanga - hanga naman talaga siya sa kanyang mga kilos at gawi.” “Dapat siya ay kinikilala sa flag ceremony upang tularan pa ng mga batang tulad namin.” “Eh Ma‟am sino po ba ang batang ito na dapat naming tularan?” makulit na pagtatanong ng mga mag -aaral ni Gng. Anacay. Dito na ipinagmalaki ng guro sa lahat si Honesto isang batang matapat at dapat iniidolo ng lahat. Dahil dito ay agad sa mungkahi ng kanyang mga mag - aara ay agad na ipinatawag ni Gng. Anacay ang mga magulang ni Honesto. Sagutin ang mga tanong: 1. Ilarawan si Honesto. Alin sa mga katangian niya ang nagpapakita ng pagiging matapat? 2. Papaano hinangaan ni Gng. Anacay si Honesto? Isalaysay ito sa klase. 3. Bilang isang indibidwal, paano mo maipapakita ang matapat na paggawa sa paaralan? Sa lahat ng uri ng paggawa? 4. Magtala ng mga dahilan kung bakit mahalaga ang pagiging matapat sa iba‟t - ibang mga gawaing pampaaralan at sa uri ng paggawa.
30 5. Sa iyong palagay, bakit gustong makaharap ng guro ang mga magulang ni Honesto? Magbigay ng sapat na batayan. Isagawa Natin Gawain 1 Ano ang gagawin mo sa sitwasyong inilahad sa ibaba para maipakita ang pagiging matapat. Ilahad ang iyong magiging damdamin. 1. Bumili ka ng pagkain sa kantina nang mapansin mong sobra ang sukli na ibinigay sa iyo ng tindera. 2. May dumating na delivery ng materyales sa iyong pinapasukang pabrika. Agad mong tiningnan ang inventory sheet ng mga inorder ninyong materyales at natuklasan mong may mga sumobrang materyales na iyo namang kakailangan sa paggawa ng isang proyekto sa paaralan. 3. Si Romy isang working student, pumasok siya sa paaralan na hindi nakapag -aral ng leksyon at antok na antok pa dahil kinailangan niyang mag - overtime sa kanyang pinapasukan. Biglang nagbigay ng pagsusulit ang kanyang guro Gawain 2 1. Pangkatin ang klase sa lima. Papiliin ng lider ang bawat pangkat. 2. Magbahagi ng karanasan na nagpapakita ng pagiging matapat. 3. Pumili ng isang karanasan gamit ang graphic organize atr iulat ito sa klase. Pagiging Matapat Karanasan Unang Pagpipilian Ikalawang Pagpipilian Ikatlong Pagpipilian
31 Isapuso Natin Kaya mo bang maging matapat sa lahat ng pagkakataon? Gumawa ng Self - Assessment Organizer gamit ang makukualay na papel. Punan ang bawat kahon ng mga sagot batay sa iyong natutuhan at karanasan. Mga Gabay: A. Isulat kung ano ang nalaman mo sa araling ito. B. Isulat ang mga kaya mong gawin batay sa nalaman mo. C. Isulat ang mga sinisimulan mo nang gawin. D. Isulat ang mga dapat mo pang gawin. E. Isulat ang pagpapahalagang natutuhan mo sa araling ito. Tandaan Natin Ang pagiging matapat ay ugaling dapat ipagmalaki. Ang taong nagpapakita ng ganitong pag - uugali saanman at kailanman ay makakamit ang tunay na kaligayahan at Pangalan ng Bata A. Nalaman Ko B. Kaya Ko C. Sinisimulan Ko D. Gagawin Ko E. Natututo Ako
32 magkakaroon ng isang maayos, payapa at maunlad na pamumuhay. Iniiwasan niyang magsinungaling at pagtakpan ang mga maling gawi na ginawa ng iba. Sa pagiging matapat marami kang maaaring matapakang ibang tao lalo‟t higit iyong may mga baluktot at maling sistema sa buhay. Hindi bale ng mapahiya at mapagalitan ng mas nakakatanda huwag lang mabalewala ang ugali ng pagiging isang matapat na indibidwal sa paaralan man o sa paggawa at saan mang dako pa iyan. Isabuhay Natin Magbigay ng dalawang karanasan na nagpapatunay na ikaw ay matapat sa iong mga gawain sa paaralan man o sa lahat ng uri ng paggawa. Ipaliwanag kung paano mo ito ginawa. Gamitin ang template sa ibaba. Isulat ang iyong sagot sa bond paper. Karanasan Mga Ginawa Na Nagpakita Ng Pagiging Matapat 1. 2. Subukin Natin Iguhit ang simbolo ng thumbs upkung ang pangungusap ay naglalahad ng wastong kaisipan at thumbs down naman kung hindi. ______1. Ikaw ay may proyekto na dapat bayaran sa E.P.P. Agad mo itong sinabi sa iyong nanay pati ang eksaktong halaga ng naturang halaga nito. ______2. Nalimutan ni Archie na gawin ang kanyang takdang - aralin sa Math. Biglang nagwasto ng kuwarderno si Bb. Tan, nang tawagin niya si Archie ay sinabi niyang naiwan niya ang kanyang takdang - aralin sa bahay. ______3. Si Ericka ay kumandidato bilang pangulo ng Supreme Pupil Government sa kanilang paaralan. Sa mismong araw ng botohan ay may nakita siyang nakakalat na balota na siyang gagamitin sa botohan agad - agad ay ibinalik niya ang mga ito sa gurong taga - pangasiwa. ______4. Si Mang Aldo ay nangungupit ng mga labis na kagamitan mula sa opisina na kanyang pinagtatrabahuhan at agad na ibinebenta sa labas ang mga kagamitang kanyang nakuha sa mas mababang halaga. ______5. May malasakit sa mga gawain sa pabrika si Ruby nakatingin man o hindi ang kanyang amo sa oras ng trabaho.
33 Ngayon ay alam mo na kung paano maging matapat sa iba‟t – ibang mga gawain. Pagyamanin mo ito at ipagpatuloyang mabuting gawi. Isa kang huwarang mag – aaral na dapat tularan. Aralin 6 Tayo‟y Makilahok...... Makilahok Alam u ba na....... Ang pakikiisa, lalo na sa pagpaplano at pagpapasya ay nagkakamit ng ginhawa at tagumpay ng bawat isa. Tayo‟y Makilahok...... Makilahok Tayo‟y makilahok sa lahat ng gawain Sa ating samahan lalo na‟t may usapin Pagkat ang desisyon sa bawat gagawin Ay dapat maging mabuti ang simulain. Saan man dumako ang usapan Sumaling palagi sa plano ng samahan Pagkat desisyon ng lahat ay kailangan Kaya makisama sa lahat ng talakayan. Tayo‟y makilahok sa tuwi-tuwina Upang di tayo magmistulang tangan Kapag may nangyari tayo‟y may alam na At di magtatanong na tila ibang-iba. Sagutin ang mga tanong: 1. Ano ang nais iparating ng tula sa mga mambabasa? 2. Bakit mahalaga ang pakikilahok sa mga gawain ng samahan? 3. Ipaliwanag: “Tayo‟y makilahok sa tuwi-tuwina upang di tayo magmistulang tanga.” 4. Bakit mahalaga ang paglahok sa pagpaplano ng proyekto ng samahan? 5. Ipaliwanag: “Ang pasya ng nakararami ay dapat na laging mamayani. Alamin Natin
34 Gawin 1 A. Bumuo ng tatlong pangkat. B. Basahin at suriing mabuti ang sitwasyong nakasulat sa ibaba. Bigyan ito ng mabuting desisyon bago gumawa ng anumang hakbang. Isang proyekto ang gagawin sa inyong paaralan. Ito‟y isang pagtatanghal upang kumita ng salaping maitutulong sa mga mahihirap. Magpulong sa isang bahagi ng inyong silid. Sagutin ang mga tanong sa ibaba. 1. Ano ang una ninyong dapat pag-usapan tungkol sa proyekto? 2. Ano ang inyong plano para sa paglikha ng pondo na maitutulong sa mga mahihirap? 3. Ilang komite ang inyong bubuuin? Bakit? 4. Sinu-sino ang mamamahala ng bawat komite? 5. Isulat ang napag-usapan sa klase. Ano ang masasabi mo sa inyong napag-usapan? Bakit? C. Ilarawan ang inyong kasagutan sa pamamagitan ng paggamit ng iba‟t ibang uri ng tsart. D. Susukatin ang inyong ginawa gamit ang rubrics. Rubrics Pamantayan 3 2 1 Pagsusuri Natukoy ng mga mag-aaral ang sumusunod: suliranin, tunguhin, at maaaring gawin upang makapagdesisyon nang tama Natukoy ng mga mag-aaral ang dalawa sa sumusunod: suliranin, tunguhin, at maaaring gawin upang makapagdesisyon nang tama Natukoy ng mga mag-aaral ang isa sa sumusunod: suliranin, tunguhin, at maaaring gawin upang makapagdesisyon nang tama Desisyon Nakapagbigay ng tamang desisyon at makabuluhang dahilan kung bakit ito ang kanilang napagpasyahan Nakapagbigay ng tamang desisyon at dahil kung bakit ito ang kanilang napagpasyahan Nakapagbigay ng tamang desisyon Isagawa Natin
35 Ipinakitang Pagpapahalaga Malinaw na naipakita ang pagpapahalagang ginamit ng pangkat Naipakita ang pagpapahalagang ginamit ng pangkat Hindi naipakita ang pagpapahalagang ginamit ng pangkat Gawain 2 Marami na tayong nagawang mga proyekto sa iba‟t ibang asignatura. Naipakita ninyo ang inyong pagkakaisa upang matapos ang isang gawain. Lahat ay nakiisa sa paggawa nito. Sa isang construction paper(red), gumuhit ng isang puso. Sa loob nito ay gumawa ng isang maikling sulat para sa isang taong alam mong nagpakita ng pakikiisa upang matapos ang isang gawain. Sabihin mo sa kanya kung ano nman ang maaari mong gawin upang masuklian ang ginawa niya. Maaari mong gawing halimbawa ang nasa ibaba. Ipadala/iabot ito sa kanya. Halimbawa: Ana, Nais kong magpasalamat sa ginawa mong pakikiisa sa ating natapos na gawain sa ESP at dahil lahat ng miyembro ng pangkat ay nagkaroon ng pagkakaisa. Para masuklian ko ang iyong ipinamalas na pakikiisa ay sisikapin ko na unawain at bigyang pansin ang inyong mungkahi.
36 Matapos nating ipakita ang magandang dulot ng pagkakaisa sa pagtatapos ng gawain, sabay-sabay tayong umawit at unawain ang mensahe ng awitin. Makilahok (awit sa tono ng I have two hands) I Halina kayo Sa „ting talakayan Upang isipa‟y Magiging buhay Pumalakpak 1,2,3 At utak natin ay titindi. II Makiplano Sa talakayan Upang isipa‟y humusay Isapuso Natin
37 Pumalakpak 1,2,3 At utak natin ay titindi. Sa pagpaplano o pagpapasya Ang mungkahi ng bawat isa ay mahalaga Tinig niya o tinig nila Ay tinig na dapat maging isa. Mag-isip ng isang bagay o pangyayari nagpakita ng pagkakaisa na maaari nilang kunin o hango sa isang pelikula, teleserye o mga pangyayari na kanilang napanood. Halimbawa: People Power –EDSA Revolution Kasaysayan ng mga Bayani Pakikipaglaban ng mga Pilipino sa mga dayuhang mananakop Tandaan Natin Isabuhay Natin Subukin Natin
38 Sagutin sa iyong kuwaderno ang sumusunod na mga tanong: Ano ang dapat mong gawin kung..... 1. mainit na ang sikat ng araw, subalit oras na ng pagpila para sa seremonya sa Watawat ng Pilipinas 2. kaunti na lamang ang ulam na paghahatian ninyo ng iyong mga kapatid 3. natanggal ang bubong ng inyong bahay at nabasa ang inyong mga kagamitan Sa ginawa ninyong pagpupulong, lagyan ng √ ang iyong ginawa. Sipiin ang sagot sa inyong kwaderno. Palagi Di ko ginagawa 1. Nakibahagi ako sa usapan. 2. Tumahimik lamang ako at nakinig. 3. Naging magulo ako sa talakayan. 4. Nakisama ako sa pagpaplano. 5. Iginagalang ko ang desisyon ng iba. 6. Iginigiit ko ang aking mungkahi ARALIN 7 Pagbabasa at Pagsusuri na may kawilihan, Dulot ay Kabutihan ESP 5PKP-If-g-33 Alam mo ba na...... Sa pagbabasa, pakikinig at panonood aymarami kang bagay at kaalamang mapapala at matutunan. Kaya marapat lamang magkaroon ng kawilihan sa mga gawaing ito. At mahalaga rin na iyong masuri o masiyasat ang mga bagay bago sumang-ayon para mapagpasiyahan ng buong pagpapahalagang desisyon. Paano kaya tayo magkakaroon ng kawilihan sa pagbabasa ng aklat o pahayagan? Pakikiknig/panonood sa radio at telebisyon o internet? Paano kaya natin dapat suriin ang mga impormasyon mula sa pagbabasa, pakikinig at panonood? May mabuti ba itong dulot sa atin bilang mag-aaral? Makakaapekto ba ito kung mali ang impormasyon na ating naihahatid sa ating kapuwa?
39 Suriin ang kuwento. ( Sa pamamagitan ng power point presentation) Batang Mapanaliksik Ang pagbabasa ay komunikasyon, gaya ng panonood sa telebisyon at pakikinig sa radio. Ito‟y isang uri ng pakikipagtalastasan. Napakabuting libangan ang pagbabasa ng mga aklat at pahayagan araw-araw, pakikinig ng balita sa radio, at panonood sa TV at pagkuha ng impormasyon sa internet. Ito‟y pakikipag- ugnayan sa ibang tao, ibang bansa, ibang lipunan at mga pamayanan. Kaya‟t ang mga libangang ito ay nagdudulot ng kaalaman at nagpapalawak ng karanasan. Ang mga kabutihang dulot ng mga aklat at iba pang mga babasahin ay ang sumusunod. 1. Nagbibigay ng impormasyon sa loob at labas ng bansa. 2. Nagbibigay ng impormasyon sa pagbabadya ng mga sakuna o kalamidad na maaaring dumating sa bansa. 3. Nagbibigay ng ibat-ibang kuro-kuro o palagay ng mga kilalang manunulat tungkol sa pang araw-araw na kalagayan ng ekonomiya ng bansa. 4. Nagbibigay ng kaalaman tungkol sa kultura at tradisyon ng bansa. Ang mga aklat , media ay nagpapalawak n gating kaalaman. Pinagyayaman at pinalalawak din nito an gating karanasan. Sanggunian : Uliran 5, ph 52 Sagutin ang sumusunod na tanong: 1. Anong mga Gawain ang nagpapalawak ng isipan at karanasan ng isang tao? 2.. May mga pagkakataon bang hindi ka naniwala mula sa iyong nabasa ? narinig ? O nakita sa internet ? Bakit? ALAMIN NATIN
40 3. Anong kabutihan ang naidudulot ng pagbabasa ? Pakikinig o panonood ? 4. Paano mo masasabi na ikaw ay magiging mapanuri sa mga balitang naririnig mo sa radyo o nababasa sa pahayagan? Ipaliwanag. 5. Sa iyong palagay ang pagiging mapanuring mananaliksik sa pagbabasa, pakikinig o panonood ay makatutulong sa iyo bilang mag-aaral? Ipaliwanag 6. Mabuti rin bang libangan ang pagbabasa, pakikinig at panonood? Sa anong paraan ito magiging mabuti o makabubuti? GAWAIN 1 Punan ang loob ng hugis ng iyong nabasa sa aklat o pahayagan, napakinggan sa radio, at napanood sa TV o internet. Paano nakaapekto ang mga ito sa iyong kaisipan at damdamin? Gawin ito sa iyong kuwaderno. ISAGAWA NATIN
41 GAWAIN 2 1. Bumuo ng apat na pangkat. 2. Magtala ng mga impormasyon mula sa “news article” ( tungkol sa naganap na Halalan 2016) na nasa loob ng envelope. 3. Masusi ninyo itong pag-aralan at ipakita sa pamamagitan ng malikhaing pamamaraan. Pangkat I Rap Pangkat II News Pangkat III Duladulaan Pangkat IV Debate Ipakita ang inyong napagkasunduang pagtatanghal o palabas at pagkatapos ay sagutin ang mga tanong. 1. Ano ang masasabi ninyo tungkol sa isinagawa sa unahan ng bawat pangkat? 2. Naipakita ba ng inyong mga kamag-aral ang lakas ng kanilang loob sa pagtatanghal? Patunayan.
42 3. May positibo o negatibo bang epekto sa mga manonood ang balita? Patunayan. Nadaragdagan ang iyong karanasan sa pagkakaroon ng bukas na isipan sa tulong ng media tulad ng radio, pahayagan, telebisyon at internet. Ano ang nasa isip mo nang pinagsama-sama ang iyong karanasan sa napanood mong balita (Video Clip). Itala ang mga ito sa kahon A, B, C, D. Sa loob naman ng puso, itala ang kabutihang dulot ng iyong napanood sa video clip na pumukaw sa iyong damdamin. Gawin ito sa bond paper. http://www.rappler.com/nation/politics/elections/2016/live-updates-philippines-presidential- elections Ano ba ang Importansiya ng Pagbabasa at Panonood? Ayon sa website ng Gemm Learning, maraming mabubuting epekto ang pagbabasa. Sinasabi rito na ang pagbabasa at panonod ay isang importanteng life skill. Mahihirapan umano sa pag-aaral ang mga batang nagkakaproblema sa pagbabasa Ang pagbabasa rin daw ay isang mabuting pagi-ehersisyo sa ating utak. Sinasabing masdemanding ito kumpara ISAPUSO NATIN A. B. C. D. TANDAAN NATIN
43 sa panonood ng telebisyon o pakikinig sa radyo. Ani Maryanne Wolf, director ng Center for Reading and Language Research sa Tufts University, sa pagbabasa at panonod raw ay mas mapipilitan tayong gumawa ng naratibo (narrative) at mag-imagine. Sa pagbabasa raw kasi, mas may oras tayong mag-isip. Kumbaga maaari tayong huminto para sa pag- intindi (comprehension) at pagkuha sa tunay na kahulugan at implikasyon(insight) ng ating binasa. Ang pagbabasa ay nakatutulong din saconcentration at attention skills. Dagdag pa ng website, ang pagbabasa rin ay nakatutulong sa pagtaas ng ating bokabularyo,pagtaas ng tiwala sa sarili ng isang tao. Sinasabi na isa umanong chain reaction ang nangyayari: pag tayo ay laging nagbabasa, marami tayong malalaman; Isa pa sa mga sinasabing magandang epekto ng pagbabasa ay ang paghasa sa atingcreativity. Dahil nai-expose tayo sa mga bagong ideya at mas maraming impormasyon sa pamamagitan ng pagbabasa, maaaring magkaroon ng pagbabago (ikabubuti o ikagagaling) sa paraan ng ating pag-iisip. A. Isulat ang Tama o Mali sa bawat patlang. Ilagay ang sagot sa sagutang papel. ____________1. Ang pagbabasa ng aklat, pahayagan at iba pang mga babasahin ay mabuting libang Libangan. ____________ 2. Hindi uunlad ang isipan kapag lagging nagbabasa. ___________ _3. Nakatutulong sa kaligtasan ang pagbabasa ng pahayagan at pakikinig sa radio. ____________ 4. Nakabubuti sa mag-aaral ang maging mapanaliksik. ___________ _5. Ugaliin ang pagbabasa lalo’t wala ka naming ginagawa. B. Basahin ang sumusunod na mga sitwasyon. Sagutan ng buong husay ayon sa iyong pagkaunawa. SUBUKIN NATIN
44 1. Ang nakababata mong kapatid ay walang hilig sa pagbabasa. Anong mga hakbang ang iyong isasagawa upang maging hilig niya ang pagbabasa? 2. Muli, ang iyong kapatid ay kukuha ng board exam. Hindi siya pumasa sa unang pagsusulit. Nagbigay siya ng sapat na panahon sa pagsasaliksik mula sa pahayagan, aklat at internet para sa darating na eksamen. Sa palagay mo ba ay papasa sa ngayon ang iyong kapatid? Bakit at pangatwiranan. Mahusay ka! Naipamalas mo ang iyong mapanuring pag-iisip. Binabati kita. Patuloy mo itong paunlarin. Maaari mo itong ibahagi sa kapuwa nang may mapanuring pag- iisip. Maaari ka nang magtungo sa susunod na aralin. Handa ka na. Aralin 9 Lakas ng Loob Ko, Galing sa Kapwa Ko Alamin Natin – Unang Araw Alam mo ba na....... Ang pagsasabi ng tapat ay susi sa pagiging taong may pusong wagas. Basahin ng may pang-unawa ang tulang “Sa Totoo Lang Po”.
45 Sa Totoo Lang Po! Kung nais mong maging isang mabuting Tao Naging tapat sa lahat ng ginagawa Ipaalam at sabihin ang mga inaakala Sa mga magulang at nakatatanda. Sa totoo lang ang kasinungalingan Ay isang kasalanan na di nahuhugasan Nagsisilbing batik kahit kanino man Kaya‟t katahimikan ay di makakamtan. Sa tatoo lang dapat kahit masakit Sabihin natin ang dapat ipilit Pagsasabi ng totoo ay isang prinsipyo Na di mababayaran ng kahit na sino. Sa totoo lang di dapat manloko Pagkat tiwala ng tao ay walang presyo Ang katapatan tuwina‟y isa puso Sa lahat ng oras at saan mang dako. Ipakita ang katapatan sa lahat ng bagay Sa isip, sa salita, at maging sa gawa Maging bahagi ng buhay kahit ikaw ay bata Upang sa paglaki, kamtin ay gantimpala.
46 Sagutin ang sumusunod na katanungan: 1. Ano ang nilalaman ng tula? 2. Bakit ito pinamagatang “Sa Totoo Lang Po”? 3. Ipaliwanag ang nilalaman ng bawat saknong. 4. Alin sa mga saknong ang iyong naibigan?bakit? 5. Magbigay ng mga halimbawa ng mga gawaing nagpapakita ng katapatan. Isagawa Natin – Ikalawang Araw Gawain 1 Bigyan ng mga kasagutan ang mga sumusunod: 1. Mayroon kang isang kaibigan na may ugaling hindi marunong magsauli ng hiniram na gamit.Paano mo tutulungang iwasto ang kanyang pag-uugali? 2. Mahalaga saiyo ang pangako.Isang araw ay hiniling mo sa isang kaibigan na ipagpaalam ka sa iyong guro sapagkat di ka makakapasok sa paaralan.Nangako siya na gagawin ito.Pag pasok mo ng Lunes ay nagulat ka sapagkat pinagsabihan ka ng inyong guro dahil sa iyong pagliban.Ano ang iyong gagawin sa pagkukulang ng iyong kaibigan? 3. Napapansin mo ng ilan sa inyong mga kapitbahay ay laging nagsusugal at hindi pansin ang pag-aalaga ng mga anak.Ikaw ay nasa ikalimang baiting lamang ngayon.Paano mo sasabihin sa kanila ang iyong obserbasyon? Gawain 2 1. Magkaroon ng pangkatang gawain.Pumili ng lider. 2. Gumuhit ng isang larawan na nag papakita ng katapatan sa iyong kaibigan o kamag- aral.Lagyan ito ng salawikain sa ibaba ng larawan at ibahagi sa kamag-aral. Isapuso Natin – Ikatlong Araw
47 1. Piliin sa bawat puso ang mga gawaing may kaugnayan sa katapatan.Sipiin at kulayan ito ng pula sa inyong kuwaderno 2. Paano ninyo maipakikita ang inyong lakas,katatagan, o tibay ng loob sa harap ng maraming tao? 3. Basahin at talakayin ang Tandaan Natin Tandaan Natin Laging gumawa nang may katapatan Upang makaiwas sa kasalanan Kapag nagsabi at gumawa ng totoo asal pagsulat nangongopy a ng takdang Pag- awit Pagtupad sa gawain Pagsasabi ng totoo pagdadasal pag aaral pagsunod sa utos pagtulong
48 Maluwag ang kalooban at malinis ang konsensya ng tao. Isabuhay Natin – Ikaapat na Araw 1. Ang Buwan ng Nutrisyon ay isinasagawa tuwing sumasapit ang buwan ng Hulyo. Sa pamamagitan ng iyong guro, magkakaroon ng isang munting palabas-tanging kakayahan. Maaaring gamiting lunsaran ibinigay ang halimbawang palatuntunan. 2. Pumili ng gusto mong bahaging gagampanan sa palatuntunan. Isulat ang iyong pangalan sa bahaging napili. Halimbawa; PALATUNTUNAN Pambungad na Panalangin Pambansang Awit Mensahe ng Punongguro Mga Natatanging Bilang A. B. C. Pangwakas na Pananalita Pangwakas na Panalangin
49 3. Pagkatapos ng palabas, itanong sa sarili/pangkat ang: A. Naging masaya ba ako/kami sa aking/aming ipinakita at ibinahaging Gawain/talento/kakayahan sa aming palabas? B. Papaano ko inalis ang kaba sa aking mga ipinakitang talent sa palabas? Subukin Natin- Ikalimang Araw Sa sagutang papel, lagyan ng kaukulang tsek ( ) ang pinaniniwalaang pahayag. MGA PAHAYAG TAMA MALI 1. Sinasabi ko ang katotohanan kahit na akoy maparusahan. 2. Ako‟y takot magsabi ng katotohanan dahil maraming magagalit sa akin. 3. Ang lakas ng aking loob at katatagan ay aking ginagamit sa pamamagitan ng pagtanggap ng mga mungkahi at paalala mula sa aking kapuwa. 4. Hindi ako nahihiyang ipakita na magaling ako sa anumang bagay kaya ayokong pinipintasan ang akong mga ginagawa. 5. Nakauunawa ako kapag itinatama ng mga tao ang akong mga nagawang mali dahil mapabubuti at maipakikita ko ang aking natatanging kakayahan. Ang katatagan at lakas ng loob ay nabigyan ng katuparan sa iyong sarili. Humayo ka at ipakita ang mga ito gamit ang natutuhan mo sa iyong buhay. Binabati kita! Handa ka na sa susunod na aralin dahil nasa iyo na ang katatagan upang labanan ang mga pagsubok sa pag-aaral.
50 ARALIN 10 MAGIGING MATAPAT AKO! “Ang matapat na paggawa Pinagbubuti ang ginagagawa Kahit hindi bantayan ay tuloy ang paggawa.” Suriin ang tula. Matapat na paggawa Ang katapatan ay magandang kaasalan Na dapat tandaan ng mga kabataan Nakatutok ang pansin at lakas sa ginagawa Kahit walang bantay at nakakakita Ang matapat sa paggawa Ay tunay na kahanga-hanga Gawaing sa kanya itinakda Sadyang ginagawa nang buong kusa. Ang paggawa nang matapat Ay pagsasama ng maluwat Hindi pansin ang paglipas ng oras Laging nasa isip ang paggawa nang tapat. Katapatan sa paggawa ay tunay na mahalaga Kaysa sa salapi at dangal na nawawasak Walang lungkot pagsisising madarama Sa matapat na paggawa sa tuwi-tuwina. ALAMIN NATIN
51 Pag-usapan Natin 1.Anong kabutihang-asal ang nakapaloob sa tula? 2.Bakit mahalaga ang pagiging matapat sa paggawa?Ipaliwanag ang dahilan. 3.Bakit mahalaga sa buhay ng tao ang paggawa?ipaliwanag. 4.kung ikaw ang tinutukoy ng tula susundin mo ba ito?Bakit 5.Kung makakakita ka ng isang taong hindi tapat sa kanyang ginagawa,anong gagawin mo? ISAGAWA NATIN Gawain 1 Sumulat ng pangungusap sa loob ng kahon.Kategoryahin ito sa matapat at di matapat na Gawain. Sagutin ang sumusunod at kompletuhin ang salita na nasa loob ng kahon.gawin ito sa iyong kwaderno. 1. Magandang kaasalan na dapat ugaliin ng mga kabataan. 2. Nakatakdang Proyekto. 3. Paggawa nang di inuutusan. k Matapat Di-Matapat G P
52 Gawain 2 1. Dahil alam na ninyo ang matapat na paggawa batay sa mga tinalakay at pinag-aralan natin kaya na ninyong magplano ng isang pagtatanghal o gumawa ng isang palabas na maipakita ang inyong,mga natatanging kakayahan sa pagganap. 2. Bumuo ng tatlong pangkat pag-aralan ang sumusunod Lutasin natin 1. Araw ng sabado. Naglilinis ng kanal at kapaligiran ang inyong kapitbahay. Ano ang dapat mong gawin? 2. Inatasan ng iyong guro ang inyong pangkat na magtanim ng mga halaman sa likod ng inyong paaralan. Ngunit ang iyong kamag-aaral ay nag lalaro lamang. Ano ang dapat mong gawin? 3. Ang inyong kapitbahay ay namamasukan sa isang pagawaan. Napapansin mo na lagi siyang huli sa pagpasok. Ano ang maitutulong mo sa kanya ? Gawain 3 Pagtatanghal Ipakita ang napagkasunduang palabas o pagtatanghal at pagkatapos ay sagutin ang mga tanong 1.Ano ang masasabi mo sa pagtatanghal na isinagawa sa unahan ng unang pangkat? 2.Naipakita ba ng inyong mga kamag-aral ang lakas ng kanilang loob sa pagtatanghal? Patunayan ito. 3.Pansinin natin ang ikalawang pangkat na nagtanghal tama ba ang kanilang ginawa? Paano Patunayan. 4.Paano naman ang ginawa ng ikatlong pangkat,nagampanan ba nila ng maayos ang kanilang bahagi? Isapuso Natin Ngayon alam mo na ang pagiging matapat sa paggawa.Narito ang talaan ng puntos o score, saang numero mo ilalagay ang iyong sarili sa pagiging tapat.Gumawa ng star o puso idikit sa katapat nito. 1-5 Hindi gumagawa kapag walang nakakakita. 6-10 Medyo gumagawa kahit walang nakakakita. 11-15 Gumagawa kahit walang nakakakita. 16-20 Gumagawa kahit walang nakakakita ng buong puso at kakayahan.
53 Tandaan Natin Ang taong laging tapat sa ginagawa ay may dangal at pagkukusa. Akrestika D-angal sa paggawa ay isang biyaya A-t di kailanman dapat mawala N-aisin at layunin ay dapat nakatala G-awain ng bawat taong may pagpapala A-t tiyak ang buhay moy di mapapariwara L-ayunin sa buhay kakamting may tiwala. Isabuhay Natin Muling bigkasin nang may lakas,sigla,at damdamin ang tula sa alamin natin”Matapat na Paggawa” Bumuo ng pangako sa pagiging matapat sa paggawa.Isulat ito sa isang malinis na papel. Ako si _________________________ ay nangangako na pahahalagahan ang pagiging Matapat sa paggawa may nakakikita o walang nakakakita gagawin ko ang iniatas na Gawain sa akin ng buong puso at kakayahan.Magiging modelo ako ng tamang paggawa sa salita,sa kilos,at gawa. Gabayan nawa ako ng Poong maykapal.
54 _______________________ Lagda ng Mag-aaral SUBUKIN NATIN Iguhit ang kung wasto ang isinasaad ng pangungusap at ang kung di wasto. Ilagay ang sagot sa sagutang papel. ____1. Iaasa ko nalamang sa iba ang aking gawain. ____2. Tatapusin ko ang anumang gawaing nasimulan. ____3. Pagagandahin at tatapusin ko sa takdang oras ang aking Gawain. ____4. Gagawain ko lamang ang aking proyekto kung nakatingin ang aking guro. ____5. Ipapagawa ko nalamang sa aking kapatid ang aking proyekto. Magaling ka! Naipamalas mo ang iyong husay sa matapat na paggawa.Binabati kita. Patuloy mo itong paunlarin. Maari mo itong ibahagi sa iyong kapuwa ng may buong kakayahan. Sapagkat natapos mo nang matagumpay ang araling ito, humanda na sa susunod na aralin.
55 YUNIT II Pakikipagkapwa - Tao Aralin 11 Pagmamalasakit sa Kapwa, Gagawin Ko Ang taong may malasakit sa kapwa, kadalasan ay pinagpapala. Marami na tayong karanasan sa mga kalamidad na dumaan sa ating bansa. Ang pagiging handa ay makatutulong sa atin upang tayo ay makaiwas at makaligtas sa iba‟t ibang uri ng kapahamakan. Maging mapagmatyag tayo sa mga nangyayari sa ating lipunan lalo na sa ating mga kalikasan.
56 1. Tulungan nating maging handa sina Carlo at Carla sa mga sakuna at kalamidad. Ayusin ang mga letra sa loob ng kahon para makabuo ng salita. Isulat ang iyong sagot sa sagutang papel. a.Dollin b. Ahab c. Goyba d. Ugson e. Namitsu f. Lidesland Narito ang mga gabay na salita sa paglalaro ng Halo Letra. 1. Malakas ang pagyanig ng lupa. 2. Labis na pag-apaw ng tubig o paglawak ng tubig na natatakpan ang lupa. 3. Namumuong sama ng panahon na nagdudulot ng kalamidad sa ating bansa. 4. Mabilis na pagkalat ng apoy. 5. Pagguho ng lupa dulot ng labis na pag-ulan at kawalan ng ugat ng puno na kinakapitan ng lupa. 2. Basahin ang kwento na pinamagatang Tumulong sa Kpawa at sagutin ang mga sumusunod na tanong. Tumulong sa Kapwa! Ang mabuting Kristiyano ay maawain at matulungin sa kapwa. Ito‟y dahil sa ating paniniwala na ang pgamamahal sa kapwa ay pagmamahal sa Diyos. Mahal ng Panginoon ang lahat, kaya Siya tumutulong sa lahat, mahirap o mayaman man. Alamin Natin
57 Ang pagtulong sa kapwa, lalo na kapag may sakuna o kalamidad ay likas sa mga Pilipino. Ito‟y kaasalang Pilipino na minana pa natin sa ating mga ninuno na dapat gawin at pagyamanin. Hindi natin maiiwasan ang magalit sa kapitbahay o kanayon kung minsan. Ngunit kapag may sunog, baha o anumang pangyayaring nanganganib ang kanilang kaligtasan, hindi natin matiis na sila‟y di tulungan at damayan. Naghahandog tayo ng damit, pagkain, at mga gamit sa nasalanata ng kalamidad. Bilang mag-aaral, makatulong din tayo at an gating paaralan sa mga taong nangangailangan. Bukod sa mga pagkain, salapi, at damit na ibinibigay, mabuti rin na turuan natin sila ng mga gawaing mapagkakakitaan upang makapagsarili sa mga darating na araw: Narito ang iba pang magagawa natin: a. Ibahagi sa mga kabarangay ang anunsyo sa radio kung may parating na bagyo b. Itawag sa malapit na himpilan ng pulisya kapag may nasaksihan kang krimen, nakawan, at iba pang malubhang pangyayari. c. Tumawag ng saklolo kapag may emergency na nagaganap. Sagutin ang mga sumusunod na tanong: 1. Anong damdamin ang nararapat maghari sa ating puso para sa ating kapwa? 2. Bakit nararapat magmalasakit tayo sa isa‟t isa? 3. Paano mo ipinakikita ang iyong malasakit sa iyong kapwa? 4. Sino ang dapat nating gawing huwaran ng pagmamalasakit at pagtulong sa kapwa? 5. Ikaw ba ay may malasakit sa iyong kapwa? 6. Paano mo ipinakikita ang pagmamalasakit sa kapwa? Gawain 1 Isagawa Natin
58 Fact or Bluff: Lagyan ng / kung fact ang isinasaad ng pangungusap at X kung bluff. Ilagay ang sagot sa sagutang papel. _____ 1. Ang taong may malasakit sa kapwa ay kinalulugdan ng Diyos. _____ 2. Huwag pansinin ang mga sakuna o krimen sa paligid. _____ 3. Laging isaisip at isapuso ang pagmamalasakit sa kapwa. _____ 4. Tumutulong sa mga nasalanta ng bagyo, lindol o lahar. _____ 5. Pabayaang mga pinuno na lamang ng pamayanan ang sumaklolo sa mga mamamayang kailangan ng tulong. Gawain 2 Pangkatang Gawain Magpagawa ng isang dula-dulaan kung saan ipakikita ang pagbibigay ng kayang tulong para sa biktima ng kalamidad. Pangkat 1- Bagyo Pangkat 2- Baha Pangkat 3- Sunog Pangkat 4- Lindol Sa hugis pusong papel na ibibigay ng guro, isulat ang mga salitang angkop para mabuo ang ide Ang pagbibigay ng tulong sa mga ___ __________________________ ay mahalaga upang makapagligtas ng Isapuso Natin
59 Ang pagbibigay ng ________________ ay mahalaga para makapagligtas ng buhay ng iba mula sa ____________. Mithiin Para sa Kaligtasan ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________
60 Tandaan Natin Ang pagbibigay ng tulong sa panahon ng kalamidad ay mahalaga upang makapagligtas ng buhay. Ang pagbibigay ng babala o impormasyon ay nakatutulong din para sa kaligtasan ng marami. Lahat ng tao ay may pangangailangan. Walang tao na nasa kaniya na ang lahat. Ang mahihirap ay hindi nangangahulugang wala na silang maibibigay o maitutulong sa ibang tao at mga kaibigan. Wala ring taong sobrang yaman na hindi na mangangailangan ng tulong ng iba. Ang pagiging bukas-palad ay pagbibigay kung ano ang mayroon ka nang bukasl sa kalooban. Ibahagi sa iba ang biyayang mayroon ka na maluwag sa damdamin at walang inaasahang kapalit. Lubos na kasiyahan ang maidudulot nito sa iyo. Kapag tapat at totoo ang damdamin sa pagbibigay o pagbabahagi, tiyak na pagpapalain ka ng Maykapal at mapasasaya mo ang iyong kapuwa. Bawat pangkat ay bibigyan ng sitwasyon. Isulat kung ano ang maaari mong magawa bilang katugunan sa bawat sitwasyon. Pangkat 1- May bagyong sumalanta sa inyong lugar at bumaha sa inyong paligid. Tanging bahay lamang ninyo ang naiwang nakatayo sapagkat ito‟y matatag. Ilan sa inyong mga kapitbahay ay nangawasak ang mga tahanan. Ano ang iyong gagawin? Pangkat 2- Namatay ang ama ng iyong kamag-aral. Paano mo maipapadama ang iyong pagtulong sa naiwang pamilya? Pangkat 3- Papauwi ka na galing sa paaralan. Nakita mong hirap na hirap ang isang matanda sa pagtawid sa kalsada. Ano ang iyong gagawin? Pangkat 4- Maraming tao ang nasalanta ng bagyong si Bising. Anu-ano ang maaari mong gawin? Isabuhay Natin
61 Pangako sa Pagmamalasakit sa Kapwa Nangangako ako na magiging handa akong tumulong at maglaan ng panahon sa mga taong nangangailangan tulad ng ________________,_______________________, para _______________________. Naniniwala ako na maginging ligtas ako kung ____________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________. _____________________________ Lagda ng Mag-aaral Petsa: _______________________ Subukin Natin
62 Pagsusuring pansarili.Lagyan ng kaukulang / ang mga sawi sa ibaba kung ito‟y ginagawa palagi, paminsan-minsan,, at di-kailanman. Sipiin ang sagot sa kwaderno. Palagi Paminsan- minsan Di- Kailanaman 1. Tumutulong ba ako sa mga taong biktima ng sakuna? 2. Nagmamalasakit ba ako sa aking kapwa? 3. Nagbibigay ba ako ng tulong sa mga nasalanta ng bagyo? 4. Sumasaklolo ba ako sa mga taong nangangailangan ng tulong? 5. Minamahal ko ba ang aking kapwa? Binabati kita dahil natapos mo ang aralin nang matagumpay. Ipagpatuloy mo ang pagbibigay ng kayang tulong sa nangangailangan at ikaw ay kalulugdan ng Diyos. LEARNER’S MATERIAL ARALIN 12 KAPWA KO, MAHAL KO Ang pagmamahal sa kapwa ay isang kaugalian ng mga Pilipino. Tayong mga Pilipino ay kilala sa pagiging “hospitable” (matulungin sa kapwa). Katibayan nga ay ang pagbibigay natin ng
63 impormasyon sa kinauukulan ng mga hindi magandang pangyayari sa ating kapaligiran na nasaksihan ng mamamayan. Ano man ang kahihinatnan ng ating pagmamalasakit ay hindi na natin binibigyang pansin bagkus ang nasa isip natin ay ang makatulong. At ito ay isang bagay na nakalulugod sa Panginoong ating sinasampalatayanan. ALAMIN NATIN  Manonood ng video clip.  Sa napanood nating video ay binibigyan tayo ng pagpipilian na ating isasabuhay. Kayo ang bahalang pumili kung alin sa tingin ninyo ang makabubuti para sa atin at para sa ating kapwa. 1. Anong masasabi ninyo sa inyong napanood? Sa palagay ba ninyo ay nabago sila ng sitwasyon? 2. Nararapat ba ang ginawa ng mga tauhan sa video? Ibigay mo ang iyong opinion. Isulat ang kasagutan sa inyong kuwaderno at basahin sa harap ng mga kamag-aaral. 3. Maaari ba kayong magbahagi ng inyong sariling karanasan. Ilahad mo nga ito sa klase? ISAGAWA NATIN  GAWAIN I 1. SURIIN ANG MGA LARAWAN
64 2. Gamit ang kuwaderno, gumuhit ng graphic organizer Batang nagtatrabaho Batang KinukutyaBatang pinapalo Batang binubully
65 3. Isulat sa bilog ang sitwasyon na dapat ipagbigay-alam sa kinauukulan.  GAWAIN 2 Tayo’y maglaro ng Agaw mo, sagot mo, puntos mo 1. Bumuo ng 2 pangkat, unang pangkat ay mga lalaki at ikalawang pangkat ay mga babae na binubuo ng 5 bata bawat pangkat. 2. Ang bawat bata ay mayroong bilang na 1-5. 3. Mayroong isang lider na maghahawak ng panyo at siyang tatawag ng bilang ng batang pupunta sa kanya at aagaw ng panyo. Maaaring higit sa isang bilang ang kanyang tatawagin. 4. Kung sinong bata ang makakuha ng panyo ay hahabulin ng kalaban upang tayain at agawin dito ang panyo at siyang magkakaroon ng pagkakataong makasagot kung ito ay hindi pa dumadating sa kanyang tamang pwesto. 5. Pabubunutin ang bata ng larawan upang siyang makasagot sa tanong nito. 6. Ang bawat kasagutan ay magkakaroon ng puntos. Ang pinakamaraming puntos ay siyang mananalo. ISAPUSO NATIN Mga sitwasyon na nararapat ipagbigay-alam sa kinauukulan
66 1. Batay sa video na ating napanood at mga larawang nakita maaari nating ipadama sa pamamagitan ng Pangkatang Gawain an gating pagmamalasakit sa kapwa.  Pangkat I - tula  Pangkat II - rhyme  Pangkat III - skit  Pangkat IV - awit  Pangkat V - pagbabalita  TANDAAN NATIN Ang pagmamalasakit sa kapwa ay isang sitwasyon na napakahirap gawin dahil ito ay kailangang may damdaming nagmamahal. Lalo’t higit kung ito ay kailangang ipagbigay alam sa kinauukulan kung merong hindi magandang kaganapan sa kanilang buhay. Tulad na lamang ng nakita ninyo sa video at sa mga larawan, mga batang binubully, sinasaktan, pinagtatrabaho, hindi pinag-aaral at iba pang karahasan. Ngunit ito ay isang maka Diyos na Gawain, ang ipaabot sa kinauukulan ang mga alam nating karahasan kahit alam nating may masasaktan o magagalit sa atin. Ang mahalaga ay malinis ang ating kunsensya dahil alam nating natupad natin ang ating misyon sa buhay. Ayaw man nating gawin ang makialam pero kailangan dahil ayon sa bibliya, “kapwa natin ating pananagutan”. ISABUHAY NATIN Itala ang mga pangyayari ng pagmamalabis sa kapwa na inyong nalalaman at nagpakita ng pagmamalasakit sa kapwa, sa pamamagitan ng pagpapa-abot nito sa guro, magulang, bgy. Opisyal o pulis. ARAW PANGYAYARI KINAUUKULAN (Guro, Magulang, Bgy. Opisyal/Pulis LUNES MARTES MIYERKOLES HUWEBES BIYERNES
67 SUBUKIN NATIN Unahan tayo at mananalo ako – Sa pamamagitan ng laro ay mag-uunahan ang mga bata na isulat ang kanilang natutunan sa bituin na nasa tsart tungkol sa mga pangyayari na ipinagbigay-alam sa kinauukulan. Tatawag muli ng 2 grupo upang mag-unahan sa pagsagot. Batiin ang mga bata sa kanilang pakikiisa at pagbibigay ng karagdagang kaalaman sa araling natutunan. EDUKASYON SA PAGPAPAKATAO Kagamitan ng Mag-aaaral Ikalawang Markahan- Aralin 13 -Week 3 Aralin 13 PAGGALANG SA KAPWA TAO, ISAPUSO NATIN Ang paggalang sa mga katutubo at dayuhan ay isang pagpapatunay n gating pagiging mabuting mamayang Pilipino. Taglayin natin ito at lahing isapuso. Mga sitwasyon na nararapat Ipagbigay-alam sa kinauukulan
68 Basahin ang kwento. “Paggalang sa mga Katutubo at Dayuhan” Isang umaga, habang sabay-sabay kumakain ang pamilya Reyes ibinalita ni Mang Ramon na makakaroon sila ng pagtitipon ng mga kasamahan niya sa trabaho. Ang ilan sa mga ito ay dayuhan. Kaya binilinan niya si Aling Rosa na maghanda para sa mga ito. “Inay. sasama po ako bukas sa palengke” wika ni Andrea. “Hay naku anak wag na, alam mo naman napakasigip sa palengke dahil maraming tao” , sagot ni Aling Rosa. Kinabukasan maagang naghanda si Aling Rosa para mamalengke hindi rin napigilan ang pagsama ni Andrea. Habang sila ay papasakay sa pampublikong sasakyan, nagulat si Andrea sa kanyang nakita pagkasampa sa dyip “Inay bakit ganun po ang kanilang suot? Bakit ganoon po ang kulay ng kanilang mga ngipin at balat? Pinagtatawanan po sila Inay, wika ni Andrea”. “Anak ang tawag sa kanila ay mga katutubo, iba talaga silang manamit kumpara sa atin, di bat itinuturo yun sa inyong paaralan? Saka ang paggalang sa kapwa tao ay mahalaga dahil ang bawat isa sa atin ay may karapatan. Nakaugalian na nila kung paano sila manamit at kumilos dahil yun ay kanilang tradisyon ay nakagisanan, kaya huwag mong tutularan ang mga tumatawa sa kanila ha, paliwanang ni Aling Rosa”. “Opo, Inay pasensya na po, sagot ni Andrea” Nakarating na sila sa palengke, doon din bumaba ang mga katutubo. Pagkatapos mamili ng ni Aling Rosa at Andrea, habang papauwi na sila nkita nilang muli ang mga katutubo na sumasayaw sa parke. “Inay ayun po sila, sumasayaw po sabi ko kanina isa yan sa nakaugalian at tradisyon na nila, marapat lang na igalang natin ito, wika ni Aling Rosa”. “Salamat po Inay, ngayon po ay naiintindihan ko na po na dapat igalang ang kaugalian ng mga katutubo o dayuhan sa ating saan mang lugar dahil ito po ay isa sa kanilang kaugalian na hindi natin maaaring pakialamanan o baguhin. Sasabihin ko din po yun sa aking mga kamag-aral, sabi bi Andrea” Dumating na ang araw ng pagtitipon ng kaniyang tatay Ramon. Napakaraming bisita at ang ilan sa mga ito ay mga dayuhan. Napakaraming hinanda ng pamilya Reyes para sa mga bisita. Gusto nilang maipatikim ang mga pagkain ng Pilipino sa mga dayuhan. Sarap na sarap naman ang mga bisita lalo n ang mga dayuhan. At sobra silang natuwa sa pamilya Reyes na magandang pagtanggap sa kanila. Si Andrea, kahit nahihirapan sa pag- unawa sa salitang Ingles ng ilang bisita ng kanyang tatay, nagawa pa din nito na Alamin natin
69 makipaglaro sa mga anak na kasama nito. Pinakitunguhan niya ng maayos ang mga kalaro, at pinahiram ng kanyang damit ng matapunan ang isang bata ng sorbets sa damit. Masayang Masaya si Andrea dahil nalaman pa niya na ang ilan sa kanyang mga kalaro ng dayuhan ay sa kanila magpapalipas ng gabi. Nagulat si Aling Rosa at Andrea sa anunsiyo ng isang lalaki dahil ang kanila palang ipinagdiriwang ay ang promosyon sa kompanyang pinagtatrabahuhan ng kanyang tatay. Masayang-masasaya sila. Kinabukasan, paalis na ang mga bisitang nagpalipas ng gabi sa kanilang bahay. Nagpaasalamat ang mga ito sa maayos na pagtnggap at pag aasikaso sa kanila. Sagutin ang sumusunod na tanong batay sa kwento: 1. Sino-sino ang bumubuo ng Pamilya Reyes sa kwento? Ibigay ang kanilang mga pangalan. 2. Saan pupunta sila Aling Rosa at Ana kinabukasan ng maaga? Bakit? 3. Sino ang nakita/nakasabay nila Andrea sa pampublikong sasakyan? 4. Kailangan ba natin pagtawanan ang ibang tao kung may kakaiba man sa kanilang kilo, hitsura at gawain? Bakit? 5. Sino-sino ang mga bisita ng pamilya Reyes? 6. Para saan ang pagpupulong o pagtitipon na kanilang isinagawa? 7. Bakit kailangan galangin natin an gating kapwa tao? 8. Kung ikaw si Andrea, ano ang gagawin mo sa mga bisita ninyong dayuhan? At ano ang mararamdaman mo kung nakakita ka ng mga katutubo? 9. Mahalaga ba ang paggalang sa mga katutubo at mga dayuhan? Ipaliwanag. 10. Ano ang natutunan o nakuha ninyong magandang aral sa kwento? Gawain 1 Isagawa natin
70 Tunghayan ang larawan. Bigyan ng pansin ang mga nagaganap na eksena sa larawan. Ano ang iyong magiging diyalogo kung ikaw ang ay isa sa taong nasa larawan. A B C D Gawain 2 Makilahok sa iyong pangkat. Tumulong upang magawa o mabuo ang gawain ng bawat pangkat. Maghanda para sa pagtatanghal o pagbabahagi. Pangkat 1- Bumuo ng isang dula-dulaan, pagbabalita, pagkukwento o pantomina upang maipakita ang paggalang sa pamamagitan ng mabuting pagtanggap/pagtarato sa mga katutubo at mga dayuhan.
71 Pangkat 2- Bumuo ng isang dula-dulaan, pagbabalita, pagkukwento o pantomina upang maipakita ang paggalang sa pamamagitan ng paggalang sa natatanging kaugalian/paniniwala ng mga katutubo at dayuhang kakaiba sa kinagisnan. Suriin ang pagtatanghal batay sa rubric na nasa ibaba. Pamantayan 3 2 3 Nilalaman Naipakita ang paggalang na kinakailangang palabasin Naipakita ang paggalang na kailangang palabasin ngunit hindi sapat ang ideya ng palabas. Hindi naipakita ang nararapat na pagpapahalaga Partisipasyon Lahat ng kasapi ay nakilahok sa pagbuo ng konsepto at sa May 1-2 na kasapi ang hindinakibahagi sa pagbuo ng pagtatanghal May 3 o higit pa na kasapi ang hindi nakilahok sa gawain ng pangkat. Kaangkupan Angkop ang ginawa ng pangkat sa sitwasyon at naaayon sa mga nakatalagang gawain. Mangkop ang ginawa ng pangkat sa sitwasyon na nakatalaga. Hindi angkop sa sitwasyob ang ginawa ng pangkat. Isapuso natin
72 Iguhit sa patlang ang kung ang pangungusap ay nagpapakita ng paggalang sa mga katutubo at mga dayuhan at kung hindi. Gawin ito sa inyong kwaderno. 1. Ipaghanda ng miryenda ang mga dayuhan o katutubo sa inyong tahanan. 2. Pakitunguhan o tratuhin ng maayos ang mga panauhing katutubo at mga dayuhan sa ating paaralan. 3. Pagtawanan ang mga katutubong nakikita sa lansangan. 4. Huwag pansinin ang mga anak ng inyong bisita dahil hindi mo maintindihan ang kanilang lingguwahe. 5. Igalang ang karapatan ng bawat tao Ang paggalang sa kapuwa-tao ay natutuhan natin mula sa pagkakabata. Ito ay isang hakbang sa pagkakamit ng isang mapayapang pamayanan. Kapag iginagalang ng lahat ang kaniyang kapuwa tiyak walang magkakagalit dahil nirerespeto ang karapatang pantao. Ang paggalang sa kapwa at pagtrato na nais nating gawin sa atin ng ibang tao ay napakahalaga. Sabi nga, kung ano ang nais mong gawin sa iyo ay siya ring gagawin mo sa iyong kapuwa-tao. Ito ay hindi lamang naipapakita sa salita kundi sa kilos at gawa. Sa panahon na tayo ay makakasalamuha ng mga dayuhan o mga katutubo dapat natin silang tanggapin at tratuhin ng maayos. Ang kanilang mga kaugalian na kinagisnan ay atin din galangin sapagkat doon sila nasanay at ang bawat isa sa atin a may sariling karapatan. Matuto tayong magbigay-halaga sa mga dayuhan at mga katutubo, dahil khit sino pa man sila kaisa natin sila. Nararapat lamang na tayo ay matutong gumalang sa bawat isa. Tandaan natin Isabuhay natin
73 Basahin ang sitwasyon at sagutin ito sa harap ng klase ng buong husay. 1. Ang tatay mo ay kapitan ng inyong baranggay. Nagkaranas ang sa inyong lugar ng matinding hagupit ng bagyo, kaya maraming kabahayan ang napinsala. Ang mga tulong at donasyon ay sa inyong bahay pumapatak. Biglang may dumating na mga dayuhan/katutubo na naninirahan din sa inyong baranggay, sila ay humihingi ng tulong sa kanilang sinapit. Ano ang gagawin mo kahit alam hindi mong hindi mo sila kilala? 2. Nagdiriwang ng kapiyestahan sa inyong lugar, napakaraming mga mangyan ang nanlilimos upang sila ay may makain. Hindi maganda nag kanilang pananamit at sila ay madudungis. Ipagtatabuyan mo ba at sisigawan sila? Bakit? Basahing mabuti ang mga sitwasyon. Sa sagutang papel, lagyan ng tsek (/ ) ang patlang kung ito ay nagpapakita ng paggalang sa mga katutubo at mga dayuhan at ekis (x) kung hindi. ______1. May sumasayaw na katutubo sa parke, uuwi na dapat ang ate mo pero tumigil muna siya at masayang nanood sa ginagawa ng mga katutubo at nagbigay ng konting tulong. ______2. Pinagsabihan ng nanay mo ang mga batang nanunukso sa mga batang Mangyan na nakaupo sa parke upang magpahangin. ______3. May dayuhan na nagtatanong ng direksyon sa mga kabataang nakatambay sa harapan ng tindahan ni Aling Mameng, pinagtawanan lamang nila ito at hindi sinabi ang tamang direksyon. Subukin natin
74 ______4. May mga Hapon na pumunta sa inyong paaralan upang magbigay ng tulong sa kakulangan sa pasilidad. Laking pasasalamat ng inyong paaralan. Kayang inyong seksyon ay naatasang mag presinta ng sayaw at awit para sa mga bisita. ______5. Lagi na lang tinutukso ng iba mong mga kaklase ang hitsura ni Rollen. Dahil siya ay anak ng Negro. Binabati kita! Luboa mong naunawaan ang napag-aralan natin tungkol sa kahalagahan ng pagiging magalang sa mga dayuhan at mga katutubo. Maari ka ng tumuloy sa susunod na aralin. Aralin 14 Opinyon Mo, Igagalang Ko! Bawat nilalang ng Diyos ay binigyan Niya ng iba’t – ibang kaalaman, karunungan, kahusayan at kaisipan. Bilang tao na may mataas na antas ng kaalaman ay mayroon tayong pagkakataon na mgbigay ng sari – sarili nating ideya / opinyon. Sa kadahilanang mayroon tayong iba’t – ibang kaisipan kung kaya may iba’t –iba rin tayong ideya / opinyon. Ano ang marapat na gawin sa mga pagkakataong sumalungat ang iyong ideya / opinyon sa pananaw ng ibang tao? Alamin Natin Basahin at gawin. Ideopinmaypay (Ideya / Opinyon at Pamaypay) 1. Kumuha ng isang makulay na papel at itupi ito nang sampu na parang pamaypay. 2. Kapag narinig ang musika, ipapasa ang iyong papel. Isulat ang iyong pangalan sa unang tupi. 3. Kapag huminto ang musika, susulatan mo ang isang tupi ng papel na hawak mo ng iyong opinyon o ideya tungkol sa may – ari ng papel.
75 4. Ipapasang muli ang papel kapag tumugtog ang musika at uulitin ang proseso nang siyam na beses hanggang masulatan ang bawat tiklop ng papel. 5. Kapag natapos ang musika, kokolektahin ng guro ang mga papel upang ibigay sa may – ari nito. Basahin ang isinulat ng iyong mga kaklase. Gamit ang bondpaper, gumuit ng dalawang kahon at isulat kung paano ka inilarawan ng iyong mga kaklase. Magagandang opinyon Hindi magagandang opinyon 1. 2. 3. 4. 5. 1. 2. 3. 4. 5. 1. Saan mas maraming naisulat na opinyon ang iyong mga kaklase? Sa iyong palagay, bakit ganoon ang nagging opinyon nila sa iyo? 2. Ano ang naramdaman mo nang mabasa mo ang hindi magagandang opinyon sa iyo ng mga kaklase mo? Isagawa Natin Gawain 1 Isang umaga habang nagbabasa ng dyaryo si Gng. Anacay ay napansin niya ang headline nito tungkol sa usapin ng K – 12 Porgram. Dahil dito ay napagpasyahan niyang ipasok ito sa kanyang leksyon. Sa pagsisimula ng kanyang klase ay hiningi inaalam niya ang opinyon ng mga mag – aaral hinggil sa K – 12 Program at mula dito ay hinati niya ang mga bata sa dalawang grupo lahat ng pabor sa K – 12 ay ang mga “PRO” at ang mga hindi pabor naman ay mga “ANTI”. Sa pagsisimula ng debate ang lahat ay naging aktibo bawat isa may sinasbi. At para pormal na pasimulan ang debate nagbigay ng ilang pamantayan ang guro para maging maganda at maayos ang takbo ng gawain.
76 Gng. Anacay: Ngayon ang lahat ay nandito upang pagtibayin ang iba’t – ibang opinyon ng mga mag – aaral tungkol sa maugong na usapin ng K – 12 Program. Atin ng pasimulaan ang “DEBATIHAN 2016: ALIN ANG MAS MABISA SA SISTEMA NG EDUKASYON, K – 12 O TRADISYUNAL? IKAW KABATAAN SAAN KA?” Pro: Magandang umaga po sa inyong lahat. Kami po ang grupo na Pro K – 12. Bilang isang mag –aaral mahalaga po sa amin ang magkaroon ng isang magandang pondasyon ng edukasyon at sa aking palagay ito ay makakamtam ko sa ilalaim ng K – 12 Program. Ang programang ito ay isang magandang tugon ng gobyerno para sa makalumang sistema ng edukasyon ng ating bansa. Anti: Kami naman po ang Anti K – 12. Hindi po ako sang –ayon sa tinuran ng aking kamag – aral. Bago pa man umusbong ang programang K – 12 ay marami ng mga magagaling na Pilipino ang kinilala sa loob at labas ng ating bansa. Ito’y isang patunay lamang na hindi K – 12 ang sagot upang magkaroon ng isang magandang sistema g edukasyon. Pro: Ang mga kaganapan na iyan ay noong mga nakakaraang panahon pa. Sa kasalukuyan, hindi na angkop ang mga istratehiya ng guro sa pagtuturo ng mga leksyon. Iba na ang interes ng mga mag –aaral ngayon. Karamihan sa atin ay umiikot na ang buhay sa modernong teknolohiya at iyan ang binibigyang pansin sa programa ng K – 12. Isang makabagong pamamaraan ng pagtuturo ng guro gamit ang teknolohiya na tiyk na pupukaw sa interes ng mga mag – aaral na isang mahalagang sangkap para sa kanilang pagkatuto. Anti: Hindi ako sang – ayon sa ganyang kaisipan. Para saan pa at may guro. Kya nga sila nandiyan ay para mag –isip ng iba’t – ibang pamamaraanupang mailahad at maipaunawa ang leksyon sa mga mag – aaral. Isa pa hindi lahat ng guro ay may kasanayan pagdating sa ,odernong teknolohiya. Paano sila makapagsasagawa ng leksyon kung hindi nila alam ng paggamit ng mga kagamitang multimedia at marami pang iba. Pro: Kung ang bata nga nagagawang pag –aralan ang mga pagbabagong ito ano pa kaya ang mga guro. Papaya ba sila na mas magagaling pa ang mga mag –aaral kaysa sa kanila. Siyempre hindi, dahil ngayon bata man o matanda basta ginusto mo magagawa mo. Ayon nga sa kasabihan, “Kapag gusto may paraan, kapag ayaw maraming dahilan. At para sa akin K – 12 ang sagot upang makasabay ang mga Pilipino sa lahat ng mga pagbabagong nagaganap sa mundo. Dapat ay handa at armado tayo ng mga kaalaman upang tayo’y makilal bilang isang 21st Century na mag –aaral: matapang, matalino, malikhain at magaling kayang sumabay sa lahat at ito ay dahil sa K – 12 Program. Anti: Magaling sa iyo na din mismo nanggaling kapag ginusto. Ito ay wala sa mga mag –aaral ngayon ang kagustuhan nilang matuto at mag – aral. Kasi kapag ang isang bagay ay iyong ginusto makukuha at makukua mo ito. Gaya sa pag –aaral kung talagang nanaisin ng bata na makatapos tradisyunal man na programa o K – 12 siya’y makapagtatapos. Nasa disposisyon at pagtitiyaga ito ng mag –aaral. Gng. Anacay: Matapos ninyong maipahayag ang kanya – kanya ninyong mga ideya / opinyon masasabi kong ang dalawa ng pangkat ay matagumpay na nakabuo at nakapagpahyag ng kanilang mga ideya / opinyon na naayon sa kani – kanilang mga pananaw. Ngunit marapat na inyong tandaan Pro man o Anti yan ay batay sa inyong opinyon dapat ninyong igalang. Muli ang aking pagbati sa inyong lahat.
77 Sagutin ang mga sumusunod: 1. Ano ang iyong reaksiyon sa nabasang seleksiyon? Sa pagpapalitan ng ideya / opinyon ng mga mag – aaral? Ipaliwnag ito. 2. Bakit kaya sa palagay mo ay magkaiba ng ideya / opinyon ng mga bata sa kuwentong binasa? 3. Sa iyong palagay, ano ang pinagbatayan ng mga mag –aaral sa kanilang mga opinyon n ibinigay hinggil sa naturng usapin? Pagtibayin ang iyong sagot. 4. Kung ikaw ang kalahok sa naturang debate, ano ang marapat mong gawin upang maiwasan ang conflict sa pagitan ng dalawang pangkat? 5. Magtala ng mga paraan upang maipikita mo ang paggalang sa ideya / opinyon ng ibang tao. Gawain 2 1. Pangkatin ang klase sa apat. Papiliin ng lider ang bawat pangkat. 2. Bumuo ng isang sitwasyon na nagpapakita ng paggalang sa ideya / opinyon ng ibang tao. 3. Ipakita ito sa pamamagitan ng skit sa harap ng klase. Isapuso Natin Magpasiya ka! Magbigay ng pamamaraan kung paano mo maipapakita ang paggalang sa ideya / opinyon ng ibang tao ayon sa mga sitwasyon sa ibaba 1. Isang araw habang papasok ka ng paaralan ay may nakita kang grupo ng mga raliyista na nanawagan sa gobyerno upang itaas ang sweldo ng mga ordinaryong manggagawa. 2. Si Kapitan Francisco Alimagno ay nagtatag ng isang ordinansa na naglalayong lahat ng mga alagang hayop ay hindi na maaaring magpakalat kalat sa buong barangay ng Sala. 3. Sa kasalukuyan ay talamak na ang polusyon saan man dako, bilang pagtugon dito ay ipinagbawal na sa Lungsod ng Cabuyao ang paggamit ng iba’t – ibang uri ng plastic gaya ng straw, bag at marami pang iba. 4. Sa pagtatapos ng flag ceremony ay nag – anunsiyo ang inyong punongguro na tatanggalin na sa kantina lahat ng mga panindang hindi masustansiy gaya ng junkfood, tetra pack na juice, hotdog at marami pang iba. Alam mo sa sarili mo na ito ay ilan lamang sa mga paborito mong kinakain tuwing recess.
78 5. Sa wakas ikaw ay papasok na nang kolehiyo inakala mong matutupad na ang iyong pangarap na maging guro ngunit biglang nagdesisiyon ang iyong mga magulang na dapat ikaw ay maging inhinyero dahil wala pa daw inhinyero sa inyong pamilya samantalang ang guro nandiyan ang nanay at ate mo. Tandaan Natin Kanya –kanyang kahusayan, kaalaman, karunungan at higit sa lahat ideya / opinyon. Ang bawat taong nilalang ay may ideya / opinyon na tanging sarili lamang niya ang masusunod kung tama ba ito o mali ayon sa sarili niyang pananaw at kadahilanan. Subalit dapat nating tandaan na ano mang ideya / opinyon ng bawat isa ay dapat nating isaalang – alang at igalang upang hindi pagmulan ng ano mang kaguluhan. “Respeto” ang dapat itanim sa ating puso at damdamin upang matanggao natin ang ideya / opinyon ng kapwa natin. Para naman sa ating sarili, mas makabubuti na pakinggan natin ang ideya / opinyon ng iba upang magamit natin bilang gabay at pamantayan natin sa ating pang – araw – araw na pamumuhay. Isabuhay Natin Magsagawa ng isang debatihan tungkol sa ibibigay na usapin ng guro. Gamitin ang mga mahahalagang bagay na inyong natutunan sa paggalang ng ideya / opinyon ng ibang tao. Isaalang – alang din ang mga pamantayan ng pakikipagdebatihan. Subukin Natin Iguhit ang simbolo ng thumbs up kung ang pangungusap ay naglalahad ng wastong kaisipan at thumbs down naman kung hindi. ______1. Ni Noel ay masaya na walang pasok, subalit si Tony ay hindi dahil ayon sa kanya ay mawawalan siya ng matutunan. Ayaw sumang – ayon ni Noel dail mahilg siyang maglakwatsa. Pinabayaan na lamang ni Tony si Noel sa kanyang nais. ______2. Nakakita ang magkaibigang Grace at Marian ng pitaka sa may kantina. Binalak ni Grace na itago na lamang ang pitaka ngunit hindi pumayag si Marian. Dahil ditto ay magkasamang ipinagbigay alam ng magkaibigan sa opisina ng Lost and Found ang napulot na pitaka. ______3. Sinabi ni Jose na sila lamang ang mapupunta sa langit kapag namatay, indi pumayag si Pedro at sinabing sinungaling siya. ______4. Ang mag – asawang Lita at Lito ay namimili ng mga kandidato na nais nilang iboto sa darating na halalan at ditto napagtanto nila na magkaiba pala sila ng mga napipisil na kandidato. Malugod na tinanggap ng mag – asawa ang kanilang mga napagdesisyunan. ______5. Ang magkapatid na Jane at Bea ay nanood ng patimpalak sa plaza. Sa kanilang pag – kritiko, sinabi ni Jane na mas magaling ang unang kalahok. Ngunit hindi pumayg si Bea, ayon sa kanya ay mas magaling ang ikalawang kalahok. Dahil dito ay nagtalo ang magkapatid.
79 Ngayon ay alam mo na kung paano maging matapat sa iba‟t – ibang mga gawain. Pagyamanin mo ito at ipagpatuloy ang mabuting gawi. Isa kang huwarang mag – aaral na dapat tularan. Aralin 15 Kapwa ko, May Malasakit Ako Alam o ba na..... Kapag pinabayaan mo ang iyong kapwa at malasakit mo‟y ipinagkaila, sa araw ng paghuhukom, pananagutan mo ito sa Diyos na may likha. Basahin ang kuwento. Malasakit Tubong Cavite ang mag-anak na Micaller. Lubhang napakalayo para sa kanila ang Kamaynilaan. Apat ang anak nina Aling Ella at Mang Boy. Dalawa na ang naghahanapbuhay sa apat nilang anak, si Albert at si Kristoffer. Sa Maynila sila namamasukan. Naisip ng mag- asawa na ipagbili na lamang ang kanilang bahay sa Cavite at sa Maynila na lamang manirahan. Tumira sila sa isang lugar sa Lungsod ng Quezon. Hindi maganda ang lugar na kinasadlakan ng mag-anak. Laging may gulo, may sugalan, at madalas na pagtatalo, dahilan upang magkaroon ng sakitan at minsan pa ay nagiging sanhi ng patayan. Si Ellen, ang bunso sa apat na magkakapatid at limang taong gulang ang minsang umuwi sa kanilang bahay na puro kalaswaan ang namumutawi sa labi nito, na hindi nman dating naririnig sa kanya noong sila‟y nasa Cavite pa. Si Jeric, ang pangatlo sa magkakapatid ay minsam namang nahuli ni Aling Ella na nangungupit ng P50.00 sa kanilang maliit na tindahan, upang kaipala‟y malaman lamang ni Aling Ella na ito‟y ipinangtataya lamang sa sugal. Alamin Natin
80 “Hindi maganda ang nangyayaring ito” ang naibulong ni Aling Ella sa sarili. Inalam ni Aling Ella kung ang suliranin ba niya ay suliranin din ba ng ibang ina sa kanilang lugar. At tama ang kanyang hinuha. Sa ganito, kumilos ang butihing ina at agad na nagtungo sa himpilan ng barangay at kinausap ang kapitan. “Ano ho kaya ang nararapat nating gawin, mang Rustom?” tanong ni Aling Ella. Gumawa ng aksyon ang kapitan at agad na nakiisa sa pagsang-ayon ang mga magulang na naroon. Idinulog nila ito sa punong-bayan upang higit silang matulungan. Inayos ng punong-bayan ang kanilang suliranin. Ipinaaalis ang pasugalan, nagtatag ng samahan para sa kapayapaan. Nagtayo ng libreng paaralan para sa mga batang palabuy-laboy. Naging maganda ang bunga para sa lahat ng aksyong ginawa ni Aling Ella. Payapa at masaya sa kabataan, bagkus naging huwarang barangay pa ang kanilang lugar. Sagutin ang mga tanong: 1. Kapag magulo ang barangay, sino ang iyong lalapitan? 2. Bakit hindi nakakabuti para sa mga bata ang magulong kapaligiran? 3. Bakit kailangang ipagbigay-alam sa mga kinauukulan ang ganitong sitwasyon? 4. Paano ka makakatulong sa ganitong pagkakataon? Gawain 1 Ano ang gagawin mo sa sitwasyong ito para maipakita ang pagmamalasakit mo sa iyong kapwa. Ilahad ang iyong magiging damdamin. 1. Bumili ka isang araw sa grocery ng gatas ng kapatid mo. Di sinasadyang nakakita ka ng isang lalaking kumukuha nang paninda. Ano ang iyong gagawin? 2. Namamasyal kayo ng nakababatang kapatid mo sa mall. Bigla ninyong naramdaman na yumayanig ang kapaligiran. Ano ang iyong gagawin? 3. May kapitbahay kang hirap sa buhay. May sakit ang kanyang anak at nangangailangan ng tulong upang ipambili ng gamot. Ano ang iyong gagawin? 4. Nakita mong hirap ang isang matanda sa pagtawid sa kalsada. Tutulungan mo ba siya? Bakit Isagawa Natin
81 5. Nanghihingi ng tulong sa iyo ang iyong kamag-aaral sa inyong takdang-aralin. Alam mong tinatamad lamang siya at nais lamang niyang makapangopya ng takdang-aralin. Tutulungan mo ba siya? Ano ang iyong gagawin? Gawain 2 Pumili sa mga halimbawa ng graphic organizer na gagamitin upang maipakita ang pagmamalasakit sa kapwa. A. B.
82 C. KAGAMITAN NG MAG- AARAL SA EDUKASYON SA PAGPAPAKATAO 5
83 Ikalawang Markahan Aralin 16 Mga Karapatan Mo, Igagalang Ko Tunghayan at pag – aralang mabuti ang mga larawan. ALAMIN NATIN
84 Sagutin ang mga tanong : 1. Ano ang iyong naramdaman habang tinitingnan mo ang mga larawan/ 2. Kung ikaw ang batang nagsasalita sa harapan at lahat ng iyong kamag-aral ay nakikinig, ano ang iyong magiging reaksyon? Bakit? Halimbawa na walang nakikinig sayo anong mararamdaman mo? Bakit? 3. Nakakita ka ng mga katutubo at nais makipag-usap sa iyo, paano mo siya pakikitunguhan? Ipaliwanag. 4. Nasa loob ka ng simbahan bigla na lang nagkwentuhan ang mga batang iyong katabi, sa iyong palagay ano ang magiging reaksyon mo? 5. Magbigay ng mga pangyayari o sitwasyon kung saan maipakikita mo ang paggalang sa kapuwa sa lahat ng pagkakataon. GAWAIN 1 Unawain ang bawat sitwasyon. Punan ang Speech Bubble kung paano mo maipakiktia ang paggalang. ISAGAWA NATIN
85 GAWAIN 2 Ipangkat ang sariri batay sa kulay na iyong nabunot. Ang kulay pula ang Unang pangkat, Berde ang kakatawan sa Ikalawang pangkat, Dilaw par sa Ikatlong pangkat at Asul naman sa Ikaapat na pangkat. Kumuha an glider ng bawat pangkat ng Activity Card. Bashing mabuti ang nilalaman nito. Nasa bulwagan kayo ng inyong paaralan, Upang manood ng palatuntunan. Nagtatalumpati ang inyong punong guro. Unang Pangkat Sumulat ng isang tugma na nagpapakita ng paggalang sa magulang. Ipaliwanag sa klase ang mensahe ng tugma. Ikalawang pangkat Gumawa ng isang comic strip na nagpapakita ng paggalang sa kapatid sa oras ng pagpapahinga. Ipaliwanag .
86 Bakit mahalaga na isaalang-alang ang paggalang sa karapatan ng iba lalo na kapag sila ay nagsasalita o nagpapaliwanag, nagpapahinga, nag-aaral, nagbabahagi ng opinion atbp. TIMBANG - TIMBANGIN Gamit ang timbangan , ilagay sa kanang bahagi nito ang bilang ng bagay na nagawa mo na at gingawa hanggang sa kasalukuyan. Ilagay naman sa kaliwa ang mga bagay na hindi mo pa nagagawa. 1. Tumitigil ako sa paglalaro at pag-iingay kapag may nagpapahinga. 2. Iniiwasan ko ang makipagkuwentuhan sa loob ng simbahan. 3. Tahimik ako na lumalakad sa pasilyo ng eskwelahan sa oras ng klase. Ikatlong pangkat Isadula ang pagpapakita ng paggalang kapag may nagsasalita habang nagkakaroon ng pagpupulong. Ikaapat na pangkat Magpamalas ngpaggalang sa karapatan ng ibang tao sa pamamagitan ng “ TABLEAU” ISAPUSO NATIN
87 4. Iginagalang ko ang nagsasalita kahit hindi ko nagugustuhan ang kaniyang sinasabi. 5. Gumagamit ako ng magagalang na salita lalo na sa pakikipag-usap sa matatanda. Ang paggalang ay isang kaugaliang positibo. Naipapakita natin sa maraaming paraan. Ito ay nagmula sa pagkilala natin ng lubos sa Poong Maykapal, pagmamahal sa Diyos at pagsunod sa kanyang mga aral. Ang pagiging may alam o edukado sa mga mabubuting asal ang higit na kinakikitan ng paggalang. Dahilan ng ating pagiging mapagmahal sa kapwa ay nagawa natin silang repituhin at binibigyan ng halaga. Ilan sa mga halimbawa ay ang pagmamano sa nakatatanda , pagsasabi ng “po at opo” at pagpapakumbaba. Sa panahon ngayon, maaring maihahalintulad natin ang sitwasyon na kapag may matandang babae na sumasakay sa bus at wala ng upuan, buong ipinagkakaloob mo ang iyong puwesto sa ikabubuti ng matanda. Hindi lang nayn ito magagawa sa tao lamang kundi pain a rin sa iba pang mga bagay tulad ng pagdidilig ng mga halaman at pag-aalaga ng mabuti sa hayop. Ang paggalang sa ibang tao ay nagdudulot sa kapaligiran ng katiwasayan, katahimikan, at kaayusan sa pamayanan at higit sa lahat ay nagbibigay ng kagaanan ng ating loob. Isulat sa loob ng kahon ang mga karapatan na dapat isaalang-alang at sa loob ng Ipaliwanag kung paano mo ito igagalang. TANDAAN NATIN ISABUHAY NATIN
88 Isalat sa patlang kung Opo o Hindi po, Wala po o Meron po ang mga sumusunod na pangungusap. _____1. Dapat bang limitahan ang karapatan ng iba? _____2. Mas nakahihigit ba ang karapatan ng mga mayayaman kaysa sa mga mahihirap? _____3. Maaari bang bilhin ang karapatan? _____4. May karapatan ba ang ibang tao na angkinin ang karapatan ng iba? _____5. Ang mga matatanda lamang ba ang may karapatan? Binabati kita! Maaari ka ng tumuntong sa susunod na aralin. SUBUKIN NATIN
89 Edukasyon sa Pagpapakatao Kagamitan ng Mag-aaral Aralin 17 Mabuting Kaibigan, Sasamahan ko Ikalawang Markahan Alamin Natin- Unang Araw Tatawag ang guro ng mag-aaral na magkukwento. Kung paano at saan niya nakilala ang kanyang kaibigan. Pakinggan natin ang kwento ni Paola “Si Bong Pagong at mga kaibigan” Mga Tauhan: -Bong Pagong -Myong Pagong -Kuya Gong Pagong -Long Pagong -Mga magulang ni Bong Pagong Tunay ngang sa oaras ng pangangailangan, may taong malalapitan lalo pa‟t kung ika‟y pala kaibigan. Magandang umaga! Isang kuwentong may-aral ang inyong matutunghayan sa mga susunod na sandal. Sa isang malayung-malayong nayon ng mga mabubuti ngunit sadyang makukupad na nilalang nananahan ang grupo ninang Bong Pagong, kanyang pamilya, kaibigan, at ilan pang grupo. Para sa kanila lahat ay agagawa basta sama-sama kay ganda, hindi ba? Ngunti sa kabila nila, natatangi itong si Bong, isa sa pinakakilalang pagong ng nayon. Siya ay masayahin ngunit sumpungin, palakaibigan ngunit pili lang at higit sa lahat maparaan ngunit tamad. Sa kanyang palagay ang lahat ay tama na, na wala na syang ibang kailangan pa- sa pamilay, kaibigan at mga iba pang nais.
90 Isang araw, “Ngok, ngok! Bong Pagong bakit nag-iisa ka? Halika na sumama ka sa may ilog, manguha tayo ng pagkain” wika ni meong. Ngunit ito ay tumanggi. “Ngok! Ngok! A siya sige, may tinatapos pa ako e. susubukan kng sumunod ha, Ngok!” sagot ni Bong. Bagamat di naman ganun kaimportante ang kanyang Gawain, mas pinili parin ni Bong ang magpaiwan. Sa piling ng mga dahong nananayaw ang hanging bumubulong, ito ay nakakaramdam ng saya. “Ngok! Ngok! Kay ganda ng paligid kay sarp ng ganito” wika ni Bong. Sa kanyang pagmamasid, isa muling grupo ng pagong ang bumati, “Kamusta Bong? Halika‟t sumama sa may talamps. May bagong tanawin roon, ngok!” kanilang wika. “A, din a ho, Kuya Gong Pagong. Sa susunod na lamang.” Sagot ni Bong. Sapagkat ganap na kakaiba di nanghinayang si Bong na makasa ang mga grupo. Ang lahat ng ito ay nalalaman ng kanyang mga magulang. Sa halos araw-araw nga, lagi itong napapagsabihang makihalubilo. Bagama‟t sagot at opo, di parin naisasapuso. Ayon kasi sa kanya, “may mga kaibigan naman ako. Masaya naman ako, kahit nga ilan o kahit pa wala sila” ang lagging wika ni Bong Pagong. Hanggang dumating ang araw ng Pista ng mga Pagong. Dito tampos ang ilang Gawain na nagdaragdag kaalaman at kakayahan sa mga pagong. May mga laro rin ang ilang paligsahan. Ngunit karaniwan, saraw ng pista, tulog itong si Bong. Di kasi nya nagugustuhan ang Gawain ng ilang kaibigan na sila‟tsila rin ang nagpapaligsahan sa ilang laro. Sapagkat sa kanyang palagay nagsusulot ito ng pag-aaway. Sa kabila nito, sa parehong pagkakataon muling sumali sa paligsahan sa pagtakbo ang lahat ng kaibigan ni Bong. Sa kantiyawan nga “Ngok! Hoy Bong bakit di ka sumali? Nung nakaraang tatlong taon ako ang nanalo. Wala nayatang tatalo pa a akin, Ngok! Ngok!” wika ni Long. “Nakakatsamba ka lang, Long. Nagkakasakit kasi ako kaya di ako ganun kasigla sa patimpalak” hirit naman ni Meong. “ngok! ngok! ngok!” tawanan ng mga pagong. Sa kalagitnaan ng tawanan nagpasya ng umalis si Bong Pagong. Wari‟y di niya nagustuhan ang takbo ng kwentuhan. “Ngok! Hay, pinagkakatuwaan nila ang kanilang pagtatalo” aniya. Sa kanyang paglalakad, halos lahat ng makaslaubong ay nagsasabing dapat siyang sumali sa paligsahan. Bagamat ang sagot ay opo, ni di nito maisapuso ang sinasabi. Pag-uwi sa bagay-ganun pa rin. “baong, making ja naman, ngok! ang paligsahan ay may saya. Mas higit pang Masaya kesa sa‟yong pag-iisa” wika ng kanyang ina. At sumagot muli ito ng opo bagamat di totoo. Sa kanyang pagtulog maging sa panaginip binubuyo itong sumali. Ang kanyang tanong, “ano bang mayroon sa paligsahan? Kailangan ko ba tlagang makipaglaban? Ngok! ngok!” Nang dumating ang araw ng paligahan, di man nito nais, sya ang isinisigaw ng mga tao. “Bong Pagong! Bong Pagong!” anila. Kaya naman sumali ito. Sa una puno ito ng kaba. Halos ayaw ng humakbang ng kanyang paa. Ngunit ng tapikin ng kaibigan, “Bong tayu na. mahuhuli na tayo” humayu na si Bong. Habang nakikipagpaligsaha, dinig ni Bong ang kantyawan at tawana ng mga kalahok. “Ngok! ngok! bilisan mo, nandyan na ako” wika ng isa. Sa kabilang dako naman, “ngok! pagod ka nanaman. Magpahinga ka muna kaya” ayon pa sa isa. Di lubos maisip ni Bong ang ganoong pag-uusap habang nahuhuli na siya, may nagsabi pang “Ngok! Bong sa iba na lang manalo.” At ito ay nagulat ng nakitang iyong ay si Long, ang kaibigang lagging annalo. Sa di maipaliwanag
91 na pakiramdam, lubos ang saya ni Bong Pagong. Di man niya masabi, nakadama ito ng tunay na saya at hisit na saya kesa sa pag-iisa. Nang matapos ang paligsahan, bagamat di nanalo, higit sa pagkapanalo ang dala ni Bong. Simula kasi nun, maging di nya dati kaibigan dumagdag pa sa kanyang katuwang. Kanya ring napatunayan na tunay nang sa ganitong samahan at paligsahan may nabubuong pagkakaibigan. Sagutin ang mga sumusuno na katanungan 1. Saan naninirahan ang mabubuti ngunit sadyang makukupad na magkakaibigan? 2. Paano nila naisasagawa ang mga gawain? 3. Bakit kakaiba si Bong Pagong kaysa sa iba niyang mga kaibigan? 4. Ano ang naramdaman ni Bong Pagong habang siya ay sumasali sa paligsahan? 5. Kung ikaw si Bong Pagong, gagawin mo rin ba ang kanyang ginawa? Bakit? Isagawa Natin-Ikalawang Araw Gawain 1 1. Iguhit ang masayang mukha kung ang katangian ay ang hinahanap mo sa iyong kaibigan a. Mabait b. Mapagbigay c. Matulungin d. Matapat e. Magalang 2. Talakayin ang mga sagot ng bata. Gawain 2 1. Bumuo ng apat na pangkat. Pumili ng magiging lider sa bawat pangkat. 2. Gumuhit ng representasyon o simbolo kung paano “Nasusukat ang tunay na kaibigan sa oras ng kagipitan” 3. Ipaliwanag ang ginawa ng bawat pangkat.
92 Isapuso Natin- Ikatlong Araw Bawat lider ng pangkat ay pipili sa kanyang miyembro na magbibigay ng mga magagandang katangiang nais baguhin sa sarili at sa iyong kaibigan. Talakayin ang mga magagandang katangian na ibinigay ng mga bata. Basahin at unawain ang “Tandaan Natin” Ang “tunay” na kaibigan ay nakikilala sa slita at sa gawa Isabuhay Natin- Ikaapat na araw 1. Gamit ang pinaghalo-halong titik nainihanda ng guro, bumuo ng magagandang katangian na nais mong gawin sa iyong sarili at sa iyong kaibigan. a. nirunsaunm b. amapkgkaaaaatwlni c. pmagmlaaktisaa d. tmaapnga e. mtiiinsa Subukin Natin- Ikalimang Araw Sumulat ng limang katangiang hinahanap mo sa iyong kaibigan. Pagkatapos sumulat ng mga bata, tumawag ng ilang bata upang ipaliwanag sa klase ang kanilang mga nagging kasagutan.

K TO 12 GRADE 5 LEARNER’S MATERIAL IN EDUKASYON SA PAGPAPAKATAO (Q1-Q4)

Recomendados

Más contenido relacionado

Presentaciones para ti(20)

Destacado(17)

Similar a K TO 12 GRADE 5 LEARNER’S MATERIAL IN EDUKASYON SA PAGPAPAKATAO (Q1-Q4)(20)

Más de LiGhT ArOhL(18)

Último(20)

K TO 12 GRADE 5 LEARNER’S MATERIAL IN EDUKASYON SA PAGPAPAKATAO (Q1-Q4)