dhalootnii qubee kun jijjiiramaa jira moo jijjiiramaa hin jiru?

1. DHALOOTNII KUN……?
Kuulaa Jiloo Xachee tiin
Dhalatan dhalchan;dhalchan bakka of buusan;fakkaataa kee kan dhiiga kee irraa
kalaqame;kan yoo sitti aggatan(aggaaman)rifatu kan yoo si rukutan dhiigu dhallii
kee…..kan bakka si bu’us isuma. Eeyyee dhalatan malee hin dhalchan;dhalchan/dhalan
malees bakka of hin buusan. Garuu,dhalachuun ykn dhaluun qoftii gahaa miti. kan
dhalu/dhalchu dhaluu waan danda’uuf qofaa miti kaayyoo qaba. dhaluun galma isa
dhumaa miti dhalachuunis akkasuma yoo fakkaataa fi gaaddisa ofii dhalchan malee yoo
foon ofii fakkaatan malee yoo galma dhalataniif gahan malee.
Kan gaafa gammachuu qofa ililchu,kan ijjii imimmaanii roobsitee onneen gammachuu
facaastu osoo hin ta’in kan yoo qormaannii du’aan boodaas jiraate sii wajjiin qoramu
fakkaattiin kee ;bakka bu’aan kee gaaddisnii. hin ta’u taanaan maseenuunis filannoo
tokkoodha. Hundumaafuu dhaloota gaafa jennu sadarkaa garaa garaa qabachuu ni
mala. Tokkoon tokkoon keenya maatii keenyaaf,biyya keenyaaf darbes addunyaafis
dhaloota kan deemsa abbaa guutuu taasisu. Garuu,dhaloonnii har’aa dhaloota eessa
ture?dhaloota amma eessa jiru?dhaloota fuulduraaf eessatti deemu? “Jibbicha korma
ta’u haada irratti beekan”jetti maanguddoon yoo mammaaktu.kanaan dura cabaaluqoota
garaa garaa irraa kan ka’e yoo tokko oobjatu innii kaan hin rafneeyyuu ta’a
oobjachuuf;oobjuunis duddaa fi garaa turte wal hin simtu.yoo kaan dammaqu ammo
kaan ni huursa(kurruufa) hirriibaan booji’amee.garuu,kan akka rafetti hafu reeffa qofa.

2. Amma garuu haallii ciisichaa waan itti tole hin fakkaatu. Kaa hirribaa dammaqee ofiin
gunguma,innii kaan iddoo ciisichaa jijjiiratee waan iddoo isa jijjiirsise sana yaada
dhiphuu,gadadoo,rakkina: iddootti deebi’uufis kan hidhee sun hiika,kaan idduma ciisutti
asii achi gargaggala,kaan of hooqa wahittuu nyaataa jira wahittuu hirriiba dhorke.
Hunduu dhunfaan dhiphata.yaada isaanii walitti ibsachuuf amantii guutuu wal irraa hin
arganne. garuu waan tokkoon wal fakkaatu:gadadoo yaadu furmaata wixinu.yaadnii
isaanii iddoo tokkotti waan nanna’aa jiru fakkaata.
Abjuun duddaa fi garaa turte har’a yoo tokko abjuun aduu argu innii kaan
baatii(ji’a)arga.”kun kiyya moo kiyyaa miti?”,”kun ana moo anaa miti?”gaaffiileen jedhan
gaaffii xiinsammuu turan amma garuu haa ta’us haa baatuus gaaffii akkasii kaasuun
qaanii ta’aa waan dhufe fakkaata. Dhaloonnii kun waan hedduun wal akkeessaa jira:
hidhii wal ilaalaa jira(“afaan kam haasa’aa jira/ti?”),maqaa wal xiinxalaa jira(“maqaan
kee Caaltuudhaa?,Boruudhaa? Galmoodhaa?maqaa bareedaa qabda!”) ,harka wal ilaalaa
jira(micciiraa,gumee) uffatas akkasuma. kana males yoo dubbatu,yoo barreessuus ta’ee
yoo yaadu handhurtii isaa waan walitti jirtu fakkaatti;walitti jirtis. Dhiiga tokko,fedhii
tokko qabu,madaa tokkotti dhukkuba waan ta’eef. Kanaafuu,dhalootnii kun jijjiiramaa
jiraa laata???? Yeroof dhiisa!
HORAA BULAA DEEBANAA!