4TH GRADING REVIEWER

1. ARALIN 1: KONSEPTO AT PALATANDAAN NG PAMBANSANG KAUNLARAN
 Merriam-Webster
- Pag-unladaypagbabagomulasa mababa tungosa mataas na antas ng pamumuhay.Isaitongkaisipang
maaaringmay kaugnayandinsa salitangpagsulong.
 Sa aklatni FelicianoR. Fajardo na Economic Development(1994)
 Pag-unladayisangprogresiboataktibongproseso.
 Pagsulongayang bungang prosesongito.
 Pagsulongayproduktong pag-unlad.
Halimbawa,angmakabagongpamamaraanng pagtatanimng palayay kinapapaloobanngisangproseso,at
itoang pag-unlad.Angresultanitoaymas maramingani,at itoang pagsulong.
 Pag-Unladay isangprogresibongprosesongpagpapabuti ngkondisyonngtao,gayang pagpapababang:
 antas ng kahirapan
 kawalanng trabaho
 kamangmangan
 di-pagkakapantay-pantay
 pananamantala
 Pagsulongaynakikitaatnasusukat
halimbawanitoay:
 mga daan
 sasakyan
 kabahayan
 gusali
 pagamutan
 bangko
 paaralan
Angmga ito ang resultangpag-unlad.
 Michael P. Todaro at StephenC. Smithsa kanilangaklatnaEconomic Development(2012)
DALAWANG KONSEPTO NG PAG-UNLAD:
Tradisyonal na pananaw, binigyang-diinangpag-unladbilangpagtatamongpatuloynapagtaas ng antasng
income percapitanang sa gayonay mas mabilisnamaparami ng bansaang kaniyang outputkaysasa bilisng
paglaki ngpopulasyonnito.
Makabagong pananaw naman,isinasaadnaang pag-unladaydapat na kumatawansa malawakangpagbabago
sa buongsistemangpanlipunan.
 “DevelopmentasFreedom” (2008) ni Amartya Sen, kanyangipinaliwanagnaangkaunlaranay matatamo
lamangkung“mapauunladang yamanng buhayng mga tao kaysasa yaman ng ekonomiyanito”.Upangmatamo
ito,mahalagangbigyangpansinangpagtanggal sa mga ugat ng kawalangkalayaantuladngkahirapan,
diskriminasyonathindi pagkakapantay-pantayatng ibapang saliknanaglilimitasakakayahanngmga
mamamayan.
MGAPALATANDAAN NG PAG-UNLAD
Pagsulong
 UnitedNationsConference onTrade and Development(UNCTAD) “nanoong2012 ay mas malaki angbilangng
mga dayuhangmamumuhunan(FDI) samgapapaunladna bansakompara sa mauunladnabansa.”
 Ang pagpasok ng mga dayuhang mamumuhunang ito ay nakapagtataguyod ng mas mabilis na paglago at
pagsulongngkanilangekonomiya
 Malaki rin ang naitulongngmgalikas na yaman tuladnglangissapagsulongng ekonomiyangisangbansa.
 Sa librong Economics, Concepts and Choices (2008) nina Sally Meek, John Morton at Mark Schug, inisa- isa nila
ang mga ito:
 Likas na Yaman. Malaki ang naitutulongngmgalikasna yamansa pagsulongngekonomiyalalong-lalona
ang mga yamang-lupa,tubig,kagubatan,atmineral.Subalithindi kasiguraduhanangmgalikasna yamansa
mabilisnapagsulongngisangbansa.
 Yamang-Tao. Isa ringmahalagangsalikna tinitingnansapagsulongngekonomiyaanglakas-paggawa.Mas
maramingoutputangnalilikhasaisangbansakungmaalamat maykakayahanng mga manggagawanito.
 Kapital. Sinasabinglubhangmahalagaangkapital sapagpapalagongekonomiyangisangbansa.Sa tulongng
mga kapital tuladngmga makinasa mga pagawaanay nakalilikhangmasmaramingproduktoat serbisyo.
 Teknolohiyaat Inobasyon. Sa pamamagitanng mga saliknaito,nagagamitnang mas episyente angibapang
pinagkukunang-yamanupangmasmaparami paang mga nalilikhangproduktoatserbisyo.

2. Pag-unlad
 Pagsulong,sinusukatanghalagang mga produktoat serbisyongnalikhasaloobngisangpanahon.
 Pagsukatnito,ginagamitang:
 Gross DomesticProduct(GDP)
 Gross National Product (GNP)
 GDP/ GNP per capita
 real GDP/ GNP
 Fajardo “ang pagsulongngisang ekonomiyadulotngmgadayuhangmamumuhunanatang pag-unladna
inangkatay walangkahulugansamasa kungang mga itoay hindi nararamdamanng mga pangkaraniwangtao.”
 Todaro at Smith sa kanilangaklatnaEconomic Development, “angpag-unladayisangmultidimensiyonal na
prosesongkinapapaloobanngmalakingpagbabagosaistrukturanglipunan,gawi ngmgatao at mga
pambansanginstitusyon,gayundinangpagpapabilisngpagsulongngekonomiya,pagbawassadi
pagkakapantay- pantayat pag-alisngkahirapan.”
HUMAN DEVELOPMENT INDEX (HDI)
 Isa sa mga panukatsa antas ng pag-unladngisangbansa.
 Ay tumutukoy sa pangkalahatang sukat ng kakayahan ng isang bansa na matugunan ang mahahalagang aspekto
ng kaunlarangpantao:
 kalusugan
 edukasyon
 antas ng pamumuhay
Nasusukat ang Aspetong:
 Pangkalusugan,haba ng buhayat kapanganakan.
 Edukasyon, mean yearsof schooling at expected yearsof schooling
 Mean years of schooling ay tinataya ng United Nation Educational, Scientific, and Cultural
Organization (UNESCO) batay sa mga datos mula sa mga sarbey at sensus ukol sa antas ng pinag- aralan
ng mga mamamayanna may 25 taonggulang.
 Expected years of schooling naman ay natataya base sa bilang ng mga nag-aaral sa lahat ng antas ng
edukasyon.Itinakdaang18 taon bilang expected yearsof schooling ngUNESCO.
 Pamumuhay, grossnationalincomeper capita.
KAHALAGAHAN NG HDI
 Nilikha upang bigyang-diin na ang mga tao at ang kanilang kakayahan ang dapat na pinakapangunahing
pamantayansa pagsukatng pag-unladngisangbansa,hindi langang pagsulongngekonomiyanito.
 Bawat taon, ang United Nations Development Programme (UNDP) ay naglalabas ng Human Development
Reportukol sa estadong kaunlarangpantao sa mga kasapingbansanito.
 Sa pinakaunang Human Development Report na inilabas ng UNDP noong 1990, inilahad ang pangunahing
saliganngsumunodpangmga ulat na nagsasabing“Angmga tao angtunay na kayamananng isangbansa.”
Ang Human Development Report ay pinasimulan ni Mahbub ul Haq noong 1990. Ayon sa kaniya, “ang pangunahing
hangarin ng pag-unlad ay palawakin ang pamimilian (choices) ng mga tao sa pagtugon sa kanilang mga pangangailangan.”
AngHuman DevelopmentReportOffice (HRDO) ng UnitedNationsDevelopmentProgramme (UNDP) aygumagamitng
mga karagdagangpalatandaanupangmasukatang:
 Hindi pagkakapantay-pantay (Inequality-adjustedHDI),
Inequality-adjustedHDI ayginagamitupangmatukoykungpaanoipinamamahagi angkita,kalusugan,at
edukasyonsamga mamamayanng isangbansa.
 Kahirapan (Multidimensional PovertyIndex)
MultidimensionalPovertyIndex ayginagamitupangmatukoyangpaulit-ulitnapagkakaitsamga sambahayan
at indibidwalngkalusugan,edukasyonatantasng pamumuhay
 Gender disparity (GenderInequalityIndex)
GenderDevelopmentIndex angsumusukatsapuwango gap sa pagitanng mga lalaki atbabae.Ang pagbibigay
pansinsa kaunlarangpantaoay lubhangmahalagasapaghahanapng pamamaraan upangmas mapabuti paang
kalagayanng mga tao.

3. Sama-Samang Pagkilos para sa Pambansang Kaunlaran
Hindi uunlad ang isang bansa kung hindi tutulong ang kaniyang mga mamamayan. Bawat isa ay may gampanin sa pag-
unladng bansa.Maaaring gawinang sumusunodbilangilansamgaestratehiyanamakatutulongsapag-unladngbansa:
MAPANAGUTAN
1. Tamang pagbabayadng buwis.
2. Makialam.
MAABILIDAD
1. Bumuoo sumali sa kooperatiba.
2. Pagnenegosyo.
MAKABANSA
1. Pakikilahoksapamamahalangbansa.
2. Pagtangkiliksamgaproduktong Pilipino.
MAALAM
1. Tamang pagboto.
2. Pagpapatupadat pakikilahoksamga
proyektongpangkaunlaransakomunidad.
1. Sangayng UnitedNationsnanaglalabasng ulatukol sa estado ng human development samgakasapingbansa
nitoUNITED NATIONS DEVELOPMENT PROGRAMME
2. AngnagpasimulangHuman DevelopmentReport. MAHBUBUL HAQ
3. Angitinuturingnatunayna yamanng isangbansa TAO
4. Nilikhaupangbigyangdiinnaangmga tao at ang kanilangkakayahanangdapat na pinakapangunahing
pamantayansa pagsukat ng pag-unladngisangbansaHUMAN DEVELOPMENT INDEX
5. Palatandaangginagamitupangmasukatangkahirapansa mga bansangkasapi ng UN. MULTIDIMENTIONAL
POVERTY INDEX
(HDI) HUMAN DEVELOPMENT INDEX
(UNCTAD) UnitedNationsConference onTrade andDevelopment
(UNESCO) UnitedNationEducational,Scientific,andCultural Organization
(UNDP) United NationsDevelopmentProgramme
(HRDO) Human DevelopmentReportOffice

4. Very high human
development
High human development Medium human
development
Low human development
1 Norway
2 Australia
3 Switzerland
4 Netherlands
5 United States
6 Germany
7 New Zealand
8 Canada
9 Singapore
10 Denmark
11 Ireland
12 Sweden
13 Iceland
14 United Kingdom
15 Hong Kong, China (SAR)
16 Korea (Republic of)
17 Japan
18 Liechtenstein
19 Israel
20 France
21 Austria
22 Belgium
23 Luxembourg
24 Finland
25 Slovenia
26 Italy
27 Spain
28 Czech Republic
29 Greece
30 Brunei Darussalam
31 Qatar
32 Cyprus
33 Estonia
34 Saudi Arabia
35 Lithuania
36 Poland
37 Andorra
38 Slovakia
39 Malta
40 United Arab Emirates
41 Chile
42 Portugal
43 Hungary
44 Bahrain
45 Cuba
46 Kuwait
47 Croatia
48 Latvia
49 Argentina
50 Uruguay
51 Bahamas
52 Montenegro
53 Belarus
54 Romania
55 Libya
56 Oman
57 Russian Federation
58 Bulgaria
59 Barbados
60 Palau
61 Antigua and Barbuda
62 Malaysia
63 Mauritius
64 Trinidad and Tobago
65 Lebanon
66 Panama
67 Venezuela (Bolivarian
Republic of)
68 Costa Rica
69 Turkey
70 Kazakhstan
71 Mexico
72 Seychelles
73 Saint Kitts and Nevis
74 Sri Lanka
75 Iran (Islamic Republic of)
76 Azerbaijan
77 Jordan
78 Serbia
79 Brazil
80 Georgia
81 Grenada
82 Peru
83 Ukraine
84 Belize
85 The former Yugoslav
Republic of Macedonia
86 Bosnia and Herzegovina
87 Armenia
88 Fiji
89 Thailand
90 Tunisia
91 China
92 Saint Vincent and the
Grenadines
93 Algeria
94 Dominica
95 Albania
96 Jamaica
97 Saint Lucia
98 Colombia
98 Ecuador
100 Suriname
101 Tonga
102 Dominican Republic
103 Maldives
104 Mongolia
103 Turkmenistan
105 Samoa
107 Palestine,
State of
108 Indonesia
109 Botswana
110 Egypt
111 Paraguay
112 Gabon
113 Bolivia (Plurinational
State of)
114 Moldova (Republic of)
115 El Salvador
116 Uzbekistan
117 Philippines
118 South Africa
119 Syrian Arab Republic
120 Iraq
121 Guyana
122 Vietnam
123 Cape Verde
124 Micronesia (Federated
States of)
125 Guatemala
125 Kyrgyzstan
127 Namibia
128 Timor-Leste
129 Honduras
130 Morocco
131 Vanuatu
132 Nicaragua
133 Kiribati
134 Tajikistan
135 India
136 Bhutan
137 Cambodia
138 Ghana
139 Lao People’s Democratic
Republic
140 Congo
141 Zambia
142 Bangladesh
143 Sao Tome and Principe
144 Equatorial Guinea
145 Nepal
146 Pakistan
147 Kenya
148 Swaziland
149 Angola
150 Myanmar
151 Rwanda
152 Cameroon
153 Nigeria
154 Yemen
155 Madagascar
156 Zimbabwe
157 Papua New Guinea
158 Solomon Islands
159 Comoros
160 Tanzania (United
Republic of)
161 Mauritania
162 Lesotho
163 Senegal
164 Uganda
165 Benin
166 Sudan
167 Togo
168 Haiti
169 Afghanistan
170 Djibouti
171 Côte d’Ivoire
172 Gambia
173 Ethiopia
174 Malawi
175 Liberia
176 Mali
177 Guinea-Bissau
178 Mozambique
179 Guinea
180 Burundi
181 Burkina Faso
182 Eritrea
183 Sierra Leone
184 Chad
185 Central African Republic
186 Congo (Democratic
Republic of the)
187 Niger