SlideShare a Scribd company logo
1 of 54
Download to read offline
Concertgebouw de Doelen

januari 2014

kraaijvanger

1
Inhoud
	

voorwoord					

5

De Doelen					
Initiatief					
Rotterdams Rockefeller Center		
5e ontwerpvoorstel				
9e ontwerpvoorstel				

7
9
10
12
14

Het ontwerp					
Bouwfase					
Oplevering					

17
28
30

Transformaties				
Ontwerpvoorstel nieuwe gevel - 1984	
Begane grond - 1989				
Uitbreiding Hoogstad - 1996		
Interieur - 2009				

36
38
40
44
46

4	

Rijksmonument				

49

5	

Huidige ontwerpopgave			

50

1	
	
	
	
	

2	
	
	

3	
	
	
	
	
	

kraaijvanger
4

Concertgebouw de Doelen
Voorwoord
Concertgebouw de Doelen is in de jaren zestig gebouwd
door de gebroeders Kraaijvanger en R. Fledderus. Sinds de
opening van het gebouw in 1966 zijn er echter veel verbouwingen geweest om met de tijd mee te gaan en om
het gebouw te laten voldoen aan nieuwe wensen en eisen.
Dit boekje laat de geschiedenis van concertgebouw de
Doelen zien vanaf het moment dat het idee ontstond een
concertgebouw te bouwen in Rotterdam tot de dag van
vandaag waarbij het concertgebouw een rijksmonument
is geworden en er een nieuwe ontwerpopgave is voor de
aanpassing van een deel van het gebouw.

kraaijvanger

5
6

Concertgebouw de Doelen
1. De Doelen
De naam Doelen komt van oorsprong van schutterijen en
gildes. De eerste Doelen binnen de Rotterdamse stadsmuren was er om schutters gelegenheid te geven tot oefenen en werd gebouwd in de veertiende eeuw: de St. Joris
Doele.
In 1622 veranderde de St. Joris Doele aan de Coolvest door
de komst van een sociëteitsgebouw, geschikt voor terechtzittingen en het geven van concerten. In 1826 werd dit sociëteitsgebouw in gebruik genomen door sociëteit de Harmonie, een vereniging waar men kon genieten van toneel
en muziekuitvoeringen. Om een geschikte zaal te creëren
verrees in 1844 een nieuw gebouw op het oude Doelen
terrein: de Groote Doelenzaal, naar het ontwerp van stadsarchitect W.N. Rose. De sociëteit is vanaf dat moment het
boegbeeld van de Rotterdamse cultuur.
In 1940 wordt Rotterdam gebombardeerd waarbij de nieuwe Doelenzaal van sociëteit de Harmonie onherstelbaar
wordt verwoest. Na dit bombardement volgt een zoektocht naar een nieuwe concertzaal met gelijke allure.

kraaijvanger

7
8

Concertgebouw de Doelen
Inititatief
Een dag na het bombardement van 14 mei 1940 begint in
Rotterdam het ruimen van het puin. Op 18 mei 1940 geeft
het gemeentebestuur Rotterdam opdracht aan toenmalig
stadsarchitect W.G. Witteveen om een wederopbouwplan
te ontwerpen. Om dit plan te realiseren, werd alle grond
onteigend en werden verwoestte panden gesloopt
om een nieuw stratennetwerk aan te leggen. Het plan
Witteveen bestond uit het herstel van het oude centrum
in historiserende stijl. Een plan met veel kritiek: Niet
vernieuwend, ouderwets en niet gericht op de stad van
de toekomst. Na het vertrek van Witteveen wegens ziekte
door te hoge werkdruk, wordt hij opgevolgd door Cornelis
van Traa, die begint met de herziening van het plan.
Het Basisplan van Van Traa wordt aangenomen in 1946 en
legt de nadruk op een zakelijk centrum gecombineerd met
culturele levendigheid en een bruisend uitgaansleven. Van
Traa wilde dat er een muziek- en cultureelcentrum zou
komen rond een plein, als onderdeel van de route tussen
de lijnbaan en het station.
Het concert- en congresgebouw de Doelen wordt
ontworpen op de door van Traa bepaalde locatie. Gelegen
aan het schouwburgplein, met aan de oostzijde de
Karel Doormansstraat en het Lijnbaankwartier, aan de
noordzijde de Kruiskade met het hertenkamp en aan de
westzijde het Kruisplein dat later een verkeersplein werd.

kraaijvanger

9
Na de eerste ideeën over een modern cultureel leven in
Rotterdam in de vorm van een muziektempel, wordt de
Rotterdamse Kunststichting (RKS) opgericht. Zij proberen
om naast een theater ook een nieuwe muziekzaal te laten
bouwen.
De zaal was belangrijk vanwege de status die het met
zich mee zou brengen, want kijkend naar kleinere steden
zoals Zurich, Stockholm en Helsingborg met bijzondere
muziekzalen, stak Rotterdam sober af. Naast de zoektocht
naar een mooie zaal die status met zich mee zou brengen
was het tevens een zoektocht naar een thuis. Een thuis
voor het Rotterdams Philharmonisch Orkest (RPhO) dat
sinds het bombardement op de grote Doelenzaal doelloos
rondzwierf tussen de verschillende bestaande theaters en
podia.
In 1946 werd daarom de Studiecommissie Muziekcentrum
in leven geroepen om in samenwerking met architect
R. Fledderus, op dat moment hoofdarchitect onderC.
Van Traa, verschillende belangen af te wegen en een
programma van eisen voor een muziekcentrum samen te
stellen.
Situatie van het Rotterdams Rockefeller Center ontwerp

10

Concertgebouw de Doelen

Plattegrond
Rotterdams Rockefeller Center

Rein Fledderus werd opgedragen een schematische opzet
en een kostenraming voor een cultuurtempel te maken,
met als doel inzicht te geven in de mogelijkheden van het
bouwterrein en de mogelijkheden voor culturele functies
en extra functies die de exploitatie positief beïnvloeden.
Zijn eerste ontwerp voor de muziektempel zou naast
meerdere concertzalen ook ruimte bieden aan andere
functies zoals bioscopen, een theater, winkels en kantoren.
Dit Rotterdams Rockefeller Center, opgebouwd uit een
commercieel en een cultureel deel verbonden door een
passage, zou 28 miljoen gulden kosten en werd daarom
afgewezen: Het was te duur en te grootschalig.
In een tweede versie wordt het commerciële gedeelte
weggelaten en ligt de focus op een concertzaal. Met daarin
de fundamentele gedachte dat de zalen puur ontworpen
worden voor de muziek die er in wordt gespeeld.

Doorsnede

‘We maken dus geen zalen, die ook voor bokswedstrijden
of bloemententoonstellingen gebruikt kunnen worden.’

kraaijvanger

11
Doorsnede schets

Situatie

12

Concertgebouw de Doelen

Plattegrond 1e verdieping
5e ontwerpvoorstel

In het 5e ontwerp wordt uitgegaan van de Gewandhaus
zaal; geen balkon langs de zijwanden en het podium
omgeven door een holle wand. Door de stoelen te plaatsen
in een waaiervorm wordt een ideale balans gevonden
tussen akoestiek en zicht. Men komt binnen in de centraal
gelegen hal met garderobe, die via een mooie traphal naar
de grote foyer leidt.

Gevelaanzicht Schouwburgplein

Voor dit project begroot Fledderus een bedrag van 9,7
miljoen. Om dit bedrag te verlagen werd een begroting
gemaakt voor slechts één grote zaal en één kleine zaal die
samen een foyer gebruiken, wat uitkwam op 5,8 miljoen
gulden. Na verkleining van de fietsenkelder en een
kleinere grote zaal voor 1200 man komt men uit op 3,4
miljoen gulden.
Deze minimale variant is echter niet wenselijk omdat de
concertzaal te klein is en allure mist.

kraaijvanger

13
3D impressie

14

Gevelaanzicht Schouwburgplein

Concertgebouw de Doelen
9e ontwerpvoorstel
De negende en voorlaatste ontwerpvariant is een ontwerp
met twee concertzalen. Een grote voor 3000 man en een
kleine voor 800. De belangrijkste uitgangspunten voor dit
onwerp waren eenvoud en toegankelijkheid.

Situatie

Plattegrond 1e verdieping | Doorsnede

kraaijvanger

15
16

Concertgebouw de Doelen
2. Het ontwerp
Na een lang voortraject besluit het college van B&W tot
bouwen en geeft op 25 juni 1955 de opdracht aan de
architecten R.Fledderus en de gebroeders Kraaijvanger.
Fledderus omdat hij sinds 1947 betrokken was bij de
plannen van een muziektempel en de Kraaijvangers
omdat ze een groot aantal wederopbouw projecten op
hun naam hadden staan en ‘in het bijzonder de heer H.M.
Kraaijvanger, als uitvoerend kunstenaar en regelmatig
bezoeker van belangrijke concerten in den lande en
daarbuiten, bij uistek kennis heeft van het muziekleven en
dat hij het concertpubliek, vooral het Rotterdamse, kent’.
Bovendien maakte hij tijdens de oorlog deel uit van de
commissie ter rapportering over het vraagstuk muziek- en
toneelzalen, trad hij in 1946 toe tot het bestuur van RKS
en was hij voorzitter van het Rotterdam Philharmonisch
Orkest.
De belangrijkste uitgangspunten voor het project zijn:
1	
goede zaalakoestiek
2	
het concert als evenement
3	
vrijmoedige, eenvoudige architectuur zonder 	
	
modische vormgeving
4	
een tweede functie ter bevordering van de 	
	
gebouwexploitatie
Het eerste punt heeft geresulteerd in de bijzondere
zaalvorm die als groen silhouet boven een 12 meter
hoge horizontale plint uitsteekt. Om de akoestiek te
onderzoeken werden verschillende studiereizen gemaakt
naar The Royal Festival hall in Londen, de Liederhalle in
Stuttgart, de opera van Keulen en het concertgebouw van
Vaticaanstad.
Op 27 februari 1958 wordt er gedebatteerd over het
ontwerp. Gevraagd wordt de solistenkamers te verplaatsen,
het restaurant te verkleinen en te zoeken naar een grotere
continuiteit van de foyers. Er wordt gekozen om de
concertzalen los te projecteren en het gebouw krijgt een
‘sobere en waardige vormgeving en materialisatie’.

kraaijvanger

17
Ontwerpschetsen

18

Concertgebouw de Doelen
Doorsnedes

kraaijvanger

19
Plattegrond begane grond
19. hoofdentree grote zaal
20. kaartverkoop en informatie (congressen)
21. centrale hal met garderobe
22. administratie
23. entree bedrijfsleiding
24. lounge
25. restaurant
26. keuken
27. dagwinkels
28. trap/lift feestzaal en expositieruimte
29. binnenhof
30. directeur
31. secretaresse directeur
32. entree hoog bezoek
33. perskamer
34. instrumenten kleine zaal
35. garderobehal kleine zaal en gehoorzaal
36. gehoorzaal
37. podiumlift kleine en gehoorzaal
38. congresbureau
39. entree kleine en gehoorzaal
40. kantoren Rotterdamse Kunststichting
41. trap naar rijwielkelder
42. gang
43. lift publiek grote zaal en hoog bezoek
44. kantoren R.P.O.
45. trafo- en laagspanningsruimte
46. artiestenentree
47. lift zwaar materiaal
48. kleedruimten
49. berging
50. podiumlift grote zaal
51. artiestenfoyer
52. zijentree
53. vergaderruimten
54. bijkantoor bank
privé
onstluiting publiek
kruising prive-publiek

Begane grond

20

Concertgebouw de Doelen
Plattegrond 1e verdieping
55. foyer grote zaal
56. vides garderobehal
57. bruggen naar de grote zaal
58. parterre grote zaal
59. podium
60. stemkamer
61. feestzaal
62. keuken
63. trap en lift
64. expositieruimte
65. vide binnenhof
66. foyer kleine zaal
67. vide garderobehal
68. parterre kleine zaal
69. podium kleine zaal
70. berging
71. solisten- en dirigentenkamers
72. lift zwaar materiaal
73. instrumenten
74. repetitielokaal

Plattegrond

privé
onstluiting publiek
kruising prive-publiek

1e verdieping

kraaijvanger

21
Gevel Schouwburgplein

Gevel Expeditiestraat

Gevel Kruisplein

22

Concertgebouw de Doelen
Gevels

Foto oorspronkelijke gevel

Perspectivische geveldoorsnede

kraaijvanger

23
Om het ideale ontwerp te creëren werden verschillende modelstudies en schema´s gemaakt, waaronder een schaalmodel 1:10 van de grote zaal ten behoeve van akoestisch onderzoek.

24

Concertgebouw de Doelen
Maquette

Exterieur maquette

kraaijvanger

25
26

Concertgebouw de Doelen
Perspectief tekening

kraaijvanger

27
28

Concertgebouw de Doelen
Bouwfase

Vanaf 1955 werd aan het ontwerp van het concertgebouw
gewerkt en in 1962 kon gestart worden met de bouw
ervan. De eerste paal werd geslagen door Eduard Flipse,
dirigent van het Rotterdams Philharmonisch orkest. Het
was een feestelijke gebeurtenis omdat na al die jaren
eindelijk een nieuwe Doelenzaal herrijst. De bouw loopt
echter aanzienlijke vertraging op door de strenge winter
in 1962-1963 waarin het drie maanden achter elkaar vriest,
gevolgd door financiële problemen.
In de bouwfase was de dakopbouw van de grote zaal het
ingewikkeldste. Om de dakspanten aan te brengen werden
eerst de wanden gebouwd en vervolgens de spanten aan
elkaar gelast en geplaatst. Pas op het einde werden de
omliggende foyers en de zaalvloer zelf gestort.
Tijdens de bouw werd het begrootte bedrag van 14,5
miljoen gulden ruimschoots overschreden en het totaal
bedrag kwam uit op 28 miljoen gulden, veelal gefinancierd
door de Gemeente Rotterdam in de vorm van een lening.

kraaijvanger

29
30

Concertgebouw de Doelen
Oplevering
In 1965 wordt het eerste proefconcert in de Grote Zaal
gehouden en in mei 1966 wordt het concertgebouw officieel
geopend. De meeste bezoekers zijn laaiend enthousiast en
met name de akoestiek is een groot succes. Leo Hanekroot
beschrijft in het ‘Vrije volk’, dat plechtigheden van het
openingsconcert plaatsmaakten voor een feest: ‘Het feest
van dwalen door foyers, fantastische akoestiek en de
helderheid en eenvoud van het gebouw.’

Er was echter ook kritiek op het nieuwe concertgebouw.
Het gebouw was veel te duur uitgevallen en volgens
bouwkunde studenten was de Doelen niet noemenswaardig
genoeg om op de architectuurlijst van Rotterdam te
worden geplaatst voor het tijdschrift Architectural Design.
Keurmeester Kenneth Frampton beschrijft de Doelen
uitvoerig. Hij mist de relatie tussen het gebouw en de stad.
Ondanks de logische ligging is het gebouw niet in staat
het plein af te sluiten. Tegelijkertijd is er een onbepaald
gat tussen het gebouw en het Weena, het zogenoemde
Hertenkamp. Doordat rond het gebouw te veel ruimte is,
verdwijnt de representatie naar de stad en de connectie
met het plein en de stad.
Andere kritiek komt vanuit een van de orkestspelers in een
interview ter ere van het 25-jarige bestaan van de Doelen;
‘De Doelen, prachtig, de zalen, alles. Maar hoewel voor
de orkestleden in de Doelen heel veel kan, is het niet ons
eigen gebouw geworden’. Pieter Gouderjaan, Hoornist.

kraaijvanger

31
De Doelen, gezien vanaf de Kruiskade

32

Concertgebouw de Doelen
Exterieur

kraaijvanger

33
Foyer

34

Concertgebouw de Doelen
Interieur

Kassagebied

Trap naar de foyer

Binnenhof

kraaijvanger

35
Begane grond
36

Concertgebouw de Doelen

1e verdieping
3. Transformaties
Sinds de bouw van de Doelen zijn er verschillende
aanpassingen gedaan aan het gebouw. In 1970 worden
de bijzondere akoestische, zwevende plafondkaatsers
verwijderd en verkocht als brandhout omdat ze niet zo
effectief waren als verwacht.
Een tweede ingreep is het bouwen van een entresol in de
expositiezaal en de verbouwing van kantoren in 1971. Vier
jaar later worden de entrees gewijzigd en aanpassingen
gedaan aan de kelder en het natuursteen in de Grote Zaal.
Er zijn kleine en grote verbouwingen geweest waarbij
sommige delen van het gebouw, waaronder de kantoren
zelfs meer dan eens zijn aangepast om met de tijd mee
te gaan. Andere delen zijn onveranderd gebleven door
gebrek aan flexibiliteit van het gebouw of door de goede
werking ervan.

kraaijvanger

37
Nieuwe schil gezien vanaf het Schouwburgplein

38

Concertgebouw de Doelen

Foyer met grote glaspartij

Principe doorsnede met passage
Ontwerpvoorstel nieuwe gevel - 1984
Een van de verbouwingen betrof een uitbreiding van
concertgebouw de Doelen. In het Rotterdams Nieuwsblad
schrijft een journalist op 7-2-1984 het volgende:
‘Het schouwburgplein gaat veranderen, er komt een
nieuwe schouwburg maar wat doe je dan met de Doelen?
Stedenbouwkundig wordt het Rotterdams concertgebouw
een moeilijk geval. Door de randen van het plein te voorzien
van hoge wanden valt de laagbouw van De Doelen in het
niet, tenzij het gebouw meer body wordt gegeven. Voor
dit inpakken van de Doelen bestaan al twee functies, het
conservatorium dat zich graag aan het Schouwburgplein
wil vestigen en de uitbreiding van de Doelen zelf in de
vorm van een congrescentrum.’
Het ontwerp van Kraaijvanger architecten werd gemaakt
in opdracht van Huub van Dael, voormalig directeur
van De Doelen, die de congresfunctie wilde uitbreiden
en versterken. Een congreszaal vraagt namelijk andere
akoestiek en vormgeving dan een concertzaal. Het
ontwerpvoorstel bestond uit een schil om het gebouw
heen met tussen de bestaande bouw en de uitbouw een
passage zodat de bestaande gevel behouden kon blijven.
Tevens werden in het ontwerpvoorstel de foyers aangepast
en deels verplaatst naar het Schouwburgplein. Nadelen
van dit ontwerp waren het verdwijnen van de schijngevel
en het silhouet van de dakopbouwen, de hoge kosten en
er werd getwijfeld aan het functioneren van de passage.
Daarom is dit uitbreidingsplan niet uitgevoerd.

kraaijvanger

39
40

Concertgebouw de Doelen
Begane grond - 1989
Na 4 jaar onderzoek en het aflassen van het uitbreidingsplan, werd besloten kleine ingrepen uit te voeren om meer
openheid naar het plein en een sterkere connectie met het
winkelgebied de Lijnbaan te realiseren.
Door de gevel naar voren te plaatsen verdween de
schaduw van het overstek en ontstond er meer ruimte op
de begane grond. De indeling van de begane grond werd
veranderd waarbij naast de kassa, winkel en het café van
de Doelen ook ruimte ontstond voor andere winkels en
een restaurant. Ook de luifel werd in 1989 vervangen door
een nieuwe grotere variant, voorzien van een plexiglas
lichtkap. Nadeel van deze ingrepen was dat het overstek
verdween en daarmee ook deels de sterke horizontaliteit
van het gebouw.

kraaijvanger

41
Gevelbeeld na de aanpassingen in 1989

42

Concertgebouw de Doelen
kraaijvanger

43
Na de verbouwing lagen de uitbreidingsplannen
stil, tot in 1992 uitbreiding opeens hard nodig is. De
capaciteitsbehoefte van het centrum neemt toe, onder
andere vanwege een groeiend aantal concerten in De
Doelen.
Nieuwe ontwerpen passeren de revue, variërend van een
toren in het binnenhof tot een congreszaal op het dak met
kantoren aan de zijkanten. Alle plannen lopen stuk, tot
men in contact komt met BOAG en Hoogstad architecten.
Zij bouwen naast de Doelen, op het hertenkamp en het
Kruisplein een nieuw gebouw. In overeenstemming met
de Doelen wordt besloten om de Doelen uit te breiden met
een congresfunctie gecombineerd met een conservatorium,
ontworpen door Hoogstad.
In 1994 wordt Jan Hoogstad gevraagd een Masterplan te
maken om de doelen aan de oost- en westzijde uit te breiden.
Dit onderzoek resulteerde in een masterplan dat voorzag
in de versmalling van zowel de Karel Doormanstraat als
het Kruisplein, zodat nieuwe bouwlocaties ontstonden, in Situatie met aanbouw (oranje)
een strategie waarbij het dak van De Doelen zou worden
beschouwd als een podium dat plaats zou kunnen bieden
aan nieuwe volumes.

44

Concertgebouw de Doelen

Maquette van ontwerp Hoogstad
Uitbreiding Hoogstad - 1996
Het ontwerp van Hoogstad bevindt zich tussen het Westin
hotel en de Doelen en beslaat een groot deel van de gevel
aan het Kruisplein. Ook op de Doelen wordt gebouwd;
een congreszaal op de hoek van het kruisplein en het
schouwburgplein en aan de expeditiestraat. In die straat
wordt een nieuwe lift geplaatst en een opbouw voor
kantoren.
De wederopbouw commissie streefde naar het behoud
van de Doelen als vrijstaand gebouw in Rotterdam.
Als compromis werd besloten één hoek in tact te laten
en de gehele gevel te behouden. Zo loopt tussen het
conservatorium en de Doelen de originele schijngevel,
functionerend als scheidingswand. De nieuw ontworpen
gevels van Hoogstad, opgebouwd in baksteen, vormen een
contrast met de marmeren gevel van het concertgebouw.
Zowel in kleur als in vorm; het conservatorium is geel
en bestaat uit een wand met perforaties. De Doelen
daarentegen, is wit en de gehele wand functioneert als
opening. Dit volgt uit een basis concept van hoogstad
waarin de 3 verschillende functies, concertgebouw, congres
en conservatorium, een verschil in intimiteit en openheid
hebben.
Bouw

Gevel Kruisplein

Om massaliteit te vermijden werd gezocht naar een manier
om het gebouw op het Maaiveld te laten aansluiten.
Gekozen werd voor een portaal en een arcade die een
tussenmaat vormt tussen de stedelijke omgeving en
het interieur. In tegenstelling tot de doelen is repetitie
vermeden, zodat individuele plekken van het interieur
herkenbaar zijn in de gevel.

kraaijvanger

45
46

Concertgebouw de Doelen
Interieur - 2009
Na de uitbouw die opgeleverd werd in 2000 bleef het
rustig rond De Doelen. Het gebouw functioneert zowel
als concert- als congresgebouw goed en wordt in 2006
benoemd tot monument van de wederopbouw. De
status gemeentemonument, creëert een uitdaging voor
het integreren van oude waarden met modern comfort,
zonder aantasting van de originele staat.
In 2006 worden kleine aanpassingen gedaan aan het
interieur van de dienstruimten, solistenkamers en de
artiestenfoyer door SOAP ateliers.
In 2008 gaat Kraaijvanger Urbis de echte discussie aan en
wordt de Grote Zaal gerenoveerd op basis van originele
tekeningen. De opdracht hierbij was ‘de Grote zaal van
de Doelen op een integrale wijze geschikt maken voor
dynamisch gebruik voor de komende tientallen jaren
zonder verlies van akoestiek, herkenbaarheid en karakter.’
Alle ingrepen die zijn gedaan hebben betrekking op de
architectonische, functionele, akoestische en technische
verbeteringen. Naast aanpassingen van het interieur en
meubilair van de Grote Zaal vormde ook de installaties een
groot onderdeel van de renovatie.
Niet alleen de Grote Zaal (2.000 stoelen) is gerenoveerd
maar ook de entree zone en de foyers zijn aangepakt. Deze
grote en diverse semi openbare ontmoetingsgebieden
stralen nu de sfeer uit van een toegankelijk, uitnodigend
en actueel Cultuurhuis. Een nieuw verlichtingsplan voor de
gevels, entrees, foyers en de Grote Zaal maken het mogelijk
om voor verschillende orkest- en publieksbezettingen
bijpassende sferen te creëren.

kraaijvanger

47
48

Concertgebouw de Doelen
4. Rijksmonument
Vanaf 1 januari 2014 is concertgebouw de Doelen een
Nederlands rijksmonument. Met deze beschermingsstatus
is de cultuurhistorische waarde van het gebouw door
de overheid erkent en moet deze beschermd worden en
behouden blijven. Dit heeft tot gevolg dat er strengere
eisen zijn voor het aanbrengen van veranderingen aan
het gebouw om het aan hedendaagse functionaliteit en
comfort te laten voldoen. Hierbij mag de uitstraling van
het gebouw niet negatief beïnvloed worden.

kraaijvanger

49
50

Concertgebouw de Doelen
5. Huidige ontwerpogave
Eind 2013 is opdracht gegeven voor renovatie van de plint
van de Doelen aan het Schouwburgplein. Op dit moment
heeft de plint een rommelige indruk van buitenaf en is er
geen relatie tussen de entree zone van het concertgebouw
en de omgeving. Kraaijvanger architecten heeft een nieuw
ontwerp gemaakt waarin de plint van de Doelen deels
wordt terug gebracht in de oorspronkelijke staat en de
entree zone meer openheid krijgt zodat een betere relatie
ontstaat tussen het gebouw en de omgeving.
Voor het nieuwe ontwerp van de plint van de Doelen heeft
Kraaijvanger een aantal doelen en ambities opgesteld die
zij willen realiseren:
1	
2	
	
3	
	
4	
	

Verbeteren van logistiek en efficiency
Nieuwe dynamiek in de plint door toevoeging
hoogwaardige horeca
De dynamiek van de plint aanpassen aan de 	
stedenbouwkundige ambities
Horeca ondersteund congresfuncties en biedt een
stedelijke verblijfsplek

kraaijvanger

51
52

Concertgebouw de Doelen
Colofon

kraaijvanger
www.kraaijvanger.nl
Watertorenweg 336
Postbus 4003
3006 AA Rotterdam
+31 (0) 10 498 92 92
mail@kraaijvanger.nl
januari 2014

kraaijvanger

53
Kraaijvanger 50 jaar betrokken bij de Doelen

More Related Content

Similar to Kraaijvanger 50 jaar betrokken bij de Doelen

Omroep erfgoed anno 2023.pdf
Omroep erfgoed anno 2023.pdfOmroep erfgoed anno 2023.pdf
Omroep erfgoed anno 2023.pdfMeindertTepper1
 
Omroep erfgoed anno 2023.pdf
Omroep erfgoed anno 2023.pdfOmroep erfgoed anno 2023.pdf
Omroep erfgoed anno 2023.pdfMeindertTepper1
 
Carla Oldenburger: Rapport Amsterdam Hortus Plantage
Carla Oldenburger: Rapport Amsterdam Hortus PlantageCarla Oldenburger: Rapport Amsterdam Hortus Plantage
Carla Oldenburger: Rapport Amsterdam Hortus PlantageCarla Oldenburger
 
Kaderconcept 26 1 2011
Kaderconcept 26 1 2011Kaderconcept 26 1 2011
Kaderconcept 26 1 2011ec.stinissen
 
Kraaijvanger maakt omgevingen die mensen raken
Kraaijvanger maakt omgevingen die mensen raken Kraaijvanger maakt omgevingen die mensen raken
Kraaijvanger maakt omgevingen die mensen raken Kraaijvanger Architects
 
Fenix verkoopmagazine
Fenix verkoopmagazine Fenix verkoopmagazine
Fenix verkoopmagazine c-next
 
Xella-interview verly vandecasteele
Xella-interview verly vandecasteeleXella-interview verly vandecasteele
Xella-interview verly vandecasteeleArchitectura
 
Doortijdenruimte Onlineversie
Doortijdenruimte OnlineversieDoortijdenruimte Onlineversie
Doortijdenruimte Onlineversieec.stinissen
 
Mauritshuis Den Haag - Klaar voor de toekomst
Mauritshuis Den Haag - Klaar voor de toekomstMauritshuis Den Haag - Klaar voor de toekomst
Mauritshuis Den Haag - Klaar voor de toekomstRuud Arkesteijn
 
Culture Planologie Dudok Hilversum
Culture Planologie Dudok HilversumCulture Planologie Dudok Hilversum
Culture Planologie Dudok Hilversumharaldschole
 
Stadhuis Plaza Concept For City Planning
Stadhuis Plaza Concept For City PlanningStadhuis Plaza Concept For City Planning
Stadhuis Plaza Concept For City PlanningAAD KETTING RETAIL B.V.
 

Similar to Kraaijvanger 50 jaar betrokken bij de Doelen (16)

Omroep erfgoed anno 2023.pdf
Omroep erfgoed anno 2023.pdfOmroep erfgoed anno 2023.pdf
Omroep erfgoed anno 2023.pdf
 
Omroep erfgoed anno 2023.pdf
Omroep erfgoed anno 2023.pdfOmroep erfgoed anno 2023.pdf
Omroep erfgoed anno 2023.pdf
 
Carla Oldenburger: Rapport Amsterdam Hortus Plantage
Carla Oldenburger: Rapport Amsterdam Hortus PlantageCarla Oldenburger: Rapport Amsterdam Hortus Plantage
Carla Oldenburger: Rapport Amsterdam Hortus Plantage
 
Kaderconcept 26 1 2011
Kaderconcept 26 1 2011Kaderconcept 26 1 2011
Kaderconcept 26 1 2011
 
Kraaijvanger maakt omgevingen die mensen raken
Kraaijvanger maakt omgevingen die mensen raken Kraaijvanger maakt omgevingen die mensen raken
Kraaijvanger maakt omgevingen die mensen raken
 
Fenix verkoopmagazine
Fenix verkoopmagazine Fenix verkoopmagazine
Fenix verkoopmagazine
 
Xella-interview verly vandecasteele
Xella-interview verly vandecasteeleXella-interview verly vandecasteele
Xella-interview verly vandecasteele
 
Cultuurhistorie Rotterdam Hoboken
Cultuurhistorie Rotterdam HobokenCultuurhistorie Rotterdam Hoboken
Cultuurhistorie Rotterdam Hoboken
 
Doortijdenruimte Onlineversie
Doortijdenruimte OnlineversieDoortijdenruimte Onlineversie
Doortijdenruimte Onlineversie
 
Mauritshuis Den Haag - Klaar voor de toekomst
Mauritshuis Den Haag - Klaar voor de toekomstMauritshuis Den Haag - Klaar voor de toekomst
Mauritshuis Den Haag - Klaar voor de toekomst
 
Van Kro naar KROon
Van Kro naar KROonVan Kro naar KROon
Van Kro naar KROon
 
Culture Planologie Dudok Hilversum
Culture Planologie Dudok HilversumCulture Planologie Dudok Hilversum
Culture Planologie Dudok Hilversum
 
Stadhuis Plaza Concept For City Planning
Stadhuis Plaza Concept For City PlanningStadhuis Plaza Concept For City Planning
Stadhuis Plaza Concept For City Planning
 
Ckv architectuur
Ckv architectuurCkv architectuur
Ckv architectuur
 
Tribunetrappen
TribunetrappenTribunetrappen
Tribunetrappen
 
Booosting - Verslag projectbezoek Depot BvB in vakblad Bouw en Uitvoering 7-19
Booosting - Verslag projectbezoek Depot BvB in vakblad Bouw en Uitvoering 7-19Booosting - Verslag projectbezoek Depot BvB in vakblad Bouw en Uitvoering 7-19
Booosting - Verslag projectbezoek Depot BvB in vakblad Bouw en Uitvoering 7-19
 

More from Kraaijvanger Architects (14)

Gesloten kringlopen en de mens centraal juni 2016
Gesloten kringlopen en de mens centraal juni 2016Gesloten kringlopen en de mens centraal juni 2016
Gesloten kringlopen en de mens centraal juni 2016
 
Cyclisch bouwen
Cyclisch bouwen Cyclisch bouwen
Cyclisch bouwen
 
Stadhuis Almelo
Stadhuis AlmeloStadhuis Almelo
Stadhuis Almelo
 
Tegen abstractie
Tegen abstractieTegen abstractie
Tegen abstractie
 
Early Childhood Center genomineerd voor de houtarchitectuurprijs 2014
Early Childhood Center genomineerd voor de houtarchitectuurprijs 2014Early Childhood Center genomineerd voor de houtarchitectuurprijs 2014
Early Childhood Center genomineerd voor de houtarchitectuurprijs 2014
 
Facilitair6 artikel
Facilitair6 artikelFacilitair6 artikel
Facilitair6 artikel
 
Op de boerderij | hergebruik
Op de boerderij |  hergebruikOp de boerderij |  hergebruik
Op de boerderij | hergebruik
 
Op de boerderij | hergebruik
Op de boerderij |  hergebruikOp de boerderij |  hergebruik
Op de boerderij | hergebruik
 
Future offices
Future officesFuture offices
Future offices
 
Stadskantoor Utrecht: constructief ontwerp
Stadskantoor Utrecht: constructief ontwerp Stadskantoor Utrecht: constructief ontwerp
Stadskantoor Utrecht: constructief ontwerp
 
Een kantoorgebouw als danspaar
Een kantoorgebouw als danspaar Een kantoorgebouw als danspaar
Een kantoorgebouw als danspaar
 
Werk zonder dilataties en koppenmaat
Werk zonder dilataties en koppenmaatWerk zonder dilataties en koppenmaat
Werk zonder dilataties en koppenmaat
 
Duurzaam bouwen
Duurzaam bouwenDuurzaam bouwen
Duurzaam bouwen
 
Awm venlo
Awm venloAwm venlo
Awm venlo
 

Kraaijvanger 50 jaar betrokken bij de Doelen

  • 1. Concertgebouw de Doelen januari 2014 kraaijvanger 1
  • 2.
  • 3. Inhoud voorwoord 5 De Doelen Initiatief Rotterdams Rockefeller Center 5e ontwerpvoorstel 9e ontwerpvoorstel 7 9 10 12 14 Het ontwerp Bouwfase Oplevering 17 28 30 Transformaties Ontwerpvoorstel nieuwe gevel - 1984 Begane grond - 1989 Uitbreiding Hoogstad - 1996 Interieur - 2009 36 38 40 44 46 4 Rijksmonument 49 5 Huidige ontwerpopgave 50 1 2 3 kraaijvanger
  • 5. Voorwoord Concertgebouw de Doelen is in de jaren zestig gebouwd door de gebroeders Kraaijvanger en R. Fledderus. Sinds de opening van het gebouw in 1966 zijn er echter veel verbouwingen geweest om met de tijd mee te gaan en om het gebouw te laten voldoen aan nieuwe wensen en eisen. Dit boekje laat de geschiedenis van concertgebouw de Doelen zien vanaf het moment dat het idee ontstond een concertgebouw te bouwen in Rotterdam tot de dag van vandaag waarbij het concertgebouw een rijksmonument is geworden en er een nieuwe ontwerpopgave is voor de aanpassing van een deel van het gebouw. kraaijvanger 5
  • 7. 1. De Doelen De naam Doelen komt van oorsprong van schutterijen en gildes. De eerste Doelen binnen de Rotterdamse stadsmuren was er om schutters gelegenheid te geven tot oefenen en werd gebouwd in de veertiende eeuw: de St. Joris Doele. In 1622 veranderde de St. Joris Doele aan de Coolvest door de komst van een sociëteitsgebouw, geschikt voor terechtzittingen en het geven van concerten. In 1826 werd dit sociëteitsgebouw in gebruik genomen door sociëteit de Harmonie, een vereniging waar men kon genieten van toneel en muziekuitvoeringen. Om een geschikte zaal te creëren verrees in 1844 een nieuw gebouw op het oude Doelen terrein: de Groote Doelenzaal, naar het ontwerp van stadsarchitect W.N. Rose. De sociëteit is vanaf dat moment het boegbeeld van de Rotterdamse cultuur. In 1940 wordt Rotterdam gebombardeerd waarbij de nieuwe Doelenzaal van sociëteit de Harmonie onherstelbaar wordt verwoest. Na dit bombardement volgt een zoektocht naar een nieuwe concertzaal met gelijke allure. kraaijvanger 7
  • 9. Inititatief Een dag na het bombardement van 14 mei 1940 begint in Rotterdam het ruimen van het puin. Op 18 mei 1940 geeft het gemeentebestuur Rotterdam opdracht aan toenmalig stadsarchitect W.G. Witteveen om een wederopbouwplan te ontwerpen. Om dit plan te realiseren, werd alle grond onteigend en werden verwoestte panden gesloopt om een nieuw stratennetwerk aan te leggen. Het plan Witteveen bestond uit het herstel van het oude centrum in historiserende stijl. Een plan met veel kritiek: Niet vernieuwend, ouderwets en niet gericht op de stad van de toekomst. Na het vertrek van Witteveen wegens ziekte door te hoge werkdruk, wordt hij opgevolgd door Cornelis van Traa, die begint met de herziening van het plan. Het Basisplan van Van Traa wordt aangenomen in 1946 en legt de nadruk op een zakelijk centrum gecombineerd met culturele levendigheid en een bruisend uitgaansleven. Van Traa wilde dat er een muziek- en cultureelcentrum zou komen rond een plein, als onderdeel van de route tussen de lijnbaan en het station. Het concert- en congresgebouw de Doelen wordt ontworpen op de door van Traa bepaalde locatie. Gelegen aan het schouwburgplein, met aan de oostzijde de Karel Doormansstraat en het Lijnbaankwartier, aan de noordzijde de Kruiskade met het hertenkamp en aan de westzijde het Kruisplein dat later een verkeersplein werd. kraaijvanger 9
  • 10. Na de eerste ideeën over een modern cultureel leven in Rotterdam in de vorm van een muziektempel, wordt de Rotterdamse Kunststichting (RKS) opgericht. Zij proberen om naast een theater ook een nieuwe muziekzaal te laten bouwen. De zaal was belangrijk vanwege de status die het met zich mee zou brengen, want kijkend naar kleinere steden zoals Zurich, Stockholm en Helsingborg met bijzondere muziekzalen, stak Rotterdam sober af. Naast de zoektocht naar een mooie zaal die status met zich mee zou brengen was het tevens een zoektocht naar een thuis. Een thuis voor het Rotterdams Philharmonisch Orkest (RPhO) dat sinds het bombardement op de grote Doelenzaal doelloos rondzwierf tussen de verschillende bestaande theaters en podia. In 1946 werd daarom de Studiecommissie Muziekcentrum in leven geroepen om in samenwerking met architect R. Fledderus, op dat moment hoofdarchitect onderC. Van Traa, verschillende belangen af te wegen en een programma van eisen voor een muziekcentrum samen te stellen. Situatie van het Rotterdams Rockefeller Center ontwerp 10 Concertgebouw de Doelen Plattegrond
  • 11. Rotterdams Rockefeller Center Rein Fledderus werd opgedragen een schematische opzet en een kostenraming voor een cultuurtempel te maken, met als doel inzicht te geven in de mogelijkheden van het bouwterrein en de mogelijkheden voor culturele functies en extra functies die de exploitatie positief beïnvloeden. Zijn eerste ontwerp voor de muziektempel zou naast meerdere concertzalen ook ruimte bieden aan andere functies zoals bioscopen, een theater, winkels en kantoren. Dit Rotterdams Rockefeller Center, opgebouwd uit een commercieel en een cultureel deel verbonden door een passage, zou 28 miljoen gulden kosten en werd daarom afgewezen: Het was te duur en te grootschalig. In een tweede versie wordt het commerciële gedeelte weggelaten en ligt de focus op een concertzaal. Met daarin de fundamentele gedachte dat de zalen puur ontworpen worden voor de muziek die er in wordt gespeeld. Doorsnede ‘We maken dus geen zalen, die ook voor bokswedstrijden of bloemententoonstellingen gebruikt kunnen worden.’ kraaijvanger 11
  • 12. Doorsnede schets Situatie 12 Concertgebouw de Doelen Plattegrond 1e verdieping
  • 13. 5e ontwerpvoorstel In het 5e ontwerp wordt uitgegaan van de Gewandhaus zaal; geen balkon langs de zijwanden en het podium omgeven door een holle wand. Door de stoelen te plaatsen in een waaiervorm wordt een ideale balans gevonden tussen akoestiek en zicht. Men komt binnen in de centraal gelegen hal met garderobe, die via een mooie traphal naar de grote foyer leidt. Gevelaanzicht Schouwburgplein Voor dit project begroot Fledderus een bedrag van 9,7 miljoen. Om dit bedrag te verlagen werd een begroting gemaakt voor slechts één grote zaal en één kleine zaal die samen een foyer gebruiken, wat uitkwam op 5,8 miljoen gulden. Na verkleining van de fietsenkelder en een kleinere grote zaal voor 1200 man komt men uit op 3,4 miljoen gulden. Deze minimale variant is echter niet wenselijk omdat de concertzaal te klein is en allure mist. kraaijvanger 13
  • 15. 9e ontwerpvoorstel De negende en voorlaatste ontwerpvariant is een ontwerp met twee concertzalen. Een grote voor 3000 man en een kleine voor 800. De belangrijkste uitgangspunten voor dit onwerp waren eenvoud en toegankelijkheid. Situatie Plattegrond 1e verdieping | Doorsnede kraaijvanger 15
  • 17. 2. Het ontwerp Na een lang voortraject besluit het college van B&W tot bouwen en geeft op 25 juni 1955 de opdracht aan de architecten R.Fledderus en de gebroeders Kraaijvanger. Fledderus omdat hij sinds 1947 betrokken was bij de plannen van een muziektempel en de Kraaijvangers omdat ze een groot aantal wederopbouw projecten op hun naam hadden staan en ‘in het bijzonder de heer H.M. Kraaijvanger, als uitvoerend kunstenaar en regelmatig bezoeker van belangrijke concerten in den lande en daarbuiten, bij uistek kennis heeft van het muziekleven en dat hij het concertpubliek, vooral het Rotterdamse, kent’. Bovendien maakte hij tijdens de oorlog deel uit van de commissie ter rapportering over het vraagstuk muziek- en toneelzalen, trad hij in 1946 toe tot het bestuur van RKS en was hij voorzitter van het Rotterdam Philharmonisch Orkest. De belangrijkste uitgangspunten voor het project zijn: 1 goede zaalakoestiek 2 het concert als evenement 3 vrijmoedige, eenvoudige architectuur zonder modische vormgeving 4 een tweede functie ter bevordering van de gebouwexploitatie Het eerste punt heeft geresulteerd in de bijzondere zaalvorm die als groen silhouet boven een 12 meter hoge horizontale plint uitsteekt. Om de akoestiek te onderzoeken werden verschillende studiereizen gemaakt naar The Royal Festival hall in Londen, de Liederhalle in Stuttgart, de opera van Keulen en het concertgebouw van Vaticaanstad. Op 27 februari 1958 wordt er gedebatteerd over het ontwerp. Gevraagd wordt de solistenkamers te verplaatsen, het restaurant te verkleinen en te zoeken naar een grotere continuiteit van de foyers. Er wordt gekozen om de concertzalen los te projecteren en het gebouw krijgt een ‘sobere en waardige vormgeving en materialisatie’. kraaijvanger 17
  • 20. Plattegrond begane grond 19. hoofdentree grote zaal 20. kaartverkoop en informatie (congressen) 21. centrale hal met garderobe 22. administratie 23. entree bedrijfsleiding 24. lounge 25. restaurant 26. keuken 27. dagwinkels 28. trap/lift feestzaal en expositieruimte 29. binnenhof 30. directeur 31. secretaresse directeur 32. entree hoog bezoek 33. perskamer 34. instrumenten kleine zaal 35. garderobehal kleine zaal en gehoorzaal 36. gehoorzaal 37. podiumlift kleine en gehoorzaal 38. congresbureau 39. entree kleine en gehoorzaal 40. kantoren Rotterdamse Kunststichting 41. trap naar rijwielkelder 42. gang 43. lift publiek grote zaal en hoog bezoek 44. kantoren R.P.O. 45. trafo- en laagspanningsruimte 46. artiestenentree 47. lift zwaar materiaal 48. kleedruimten 49. berging 50. podiumlift grote zaal 51. artiestenfoyer 52. zijentree 53. vergaderruimten 54. bijkantoor bank privé onstluiting publiek kruising prive-publiek Begane grond 20 Concertgebouw de Doelen
  • 21. Plattegrond 1e verdieping 55. foyer grote zaal 56. vides garderobehal 57. bruggen naar de grote zaal 58. parterre grote zaal 59. podium 60. stemkamer 61. feestzaal 62. keuken 63. trap en lift 64. expositieruimte 65. vide binnenhof 66. foyer kleine zaal 67. vide garderobehal 68. parterre kleine zaal 69. podium kleine zaal 70. berging 71. solisten- en dirigentenkamers 72. lift zwaar materiaal 73. instrumenten 74. repetitielokaal Plattegrond privé onstluiting publiek kruising prive-publiek 1e verdieping kraaijvanger 21
  • 22. Gevel Schouwburgplein Gevel Expeditiestraat Gevel Kruisplein 22 Concertgebouw de Doelen
  • 23. Gevels Foto oorspronkelijke gevel Perspectivische geveldoorsnede kraaijvanger 23
  • 24. Om het ideale ontwerp te creëren werden verschillende modelstudies en schema´s gemaakt, waaronder een schaalmodel 1:10 van de grote zaal ten behoeve van akoestisch onderzoek. 24 Concertgebouw de Doelen
  • 29. Bouwfase Vanaf 1955 werd aan het ontwerp van het concertgebouw gewerkt en in 1962 kon gestart worden met de bouw ervan. De eerste paal werd geslagen door Eduard Flipse, dirigent van het Rotterdams Philharmonisch orkest. Het was een feestelijke gebeurtenis omdat na al die jaren eindelijk een nieuwe Doelenzaal herrijst. De bouw loopt echter aanzienlijke vertraging op door de strenge winter in 1962-1963 waarin het drie maanden achter elkaar vriest, gevolgd door financiële problemen. In de bouwfase was de dakopbouw van de grote zaal het ingewikkeldste. Om de dakspanten aan te brengen werden eerst de wanden gebouwd en vervolgens de spanten aan elkaar gelast en geplaatst. Pas op het einde werden de omliggende foyers en de zaalvloer zelf gestort. Tijdens de bouw werd het begrootte bedrag van 14,5 miljoen gulden ruimschoots overschreden en het totaal bedrag kwam uit op 28 miljoen gulden, veelal gefinancierd door de Gemeente Rotterdam in de vorm van een lening. kraaijvanger 29
  • 31. Oplevering In 1965 wordt het eerste proefconcert in de Grote Zaal gehouden en in mei 1966 wordt het concertgebouw officieel geopend. De meeste bezoekers zijn laaiend enthousiast en met name de akoestiek is een groot succes. Leo Hanekroot beschrijft in het ‘Vrije volk’, dat plechtigheden van het openingsconcert plaatsmaakten voor een feest: ‘Het feest van dwalen door foyers, fantastische akoestiek en de helderheid en eenvoud van het gebouw.’ Er was echter ook kritiek op het nieuwe concertgebouw. Het gebouw was veel te duur uitgevallen en volgens bouwkunde studenten was de Doelen niet noemenswaardig genoeg om op de architectuurlijst van Rotterdam te worden geplaatst voor het tijdschrift Architectural Design. Keurmeester Kenneth Frampton beschrijft de Doelen uitvoerig. Hij mist de relatie tussen het gebouw en de stad. Ondanks de logische ligging is het gebouw niet in staat het plein af te sluiten. Tegelijkertijd is er een onbepaald gat tussen het gebouw en het Weena, het zogenoemde Hertenkamp. Doordat rond het gebouw te veel ruimte is, verdwijnt de representatie naar de stad en de connectie met het plein en de stad. Andere kritiek komt vanuit een van de orkestspelers in een interview ter ere van het 25-jarige bestaan van de Doelen; ‘De Doelen, prachtig, de zalen, alles. Maar hoewel voor de orkestleden in de Doelen heel veel kan, is het niet ons eigen gebouw geworden’. Pieter Gouderjaan, Hoornist. kraaijvanger 31
  • 32. De Doelen, gezien vanaf de Kruiskade 32 Concertgebouw de Doelen
  • 35. Interieur Kassagebied Trap naar de foyer Binnenhof kraaijvanger 35
  • 36. Begane grond 36 Concertgebouw de Doelen 1e verdieping
  • 37. 3. Transformaties Sinds de bouw van de Doelen zijn er verschillende aanpassingen gedaan aan het gebouw. In 1970 worden de bijzondere akoestische, zwevende plafondkaatsers verwijderd en verkocht als brandhout omdat ze niet zo effectief waren als verwacht. Een tweede ingreep is het bouwen van een entresol in de expositiezaal en de verbouwing van kantoren in 1971. Vier jaar later worden de entrees gewijzigd en aanpassingen gedaan aan de kelder en het natuursteen in de Grote Zaal. Er zijn kleine en grote verbouwingen geweest waarbij sommige delen van het gebouw, waaronder de kantoren zelfs meer dan eens zijn aangepast om met de tijd mee te gaan. Andere delen zijn onveranderd gebleven door gebrek aan flexibiliteit van het gebouw of door de goede werking ervan. kraaijvanger 37
  • 38. Nieuwe schil gezien vanaf het Schouwburgplein 38 Concertgebouw de Doelen Foyer met grote glaspartij Principe doorsnede met passage
  • 39. Ontwerpvoorstel nieuwe gevel - 1984 Een van de verbouwingen betrof een uitbreiding van concertgebouw de Doelen. In het Rotterdams Nieuwsblad schrijft een journalist op 7-2-1984 het volgende: ‘Het schouwburgplein gaat veranderen, er komt een nieuwe schouwburg maar wat doe je dan met de Doelen? Stedenbouwkundig wordt het Rotterdams concertgebouw een moeilijk geval. Door de randen van het plein te voorzien van hoge wanden valt de laagbouw van De Doelen in het niet, tenzij het gebouw meer body wordt gegeven. Voor dit inpakken van de Doelen bestaan al twee functies, het conservatorium dat zich graag aan het Schouwburgplein wil vestigen en de uitbreiding van de Doelen zelf in de vorm van een congrescentrum.’ Het ontwerp van Kraaijvanger architecten werd gemaakt in opdracht van Huub van Dael, voormalig directeur van De Doelen, die de congresfunctie wilde uitbreiden en versterken. Een congreszaal vraagt namelijk andere akoestiek en vormgeving dan een concertzaal. Het ontwerpvoorstel bestond uit een schil om het gebouw heen met tussen de bestaande bouw en de uitbouw een passage zodat de bestaande gevel behouden kon blijven. Tevens werden in het ontwerpvoorstel de foyers aangepast en deels verplaatst naar het Schouwburgplein. Nadelen van dit ontwerp waren het verdwijnen van de schijngevel en het silhouet van de dakopbouwen, de hoge kosten en er werd getwijfeld aan het functioneren van de passage. Daarom is dit uitbreidingsplan niet uitgevoerd. kraaijvanger 39
  • 41. Begane grond - 1989 Na 4 jaar onderzoek en het aflassen van het uitbreidingsplan, werd besloten kleine ingrepen uit te voeren om meer openheid naar het plein en een sterkere connectie met het winkelgebied de Lijnbaan te realiseren. Door de gevel naar voren te plaatsen verdween de schaduw van het overstek en ontstond er meer ruimte op de begane grond. De indeling van de begane grond werd veranderd waarbij naast de kassa, winkel en het café van de Doelen ook ruimte ontstond voor andere winkels en een restaurant. Ook de luifel werd in 1989 vervangen door een nieuwe grotere variant, voorzien van een plexiglas lichtkap. Nadeel van deze ingrepen was dat het overstek verdween en daarmee ook deels de sterke horizontaliteit van het gebouw. kraaijvanger 41
  • 42. Gevelbeeld na de aanpassingen in 1989 42 Concertgebouw de Doelen
  • 44. Na de verbouwing lagen de uitbreidingsplannen stil, tot in 1992 uitbreiding opeens hard nodig is. De capaciteitsbehoefte van het centrum neemt toe, onder andere vanwege een groeiend aantal concerten in De Doelen. Nieuwe ontwerpen passeren de revue, variërend van een toren in het binnenhof tot een congreszaal op het dak met kantoren aan de zijkanten. Alle plannen lopen stuk, tot men in contact komt met BOAG en Hoogstad architecten. Zij bouwen naast de Doelen, op het hertenkamp en het Kruisplein een nieuw gebouw. In overeenstemming met de Doelen wordt besloten om de Doelen uit te breiden met een congresfunctie gecombineerd met een conservatorium, ontworpen door Hoogstad. In 1994 wordt Jan Hoogstad gevraagd een Masterplan te maken om de doelen aan de oost- en westzijde uit te breiden. Dit onderzoek resulteerde in een masterplan dat voorzag in de versmalling van zowel de Karel Doormanstraat als het Kruisplein, zodat nieuwe bouwlocaties ontstonden, in Situatie met aanbouw (oranje) een strategie waarbij het dak van De Doelen zou worden beschouwd als een podium dat plaats zou kunnen bieden aan nieuwe volumes. 44 Concertgebouw de Doelen Maquette van ontwerp Hoogstad
  • 45. Uitbreiding Hoogstad - 1996 Het ontwerp van Hoogstad bevindt zich tussen het Westin hotel en de Doelen en beslaat een groot deel van de gevel aan het Kruisplein. Ook op de Doelen wordt gebouwd; een congreszaal op de hoek van het kruisplein en het schouwburgplein en aan de expeditiestraat. In die straat wordt een nieuwe lift geplaatst en een opbouw voor kantoren. De wederopbouw commissie streefde naar het behoud van de Doelen als vrijstaand gebouw in Rotterdam. Als compromis werd besloten één hoek in tact te laten en de gehele gevel te behouden. Zo loopt tussen het conservatorium en de Doelen de originele schijngevel, functionerend als scheidingswand. De nieuw ontworpen gevels van Hoogstad, opgebouwd in baksteen, vormen een contrast met de marmeren gevel van het concertgebouw. Zowel in kleur als in vorm; het conservatorium is geel en bestaat uit een wand met perforaties. De Doelen daarentegen, is wit en de gehele wand functioneert als opening. Dit volgt uit een basis concept van hoogstad waarin de 3 verschillende functies, concertgebouw, congres en conservatorium, een verschil in intimiteit en openheid hebben. Bouw Gevel Kruisplein Om massaliteit te vermijden werd gezocht naar een manier om het gebouw op het Maaiveld te laten aansluiten. Gekozen werd voor een portaal en een arcade die een tussenmaat vormt tussen de stedelijke omgeving en het interieur. In tegenstelling tot de doelen is repetitie vermeden, zodat individuele plekken van het interieur herkenbaar zijn in de gevel. kraaijvanger 45
  • 47. Interieur - 2009 Na de uitbouw die opgeleverd werd in 2000 bleef het rustig rond De Doelen. Het gebouw functioneert zowel als concert- als congresgebouw goed en wordt in 2006 benoemd tot monument van de wederopbouw. De status gemeentemonument, creëert een uitdaging voor het integreren van oude waarden met modern comfort, zonder aantasting van de originele staat. In 2006 worden kleine aanpassingen gedaan aan het interieur van de dienstruimten, solistenkamers en de artiestenfoyer door SOAP ateliers. In 2008 gaat Kraaijvanger Urbis de echte discussie aan en wordt de Grote Zaal gerenoveerd op basis van originele tekeningen. De opdracht hierbij was ‘de Grote zaal van de Doelen op een integrale wijze geschikt maken voor dynamisch gebruik voor de komende tientallen jaren zonder verlies van akoestiek, herkenbaarheid en karakter.’ Alle ingrepen die zijn gedaan hebben betrekking op de architectonische, functionele, akoestische en technische verbeteringen. Naast aanpassingen van het interieur en meubilair van de Grote Zaal vormde ook de installaties een groot onderdeel van de renovatie. Niet alleen de Grote Zaal (2.000 stoelen) is gerenoveerd maar ook de entree zone en de foyers zijn aangepakt. Deze grote en diverse semi openbare ontmoetingsgebieden stralen nu de sfeer uit van een toegankelijk, uitnodigend en actueel Cultuurhuis. Een nieuw verlichtingsplan voor de gevels, entrees, foyers en de Grote Zaal maken het mogelijk om voor verschillende orkest- en publieksbezettingen bijpassende sferen te creëren. kraaijvanger 47
  • 49. 4. Rijksmonument Vanaf 1 januari 2014 is concertgebouw de Doelen een Nederlands rijksmonument. Met deze beschermingsstatus is de cultuurhistorische waarde van het gebouw door de overheid erkent en moet deze beschermd worden en behouden blijven. Dit heeft tot gevolg dat er strengere eisen zijn voor het aanbrengen van veranderingen aan het gebouw om het aan hedendaagse functionaliteit en comfort te laten voldoen. Hierbij mag de uitstraling van het gebouw niet negatief beïnvloed worden. kraaijvanger 49
  • 51. 5. Huidige ontwerpogave Eind 2013 is opdracht gegeven voor renovatie van de plint van de Doelen aan het Schouwburgplein. Op dit moment heeft de plint een rommelige indruk van buitenaf en is er geen relatie tussen de entree zone van het concertgebouw en de omgeving. Kraaijvanger architecten heeft een nieuw ontwerp gemaakt waarin de plint van de Doelen deels wordt terug gebracht in de oorspronkelijke staat en de entree zone meer openheid krijgt zodat een betere relatie ontstaat tussen het gebouw en de omgeving. Voor het nieuwe ontwerp van de plint van de Doelen heeft Kraaijvanger een aantal doelen en ambities opgesteld die zij willen realiseren: 1 2 3 4 Verbeteren van logistiek en efficiency Nieuwe dynamiek in de plint door toevoeging hoogwaardige horeca De dynamiek van de plint aanpassen aan de stedenbouwkundige ambities Horeca ondersteund congresfuncties en biedt een stedelijke verblijfsplek kraaijvanger 51
  • 53. Colofon kraaijvanger www.kraaijvanger.nl Watertorenweg 336 Postbus 4003 3006 AA Rotterdam +31 (0) 10 498 92 92 mail@kraaijvanger.nl januari 2014 kraaijvanger 53