1. Centrum kształcenia Plejada Gdańsk, 19.04.2013 r.
Szkoła Policealna NOVUM
Język migowy
Społeczność osób Głuchych
Opracowała: Justyna Pikniczka, grupa A Wykładowca:
semestr II, 1-roczny mgr N. Kufel

2. Historia rozwoju społeczności Głuchych przedstawia trudną drogę w kierunku
normalnego życia, równych praw i możliwości nauki. Tak jak wszelkie inne deficyty zdrowotne,
zaburzenia funkcjonowania we wszelkich sferach oraz odchylenia od normy były dla człowieka,
w ówczesnym mniemaniu „normalnego”, nie do przyjęcia. Od czasów starożytnych głusi byli
usuwani na margines społeczeństwa, pozbawiani wszelkich praw. W średniowieczu
drastycznymi, zarazem absurdalnymi metodami starano się przywrócić im słuch. Podcinano
języki, rażono prądem, przyczepiano pijawki do szyi, przekuwano bębenki, jak nie trudno się
domyśleć z marnym skutkiem. Istniało przekonanie, że myślenie bez mówienia nie jest możliwe,
a ich samych nakazywano uważać za osoby umarłe. Dopiero w II połowie średniowiecza nastąpił
stopniowy rozwój charytatywnej opieki klasztornej nad osobami chorymi, starymi i sierotami,
który w części obejmował również osoby głuche. W wieku XVI hiszpański zakonnik Pedro
Ponce de Leon podjął się nauki czytania, pisania i mówienia niesłyszących. Pierwsze podstawy
teoretyczne nauczania niesłyszących stworzył włoski filozof, matematyk i lekarz Gerolamo
Cardano. Pierwszy niesłyszący nauczyciel głuchych, zakonnik francuski Etienne de Fay całe
życie przebywał w klasztorze, ucząc tam także niesłyszące dzieci za pomocą stworzonego przez
siebie języka migowego.
Dzisiaj Głusi są społecznością, która tak jak każdy pełnoprawny obywatel ma prawo do
nauki. Świat się zmienił, stał się bardziej tolerancyjny, aczkolwiek Kultura Głuchych jest wciąż
dla wielu ludzi tematem nieznanym, odległym. Po pierwsze „Głuchy” pisany wielką literą
oznacza mniejszość językową, natomiast głuchy pisany małą literą osobę, która posiada deficyt
zmysłu słuchu. Jako członek społeczności ludzi niesłyszących Głuchy posiada wartości, normy,
przekonania odmienne od kultury słyszących. Kultura Głuchych odnosi się do społeczności
Głuchych, jest wyrazem ich poczucia tożsamości oraz przynależności do tej wspólnoty.
Członkami tej mniejszości mogą być również słyszący członkowie rodzin bądź osoby słabo
słyszące.
Głusi posługują się nietypowym językiem, który swą specyfikę zawdzięcza gestom
zastępującym tradycyjną komunikację poprzez dźwięki. Alfabet palcowy posiada serie znaków,
gdzie każdej literze alfabetu odpowiada inny znak. Istnieją dwa rodzaje języka PJM oraz SJM
tzw. język migany. PJM, czyli Polski Język Migowy jest naturalnym językiem wizualno-
przestrzennym społeczności Głuchych w Polsce, zwłaszcza osób Głuchych z rodzin, u których
głuchota jest przekazywana z pokolenia na pokolenie. Język ten posiada własną strukturę
gramatyczna: składnię, morfologię, fonologię oraz fonetykę. Nie istnieje jeden międzynarodowy
język migowy, lecz wiele w pełni wykształconych języków, których zasięgi nie zawsze
pokrywają się z zasięgami języków mówionych. Na przykład brytyjski język migowy różni się
zupełnie od amerykańskiego, którego używa się również w Kanadzie i Meksyku.
Tak jak w tradycyjnym sposobie komunikacji istnieje mowa werbalna i niewerbalna, tak
w języku migowym, przyjmując, że znaki odpowiadają werbalnej części naturalnego języka,

3. można odróżnić elementy niewerbalne. Zaliczyć do nich można: mimikę twarzy i pantomimikę,
sposób prezentacji znaków migowych (tempo, rytm wypowiedzi, akcentowanie, itp.), gesty
naturalne, wszelkie niebędące znakami migowymi, kontakt wzrokowy, dystans fizyczny
pomiędzy rozmówcami oraz dotyk, pozycja ciała w trakcie rozmowy. Mowa ciała jest
nieodłącznym elementem wypowiedzi.
Drugi rodzaj języka SJM, oznacza system językowo-migowy. Nie jest on językiem
naturalnym, ale pełni funkcje subkodu języka polskiego. Polega na posługiwaniu się językiem
mówionym przy jednoczesnym użyciu znaków migowych. Znaki migowe z PJM oraz alfabet
palcowy wstawia się w wyrazy i końcówki wyrazów, co daje efekt złożonego przekazu
informacji językowej na gruncie dwóch modalności: wzrokowej i słuchowej. SJM stanowi
wizualnie odzwierciedlenie gramatycznej struktury języka polskiego.
Naturalnym językiem Głuchych jest język migowy, czyli PJM, natomiast język migany -
SJM - został wymyślony po to, by ułatwić słyszącym komunikację z głuchoniemymi. Głusi
przeważnie nie znają języka polskiego, a PJM jest dla nich językiem ojczystym. Z tego względu
trudno jest im nauczyć się języka miganego, który jest dokładnym przełożeniem języka
polskiego wraz z jego składnią i fleksją. Aczkolwiek z drugiej strony Głusi, dzięki SJM, mogą
poznać język polski.
Z kulturowego punktu widzenia Głuchota nie jest patologią, czy chorobą, ale sposobem
życia, elementem tożsamości. Członkowie Kultury Głuchych porównują siebie do innych grup
mniejszościowych i wcale nie uważają siebie za ludzi z defektem czy upośledzonych. W zakresie
Kultury Głuchych najczęściej poruszanymi tematami są:
prawo do edukacji w języku migowym;
zagrożenie dla Kultury Głuchych płynące ze strony dynamicznie rozwijającej się
technologii (implanty ślimakowe, odkrycie genu głuchoty);
lingwistyczne badania nad językiem migowym;
zagrożenie asymilacją i integracją ze społecznością słyszących, które prowadzą do
rozdzielania poszczególnych członków Kultury Głuchych;
walka z dyskryminacją, której skutki w Polsce to m.in. trudności w znalezieniu
dobrze płatnej pracy, utrudniony dostęp do informacji, niski poziom wykształcenia co
w konsekwencji prowadzić może do niskiego statusu materialnego.
Główne zainteresowania społeczności Głuchych jako całości to ochrona języka, kształcenie
dzieci głuchych, organizacja życia społecznego i towarzyskiego ludzi Głuchych. Na całokształt
dorobku duchowego i materialnego społeczności Głuchych składają się również:
grupowo pielęgnowane postawy, wierzenia i przekonania (odrzucenie oralizmu, a często
też implantów ślimakowych, nabożny szacunek dla rąk jako najwążniejszej części ciała
itp.),

4. swoisty kodeks towarzyski,
sztuki wizualne (sztuki plastyczne, film, teatr, szczególnie nurtu zaangażowanego,
zwanego deaf-artem),
organizacja życia społecznego i towarzyskiego (kluby i świetlice, organizacje polityczne
i kulturalne, organizacje sportowe, wydarzenia, Deaflympics, dni świąteczne),
historia, będąca w dużej mierze historią walki z dyskryminacją i wyzwalania się z
zależności od słyszącej większości.
Jak każda kultura również społeczność Głuchych posiada swój savoir-vivre. W pierwszej
kolejności nasuwa się problem samego nawiązania komunikacji. Głuchy nie słyszy dźwięków,
zatem wołanie, by zwrócić na siebie uwagę nie ma sensu. W takiej sytuacji można postąpić na
kilka sposobów. Jeśli osoba niesłysząca stoi w większej odległości od nas możemy machać w jej
kierunku dłonią – ruchem pionowym, a nie poprzecznym, tak jakbyśmy się żegnali. Możemy też
poprosić osobę, która stoi bliżej Głuchego, by zwróciła jego uwagę. Dobrym sposobem na
nawiązanie kontaktu większej liczby osób rozproszonych w jakimś pomieszczeniu jest włączenie
i wyłączenie światła. Możemy też rzucić w osobę czymś lekkim np. poduszką, papierkiem
zwiniętym w kulkę poniżej pasa. Należy pamiętać, że taką formę możemy stosować wyłącznie
wobec osoby nam znanej. Osobę stojącą w bliskiej odległości można poklepać w okolicy
ramienia. Głusi są przyzwyczajeni do dotyku, nawet osób obcych, jednak klepanie w miejsce
inne niż okolice rąk i ramion jest niestosowne. Osoby zasiadające przy wspólnym stole mogą
zwrócić uwagę osoby niesłyszącej poprzez stukanie otwartą dłonią w powierzchnię stołu, który
odczuje drgania uderzeń. Natomiast zamknięte pomieszczenie ułatwia komunikację poprzez
wykorzystanie tupania nogą w podłogę, po której również niosą się drgania odczuwalne dla
niesłyszących.
W komunikacji należy również pamiętać, że w języku migowym bardzo łatwo jest ją
zerwać. Przejście pomiędzy osobami migającymi powoduje zerwanie kontaktu wzrokowego, a w
konsekwencji zerwanie komunikatu. Uciekanie wzrokiem, kiwanie głową, patrzenie na ręce
migającego, zajmowanie wzroku inną czynnością np. pisaniem notatek – wymienione
zachowania są niedopuszczalne w języku migowym. Może to być odebrane jako objaw
lekceważący, niegrzeczny oraz dodatkowo rozpraszać rozmówcę. Bez kontaktu wzrokowego
komunikacja w języku migowym nie jest możliwa.
W PJM istnieją reguły, które są charakterystyczne dla reguły Głuchych. Życzenie
smacznego Głuchym siedzącym przy stole nie pokazuje się standardowym znakiem migowym,
ale dwukrotnym stukaniem kostkami dłoni w stół. W takiej sytuacji również inaczej pokazuje się
komunikat o skorzystaniu z toalety. Zatem nie będzie to dwukrotne stuknięcie dwóch złączonych
palców po głowie, ale komunikat „mam telefon”. Zwrócenie uwagi na otwarty rozporek
pokazuje się dyskretnie palcem wskazującym, zginając go kilka razy, a dłoń leży na lewym
ramieniu.

5. W sytuacji, gdy jesteśmy świadkami konwersacji pomiędzy Głuchymi, nie należy się w
nich wpatrywać, gdyż jest to niegrzeczne. Oczywiste jest również, że niedopuszczalne jest
wyśmiewanie osób migających. Osoby niesłyszące nawet do nowopoznanych osób od razu
zwracają się na „ty”. Jest to dla nich naturalne. Jeśli chcemy zapytać o przyczyny głuchoty,
należy po prostu to zrobić. Głusi są osobami otwartymi i nie stanowi dla nich problemu
rozmawianie o tym fakcie.
W Polsce żyje ok. 100 tysięcy osób niesłyszących. Pomimo tak dużej liczby i ich
odrębności jako mniejszości językowej wśród ludzi jest bardzo niska świadomość w tym
zakresie. Przeciętny człowiek traktuje Głuchych jako osoby z defektem, pokrzywdzone przez los
tak, jak każdy człowiek upośledzony. Ludzie nie zdają sobie sprawy z istnienia odmiennej
kultury, którą tworzą Głusi.