กลไกการออกฤทธิ์ของยาเคมีบำบัด

กลไกการออกฤทธิ์ของยาเคมีกลไกการออกฤทธิ์ของยาเคมี
บำาบัดบำาบัด
Mechanismof Action ofMechanismof Action of
Chemotherapeutic DrugsChemotherapeutic Drugs
กลุ่มงานเภสัชกรรม โรงพยาบาลกลุ่มงานเภสัชกรรม โรงพยาบาล
มะเร็งอุบลราชธานีมะเร็งอุบลราชธานี

วัตถุประสงค์วัตถุประสงค์
ObjectiveObjective
1.1. เข้าใจกลไกการทำางานของยาเคมีบำาบัดเข้าใจกลไกการทำางานของยาเคมีบำาบัด
ต่อวงจรชีวิตเซลล์ต่อวงจรชีวิตเซลล์
2.2. เข้าใจการจำาแนกยาเคมีบำาบัดเป็นกลุ่มยาเข้าใจการจำาแนกยาเคมีบำาบัดเป็นกลุ่มยา
ตามการออกฤทธิ์ตามการออกฤทธิ์
3.3. เข้าใจการพิจารณาขนาดยาเคมีบำาบัดเข้าใจการพิจารณาขนาดยาเคมีบำาบัด
และการใช้ยาร่วมกันและการใช้ยาร่วมกัน
4.4. ทราบผลข้างเคียงหลักจากยาเคมีบำาบัดทราบผลข้างเคียงหลักจากยาเคมีบำาบัด
และการจัดการและการจัดการ

บทนำาบทนำา
IntroductionIntroduction
ยาเคมีบำาบัดคืออะไรยาเคมีบำาบัดคืออะไร ??

ยาเกือบทุกชนิดเป็นสารเคมีจึงมีความหมายเป็นยาเกือบทุกชนิดเป็นสารเคมีจึงมีความหมายเป็น
“เคมีบำาบัด” ได้ทั้งหมด แต่ความเข้าใจของคนส่วน“เคมีบำาบัด” ได้ทั้งหมด แต่ความเข้าใจของคนส่วน
ใหญ่จะหมายถึงยาที่ใช่ในการรักษาโรคมะเร็งเป็นใหญ่จะหมายถึงยาที่ใช่ในการรักษาโรคมะเร็งเป็น
หลักหลัก

Mustard gasMustard gas มีผลทำาลายเซลล์ในสงครามโลกครั้งมีผลทำาลายเซลล์ในสงครามโลกครั้ง
ที่ ๑ และครั้งที่ ๒ที่ ๑ และครั้งที่ ๒

ทดลองในโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวในปี พทดลองในโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวในปี พ..ศศ..๒๔๘๓๒๔๘๓

สามารถกระจายไปทุกส่วนของร่างกาย ขณะที่การสามารถกระจายไปทุกส่วนของร่างกาย ขณะที่การ
ฉายรังสีหรือผ่าตัดทำาได้เฉพาะส่วนเท่านั้นฉายรังสีหรือผ่าตัดทำาได้เฉพาะส่วนเท่านั้นChulacancer.net : http://www.chulacancer.net

วงจรชีวิตของเซลล์วงจรชีวิตของเซลล์ A lifeA life
cycle of Cells.cycle of Cells.

วงจรชีวิตของเซลล์วงจรชีวิตของเซลล์ A lifeA life
cycle of Cells.cycle of Cells.
ระยะของการระยะของการ
แบ่งตัวแบ่งตัว
ความเปลี่ยนแปลงที่เกิดความเปลี่ยนแปลงที่เกิด
ขึ้นขึ้น
ระยะเวลาระยะเวลา
ระยะระยะ G0G0 หรือระยะหรือระยะ
พักพัก
( G0 phase or( G0 phase or
resting stage )resting stage )
เซลล์ปกติส่วนใหญ่อยู่ในเซลล์ปกติส่วนใหญ่อยู่ใน
ระยะนี้นานที่สุด เมื่อได้รับระยะนี้นานที่สุด เมื่อได้รับ
สัญญาณการแบ่งตัวก็จะสัญญาณการแบ่งตัวก็จะ
เปลี่ยนเข้าสู่ระยะเปลี่ยนเข้าสู่ระยะ G1G1
ใช้ระยะเวลาตั้งแต่ใช้ระยะเวลาตั้งแต่
สองถึงสามชั่วโมงสองถึงสามชั่วโมง
จนถึงสองถึงสามปีจนถึงสองถึงสามปี
แล้วแต่ชนิดของแล้วแต่ชนิดของ
เซลล์เซลล์
ระยะระยะ G1 (G1G1 (G1
phase)phase)
เซลล์จะเริ่มสร้างโปรตีนเซลล์จะเริ่มสร้างโปรตีน
และเพิ่มขนาดขึ้นและเพิ่มขนาดขึ้น
18 – 3018 – 30 ชั่วโมงชั่วโมง
ระยะระยะ S (S phase)S (S phase) สร้างสารพันธุกรรมที่สร้างสารพันธุกรรมที่
เหมือนกันเพิ่มอีกเหมือนกันเพิ่มอีก 11 ชุด คู่ชุด คู่
กันกัน
18 – 2018 – 20 ชั่วโมงชั่วโมง
ระยะระยะ G2 (G2G2 (G2 ตรวจสอบความถูกต้องของตรวจสอบความถูกต้องของ 2 – 102 – 10 ชั่วโมงชั่วโมง
Chulacancer.net : http://www.chulacancer.net

สารก่อมะเร็งสารก่อมะเร็ง
CarcinogensCarcinogens
1.1. Chemical carcinogensChemical carcinogens
2.2. Viral carcinogensViral carcinogens
3.3. Ionizing radiationIonizing radiation
4.4. Occupation related causesOccupation related causes
5.5. Lifestyle related causes : tobacco , diet ,Lifestyle related causes : tobacco , diet ,
sexual practicessexual practices
6.6. Causes are multi-factorialCauses are multi-factorial

ลักษณะเฉพาะของโรคมะเร็งลักษณะเฉพาะของโรคมะเร็ง
Characteristics of Cancer CellsCharacteristics of Cancer Cells
1.1. Growth Without 'GO' SignalsGrowth Without 'GO' Signals
2.2. Failure to Respond to 'STOP' SignalsFailure to Respond to 'STOP' Signals
3.3. Unlimited Number of Cell DivisionsUnlimited Number of Cell Divisions
4.4. Avoidance of Cell DeathAvoidance of Cell Death
5.5. AngiogenesisAngiogenesis
6.6. Tissue Invasion and MetastasisTissue Invasion and Metastasis
Hanahan D, Weinberg RA. "The hallmarks of cancer." Cell (2000) 100:
57-70

การรักษาโรคมะเร็งการรักษาโรคมะเร็ง
TreatmentTreatment
1.1. SurgerySurgery
2.2. Radiation therapyRadiation therapy
3.3. Chemotherapy (hormonal therapy , moleculaChemotherapy (hormonal therapy , molecula
targetedtherapy)targetedtherapy)
4.4. BiologictherapyBiologictherapy

วัตถุประสงค์ของการใช้ยาเคมีบำาบัดวัตถุประสงค์ของการใช้ยาเคมีบำาบัด
Goals ofGoals of
treatment with Chemotherapytreatment with Chemotherapy
1.1. เพื่อรักษาให้หายขาดเพื่อรักษาให้หายขาด (CURE) :(CURE) : เป็นการรักษาเพื่อให้ผู้ป่วยเป็นการรักษาเพื่อให้ผู้ป่วย
หายขาดจากโรคมะเร็งหายขาดจากโรคมะเร็ง
•
Leukemia, Hodgkin’s disease, Testicular carcinoma, EarlyLeukemia, Hodgkin’s disease, Testicular carcinoma, Early
stage breast cancerstage breast cancer
1.1. เพื่อควบคุมโรคเพื่อควบคุมโรค (CONTROL) :(CONTROL) : ควบคุมมะเร็งไม่ให้กระจายควบคุมมะเร็งไม่ให้กระจาย
หรือโตขึ้นหรือโตขึ้น
•
NSCLC, H&N cancer, Ovarian cancer, Advance stage breastNSCLC, H&N cancer, Ovarian cancer, Advance stage breast
cancercancer
1.1. เพื่อบรรเทาอาการเพื่อบรรเทาอาการ (PALLIATION) :(PALLIATION) : เพื่อบรรเทาอาการ ให้มีเพื่อบรรเทาอาการ ให้มี
คุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น
Combination treatmentsCombination treatments
Neoadjuvant chemotherapyNeoadjuvant chemotherapy การให้ยาเคมีก่อนการให้ยาเคมีก่อน
ผ่าตัดหรือฉายรังสีผ่าตัดหรือฉายรังสี

โดยมีเป้าหมายให้ยาลดขนาดก้อนมะเร็งลง เพื่อง่ายต่อการโดยมีเป้าหมายให้ยาลดขนาดก้อนมะเร็งลง เพื่อง่ายต่อการ

ยาเคมีบำาบัดออกฤทธิ์อย่างไรยาเคมีบำาบัดออกฤทธิ์อย่างไร
Mechanism ofMechanism of
action of Chemotherapyaction of Chemotherapy
1.1. ออกฤทธิ์ขัดขวางการสร้างสารตั้งต้นเพื่อออกฤทธิ์ขัดขวางการสร้างสารตั้งต้นเพื่อ
การแบ่งตัวของเซลล์การแบ่งตัวของเซลล์
2.2. แทนที่แทนที่ BaseBase ด้วยด้วย Nucleotides analogueNucleotides analogue
ยับยั้งการแบ่งเซลล์ยับยั้งการแบ่งเซลล์
3.3. ขัดขวางการสร้างขัดขวางการสร้าง MicrotubulesMicrotubules ที่ใช้ในที่ใช้ใน
การแบ่งเซลล์การแบ่งเซลล์
4.4. ทำาลายสารพันธุกรรมทำาลายสารพันธุกรรม (DNA, RNA)(DNA, RNA) ด้วยวิธีด้วยวิธี
การต่างๆการต่างๆ Chulacancer.net : http://www.chulacancer.net

Sites of actionSites of action
in Cell’s cyclein Cell’s cycle
http://www.drugdevelopment-

Sites of actionSites of action
in DNA helix standin DNA helix stand
Barenbaum M C Dr.,”Mode of Action Cytotoxic drugs” The Complications of

ประเภทของยาเคมีบำาบัดประเภทของยาเคมีบำาบัด
Classification ofClassification of
Cytotoxic drugsCytotoxic drugs
1.1. Alkylating agentAlkylating agent
2.2. Anti-metabolitesAnti-metabolites
3.3. Anti-tumor AntibioticAnti-tumor Antibiotic
4.4. Topoisomerase inhibitorsTopoisomerase inhibitors
5.5. Mitotic inhibitorsMitotic inhibitors
Hormonal therapyHormonal therapy
Targeted therapyTargeted therapy

1.1. Alkylating agentsAlkylating agents
MOAMOA :: เติมหมู่เติมหมู่ Alkyl*Alkyl* เข้าไปในโครงสร้างของสารเข้าไปในโครงสร้างของสาร
พันธุกรรมทำาให้ไม่สามารถสร้างโปรตีนที่จำาเป็นในพันธุกรรมทำาให้ไม่สามารถสร้างโปรตีนที่จำาเป็นใน
การแบ่งเซลล์ได้ ทำาให้การแบ่งเซลล์ถูกยับยั้ง ออกการแบ่งเซลล์ได้ ทำาให้การแบ่งเซลล์ถูกยับยั้ง ออก
ฤทธิ์ได้ทุกระยะของวงจรชีวิตเซลล์ฤทธิ์ได้ทุกระยะของวงจรชีวิตเซลล์
Common useCommon use :: ใช้ในการรักษามะเร็งเม็ดเลือดขาวใช้ในการรักษามะเร็งเม็ดเลือดขาว
มะเร็งผิวหนัง มะเร็งปอด มะเร็งเต้านม และมะเร็งมะเร็งผิวหนัง มะเร็งปอด มะเร็งเต้านม และมะเร็ง
รังไข่เป็นต้นรังไข่เป็นต้น
S/ES/E ::
เนื่องจากยาออกฤทธิ์ทำาลายสารพันธุกรรมทำาให้เกิดเนื่องจากยาออกฤทธิ์ทำาลายสารพันธุกรรมทำาให้เกิด
การทำาลายไขกระดูกได้ในระยะยาวการทำาลายไขกระดูกได้ในระยะยาว
ทำาให้เกิดมะเร็ง เม็ดเลือดขาวได้โดยความเสี่ยงทำาให้เกิดมะเร็ง เม็ดเลือดขาวได้โดยความเสี่ยง
แปรผันตามปริมาณยาที่ผู้ป่วยได้รับ ซึ่งพบได้ในปีที่แปรผันตามปริมาณยาที่ผู้ป่วยได้รับ ซึ่งพบได้ในปีที่
5-105-10 หลังจากได้รับยาหลังจากได้รับยา
* หมู่ Hydrocarbon ที่ Hydrogen หลุดไป 1 อะตอม

ยาในกลุ่มนี้ได้แก่ยาในกลุ่มนี้ได้แก่

Nitrogen mustardsNitrogen mustards เช่นเช่น MechlorethamineMechlorethamine
(nitrogen mustard),(nitrogen mustard), chlorambucil,chlorambucil,
cyclophosphamide,ifosfamidecyclophosphamide,ifosfamide และและ melphalanmelphalan

Alkyl sulfonatesAlkyl sulfonates เช่นเช่น busulfanbusulfan

TriazinesTriazines เช่นเช่น dacarbazine (DTIC)dacarbazine (DTIC) และและ
temozolomidetemozolomide

EthyleniminesEthylenimines เช่นเช่น thiotepathiotepa และและ altretaminealtretamine

The platinum drugsThe platinum drugs เช่นเช่น cisplatin, carboplatincisplatin, carboplatin

oxalaplatinoxalaplatin บางครั้งจัดอยู่ในกลุ่มนี้ด้วยเนื่องจากมีบางครั้งจัดอยู่ในกลุ่มนี้ด้วยเนื่องจากมี

2. Anti-metabolites2. Anti-metabolites
MOA :MOA : ยาจะมีโครงสร้างเป็นยาจะมีโครงสร้างเป็น analogueanalogue ของสารของสาร
พันธุกรรม เข้าไปแทนที่สารพันธุกรรมในพันธุกรรม เข้าไปแทนที่สารพันธุกรรมใน
กระบวนสร้างโครงสร้างสายกระบวนสร้างโครงสร้างสาย DNADNA หรือหรือ RNARNA
ทำาให้การสร้างสายทำาให้การสร้างสาย DNA, RNADNA, RNA หยุดชะงักหยุดชะงัก
การแบ่งเซลล์จึงไม่เกิดขึ้นการแบ่งเซลล์จึงไม่เกิดขึ้น
Common Use :Common Use : ใช้ในการรักษาโรคมะเร็งหลายใช้ในการรักษาโรคมะเร็งหลาย
ชนิด เช่น เม็ดเลือดขาว มะเร็งเต้านม มะเร็งชนิด เช่น เม็ดเลือดขาว มะเร็งเต้านม มะเร็ง
รังไข่ มะเร็งของระบบทางเดินอาหาร เป็นต้นรังไข่ มะเร็งของระบบทางเดินอาหาร เป็นต้น
S/E :S/E :
hand & foot syndromehand & foot syndrome ในยาในยา capecitabinecapecitabine


5-fluorouracil (5-FU),5-fluorouracil (5-FU),
capecitabine (Xeloda), 6-capecitabine (Xeloda), 6-
mercaptopurine (6-MP),mercaptopurine (6-MP),
Methotrexate, GemcitabineMethotrexate, Gemcitabine
(Gemzar), Cytarabine (Ara-C),(Gemzar), Cytarabine (Ara-C),
FludarabineFludarabine และและ PemetrexedPemetrexed
(Alimta)(Alimta)

3.3. Anti-tumorantibioticAnti-tumorantibiotic
MOA :MOA : ออกฤทธิ์ขัดขวางการแบ่งตัวออกฤทธิ์ขัดขวางการแบ่งตัว
ในกระบวนการแบ่งตัวของในกระบวนการแบ่งตัวของ DNADNA
โดยใช้โครงสร้างไปเกาะที่สายโดยใช้โครงสร้างไปเกาะที่สาย
DNADNA ทำาให้ไม่สามารถแบ่งตัวได้ทำาให้ไม่สามารถแบ่งตัวได้
Common use:Common use: ใช้ในการรักษาโรคใช้ในการรักษาโรค
มะเร็งหลากหลายชนิด เช่น มะเร็งมะเร็งหลากหลายชนิด เช่น มะเร็ง
เต้านม มะเร็งเนื้อเยื่ออ่อน เป็นต้นเต้านม มะเร็งเนื้อเยื่ออ่อน เป็นต้น
S/E:S/E: ทำาให้ประสิทธิภาพในการบีบทำาให้ประสิทธิภาพในการบีบ
ตัวของหัวใจลดลง เมื่อให้ยาในตัวของหัวใจลดลง เมื่อให้ยาใน
http://www.prescriptiondrug-info.com/drug_details.asp?
title=Caelyx&page=1005494&ad=true


AntracyclinesAntracyclines เช่นเช่น Daunorubicin,Daunorubicin,
Doxorubicin (Adriamycin),Doxorubicin (Adriamycin),
Epirubicin and IdarubicinEpirubicin and Idarubicin

MitoxantroneMitoxantrone เช่นเช่น Actinomycin-D,Actinomycin-D,
Bleomycin and Mitomycin-CBleomycin and Mitomycin-C

4. Topoisomerase inhibitors4. Topoisomerase inhibitors
MOA :MOA : ยากลุ่มนี้ยับยั้งการทำางานของเอนไซม์ยากลุ่มนี้ยับยั้งการทำางานของเอนไซม์
(topoisomerases)(topoisomerases) ซึ่งเป็นเอนไซม์ที่ทำาหน้าที่ซึ่งเป็นเอนไซม์ที่ทำาหน้าที่
คลายเกลียวและทำาให้เกิดเกลียวของสายดีเอ็นเอคลายเกลียวและทำาให้เกิดเกลียวของสายดีเอ็นเอ
ยาที่ยับยั้งเอนไซม์นี้จึงทำาให้เซลล์มะเร็งไม่ยาที่ยับยั้งเอนไซม์นี้จึงทำาให้เซลล์มะเร็งไม่
สามารถแบ่งตัวได้และทำาให้เซลล์มะเร็งตายไปสามารถแบ่งตัวได้และทำาให้เซลล์มะเร็งตายไป
Common Use :Common Use : ใช้ในการรักษามะเร็งเม็ดเลือดใช้ในการรักษามะเร็งเม็ดเลือด
ขาว มะเร็งปอด มะเร็งรังไข่ มะเร็งของทางเดินขาว มะเร็งปอด มะเร็งรังไข่ มะเร็งของทางเดิน
อาหาร และมะเร็งอื่นๆอาหาร และมะเร็งอื่นๆ
S/E :S/E : เพิ่มความเสี่ยงต่อการเป็นมะเร็งเม็ดเลือดขาวภายในเพิ่มความเสี่ยงต่อการเป็นมะเร็งเม็ดเลือดขาวภายใน

ยาในกลุ่มนี้ ได้แก่ยาในกลุ่มนี้ ได้แก่

Topotecan, Irinotecan(CPT-11),Topotecan, Irinotecan(CPT-11),
Etoposide(VP-16), Teniposide andEtoposide(VP-16), Teniposide and
MitoxantroneMitoxantrone
Bender, RP, Jablonsky MJ, Shadid M, Romaine I, Dunlap N, Anklin C, Graves DE, Osheroff N
Substituents on Etoposide That Interact with Human Topoisomerase IIα in the Binary Enzyme-Drug
EtoposideMayapple
(Be rbe ridace ae )

5. Mitotic Inhibitors5. Mitotic Inhibitors
MOA :MOA : ออกฤทธิ์ยับยั้งการแบ่งเซลล์ในระยะออกฤทธิ์ยับยั้งการแบ่งเซลล์ในระยะ
Mitosis(M)Mitosis(M)โดยยับยั้งการทำางานโดยยับยั้งการทำางาน mitotic spindlesmitotic spindles ที่ใช้ที่ใช้
ดึงสายพันธุกรรมออกจากกัน และยับยั้งเอ็นไซม์ในการดึงสายพันธุกรรมออกจากกัน และยับยั้งเอ็นไซม์ในการ
สังเคราะห์โปรตีนในการแบ่งเซลล์ ส่งผลให้สามารถสังเคราะห์โปรตีนในการแบ่งเซลล์ ส่งผลให้สามารถ
ทำาลายเซลล์ได้ในทุกระยะของวงจรแบ่งเซลล์ทำาลายเซลล์ได้ในทุกระยะของวงจรแบ่งเซลล์
Common Use :Common Use : ใช้ในการรักษามะเร็งเต้านม มะเร็งใช้ในการรักษามะเร็งเต้านม มะเร็ง
ปอด มะเร็งต่อมนำ้าเหลือง และมะเร็งเม็ดเลือดขาวปอด มะเร็งต่อมนำ้าเหลือง และมะเร็งเม็ดเลือดขาว
S/E :S/E :

ทำาให้เกิดการทำาลายระบบประสาทส่วนปลาย ทำาให้ทำาให้เกิดการทำาลายระบบประสาทส่วนปลาย ทำาให้
การรับความรู้สึก การควบคุมกล้ามเนื้อ และการการรับความรู้สึก การควบคุมกล้ามเนื้อ และการ
ทำางาน ของระบบประสาทอัตโนมัติผิดปกติได้ เช่นทำางาน ของระบบประสาทอัตโนมัติผิดปกติได้ เช่น

ยาในกลุ่มนี้ ได้แก่ยาในกลุ่มนี้ ได้แก่

กลุ่มกลุ่ม Taxanes : Paclitaxel (Taxol), DocetaxelTaxanes : Paclitaxel (Taxol), Docetaxel
(Taxotere)(Taxotere)

กลุ่มกลุ่ม Epothilones : Ixabepilone (Ixempra)Epothilones : Ixabepilone (Ixempra)

กลุ่มกลุ่ม The vinca alkaloids : vinblastin (Velban) ,The vinca alkaloids : vinblastin (Velban) ,
vincristine (Oncovin), vinorelbine (Navelbine)vincristine (Oncovin), vinorelbine (Navelbine)

กลุ่มกลุ่ม Estramustine (Emcyt)Estramustine (Emcyt)

Hormonal therapyHormonal therapy
MOA :MOA : เป็นฮอร์โมนเพศ หรือยาที่ออกฤทธิ์คล้ายเป็นฮอร์โมนเพศ หรือยาที่ออกฤทธิ์คล้าย
ฮอร์โมน ซึ่งจะรบกวนการออกฤทธิ์ และการสร้างฮอร์โมน ซึ่งจะรบกวนการออกฤทธิ์ และการสร้าง
ฮอร์โมนเพศของผู้ป่วยจึงมีฤทธิ์ยับยั้งมะเร็งที่ถูกฮอร์โมนเพศของผู้ป่วยจึงมีฤทธิ์ยับยั้งมะเร็งที่ถูก
กระตุ้นโดยฮอร์โมนกระตุ้นโดยฮอร์โมน
Common Use :Common Use : ใช้ในผู้ป่วยมะเร็งเต้านม มะเร็งใช้ในผู้ป่วยมะเร็งเต้านม มะเร็ง
ต่อมลูกหมาก และมะเร็งมดลูกต่อมลูกหมาก และมะเร็งมดลูก


Anti-estrogen : Fulvestrant (Faslode),Anti-estrogen : Fulvestrant (Faslode),
Tamoxifen, Toremifene(Fareston)Tamoxifen, Toremifene(Fareston)

Aromatase inhibitors : Anastozole(Arimidex),Aromatase inhibitors : Anastozole(Arimidex),
Exemestane(Aromasin), Letrozole(Femara)Exemestane(Aromasin), Letrozole(Femara)

Progestins : Megestrol acetate (Megace)Progestins : Megestrol acetate (Megace)

EstrogensEstrogens

Anti-androgens : Bicalutamide(Casodex),Anti-androgens : Bicalutamide(Casodex),
Flutamide(Eulexin), Nilutamide(Nilandron)Flutamide(Eulexin), Nilutamide(Nilandron)

LHRH agonists : Leuprolide (Lupron),LHRH agonists : Leuprolide (Lupron),
Goserelin(Zoladex)Goserelin(Zoladex)

การเลือกใช้ยาเคมีบำาบัดการเลือกใช้ยาเคมีบำาบัด SelectingSelecting
for Chemotherapyfor Chemotherapy
วิธีใช้เคมีบำาบัดรักษาผู้ป่วยมะเร็งมีอยู่วิธีใช้เคมีบำาบัดรักษาผู้ป่วยมะเร็งมีอยู่ 22 วิธีใหญ่วิธีใหญ่
ได้แก่ได้แก่
1. Monotherapy1. Monotherapy เป็นการใช้ยาเคมีบำาบัดเพียงเป็นการใช้ยาเคมีบำาบัดเพียง
ชนิดเดียว วิธีนี้ใช้กันน้อยลงเรื่อย ๆ เพราะมีชนิดเดียว วิธีนี้ใช้กันน้อยลงเรื่อย ๆ เพราะมี
ประสิทธิภาพตำ่า ได้ผลในมะเร็งเพียงบางชนิดประสิทธิภาพตำ่า ได้ผลในมะเร็งเพียงบางชนิด
เท่านั้นเท่านั้น
2. Combination chemotherapy2. Combination chemotherapy หรือหรือ
polytherapypolytherapy เป็นการใช้ยาเคมีบำาบัดหลายชนิดเป็นการใช้ยาเคมีบำาบัดหลายชนิด
ร่วมกัน นิยมใช้กันมากขึ้นเพราะมีผลการรักษาร่วมกัน นิยมใช้กันมากขึ้นเพราะมีผลการรักษา
ดีกว่า และมีผลข้างเคียงน้อย เนื่องจากเลือกเคมีดีกว่า และมีผลข้างเคียงน้อย เนื่องจากเลือกเคมี

หลักการใช้ยาร่วมกันหลักการใช้ยาร่วมกัน
PRINCIPLES OFPRINCIPLES OF
COMBINATION CHEMOTHERAPYCOMBINATION CHEMOTHERAPY
หลักการพิจารณาเลือกใช้ยาเคมีบำาบัดร่วมกันหลักการพิจารณาเลือกใช้ยาเคมีบำาบัดร่วมกัน
ประกอบด้วยประกอบด้วย
1. Simple logic1. Simple logic
1.11.1 ยาแต่ละชนิดสามารถฆ่าเซลล์มะเร็งยาแต่ละชนิดสามารถฆ่าเซลล์มะเร็ง
ชนิดนั้นๆ ได้ชนิดนั้นๆ ได้
1.21.2 ยาแต่ละชนิดออกฤทธิ์เสริมกันยาแต่ละชนิดออกฤทธิ์เสริมกัน
(synergistic)(synergistic)
1.31.3 มีกลไกออกฤทธิ์ทำาลายเซลล์มะเร็งแตกมีกลไกออกฤทธิ์ทำาลายเซลล์มะเร็งแตก
ต่างกันต่างกัน
1.41.4 มีพิษหรือผลข้างเคียงต่ออวัยวะต่างชนิดมีพิษหรือผลข้างเคียงต่ออวัยวะต่างชนิด

2. Intracellular metabolism2. Intracellular metabolism ได้แก่ได้แก่
2.1 Biochemical modulation2.1 Biochemical modulation ใช้ยาอื่นช่วยใช้ยาอื่นช่วย
ทำาให้ยาเคมีบำาบัดออกฤทธิ์ดีขึ้น เช่น การให้ทำาให้ยาเคมีบำาบัดออกฤทธิ์ดีขึ้น เช่น การให้
allopurinolallopurinol ช่วยเพิ่มฤทธิ์ของยาช่วยเพิ่มฤทธิ์ของยา 5-fluorouracil5-fluorouracil
2.2 Cytokinetic approaches2.2 Cytokinetic approaches อาศัยหลักการแบ่งอาศัยหลักการแบ่ง
ยาเคมีบำาบัดเป็นยาเคมีบำาบัดเป็น 22 กลุ่ม ได้แก่กลุ่ม ได้แก่
กก.. กลุ่มกลุ่ม cell cycle non-specific (CCNS)cell cycle non-specific (CCNS) ออกฤทธิ์ออกฤทธิ์
ทำาลายเซลล์ได้ทุกทำาลายเซลล์ได้ทุก phasephase ทั้งในระยะฟักตัวทั้งในระยะฟักตัว (G0)(G0)
และขณะกำาลังเจริญเติบโตและขณะกำาลังเจริญเติบโต (G1, S, G2, M)(G1, S, G2, M)
ขข.. กลุ่มกลุ่ม cell cycle specific (CCS)cell cycle specific (CCS) ออกฤทธิ์ทำาลายออกฤทธิ์ทำาลาย
เซลล์ที่อยู่ในระยะต่าง ๆ ของการเจริญเติบโต แต่มีผลเซลล์ที่อยู่ในระยะต่าง ๆ ของการเจริญเติบโต แต่มีผลChulacancer.net : http://www.chulacancer.net

วิธีใช้ยาเคมีบำาบัดร่วมกันอาจจะเป็นแบบวิธีใช้ยาเคมีบำาบัดร่วมกันอาจจะเป็นแบบ
SynchronizationSynchronization ให้ยาเคมีบำาบัดชนิดแรกให้ยาเคมีบำาบัดชนิดแรก
ไปอุดกั้นการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็ง ทำาให้ไปอุดกั้นการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็ง ทำาให้
มีเซลล์จำานวนมากคั่งอยู่ในระยะ หรือมีเซลล์จำานวนมากคั่งอยู่ในระยะ หรือ phasephase
เดียวกัน แล้วให้ยาชุดที่สอง ซึ่งฆ่าเซลล์ในระยะเดียวกัน แล้วให้ยาชุดที่สอง ซึ่งฆ่าเซลล์ในระยะ
นี้ดีมากเป็นพิเศษไปทำาลายเซลล์มะเร็งเหล่านี้นี้ดีมากเป็นพิเศษไปทำาลายเซลล์มะเร็งเหล่านี้
RecruitmentRecruitment เป็นการให้ยาเคมีบำาบัดชนิดเป็นการให้ยาเคมีบำาบัดชนิด
แรกไปทำาลายเซลล์ทั้งที่อยู่ในระยะเจริญเติบโตแรกไปทำาลายเซลล์ทั้งที่อยู่ในระยะเจริญเติบโต
และระยะฟักตัวเป็นจำานวนมาก ทำาให้เกิดการกและระยะฟักตัวเป็นจำานวนมาก ทำาให้เกิดการก
ระตุ้นระตุ้น (recruit)(recruit) เซลล์ในระยะเซลล์ในระยะ G0G0 ให้ผ่านเข้าสู่ให้ผ่านเข้าสู่
วงจรของการเจริญเติบโต เราใช้ยาชุดที่สองซึ่งวงจรของการเจริญเติบโต เราใช้ยาชุดที่สองซึ่ง
มักจะเป็นกลุ่มมักจะเป็นกลุ่ม CCSCCS ทำาลายเซลล์เหล่านี้อีกครั้งทำาลายเซลล์เหล่านี้อีกครั้ง

2.3 Sequencing2.3 Sequencing หมายถึงการใช้ยาเคมีหมายถึงการใช้ยาเคมี
บำาบัดที่มีประสิทธิภาพในการรักษามะเร็งบำาบัดที่มีประสิทธิภาพในการรักษามะเร็ง
ชนิดนั้นๆ แยกเป็นชนิดนั้นๆ แยกเป็น 22 ชุด ให้สลับกันชุด ให้สลับกัน
ทำาให้รักษาได้ผลดีขึ้นทำาให้รักษาได้ผลดีขึ้น

การให้เคมีบำาบัดการให้เคมีบำาบัด
ROUTES OFROUTES OF
ADMINISTRATIONADMINISTRATION
1. Oral route1. Oral route การให้ยาทางปากเป็นวิธีที่การให้ยาทางปากเป็นวิธีที่
สะดวกมาก แต่มีข้อจำากัดบางประการ เช่น การสะดวกมาก แต่มีข้อจำากัดบางประการ เช่น การ
ดูดซึมมากน้อยต่างกัน ยาบางส่วนถูกย่อยสลายดูดซึมมากน้อยต่างกัน ยาบางส่วนถูกย่อยสลาย
ในลำาไส้ ยาบางชนิดระคายระบบทางเดินอาหารในลำาไส้ ยาบางชนิดระคายระบบทางเดินอาหาร
ถ้าให้ขนาดสูงอาจมีปัญหาด้านคลื่นไส้ อาเจียนถ้าให้ขนาดสูงอาจมีปัญหาด้านคลื่นไส้ อาเจียน
ปวดท้อง ปัจจุบันนิยมใช้กับยาที่ต้องให้เป็นเวลาปวดท้อง ปัจจุบันนิยมใช้กับยาที่ต้องให้เป็นเวลา
นานเพื่อควบคุมโรคขณะที่โรคสงบ หรือใช้ร่วมนานเพื่อควบคุมโรคขณะที่โรคสงบ หรือใช้ร่วม
กับการให้ยาอื่นที่ให้ด้วยวิธีแตกต่างกันออกไปกับการให้ยาอื่นที่ให้ด้วยวิธีแตกต่างกันออกไป
2. Intramuscular route2. Intramuscular route การฉีดยาเข้ากล้ามการฉีดยาเข้ากล้าม
เนื้อทำาให้ร่างกายได้รับยาเต็มที่ แต่ยาบางชนิดเนื้อทำาให้ร่างกายได้รับยาเต็มที่ แต่ยาบางชนิด
ใช้วิธีนี้ไม่ได้ เช่นใช้วิธีนี้ไม่ได้ เช่น vincristinevincristine หรือหรือ
doxorubicindoxorubicin ทำาให้กล้ามเนื้อเกิดทำาให้กล้ามเนื้อเกิด necrosisnecrosis ได้ได้Chulacancer.net : http://www.chulacancer.net

ROUTES OFROUTES OF
3. Intravenous route3. Intravenous route การฉีดยาเข้าทางหลอดการฉีดยาเข้าทางหลอด
เลือดดำามีหลายวิธี ได้แก่เลือดดำามีหลายวิธี ได้แก่
3.1 I.V. push3.1 I.V. push ฉีดยาเข้าหลอดเลือดดำาโดยตรงฉีดยาเข้าหลอดเลือดดำาโดยตรง
3.23.2 หยดช้า ๆ เข้าหลอดเลือดดำาเป็นชั่วโมงหยดช้า ๆ เข้าหลอดเลือดดำาเป็นชั่วโมง
4. Regional infusion or perfusion4. Regional infusion or perfusion เป็นการเป็นการ
ฉีดยาเข้าหลอดเลือดแดงที่ไปเลี้ยงก้อนมะเร็งฉีดยาเข้าหลอดเลือดแดงที่ไปเลี้ยงก้อนมะเร็ง
โดยตรง หรือเรียกอีกชื่อหนึ่งว่าโดยตรง หรือเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า intra-arterialintra-arterial
chemotherapychemotherapy ซึ่งมีเทคนิคในการให้ยาหลายซึ่งมีเทคนิคในการให้ยาหลาย
วิธีวิธี

ROUTES OFROUTES OF
5. Intralesional injection5. Intralesional injection เป็นการฉีดยาเคมีเป็นการฉีดยาเคมี
บำาบัดเข้าไปในก้อนมะเร็งโดยตรง ที่นิยมใช้คือบำาบัดเข้าไปในก้อนมะเร็งโดยตรง ที่นิยมใช้คือ
ยายา bleomycinbleomycin
6. Intracavitary route6. Intracavitary route เป็นการฉีดยาเคมีบำาบัดเป็นการฉีดยาเคมีบำาบัด
เข้าไปโดยตรงในเข้าไปโดยตรงใน extravascular cavityextravascular cavity ที่มีที่มี
มะเร็งอยู่ เช่น ฉีดเข้าช่องปอด ช่องท้อง หรือมะเร็งอยู่ เช่น ฉีดเข้าช่องปอด ช่องท้อง หรือ
ช่องนำ้าไขสันหลัง เป็นต้นช่องนำ้าไขสันหลัง เป็นต้น
7.7. วิธีใหม่คือ มีพาหะ เช่นวิธีใหม่คือ มีพาหะ เช่น microspheresmicrospheres หรือหรือ
ใช้ใช้ monoclonal antibodiesmonoclonal antibodies จับกับยาเคมีจับกับยาเคมี
บำาบัด แล้วนำาไปออกฤทธิ์โดยตรงที่ตัวเซลล์บำาบัด แล้วนำาไปออกฤทธิ์โดยตรงที่ตัวเซลล์

ผลข้างเคียงที่สำาคัญผลข้างเคียงที่สำาคัญ DRUGDRUG
TOXICITYTOXICITY
1.1. การกดไขกระดูกการกดไขกระดูก (Bone marrow(Bone marrow
suppression)suppression)

ไขกระดูกเป็นส่วนที่อยู่ในสุดของกระดูกทำาไขกระดูกเป็นส่วนที่อยู่ในสุดของกระดูกทำา
หน้าที่สร้างเม็ดเลือดแดง เม็ดเลือดขาว และหน้าที่สร้างเม็ดเลือดแดง เม็ดเลือดขาว และ
เกร็ดเลือด และเนื่องจากมีการแบ่งเซลล์เป็นเกร็ดเลือด และเนื่องจากมีการแบ่งเซลล์เป็น
จำานวนมากทำาให้ได้รับผลข้างเคียงของยาจำานวนมากทำาให้ได้รับผลข้างเคียงของยา
เคมีบำาบัดได้ง่าย โดยในช่วงของการให้ยาเคมีบำาบัดได้ง่าย โดยในช่วงของการให้ยา
เคมีบำาบัดจะพบการลดลงของเม็ดเลือดขาวเคมีบำาบัดจะพบการลดลงของเม็ดเลือดขาว
เม็ดเลือดแดง และหรือเกร็ดเลือด ซึ่งแพทย์จะเม็ดเลือดแดง และหรือเกร็ดเลือด ซึ่งแพทย์จะ
ทำาการเจาะดูจำานวนเม็ดเลือดเป็นระยะๆทำาการเจาะดูจำานวนเม็ดเลือดเป็นระยะๆ

TOXICITYTOXICITY
ประเภทของเซลล์เม็ดเลือดประเภทของเซลล์เม็ดเลือด อายุขัยเฉลี่ยอายุขัยเฉลี่ย
หน้าที่หน้าที่
เซลล์เม็ดเลือดขาวเซลล์เม็ดเลือดขาว 66 ชั่วโมงชั่วโมง ป้องกันการป้องกันการ
ติดเชื้อและทำาลายเชื้อโรคติดเชื้อและทำาลายเชื้อโรค
เซลล์เม็ดเลือดแดงเซลล์เม็ดเลือดแดง 120120 วันวัน นำาออกซิเจนนำาออกซิเจน
ไปเลี้ยงส่วนต่างๆ ของไปเลี้ยงส่วนต่างๆ ของ
ร่างกายร่างกาย
เกร็ดเลือดเกร็ดเลือด 1010 วันวัน ทำาให้เลือดทำาให้เลือด
หยุดไหลเมื่อมีบาดแผลหยุดไหลเมื่อมีบาดแผล
เม็ดเลือดขาวและเกร็ดเลือดจะลดจำานวนลงถึงระดับตำ่าสุดเม็ดเลือดขาวและเกร็ดเลือดจะลดจำานวนลงถึงระดับตำ่าสุด
ภายในระยะเวลา 7-14 วัน (Nadir)Chulacancer.net : http://www.chulacancer.net

TOXICITYTOXICITY
2.2. คลื่นไส้อาเจียนคลื่นไส้อาเจียน (Nausea and vomiting)(Nausea and vomiting) แบ่งแบ่ง
เป็นเป็น
แบบเฉียบพลันแบบเฉียบพลัน ((เกิดภายในเกิดภายใน 2424 ชั่วโมงหลังชั่วโมงหลัง
ได้รับยาเคมีบำาบัดได้รับยาเคมีบำาบัด))
ระยะหลังจากระยะหลังจาก 2424 ชั่วโมงชั่วโมง
อาจเกิดจากประสบการณ์คลื่นไส้อาเจียนอาจเกิดจากประสบการณ์คลื่นไส้อาเจียน
จากยาเคมีบำาบัดในครั้งก่อนๆจากยาเคมีบำาบัดในครั้งก่อนๆ
เมื่อทราบว่าจะต้องให้ยาเคมีบำาบัด เห็นหรือได้เมื่อทราบว่าจะต้องให้ยาเคมีบำาบัด เห็นหรือได้
กลิ่นยาเคมีบำาบัดก็จะกระตุ้นให้เกิดอาการคลื่นไส้กลิ่นยาเคมีบำาบัดก็จะกระตุ้นให้เกิดอาการคลื่นไส้
อาเจียนได้ ซึ่งสามารถให้ยาเพื่อบรรเทาอาการอาเจียนได้ ซึ่งสามารถให้ยาเพื่อบรรเทาอาการChulacancer.net : http://www.chulacancer.net

TOXICITYTOXICITY
การป้องกันไม่ให้เกิดการคลื่นไส้อาเจียนเป็นสิ่งการป้องกันไม่ให้เกิดการคลื่นไส้อาเจียนเป็นสิ่ง
ที่สำาคัญที่สุด ดังนั้นผู้ป่วยจึงควรได้รับยาป้องกันที่สำาคัญที่สุด ดังนั้นผู้ป่วยจึงควรได้รับยาป้องกัน
อาการคลื่นไส้อาเจียนก่อนได้รับยาเคมีบำาบัดอาการคลื่นไส้อาเจียนก่อนได้รับยาเคมีบำาบัด
เช่นเช่น lorazepam (Ativan), Metoclopramidelorazepam (Ativan), Metoclopramide
(Plasil), Corticosteroids, Ondansetron(Plasil), Corticosteroids, Ondansetron
(Zofran), Granisetron (Kytril),(Zofran), Granisetron (Kytril),
Palonosetron(Aloxi), Aprepitant(Emend)Palonosetron(Aloxi), Aprepitant(Emend)
นอกจากยาแล้วมีวิธีอื่นที่สามารถช่วยลดอาการนอกจากยาแล้วมีวิธีอื่นที่สามารถช่วยลดอาการ
คลื่นไส้อาเจียน ได้แก่ นำ้าขิงหรือขิงเม็ด การคลื่นไส้อาเจียน ได้แก่ นำ้าขิงหรือขิงเม็ด การ
ออกกำาลังกายแบบผ่อนคลาย จินตนาการบำาบัดออกกำาลังกายแบบผ่อนคลาย จินตนาการบำาบัด

TOXICITYTOXICITY3.3. ผมร่วงผมร่วง
เนื่องจากยาเคมีบำาบัดออกฤทธิ์กับเซลล์ที่มีการเนื่องจากยาเคมีบำาบัดออกฤทธิ์กับเซลล์ที่มีการ
แบ่งตัวอย่างรวดเร็ว เช่น เซลล์รากผม ทำาให้แบ่งตัวอย่างรวดเร็ว เช่น เซลล์รากผม ทำาให้
เกิดภาวะผมร่วงซึ่งไม่ได้เป็นอันตรายต่อชีวิตเกิดภาวะผมร่วงซึ่งไม่ได้เป็นอันตรายต่อชีวิต
แต่ส่งผลต่อสภาพจิตใจของผู้ป่วยอย่างมากแต่ส่งผลต่อสภาพจิตใจของผู้ป่วยอย่างมาก
4.4. ภาวะไม่อยากอาหารและนำ้าหนักลดภาวะไม่อยากอาหารและนำ้าหนักลด
ยาเคมีบำาบัดส่วนใหญ่ทำาให้ผู้ป่วยไม่อยากยาเคมีบำาบัดส่วนใหญ่ทำาให้ผู้ป่วยไม่อยาก
อาหารและรับประทานได้น้อยลง หากรุนแรงอาหารและรับประทานได้น้อยลง หากรุนแรง
มากจนผู้ป่วยรับประทานอาหารไม่ได้อาจทำาให้มากจนผู้ป่วยรับประทานอาหารไม่ได้อาจทำาให้
เกิดภาวะขาดสารอาหาร แขนขาลีบ นำ้าหนักลดเกิดภาวะขาดสารอาหาร แขนขาลีบ นำ้าหนักลด
ได้ แพทย์อาจพิจารณาให้ยาเพื่อเพิ่มความได้ แพทย์อาจพิจารณาให้ยาเพื่อเพิ่มความ
อยากอาหารอยากอาหาร

TOXICITYTOXICITY5.5. การรับรู้รสชาติอาหารเปลี่ยนไปการรับรู้รสชาติอาหารเปลี่ยนไป
เนื่องจากยาเคมีบำาบัดมีผลต่อต่อมรับรสภายในเนื่องจากยาเคมีบำาบัดมีผลต่อต่อมรับรสภายใน
ช่องปาก ทำาให้เสี่ยงต่อภาวะขาดสารอาหาร ฟันช่องปาก ทำาให้เสี่ยงต่อภาวะขาดสารอาหาร ฟัน
ผุ การติดเชื้อในช่องปาก และกลิ่นปากได้ผุ การติดเชื้อในช่องปาก และกลิ่นปากได้
6.6. อาการเจ็บปากหรือเจ็บคออาการเจ็บปากหรือเจ็บคอ
ยาเคมีบำาบัดออกฤทธิ์ต่อเซลล์เยื่อบุช่องปากและยาเคมีบำาบัดออกฤทธิ์ต่อเซลล์เยื่อบุช่องปากและ
ทางเดินอาหารส่วนต้น ทำาให้ไม่สามารถสร้างทางเดินอาหารส่วนต้น ทำาให้ไม่สามารถสร้าง
เซลล์เยื่อบุใหม่ทันและเกิดการอักเสบ กลืนเซลล์เยื่อบุใหม่ทันและเกิดการอักเสบ กลืน
อาหารลำาบาก พูดไม่ถนัด มีเลือดออก เป็นแผลอาหารลำาบาก พูดไม่ถนัด มีเลือดออก เป็นแผล
หรือติดเชื้อซำ้าหรือติดเชื้อซำ้า
7.7. ท้องผูกท้องผูก
พบในผู้ป่วยมะเร็งประมาณพบในผู้ป่วยมะเร็งประมาณ 50 %50 % เนื่องจากรับเนื่องจากรับ
ประทานอาหารไม่มีกากใย นอนติดเตียง ไม่ลุกประทานอาหารไม่มีกากใย นอนติดเตียง ไม่ลุกChulacancer.net : http://www.chulacancer.net

TOXICITYTOXICITY8.8. ท้องเสียท้องเสีย
เนื่องจากยาเคมีบำาบัดทำาลายเยื่อบุลำาไส้ เช่นเนื่องจากยาเคมีบำาบัดทำาลายเยื่อบุลำาไส้ เช่น
Irinotecan 5-fluorouracilIrinotecan 5-fluorouracil
9.9. อ่อนเพลียอ่อนเพลีย
ภาวะอ่อนเพลียจากการได้รับยาเคมีบำาบัดไม่ภาวะอ่อนเพลียจากการได้รับยาเคมีบำาบัดไม่
สามารถแก้ไขโดยการพักผ่อน เป็นผลข้างเคียงที่สามารถแก้ไขโดยการพักผ่อน เป็นผลข้างเคียงที่
พบบ่อย ควรปรึกษาแพทย์พบบ่อย ควรปรึกษาแพทย์
10.10. ผลต่อการทำางานของหัวใจผลต่อการทำางานของหัวใจ
ส่วนใหญ่เป็นกลุ่มส่วนใหญ่เป็นกลุ่ม AnthracyclineAnthracycline ส่งผลให้ส่งผลให้
ประสิทธิภาพในการสูบฉีดเลือดไปเลี้ยงส่วนต่างๆประสิทธิภาพในการสูบฉีดเลือดไปเลี้ยงส่วนต่างๆ
ของร่างกายลดลงของร่างกายลดลง

TOXICITYTOXICITY11.11. ผลต่อระบบประสาทผลต่อระบบประสาท
ผู้ป่วยอาจมีอาการปวดศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียนผู้ป่วยอาจมีอาการปวดศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน
วุ่นวาย สับสน ซึมเศร้า ชัก ชาตามแขนขาวุ่นวาย สับสน ซึมเศร้า ชัก ชาตามแขนขา
12.12. ผลต่อระบบทางเดินหายใจผลต่อระบบทางเดินหายใจ
เช่นเช่น BleomycinBleomycin มีผลทำาลายเนื้อเยื่อปอดมีผลทำาลายเนื้อเยื่อปอด
โดยผู้ป่วยมีอาการหายใจตื้นโดยผู้ป่วยมีอาการหายใจตื้น
ไอแห้ง อาจมีไข้ ควรปรึกษาแพทย์ เพื่อประเมินไอแห้ง อาจมีไข้ ควรปรึกษาแพทย์ เพื่อประเมิน
ประสิทธิภาพปอด โดยการเจาะเลือดเพื่อดูระดับประสิทธิภาพปอด โดยการเจาะเลือดเพื่อดูระดับ
ออกซิเจนในหลอดเลือดออกซิเจนในหลอดเลือด
13.13. ผลต่อระบบสืบพันธุ์ผลต่อระบบสืบพันธุ์
ขึ้นกับอายุ ชนิด ปริมาณยา และ ระยะเวลาของขึ้นกับอายุ ชนิด ปริมาณยา และ ระยะเวลาของ
การรักษาการรักษา

TOXICITYTOXICITY
14.14. ผลต่อตับผลต่อตับ
ยาเคมีบำาบัดส่วนใหญ่ถูกย่อยสลายที่ตับและบางยาเคมีบำาบัดส่วนใหญ่ถูกย่อยสลายที่ตับและบาง
ชนิดมีฤทธิ์ทำาลายตับชนิดมีฤทธิ์ทำาลายตับ
เช่นเช่น Methotrexate , Cytarabine , VincristineMethotrexate , Cytarabine , Vincristine
15.15. ผลต่อระบบทางเดินปัสสาวะผลต่อระบบทางเดินปัสสาวะ
ยาเคมีบำาบัดส่วนใหญ่ถูกขับออกนอกร่างกายผ่านยาเคมีบำาบัดส่วนใหญ่ถูกขับออกนอกร่างกายผ่าน
ไต มีฤทธิ์ทำาลายไต ท่อไต และกระเพาะปัสสาวะไต มีฤทธิ์ทำาลายไต ท่อไต และกระเพาะปัสสาวะ
เช่นเช่น Cisplatin , Cyclophosplamide ,Cisplatin , Cyclophosplamide ,
IfosfamideIfosfamide

Targeted cancer therapyTargeted cancer therapy คือคือ
อะไรอะไร??
ยา หรือ สารบางตัวที่ไปยับยั้งการเจริญเติบโตยา หรือ สารบางตัวที่ไปยับยั้งการเจริญเติบโต
และ การแพร่กระจายของเซลล์มะเร็ง โดยการและ การแพร่กระจายของเซลล์มะเร็ง โดยการ
รบกวนการทำางานของโมเลกุลที่มีความจำาเพาะรบกวนการทำางานของโมเลกุลที่มีความจำาเพาะ
ต่อการเจริญเติบโต และ การแพร่กระจายของต่อการเจริญเติบโต และ การแพร่กระจายของ
เซลล์มะเร็งนั้น เนื่องมาจากนักวิทยาศาสตร์เซลล์มะเร็งนั้น เนื่องมาจากนักวิทยาศาสตร์
เรียกโมเลกุลที่มีความจำาเพาะนี้ว่า “เรียกโมเลกุลที่มีความจำาเพาะนี้ว่า “molecularmolecular
targets”targets” ดังนั้นการรักษาใดใดที่ใช้ “ดังนั้นการรักษาใดใดที่ใช้ “molecularmolecular
targets”targets” นี้จึงถูกเรียกว่า “นี้จึงถูกเรียกว่า “molecularlymolecularly
targeted drugs”targeted drugs” หรือ “หรือ “molecularly targetedmolecularly targeted
therapies”therapies”

targeted cancer therapytargeted cancer therapy ทำางานทำางาน
อย่างไรอย่างไร??
รบกวนการแบ่งตัวของเซลล์มะเร็ง และ การกระรบกวนการแบ่งตัวของเซลล์มะเร็ง และ การกระ
จายของเซลล์มะเร็ง โดยเป้าหมายคือโปรตีนที่จายของเซลล์มะเร็ง โดยเป้าหมายคือโปรตีนที่
เกี่ยวข้องกับการส่งสัญญาณระดับเซลล์ ที่มีผลกเกี่ยวข้องกับการส่งสัญญาณระดับเซลล์ ที่มีผลก
ระทบต่อการแบ่งตัว การเคลื่อนที่ การตอบสนองระทบต่อการแบ่งตัว การเคลื่อนที่ การตอบสนอง
กับสิ่งกระตุ้นจากภายนอก หรือแม้แต่การตายกับสิ่งกระตุ้นจากภายนอก หรือแม้แต่การตาย
ของเซลล์เอง ซึ่งผลจากกระบวนการเหล่านี้จะมีของเซลล์เอง ซึ่งผลจากกระบวนการเหล่านี้จะมี
ผลทำาให้เกิดการหยุดการเจริญเติบโตของเซลล์ผลทำาให้เกิดการหยุดการเจริญเติบโตของเซลล์
มะเร็ง และบางครั้งจะไปกระตุ้นให้เซลล์มะเร็งมะเร็ง และบางครั้งจะไปกระตุ้นให้เซลล์มะเร็ง
ตายโดยตัวของมันเองโดยกระบวนการที่เรียกตายโดยตัวของมันเองโดยกระบวนการที่เรียก
ว่า “ว่า “apoptosis”apoptosis”

““Targeted cancer therapy ”Targeted cancer therapy ”
1. Imatinib mesylate (Gleevec®)1. Imatinib mesylate (Gleevec®) ใช้รักษาใช้รักษา
gastrointestinal stromal tumorgastrointestinal stromal tumor ซึ่งเป็นมะเร็งซึ่งเป็นมะเร็ง
ลำาไส้ที่พบได้น้อยชนิดหนึ่งและมะเร็งเม็ดเลือดลำาไส้ที่พบได้น้อยชนิดหนึ่งและมะเร็งเม็ดเลือด
ขาวขาว (leukemia)(leukemia) โดยจะไปรบกวนการทำางานโดยจะไปรบกวนการทำางาน
ของเอนไซม์ที่ชื่อของเอนไซม์ที่ชื่อ tyrosine kinasetyrosine kinase ที่มีความที่มีความ
สำาคัญต่อการเจริญ เติบโตของเซลล์มะเร็ง โดยสำาคัญต่อการเจริญ เติบโตของเซลล์มะเร็ง โดย
ImatinibImatinib จัดเป็นจัดเป็น small-molecule drugsmall-molecule drug ที่ที่
สามารถผ่านเข้าสู่เยื่อหุ้มเซลล์ไปออกฤทธิ์สามารถผ่านเข้าสู่เยื่อหุ้มเซลล์ไปออกฤทธิ์
ที่ ที่ target target ได้โดยตรงได้โดยตรง

2. Trastuzumab (Herceptin®)2. Trastuzumab (Herceptin®) ใช้รักษาโรคมะเร็งเต้าใช้รักษาโรคมะเร็งเต้า
นมบางกลุ่ม จัดเป็นนมบางกลุ่ม จัดเป็น
monoclonal antibodymonoclonal antibody ที่ไปจับกับที่ไปจับกับ human epidermoidhuman epidermoid
growth factor receptorgrowth factor receptor
2 (HER-2) 2 (HER-2) ซึ่งซึ่งreceptorreceptor ชนิดนี้เกี่ยวข้องกับชนิดนี้เกี่ยวข้องกับ tyrosinetyrosine
kinasekinase ซึ่งมีมากในมะเร็งเต้าซึ่งมีมากในมะเร็งเต้า
นม บางกลุ่ม และโรคมะเร็งชนิดอื่นๆ บางชนิด อย่างไรนม บางกลุ่ม และโรคมะเร็งชนิดอื่นๆ บางชนิด อย่างไร
ก็ตามกลไกการออกฤทธิ์ของก็ตามกลไกการออกฤทธิ์ของ
trastuzumabtrastuzumab ยังไม่เป็นที่เข้าใจอย่างถ่องแท้นัก แต่คาดยังไม่เป็นที่เข้าใจอย่างถ่องแท้นัก แต่คาด
ว่าน่าจะไปจับกับว่าน่าจะไปจับกับ HER-2HER-2 บนผิวบนผิว
เซลล์ที่มีระดับของเซลล์ที่มีระดับของ HER-2HER-2 อยู่สูง ซึ่งจะป้องกันไม่ให้อยู่สูง ซึ่งจะป้องกันไม่ให้Chulacancer.net : http://www.chulacancer.net

3. Gefitinib (Iressa®)3. Gefitinib (Iressa®) ใช้รักษาโรคมะเร็งปอดชนิดใช้รักษาโรคมะเร็งปอดชนิด
non-small cellnon-small cell ในระยะในระยะ
แพร่กระจาย ซึ่งมีการใช้ในกรณีที่ผู้ป่วยกำาลังได้รับหรือแพร่กระจาย ซึ่งมีการใช้ในกรณีที่ผู้ป่วยกำาลังได้รับหรือ
เคยได้รับยาเคมีแล้ว ยาเคยได้รับยาเคมีแล้ว ยา
GefitinibGefitinib จัดเป็นจัดเป็น small-molecule drugsmall-molecule drug ที่ยับยั้งการที่ยับยั้งการ
ทำางานของทำางานของ tyrosine kinasetyrosine kinase
ที่ ที่ epidermal growth factor receptor (EGFR)epidermal growth factor receptor (EGFR) ซึ่งได้ซึ่งได้
ในเซลล์มะเร็งชนิดอื่นๆ อีกในเซลล์มะเร็งชนิดอื่นๆ อีก
หลายชนิดหลายชนิด
4. Erlotinib (Tarceva®)4. Erlotinib (Tarceva®) ใช้รักษาโรคมะเร็งปอดชนิดใช้รักษาโรคมะเร็งปอดชนิด
non-small cellnon-small cell ในระยะในระยะ
แพร่กระจาย และยังใช้ในโรคมะเร็งตับอ่อนที่ไม่สามารถแพร่กระจาย และยังใช้ในโรคมะเร็งตับอ่อนที่ไม่สามารถChulacancer.net : http://www.chulacancer.net

5. Cetuximab (Erbitux®)5. Cetuximab (Erbitux®) ใช้รักษา มะเร็งใช้รักษา มะเร็ง
บริเวณศีรษะและลำาคอ และบริเวณศีรษะและลำาคอ และ
มะเร็งลำาไส้ส่วนล่างมะเร็งลำาไส้ส่วนล่าง(colorectal cancer)(colorectal cancer)
ชนิดชนิดsquamous cell carcinomasquamous cell carcinoma
จัดเป็นจัดเป็น monoclonal antibodymonoclonal antibody ซึ่งไปจับที่ซึ่งไปจับที่ EGFREGFR
ทำาให้ไม่สามารถรับทำาให้ไม่สามารถรับ
สัญญาณที่จะไปกระตุ้น การเจริญเติบโตของเซลล์สัญญาณที่จะไปกระตุ้น การเจริญเติบโตของเซลล์
มะเร็งได้มะเร็งได้
6. Lapatinib (Tykerb®)6. Lapatinib (Tykerb®) ใช้รักษาโรคมะเร็งเต้าใช้รักษาโรคมะเร็งเต้า
นมระยะลุกลามเฉพาะที่Chulacancer.net : http://www.chulacancer.net

7. Bortezomib (Velcade®)7. Bortezomib (Velcade®) ใช้รักษามะเร็งของใช้รักษามะเร็งของ
ระบบไหลเวียนโลหิตชนิดระบบไหลเวียนโลหิตชนิด
หนึ่งชื่อว่าหนึ่งชื่อว่า multiple myelomamultiple myeloma และและ
mantle cell lymphomamantle cell lymphoma ทำางานทำางาน
โดยการไปรบกวนการทำางานของโครงสร้างโดยการไปรบกวนการทำางานของโครงสร้าง
ภายในเซลล์ที่ชื่อว่าภายในเซลล์ที่ชื่อว่า
proteasomeproteasome ซึ่งมีหน้าที่สลายโปรตีนที่มีหน้าที่ซึ่งมีหน้าที่สลายโปรตีนที่มีหน้าที่
ควบคุมการเจริญเติบโตของควบคุมการเจริญเติบโตของ
เซลล์ ผลที่ตามมาทำาให้เซลล์มะเร็งตาย อย่างไรเซลล์ ผลที่ตามมาทำาให้เซลล์มะเร็งตาย อย่างไร
ก็ตามเซลล์ปกติในร่างกายก็Chulacancer.net : http://www.chulacancer.net

8. Sorafenib (Nexavar®)8. Sorafenib (Nexavar®) ใช้รักษามะเร็งที่ไตระยะแพร่ใช้รักษามะเร็งที่ไตระยะแพร่
กระจาย หรือมะเร็งตับชนิดกระจาย หรือมะเร็งตับชนิด
hepatocellular carcinomahepatocellular carcinoma โดยไปขัดขวางการทำางานโดยไปขัดขวางการทำางาน
ของของ kinasekinase บริเวณที่บริเวณที่ VEGFVEGF
จับกับจับกับ receptorreceptor ทำาให้ไม่มีเส้นเลือดมาเลี้ยงที่ก้อนมะเร็งทำาให้ไม่มีเส้นเลือดมาเลี้ยงที่ก้อนมะเร็ง
นอกจากนี้นอกจากนี้ serofenibserofenib
ยังสามารถยับยั้งการเจริญเติบโตและการแบ่งตัวของยังสามารถยับยั้งการเจริญเติบโตและการแบ่งตัวของ
เซลล์มะเร็งได้อีกเซลล์มะเร็งได้อีก
9.Sunitinib (Sutent®)9.Sunitinib (Sutent®) ใช้รักษามะเร็งที่ไตระยะแพร่ใช้รักษามะเร็งที่ไตระยะแพร่
กระจาย และมะเร็งลำาไส้ชนิดกระจาย และมะเร็งลำาไส้ชนิด
gastrointestinal stromal tumorgastrointestinal stromal tumor ที่ไม่ตอบสนองต่อการที่ไม่ตอบสนองต่อการChulacancer.net : http://www.chulacancer.net

““Targeted cancer therapy”Targeted cancer therapy”
10. Rituximab (MabThera®)10. Rituximab (MabThera®) ใช้รักษามะเร็งใช้รักษามะเร็ง
ต่อมนำ้าเหลืองชนิดต่อมนำ้าเหลืองชนิด B-cellB-cell
lymphomalymphoma จัดเป็นจัดเป็น monoclonal antibodymonoclonal antibody ซึ่งซึ่ง
สามารถตรวจจับสามารถตรวจจับ CD20CD20 ที่ที่
ผิวผิว B cellB cell ได้ หลังจากที่จับกันแล้วจะกระตุ้นให้ได้ หลังจากที่จับกันแล้วจะกระตุ้นให้
เกิดการตอบสนองของระบบเกิดการตอบสนองของระบบ
ภูมิคุ้มกันให้มากำาจัดเซลล์มะเร็งต่อไป นอกจากนี้ภูมิคุ้มกันให้มากำาจัดเซลล์มะเร็งต่อไป นอกจากนี้
rituximabrituximab ยังสามารถยังสามารถ
กระตุ้นให้เกิดการตายของเซลล์กระตุ้นให้เกิดการตายของเซลล์
มะเร็ง(apoptosis)ได้โดยตรงอีกด้วยChulacancer.net : http://www.chulacancer.net

ขอบคุณค่ะขอบคุณค่ะ
ช่วงตอบคำาถาม

กลไกการออกฤทธิ์ของยาเคมีบำบัด

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Was ist angesagt? (20)

Andere mochten auch

Andere mochten auch (20)

กลไกการออกฤทธิ์ของยาเคมีบำบัด