for etwinning project

1. მარინე დავითაშვილი
სალომე ნოზაძე
№207 საჯარო სკოლა, თბილისი
2015წ

2. ქართული ანბანის
წარმოშობა
ქართული დამწელობა შედგება
სამი ისტორიული
სახისაგან, ასომთავრული
სისტემისაგან: (ხუცური
ასომთავრული, მრგვლოვანი,
მთავრული), ნუსხური (ხუცური
, ნუსხა-ხუცური, კუთხოვანი)
და მხედრული. თითოეულ
მათგანს თავისი გრაფიკული
დამახასიათებელი სტილი აქვს,
მაგრამ ასოთა მოხაზულობათა
ცვალებადობის თვალსაზრისით
ნუსხური დამწერლობა
ასომთავრულის განვითარების
შედეგია, ხოლო მხედრული—
ნუსხურისა. ეს ცვლილებები
თავის მხრივ განსაზღვრა
სწრაფი, გამარტივებული
წერისაკენ მისწრაფებამ,
რასაც წიგნზემზარდი
მოთხოვნილება განაპირობებდა.
ქართული დამწერლობის
ტიპიზაცია იყენებს სამი
ქართული
დამწერლობის ცნებას.

3. ნუსხური
 ნუსხური დამწერლობის მაგალითები IX საუკუნიდან გვხვდება. XI
საუკუნემდე იგი უპირატესად „სასტრიქონოდ“ გამოიყენებოდა
მთავრულთან ერთად. XII საუკუნიდან არსებობს ხელნაწერები,
რომლებიც მთლიანად ნუსხურითაა შესრულებული. ფართოდ
გამოიყენებოდა XVIII საუკუნის ჩათვლით. ითვლება,
რომ ნუსხური განვითარდა ბერძნული „სასტრიქონო“ დამწერლობის
გავლენით (მისი სახეობა და არა ფორმა). ასომთავრულსა და
ნუსხურს ერთად „ხუცურსაც“ უწოდებენ, რადგან ამ სახეობებით
ძირითადად სასულიერო პირები, „ხუცები“ სარგებლობდნენ
საეკლესიო საჭიროებისათვის.
 ნუსხური დამწერლობა ასომთავრულს უკვე განვითარებული
ფორმებიდან წარმოიშვა. VIII საუკუნეში დასრულდა მრგლოვანი
მოხაზულობების რკალურ ფორმებზე გადასვლა და ზოგიერთ ასოში
ორხაზოვანი სისტემის დარღვევა (, ). ნუსხურში ასოები ოთხ ხაზშია
განაწილებული და ამდენად უკვე სხვადასხვა სიმაღლისაა. ნუსხური
კუთხოვანი, სწრაფი, მარჯვნივ გადახრილი დამწერლობაა.
ამასთანავე ასოები გაბმით იწერება. დამწერლობის ამ სახეს კურსივიც
ეწოდება. ასოთა მოხაზულობაში უკვე თავს იჩენს
ერთიანი კონტურის შექმნის ტენდენცია, რაც საბოლოოდ მხედრულ
დამწერლობაში ჩამოყალიბდა. ბგერა „უ“, რომელიც ასომთავრულში
ორი ასო-ნიშნით იწერებოდა, ნუსხურში გაერთიანებულია:

4. ნუსხური

5. ასომთავრული
 ასომთავრული — უძველესია აღმოჩენილ ქართულ დამწერლობებს შორის.
ხელნაწერები მოიპოვება ძვ. წ. I საუკუნიდან და ითვლება, რომ ამ დრომდე ეს
ერთადერთი ქართული დამწერლობა იყო. ასომთავრულით შესრულებული
ადრეული ნიმუშებია დავათის სტელა (367), პალესტინის 433 წლის ბაკურისა
და გრი-ორმიზიდის წარწერა, ბოლნისის სიონის 493—494 წლების
სამშენებლო წარწერა, V—VI საუკუნეების ფალიმფესტური
ხელნაწერები, მცხეთის ჯვრის VI—VII საუკუნის წარწერები და სხვა. XI
საუკუნემდე გვხვდება ხელნაწერები, რომლებიც მთლიანად
ასომთავრულითაა შესრულებული; შემდგომ საუკუნეებში კი ასომთავრულს
იყენებდნენ ეპიგრაფული წარწერებისთვის, ასევე ხელნაწერებში სათაურებისა
და საზედაო, მთავრული ასოების შესასრულებლად, რის გამოც დამწერლობის
ამ სახეს უმკვიდრდება სახელწოდება „ასომთავრული“. მოხაზულობათა
ფორმების მიხედვით მას „მრგლოვანიც“ ეწოდება. ითვლება, რომ თავიდან
ასომთავრული ვითარდებოდა ბერძნულისა (ახალი აღთქმა) და არამეულის
(ძველი აღთქმა) ზეგავლენით უპირატესად როგორც ქრისტიანული
სარწმუნოების დამწერლობა — ტიპობრივად იგი უახლოვდება იმავე
პერიოდში ქრისტიანობის გავრცელებასთან დაკავშირებით შექმნილ სხვა
დამწერლობებს — სომხურს, კოპტურს და სხვ.
 ასომთავრულის გრაფიკული სისტემა მარტივი გეომეტრიული ელემენტების
— წრისა და სწორი ხაზისგან არის ნაწარმოები. ყველა ასო-ნიშანი ერთი
სიმაღლისაა და მათი დაწერილობა რთული მოხაზულობისაა: ისინი ხელის
რამდენიმე აღებით სრულდება.

6. ასომთავრული

7. მხედრული
 მხედრული — თანამედროვე ქართულ ანბანს ეწოდება.
მაგალითები არსებობს XI საუკუნიდან და ითვლება, რომ
იგი განვითარდა ხუცურიდან არაბული
დამწერლობის სტილისა და კალიგრაფიის ძლიერი
ზეგავლენით.მხედრული დამწერლობის ფორმები
მარტივია. ასოთა მოხაზულობანი ისევ ვერტიკალზეა
აგებული, მხოლოდ მათი კონტურები მომრგვალებულია
და ერთიან მონახაზს ქმნის. ასოთა დაწერილობაში
რამდენიმე ასო ნიშანს (ს, ძ, მ)
შერჩა ასომთავრულის მოხაზულობა, უმრავლესობამ კი
რთული გრაფიკული სახესხვაობა განიცადა.
მხედრულის ოთხხაზოვან სისტემაში ასოთა
მოხაზულობანი ასევე სხვადასხვა სიმაღლისაა.
მხედრულისათვის 1728 წელს ნიკოლოზ
თბილელმა შექმნა „მხედრულის მთავრული“ ასოები.