Presentatie Heutink ICT Dag 2018

1. en recht doet aan verschillen
Hoe ICT-gebruik tot meer effectieve leertijd gaat leiden
Jos Cöp - www.leertijd.nl - joscop@leertijd.nl - 06 31 91 47 89
leertijd.nl

2. Beschrijving interactieve kennissessie Heutink ICT 2018
Hoe ICT-gebruik tot meer effectieve leertijd gaat leiden
… en recht gaat doen aan verschillen
Jos Cöp, onafhankelijk leer(middelen)specialist taal, lezen en ICT bij Leertijd.nl
Doelgroep: Bestuurders, directeuren, ict-ers, leerkrachten
Het onderwijs is voortdurend in ontwikkeling en het leermiddelenaanbod nog meer. Zowel
wetenschappers als praktijkdeskundigen zijn permanent bezig om vanuit hun perspectief te
bepalen wat werkt en wat niet. Zeker ook als het gaat om de toegevoegde waarde van ICT. De
goede ideeën die hieruit voortkomen, zijn een belangrijke eerste stap. Maar het verschil wordt
gemaakt in de fasen erna. Daar monden ze uit in (didactische) aanpakken, organisatorische
keuzes, aansprekende leeractiviteiten en passende leermiddelen. De kunst is om niet te blijven
hangen in wollige visiediscussies, maar uit te gaan van waarneembaar effectief bestede leertijd.
Uiteindelijk is dit het schaarse goed dat de belangrijkste voorspeller vormt van goede
leerresultaten.
In een interactieve presentatie gaat Jos Cöp verder in op de ontwikkelingen in de driehoek ICT,
leertijd en effectieve leermiddelen. Na deze sessie bent u nog beter in staat om goed doordachte
en beredeneerde keuzes te maken bij het gaan werken met nieuwe contentoplossingen en
systemen die het leren ondersteunen.
leertijd.nl

3. leren,
content, verbinden, apps,
leermiddelen, methoden, ICT,
taal, innovatie, lezen, duurzaamheid,
onderwijs, webplatforms,
verandering
leertijd.nl

4. In het nieuws ...
leertijd.nl
Na afloop: presentatie, artikelen, nieuwsbrief en meer: www.leertijd.nl

5. Wat heeft dit met ICT en met onderwijs te maken?
Youtube.com-AlGore-Aninconvenientsequel(2017)helefilm
leertijd.nl

6. Youtube.com-AlGore-Aninconvenientsequel(2017)
leertijd.nl

7. Opleiden voor pittige uitdagingen
Gore(2017)
leertijd.nl

8. Opleiden voor niet bestaande beroepen
65% van de kinderen die vandaag naar de basisschool gaan, komen uiteindelijk
terecht in een baan die nu nog niet bestaat.
Bron:WorldEconomicForum(2016)
leertijd.nl

9. Opleiden voor snel veranderende samenleving
De lineaire economie op basis van fossiele brandstoffen maakt in hoog tempo plaats
voor een duurzame, circulaire economie. Met ICT als dragende kracht.
Bron:Rotmans(2017)
leertijd.nl

10. Innovatie, ICT en onderwijs
Mee kunnen doen in een snel innoverende samenleving, vraagt om leerlingen die
vaardig (kwalificatie), aardig (socialisatie) en waardig (subjectivering) zijn.
Biesta(2010);Schnabel(2016)
leertijd.nl

11. “...”“Every other initiative that leaders
might undertake is less important than
making sure that students in the school
learn how to read.”
Catharine Snow - professor Harvard university of education
leertijd.nl

12. Digitale geletterdheid
Naast het belang van gewone geletterdheid is ook het belang van digitale
geletterdheid nauwelijks te overschatten. Voorbeeld: nepnieuws.
leertijd.nl

13. woordenschat en kennis
Geschreven, gesproken of verfilmde ‘teksten’, zijn de belangrijkste bronnen voor het
leren kennen van nieuwe woorden en het opdoen van kennis.
leertijd.nl

14. “...”
“Vocabulary enables us to interpret and
to express. If you have a limited
vocabulary, you will also have a limited
vision and a limited future.”
Jim Rohn - American author
leertijd.nl

15. Naar een tweedeling?
Accepteren we dat de samenleving ontwricht raakt door toenemende ongelijkheid?
En dat laaggeletterden en digitaal analfabeten niet meer meedoen?
Biesta(2010);Schnabel(2016)
leertijd.nl

16. In het nieuws: leerstof- of kindgericht ...
leertijd.nl

17. Van 20e naar 21e eeuw?
20e
eeuws onderwijs 21e
eeuws onderwijs
1 (lineaire) leerlijnen (thematische) projecten
2 geroosterd op tijd leerstof on demand
3 one-size-fits-all gepersonaliseerd
4 competitief samenwerkend
5 tekstgebaseerde informatie beeldgeoriënteerde informatie
6 summatieve toetsing formatieve toetsing
7 leren voor school leren voor het leven
8 verticaal geordend horizontaal geordend
9 centraal georganiseerd decentraal georganiseerd
10 top down sturing bottom up sturing
leertijd.nl

18. gestandaardiseerd of persoonlijk
gestandaardiseerd persoonlijk
1 leerkrachtgestuurd leren leerlinggestuurd leren
2 gestandaardiseerd leren persoonlijk leren
3 homogeniteit als kracht diversiteit als kracht
4 consumerend leren producerend leren
5 didactiek afgeleid van
behaviorisme en cognitivisme
didactiek afgeleid van sociaal
constructivisme en connectivisme
6 motivatie als resultante motivatie als voorwaarde
7 tekstgebaseerde informatie beeldgeoriënteerde informatie
8 tijd- en plaatsgebonden leren niet tijd- en plaatsgebonden
leren
leertijd.nl

19. gestandaardiseerd of persoonlijk
gestandaardiseerd persoonlijk
1 leerkrachtgestuurd leren leerlinggestuurd leren
2 gestandaardiseerd leren persoonlijk leren
3 homogeniteit als kracht diversiteit als kracht
4 consumerend leren producerend leren
5 didactiek afgeleid van
behaviorisme en cognitivisme
didactiek afgeleid van sociaal
constructivisme en connectivisme
6 motivatie als resultante motivatie als voorwaarde
7 tekstgebaseerde informatie beeldgeoriënteerde informatie
8 tijd- en plaatsgebonden leren niet tijd- en plaatsgebonden
leren
leertijd.nl

20. Kiezen uit twee visies op leren
accent op aanleren
en oefenen
accent op beleven
en toepassen
1 leren = verbinden = inslijpen leren = verbinden = denken
2 van deel naar geheel van geheel naar deel
3 van kunnen naar context van context naar kunnen
4 klank-synthese-leesaanpak whole language approach
5 mechanistisch rekenen realistisch rekenen
6 standaard strategie aanleren persoonlijke strategie bedenken
7 behaviorisme constructivisme
8 leerkracht doceert leerkracht begeleidt
9 motivatie als resultante motivatie als voorwaarde
leertijd.nl

21. In het nieuws: op zoek naar bewijs ...
leertijd.nl

22. Evidence based zegt dat een groot aantal gerenommeerde wetenschappers het geheel
met elkaar eens zijn. En dat heeft veel tijd nodig ...
Niveau 1: evidence based leertijd.nl

23. Het wetenschappelijk bewijs ontbreekt misschien nog, maar het is objectief
waarneembaar dat de leertijd effectiever besteed wordt.
Niveau 2: objectief waarneembaar leertijd.nl

24. Het wetenschappelijk bewijs en het effect is niet objectief waarneembaar, maar het
voelt wel goed.
Niveau 3: het voelt goed leertijd.nl

25. In het nieuws: op zoek naar effectieve leertijd ...
leertijd.nl

26. Effectieve leertijd heeft meerdere elementen: ingeroosterde tijd, dagelijks beschikbare
leertijd (weglektijd) en taakgerichte leertijd.
3 keer effectieve leertijd
Vernooij(2009)
leertijd.nl

27. Als er onvoldoende tijd gereserveerd is op het lesrooster, dan wordt het heel moeilijk
om voldoende leertijd te creëren om de doelen te bereiken.
Ingeplande roostertijd
leertijd.nl

28. In veel klassen staat de beschikbare leertijd regelmatig onder druk. Incidenten,
ordeverstoringen en leuke ‘tussendoortjes’ zijn vaak de oorzaak.
Weglektijd
leertijd.nl

29. Taakgerichte leertijd is de tijd die direct aan het lesdoel besteed wordt. Iedere
lesactiviteit dient dan het doel. Dit voorkomt ‘bezigheidstherapie’.
Taakgerichte leertijd
leertijd.nl

30. Wat is het niet?
Niet: nog meer doen in minder tijd. Complexiteit en teveel druk zijn de vijanden van
effectief onderwijs. Het leidt vrijwel altijd tot afname van de effectieve leertijd.
leertijd.nl

31. Effectieve leertijd: doelen en invalshoeken
Stap 2:
Omgaan met
verschillen
Stap 1:
leerlijnen, leerdoelen,
leerstof
Stap 4:
monitoren
resultaten
Stap 3:
Instructie, feedback
en leeractiviteiten
leerresultaten
leermotivatie
werkdruk
leertijd.nl

32. Effectieve leertijd: doelen en invalshoeken
Stap 2:
Omgaan met
verschillen
Stap 1:
leerlijnen, leerdoelen,
leerstof
Stap 4:
monitoren
resultaten
Stap 3:
Instructie, feedback
en leeractiviteiten
leerresultaten
leermotivatie
werkdruk
leertijd.nl

33. In het nieuws: omgaan met verschillen ...
leertijd.nl

34. Bent u het hiermee eens? Waarom?
Bron:Schoolinfo(2013)
leertijd.nl

35. Is dit de enige weg naar Rome?
Bron:Schoolinfo(2013)
leertijd.nl

36. Bij snelle doorstromers leidt afremmen tot problemen. Minder snelle doorstromers
halen de doelen niet zonder uitleg feedback en begeleiding.
Nadrukkelijker denken in twee leerstromen
leertijd.nl

37. Omgaan met verschillen / persoonlijk(er) leren
Bron:Cöp&Rouschop(2016)
accent op samen leren accent op individueler
leren
lineair
door
leerstof
‘adaptief’
door
leerstof
klassikaal met max. 3 aanpakken homogene instructiegroepen
individueel achter het schermgroepjes met thema’s of leervragen
leertijd.nl

38. Effectieve leertijd: doelen en invalshoeken
Stap 2:
Omgaan met
verschillen
Stap 1:
leerlijnen, leerdoelen,
leerstof
Stap 4:
monitoren
resultaten
Stap 3:
Instructie, feedback
en leeractiviteiten
leerresultaten
leermotivatie
werkdruk
leertijd.nl

39. In het nieuws: leerlijnen, leerdoelen en leerstof ...
leertijd.nl

40. Een leerlijn en de leerstofopbouw bepalen de (persoonlijke) leerroutes en vormen de
kapstok van het lesprogramma. Deze bepalen ook de doorlooptijden.
Leerlijn en leerstofopbouw als kapstok
leertijd.nl

41. De klassikale papieren methode
zelfstandig en begeleid leren
instructiesoftware verwerkingssoft. lesboek handleiding

42. De gedifferentieerde papieren methode
zelfstandige en / of begeleide leerroutes
oefensoftware games apps plusboeken
instructiesoftware verwerkingssoft. lesboek handleiding

43. De multimediale methode: toevoeging leerlingsoftware
zelfstandige en / of begeleide leerroutes
oefensoftware games apps plusboeken
instructiesoftware verwerkingssoft. lesboek handleiding

44. De multimediale methode: toevoeging digibordsoftware
zelfstandige en / of begeleide leerroutes
oefensoftware games apps plusboeken
instructiesoftware verwerkingssoft. lesboek handleiding

45. De multimediale methode: toevoeging niet lineair oefenen
zelfstandige en / of begeleide leerroutes
oefensoftware games apps plusboeken
instructiesoftware verwerkingssoft. lesboek handleiding

46. De digitale methode: persoonlijker door dataverzameling
diagnostisering
en vervolgadvies
zelfstandige en / of begeleide leerroutes
toetssoftware
resultatenmonitor
oefensoftware games apps plusboeken
instructiesoftware verwerkingssoft. lesboek handleiding

47. Het digitale methode: eigen componenten ‘praten’ met elkaar
toegang en
signalering
diagnostisering
en vervolgadvies
zelfstandige en / of begeleide leerroutes
toegangsportal toetssoftware
resultatenmonitor
oefensoftware games apps plusboeken
instructiesoftware verwerkingssoft. lesboek handleiding

48. De netwerkmethode: ‘vreemde’ componenten praten met elkaar
toegang en
signalering
diagnostisering
en vervolgadvies
zelfstandige en / of begeleide leerroutes
toegangsportal toetssoftware
resultatenmonitor
oefensoftware games apps plusboeken
instructiesoftware verwerkingssoft. lesboek handleidingdashboard

49. Uitgeverijen maken methoden zo breed en complex, waardoor ze steeds minder een
goede kapstop van de lesprogramma zijn. Het lijken soms omvallende kerstbomen.
De methode en de kerstboom
leertijd.nl

50. Het via-via-model: allemaal in de methode?
leerstof
lezen,
taal,
rekenen
woordenschat,
verdiepend lezen,
mediawijsheid
didactiek
expliciete directe
instructie
impliciete directe
instructie
omgaan met
verschillen
homogene
(niveau)groepen
heterogene
(jaar)groepen
Via
basisvaardigheden
en via
kennisbasis
thema’s , 21e
eeuwse vaardig-
heden, creativiteit
probleemgericht,
ontwerpend,
onderzoekend leren
heterogene
(interesse)groepen
naar
betekenisvolle
toepassing
didactiek
organisatie
leertijd.nl

51. Effectieve leertijd: doelen en invalshoeken
Stap 2:
Omgaan met
verschillen
Stap 1:
leerlijnen, leerdoelen,
leerstof
Stap 4:
monitoren
resultaten
Stap 3:
Instructie, feedback
en leeractiviteiten
leerresultaten
leermotivatie
werkdruk
leertijd.nl

52. In het nieuws: Instructie en oefenen ...
leertijd.nl

53. Bent u het hiermee eens? Waarom?
Bron:Youtube-AnneBosman-RTLLateNight(2017)
leertijd.nl

54. Bron:Youtube-AnneBosman-RTLLateNight(2017)
leertijd.nl

55. Expliciete directe instructie
Bij veel leerdoelen zijn expliciete instructiemomenten nodig om ook zwakkere
leerlingen succes te laten boeken.
Fischer&Frey(2008);
Hollingsworth,Ybarra&Schmeier(2015)
leertijd.nl

56. Alle instructies in de vorm van video
(Herhaalde) Instructies kunnen leerkracht- en plaatsonafhankelijker aangeboden
worden als ze beschikbaar zijn in de vorm van video’s.
leertijd.nl

57. Instructies voorbereiden kost veel tijd. Door ze vast te leggen en met elkaar te delen,
kunnen ze makkelijker herhaald en vaker gebruikt worden.
Herbruikbare instructies
leertijd.nl

58. Instructiesoftware als verzamelplek
Instructiesoftware kan het geven van gerichte instructie krachtiger en minder
tijdsintensief maken.
leertijd.nl

59. In het nieuws: effectieve oefenvormen ...
leertijd.nl

60. Leren Lezen doe je niet door oefeningen te maken in een werkboek of op een tablet.
Dat doe door instructie en door te lezen, te lezen en te lezen.
Laat minder oefeningen maken
leertijd.nl

61. Welke rol speelt de technologie bij het vernieuwen / verbeteren van het leren?
Toch wel even schrikken ...

62. De veroordeling tot arme media (papier, krijt en bord) leidden tot arme vormen van
leren.
Arme media van de 20e eeuw
leertijd.nl

63. Maar ondanks de beschikking over rijke media (verbonden met de hele wereld) zien
we nog heel vaak arme vormen van leren waarvan de opbrengst twijfelachtig is.
Rijke media van de 21e eeuw

64. Spannen we de beperkingen van de traditionele digitale oefeningen nu voor de rijke
mogelijkheden die de technologie het leren te bieden heeft?
Nee toch ...
leertijd.nl

65. Het brein als neuraal netwerk
Als een leertaak niet aanzet tot denken, is de kans klein dat er echt geleerd wordt.
Deze denkactiviteit is in principe waarneembaar op scans.
leertijd.nl

66. Kies voor opdrachten die (ook) een beroep doen op hogere denkvaardigheden. Veel
traditionele opdrachtvormen (meerkeuze, match, volgorde, invul) horen daar niet bij.
Hogere denkvaardigheden: creëren
leertijd.nl
DeVries(2017);Krathwohl(2002)
Hogere
denkvaardigheden

67. Maak leren breder dan leerstof consumeren
Een breed scala aan apps is uitstekend te gebruiken om het hogere orde denken in
gang te zetten actief aan de slag te gaan met de leerstof en technologie.
leertijd.nl
Carrington(2015)

68. Een eigen instructie, oefening of toepassing maken
leertijd.nl
Carrington(2015)

69. Top 100 tools for education
leertijd.nl
Hart(2017)

70. Gestuurd of zelfsturend leren
Vanuit een collectieve doelen kunnen leerlingen die de leerstof beheersen zelf
‘leermiddelen’ produceren en daarmee de herhaling ondersteunen.
leertijd.nl
Cöp&Custers(2016)
introductie:
doel afbakenen
leervraag
stellen
informatie
zoeken
evalueren
zelf een uitleg /
oefening /
toepassing
maken
andermans
uitleg / oefening
/ toepassing
testen en
gebruiken
introductie:
doel afbakenen
uitleg krijgen evaluereninoefenen verwerken

71. In het nieuws: hoe het leren te innoveren ...
leertijd.nl

72. Succesvol innoveren doe je niet door zo hard mogelijk te roepen en elkaar alleen maar
dingen op te leggen.
Geen roeptoeterinnovatie?
leertijd.nl

73. Succesvol innoveren doe je wel door klein te laten zien dat iets werkt en het
vervolgens breder en groter te laten worden.
Werken met innovatiegolven
leertijd.nl

74. Echte innovatie kan niet zonder ruimte om te experimenteren en daar weer van te
leren.
Succesvol innoveren is ook ruimte geven
leertijd.nl

75. In het nieuws ...
leertijd.nl

76. Leren en innoveren gaat met vallen en opstaan
Bron:Youtube-PGBulgaria(2014)
leertijd.nl

77. Bron:Youtube-PGBulgaria(2014)
leertijd.nl

78. In het nieuws ...
leertijd.nl
Straks: presentatie, artikelen, nieuwsbrief en meer: www.leertijd.nl

79. Bedankt allemaal!
Ideeën, reacties en suggesties: joscop@leertijd.nl
leertijd.nl
presentatie, artikelen, nieuwsbrief en meer: www.leertijd.nl

80. Samenstelling: Jos Cöp
Meer info, presentaties, (speed)trainingen, innovatietrajecten: www.leertijd.nl
Foto’s: Unsplash.com - Creative Commons Zero (CCO) license
Muziek: YM Library - Creative Commons Zero (CCO) license
Jos Cöp | www.leertijd.nl | info@leertijd.nl | 06-31914789
leertijd.nl