ΣΥΝΕΔΡΙΑ 8 - ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΕΝΝΟΙΩΝ

1. Xαρτογράφηση Εννοιών
Εννοιολογικοί Χάρτες και οι εφαρμογές
τους στη διδασκαλία

2. Χαρτογράφηση Εννοιών
 Τεχνική με στόχο την
γραφική αναπαράσταση γνώσης
 Οι αναπαραστάσεις αποτελούνται από δίκτυα εννοιών
 Τα δίκτυα αποτελούνται από κόμβους(nodes) και
διασυνδέσεις (links)
 Οι κόμβοι αναπαριστούν τις έννοιες και οι διασυνδέσεις
τις σχέσεις μεταξύ των εννοιών

3. Εννοιολογικοί Χάρτες

4. Εννοιολογικοί Χάρτες
ένας ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟΣ
ΧΑΡΤΗΣ
έννοιες
συνδετικές
φράσεις
σχέσεις
αποτελείται
από
δείχνει
ανάμεσα σε
αποτελείται
από

5. Εννοιολογικοί Χάρτες
 Η τεχνική του concept mapping αναπτύχθηκε από
τον J. D. Novak τη δεκαετία του 1970
 Η δουλειά του βασίστηκε στη θεωρία του D.
Ausubel (1968) The Psychology of Meaningful Learning
 Μάθηση με νόημα σημαίνει την αφομοίωση νέων εννοιών
στις προϋπάρχουσες γνωστικές δομές
 Ο μαθητής πρέπει να επιλέγει συνειδητά να κάνει αυτή τη
σύνδεση
 Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να ενθαρρύνουν τις διαδικασίες
αυτές με τη χρήση εργαλείων π.χ εννοιολογικοί χάρτες

6. Μάθηση με Νόημα

7. Μάθηση με Νόημα

8. Μάθηση με Νόημα

9. Εφαρμογές στην διδασκαλία
 καταγραφή παρατηρήσεων
 ημισυμπληρωμένος χάρτης για καθοδήγηση
κάποιας διερεύνησης
 μηχανισμός για αξιολόγηση της εννοιολογικής
κατανόησης
 μηχανισμός εξαγωγής αρχικών ιδεών
 μηχανισμός παρακολούθησης της σύνδεσης νέων
γνώσεων σε προϋπάρχουσες δομές
 οπτική αναπαράσταση σχέσεων μεταξύ θεμάτων,
εννοιών

10. Γιατί είναι εφαρμόσιμοι οι χάρτες στην
εκπαίδευση
 Οι μαθητές δεν είναι κενά δοχεία
 Οποιαδήποτε νέα γνώση πρέπει να συνδεθεί
στις προϋπάρχουσες γνώσεις
 Οι αντιλήψεις των μαθητών δεν είναι πάντα
ορθές – εμποδίζουν τη διδασκαλία
 Ανίχνευση αρχικών ιδεών μπορεί να γίνει:
 Χρήση ερωτήματος
 Κατάλογος εννοιών

11. Εννοιολογικοί χάρτες και Αξιολόγηση
 Η κατασκευή χάρτη αποκαλύπτει τη γνώση –
μάθηση που έχει επέλθει σε συγκεκριμένο θέμα
 Αξιολογούμε σε ένα χάρτη:
 Τον αριθμό των εννοιών
 Τον αριθμό των συνδέσεων
 Την ορθότητα των συνδέσεων
 Τη γλωσσική επάρκεια των συνδέσεων
 Τη ροή του χάρτη
 Δραστηριότητες αξιολόγησης
 Κατασκευή χάρτη από την αρχή δοθέντος του θέματος
 Κατασκευή χάρτη με δοσμένες έννοιες

12. Χαρτογράφηση Εννοιών και Εκπαίδευση
 Ανάπτυξη κατανόησης σε σχέση με διάφορα
φαινόμενα του φυσικού κόσμου
 Επεξεργασία εννοιολογικής δομής
 Συμπερίληψη και διασύνδεση πολλών συσχετιζόμενων
εννοιών
 Μηχανισμός παρακολούθησης της εννοιολογικής
αλλαγής του κάθε μαθητή
 Κατασκευή αρχικού εννοιολογικού χάρτη
 Διαρκής αναδόμηση του χάρτη

13. Χαρτογράφηση Εννοιών και Εκπαίδευση
 Μεταγνωστικές Δεξιότητες
Καθίσταται δυνατή η παρακολούθηση από τον ίδιο το μαθητή
 της διαδικασίας εννοιολογικής αλλαγής
 της αλλαγής στην κατανόηση του σε σχέση με κάποια
έννοια ή φαινόμενο
 Διασύνδεση νέας με προϋπάρχουσα γνώση
 διαγραμματική αποτύπωση των αρχικών ιδεών με μορφή
εννοιολογικού χάρτη
 η αναδόμηση του αρχικού χάρτη προϋποθέτει τη
συσχέτιση εκ μέρους του μαθητή των νέων ιδεών με τις
προϋπάρχουσες

14. Πώς κατασκευάζουμε ένα εννοιολογικό
χάρτη;

15. Θέμα : Τι γνωρίζω για τη γάτα;Θέμα : Τι γνωρίζω για τη γάτα;

16. γάτα
τρίχωμα
άνθρωπος
ψάρι
μικρά
Γράφω έννοιες που σχετίζονται με το θέμαΓράφω έννοιες που σχετίζονται με το θέμα

17. μικρά
ψάρι
άνθρωπος
τρίχωμα
γάτα
Συνδέω τις έννοιες και γράφω τις συνδετικές φράσειςΣυνδέω τις έννοιες και γράφω τις συνδετικές φράσεις
ζει κοντά
έχει
τρώει
γεννά

18. τρίχωμα
άνθρωπος
ψάρι
μικρά γάτα
Προσθέτω νέες έννοιες στο χάρτηΠροσθέτω νέες έννοιες στο χάρτη
ζει κοντά
έχει
τρώει
γεννά
κατοικίδιο
γι αυτό ονομάζεται
σκύλος
είναι ο
ποντίκιαποντίκια
φίδιαφίδια
τρώει
θηλαστικό είναι
τρώει

19. τρίχωμα
άνθρωπος
ψάρι
μικρά γάτα
Διασταυρώνω έννοιεςΔιασταυρώνω έννοιες
ζει κοντά
έχει
τρώει
γεννά
κατοικίδιο
γι αυτό ονομάζεται
σκύλος
είναι ο
ποντίκιαποντίκια
φίδιαφίδια
τρώει
θηλαστικό είναι
τρώει

20. τρίχωμα
άνθρωπος
ψάρι
μικρά γάτα
Ομαδοποιώ έννοιες και ιεραρχώΟμαδοποιώ έννοιες και ιεραρχώ
ζει κοντά
έχει
τρώει
γεννά
κατοικίδιο
γι αυτό ονομάζεται
σκύλος
είναι ο
θηλαστικό είναι
ποντίκιαποντίκια
τρώει
φίδιαφίδια
τρώει

21. Πάντα μπορείτε ναΠάντα μπορείτε να
ανακαλύψετε κάτιανακαλύψετε κάτι
καινούριο για μένα.καινούριο για μένα.
Θα πρέπει τότε ναΘα πρέπει τότε να
αναδιοργανώσετε τοαναδιοργανώσετε το
χάρτη σας!χάρτη σας!

22. Παράδειγμα ανοικτού ερωτήματος: Τι
γνωρίζεις για την ενέργεια;

23. Κατάλογος εννοιών: πεπτικό σύστημα

24. Βοηθητικό ερώτημα
Πώς τα φυτά μεγαλώνουν και παραγάγουν
καρπούς;

25. Πολύπλοκες δομές
 Η διαγραμματική απεικόνιση ευκολύνει την
κατανόηση

26. How to make concept mapping a
fruitful exercise
 Students need to producing maps; the more they do it, the better
they’ll understand the process.
 Begin with a simple topic, using a small number of concepts.
 Work through example(s) with the group, modifying the map
where necessary – using post-it notes can help to develop
confidence and facilitates changes.
 Emphasize importance of thinking about all possible links.
 Emphasize importance of writing down the nature of the links.
 Emphasize that there is no single “correct” answer; often more
than one appropriate link.
 Emphasize importance of using arrows and their direction in
describing the proposition.
From http://www.fed.cuhk.edu.hk/~johnson/misconceptions/ce/learn/concept_map.htm

27. Παράδειγμα: Οξέα - βάσεις

28. Λογισμικά Χαρτογράφησης
Πλεονεκτήματα
 Εύκολη τροποποίηση χαρτών
 Δυνατότητα ενσωμάτωσης γραφικών, ήχων
 Δυνατότητα εισαγωγής υπερσυνδέσμων σε κάθε
κόμβο
 παροχή επιπλέον πληροφοριών
 καταγραφή σημειώσεων
 Εύκολη προσαρμογή σε εξατομικευμένες ανάγκες

29. Concept Mapping Tools
 CMap
 Smartdraw
 Visio
 Kmap
 Inspiration – Kidspiration
 CoMPass, http://hermes.di.uoa.gr

30. Concept Mapping Tools - CMAP

32. Concept Mapping Tool – Smartdraw

33. Concept Mapping Tool – Kidspiration

34. Concept Mapping Tool – COMPASS

35. Εννοιολογικοί χάρτες στο Synergo

36. Βιβλιογραφία
 Ausubel, David P. (1968). Educational Psychology, A Cognitive View. New York: Holt,
Rinehart and Winston, Inc. Ausubel, David P. (1967). Learning Theory and classroom
Practice. Ontario: The Ontario Institute For Studies In Education.
 Ausubel, David P. (1963). The Psychology of Meaningful Verbal Learning. New York:
Grune & Stratton.Angelo, T. A. and Cross, K. P. Classroom Assessment Techniques, A
Handbook for College Teachers (2nd ed., p. 197). Jossey-Bass, San Francisco, 1993.
 Jonassen, D.H., Beissneer K., and Yacci, M.A. (1993) Structural Knowledge: Techniques
for Conveying, Assessing, and Acquiring Structural Knowledge. Hillsdale, NJ: Lawrence
Erlbaum Associates.
 Novak, J.D. (1991) "Clarify with Concept Maps: A tool for students and teachers alike," The
Science Teacher, 58 (7), pp. 45-49.
 http://cmap.coginst.uwf.edu/info/
 http://users.edte.utwente.nl/lanzing/cm_home.htm
 http://www-personal.umich.edu/%7ejmargeru/conceptmap/types.htm
 Use of concept maps in teaching:
http://www.fed.cuhk.edu.hk/~johnson/misconceptions/concept_map/cmapguid.html