ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ

3. ΑΡΛΗ
ΣΥΝΘΕΤΗ
ΕΡΑΥΞΗΜΕΝΗ
ΕΛΛΕΙΡΤΙΚΗ

4. ΒΑ΢ΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΣΗ΢ ΠΡΟΣΑ΢Η΢ (ΑΠΛΗ ΠΡΟΣΑ΢Η)
ΤΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΣΗΓΟΡΗΜΑ
(α) ΡΗΜΑ
Ο Γιϊργοσ κοιμάται
(β) ΡΗΜΑ + ΑΝΣΙΚΕΙΜΕΝΟ
Ο Γιϊργοσ τρϊει μακαρονάδα
(γ) ΡΗΜΑ (ςυνδετικό) + ΚΑΣΗΓΟΡΟΤΜΕΝΟ
Ο Γιϊργοσ είναι καλόσ
ΣΥΝΔΕΤΙΚΑ ΢ΗΜΑΤΑ: είμαι, γίνομαι, φαίνομαι, ονομάηομαι,
εκλζγομαι κλπ

5. ΕΙΔΗ ΠΡΟΣΑ΢ΕΩΝ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΑ ΢Τ΢ΣΑΣΙΚΑ ΤΟΥΣ
ΑΡΛΗ ΡΗΜΑ + ΚΑΣΗΓΟΡΗΜΑ
Ο Γιϊργοσ τρϊει τυρόπιτα
ΕΡΑΥΞΗΜΕΝΗ ΡΗΜΑ + ΚΑΣΗΓΟΡΗΜΑ + ΠΡΟ΢ΔΙΟΡΙ΢ΜΟ΢
Ο Γιϊργοσ τρϊει μακαρονάδα λαίμαργα
Ο Γιϊργοσ, ο φίλοσ μου, τρϊει μακαρονάδα
Ο Γιϊργοσ τρϊει νόςτιμθ μακαρονάδα
ΕΛΛΕΙΡΤΙΚΗ ΛΕΙΡΕΙ ΒΑΣΙΚΟΣ Ο΢ΟΣ
τρϊει
τρϊει μακαρονάδα

6. Τρϊω νόςτιμθ μακαρονάδα
και αυτό κάνει τθν πρόταςθ
επαυξθμζνθ!

7. ΕΙΔΗ ΠΡΟΣΑ΢ΕΩΝ, ΟΙ ΢ΗΜΑ΢ΙΕ΢ ΣΟΤ΢, ΢ΗΜΕΙΑ ΢ΣΙΞΗ΢
ΑΠΟΦΑΝΣΙΚΗ
(πλθροφορία) Ο Γιϊργοσ τρϊει μακαρονάδα.
ΕΡΩΣΗΜΑΣΙΚΗ
(απορία)
Ο Γιϊργοσ τρϊει μακαρονάδα;
ΕΠΙΦΩΝΗΜΑΣΙΚΗ
(ζκπλθξθ, καυμαςμόσ)
Ο Γιϊργοσ τρϊει μακαρονάδα!
Τρϊω μακαρονάδα
Τρϊω μακαρονάδα;
Τρϊω μακαρονάδα!

9. ΠΑΡΑΓΡΑΦΟ΢
ΘΕΜΑΤΙΚΗ
Ρ΢ΟΤΑΣΗ
Θζλω δθμόςια να αναφερκϊ ς' αυτόν τον ςχεδόν
παράλογο πανικό που άρχιηε με εφιάλτεσ τρεισ θμζρεσ
πριν αρχίςουν κάκε χρόνο τα μακιματα.
ΛΕΡΤΟΜΕ΢ΕΙΕΣ Πταν ερχόταν ο Οκτϊβριοσ (τότε, για πολλά χρόνια,
άρχιηαν τα μακιματα ςτθ Μζςθ Εκπαίδευςθ), για τρεισ
θμζρεσ, πριν γίνει ο κακιερωμζνοσ αγιαςμόσ και μποφμε
ξανά ςτισ τάξεισ, εφιάλτεσ τρομεροί με ταλαιπωροφςαν.
Από τον Οκτϊβριο εκείνο του 1963 μου είχε καρφωκεί θ
τρελι ιδζα πωσ ς' αυτι τθν τάξθ, αυτι τθν πρϊτθ θμζρα,
κα βριςκόταν εκείνοσ ο διαβολικόσ, ανελζθτοσ* μακθτισ
που κα μου υπζβαλλε τθν τρομερι ερϊτθςθ που δε κα
μποροφςα να απαντιςω!
ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ Αυτό ζωσ τον Οκτϊβριο του 1998

10. ΢ΤΝΔΕΣΙΚΕ΢ – ΔΙΑΡΘΡΩΣΙΚΕ΢ ΛΕΞΕΙ΢
1. αιτιολόγθςθ
εξαιτίασ, επειδι, γιατί, διότι, αφοφ, μια και, μια που, που, ζνασ ακόμθ λόγοσ, κακϊσ,
αυτό (οφείλεται, εξθγείται, ερμθνεφεται, αιτιολογείται), εφόςον, (θ αιτία, ο λόγοσ, θ
εξιγθςθ) είναι, γι’ αυτό το λόγο, ζτςι, με αιτιολογικζσ μετοχζσ ι εμπρόκετουσ
προςδιοριςμοφσ τθσ αιτίασ κ.τ.λ.
2. αποτζλεςμα
γι’ αυτό το λόγο, ωσ επακόλουκο, κατά ςυνζπεια, αποτζλεςμα (απόρροια, απότοκο)
όλων αυτϊν, και γι’ αυτό, ϊςτε, ζτςι που, λοιπόν, κ.λπ.
3. αντίκεςθ - εναντίωςθ
αλλά, μα, όμωσ, και όμωσ, παρά, μόνο, μόλο, παρόλο, ωςτόςο, εντοφτοισ, μάλιςτα,
ζπειτα, μολαταφτα, εξάλλου, αντίκετα, ςε αντίκεςθ, απεναντίασ, διαφορετικά,
ειδάλλωσ, ειδεμι, αλλιϊσ, αλλιϊτικα, από τθν άλλθ πλευρά, πάλι, ενϊ, αν και, και αν,
μολονότι, αντίςτροφα, ενάντια, ςτον αντίποδα, ακόμθ κι αν, παρ’ όλα αυτά, δε
ςυμβαίνει όμωσ το ίδιο, όχι μόνο … … αλλά και, όχι μόνο … … αλλά και να, και που, και
ασ, όχι μόνο δεν … … μα οφτε, όχι μόνο … … παρά, όχι μόνο να μθν … … αλλά οφτε και
να, όχι μόνο να μθ … … αλλά να … κ.λπ.

11. χρονικι ςχζςθ
αρχικά, προθγουμζνωσ, ςτθ ςυνζχεια, πρϊτα, φςτερα, πριν, εντωμεταξφ,
ζπειτα, τζλοσ, όταν, κακϊσ, όποτε, μόλισ, αργότερα κ.λπ.
5. ζνασ όροσ - προχπόκεςθ αν, εκτόσ αν, ςε περίπτωςθ που, με τθν
προχπόκεςθ, ςε περίπτωςθ που, κ.λπ.
6. επεξιγθςθ
δθλαδι, αυτό ςθμαίνει, ειδικότερα, με άλλα λόγια, ιτοι, ςυγκεκριμζνα, με
όςα είπα προθγουμζνωσ εννοοφςα, για να γίνω πιο ςαφισ, (για να με καταλάβετε) κα
ςασ το παρουςιάςω με άλλο τρόπο,
7. ζμφαςθ
το ςθμαντικότερο από όλα, το κυριότερο, είναι αξιοςθμείωτο ότι, αξίηει να
ςθμειωκεί πωσ, εκείνο που προζχει, κα ζπρεπε να τονιςτεί ότι, αξιοπρόςεκτο είναι
πωσ, ιδιαίτερα ςθμαντικό είναι, πρζπει ακόμθ να ςθμειωκεί, κα ικελα να τονίςω το
εξισ, κα ικελα να επιςθμάνω τθν προςοχι ςασ, κ.λπ.
8. παράδειγμα - διευκρίνθςθ
λόγου χάρθ, π.χ., για παράδειγμα, παραδείγματοσ χάρθ, παραδειγματικά,
κ.λπ.

12. 9. επεξιγθςθ: δθλαδι, ειδικά, ειδικότερα, ςυγκεκριμζνα, κ.λπ.
10. απαρίκμθςθ επιχειρθμάτων, ειςαγωγι μιασ καινοφριασ ιδζασ
πρϊτο … … δεφτερο, καταρχιν, τελικά, το επόμενο επιχείρθμα (κζμα) που κα μασ
απαςχολιςει, κατόπιν τίκεται … (το κζμα, το ερϊτθμα, το ηιτθμα), πρωταρχικά … …
δευτερευόντωσ, αρχικά … … ςτθ ςυνζχεια
11. διάρκρωςθ του κειμζνου
ο άρκρο, θ μελζτθ, θ ειςιγθςθ, θ ομιλία μου χωρίηεται ςε … … μζρθ: ςτο πρϊτο κ.λπ.
12. ςυμπζραςμα - ανακεφαλαίωςθ
για να ςυνοψίςουμε, ςυγκεφαλαιϊνοντασ, επιλογικά, ςυμπεραςματικά κα λζγαμε ότι, λοιπόν,
τελικά, ςυνάγεται το ςυμπζραςμα, ανακεφαλαιϊνοντασ κ.λπ.
13. γενίκευςθ γενικά, τισ περιςςότερεσ φορζσ, ευρφτερα κ.τ.λ.

13. 14. προςκικθ
ακόμθ, επίςθσ, πρόςκετα, επιπρόςκετα, ζπειτα, εκτόσ απ’ αυτό,
επιπλζον κ.λπ.
15. ταξινόμθςθ, διαίρεςθ
αφενόσ – αφετζρου, απ’ τθ μια – απ’ τθν άλλθ κ.λπ.
16. τοπικι ςχζςθ
εδϊ, εκεί, μζςα, ζξω, κοντά, μακριά, πάνω, κάτω κλπ.
17. αναλογία - ομοιότθτα
όπωσ … … ζτςι, ςαν, ομοίωσ, ανάλογθ είναι θ περίπτωςθ, κάτι
ανάλογο ςυμβαίνει και με, κ.λπ.

15. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

17. ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ

19. ΠΟΛΤΣΡΟΠΙΚΟΣΗΣΑ
ΕΙΚΟΝΑ + ΛΕΞΕΙ΢

20. περίλθψθ
Η περίλθψθ είναι ζνα ςφντομο
κείμενο το οποίο ςυμπυκνϊνει το
βαςικό περιεχόμενο ενόσ μεγαλφτερου
κειμζνου και μασ πλθροφορεί γι' αυτό.

21. τα βαςικά βιματα για τθν περίλθψθ
• Η προςεκτικι ανάγνωςθ του αρχικοφ κειμζνου.
• O εντοπιςμόσ του κεντρικοφ κζματοσ (κεματικοφ κζντρου) του κειμζνου.
• Η μελζτθ τθσ δομισ των παραγράφων του κειμζνου και
θ υπογράμμιςθ των βαςικών λζξεων.
• Η γραφι ςφντομων πλαγιότιτλων ςε κάκε παράγραφο.
Η γραφι τθσ περίλθψθσ με ιδιαίτερθ προςοχι:
– να ξεκινά είτε με αναφορά ςτο κείμενο/ςυγγραφζα είτε απευκείασ·
– να αξιοποιεί με προςοχι τισ απαραίτθτεσ ςυνδετικζσ λζξεισ·
– να περιζχει τθν κφρια κζςθ και τισ βαςικζσ ιδζεσ του κειμζνου·
– να ζχει πλθροφοριακό φφοσ και να μθ ςχολιάηει το κείμενο·
– να μθν υπερβαίνει τον αρικμό λζξεων που ζχει οριςτεί.

23. H ονοματικι φράςθ λειτουργει ωσ:
• Υποκείμενο: (ποιοσ;) ονομαςτικι
• Αντικειμενο: (τι; Ροιον; Σε ποιον;) αιτιατ-γεν
• Κατθγοροφμενο: (τι λογισ;)
• Ρροκετικό Σφνολο (ΡΣ)
• Ρροςδιοριςμόσ

27. Ωσ επικετικοί προςδιοριςμοί χρθςιμοποιοφνται:
• Επίκετα: θ ωραία Ελζνθ ηοφςε ςτθν Αίγυπτο
• Αντωνυμίεσ: ςε περίμενα τόςθ ϊρα
• Αρικμθτικά: είμαςτε πζντε φίλοι
• Μετοχζσ: ζπεςαν τα μαραμζνα φφλλα του δζντρου
• Επιρριματα : μζνω ςτον πάνω όροφο
• Προκετικζσ φράςεισ (κυρίωσ με τισ προκζςεισ: από, για,
με, χωρίσ) που μποροφν να μετατραποφν ςε επίκετο ι ςε
μετοχι Είναι άνθρωποσ με χαρά (χαροφμενοσ).
• Ουςιαςτικά που δθλώνουν θλικία, επάγγελμα,
εκνικότθτα: Γζροσ άνθρωποσ κι οφτε του φαίνεται.
• Σα ονόματα των γεωγραφικών ι χρονικών όρων ι
φυςικών φαινομζνων
Ο Αξιόσ ποταμόσ πλθμμφριςε.
Ήρθαν θμζρα Κυριακι κι ζφυγαν μζρα Τρίτθ.

35. ΠΡΟΘΕ΢ΕΙ΢

40. B 2.2 ΢υηυγίεσ και φωνζσ

41. B 2.3 Διακζςεισ του ριματοσ