Dit is een korte voorstelling van kalkhennepbouw door Het StroBuro cvba. Tijdens een workshop kalkhennepbouw lichten we alles ruimschoots toe! Steeds welkom: http://www.hetstroburo.be/nl/workshops

2. De
grondstoffen
Bio-­‐ecologisch
Weinig
bewerkt
CO2-­‐posi:ef
(levenscyclus)
Weinig
tot
geen
afval
Lokaal
Veelzijdig:
voedsel
/
bouwmateriaal

3. Een
bio-­‐ecologisch
gebouw
Energiezuinig
• Produc:e
• Bouw
• Bewoning
• ALraak
Gezond
Comfortabel
Flexibel

4. Waarom?
Natuurlijk
• Werk
met
de
natuur,
blokkeer
haar
niet
• Natuurlijke
vs.
petrochemische
materialen
=
problemen
(dampopen
bouwen)
• Vandaag
zijn
er
geen
redenen
om
niet
natuurlijk
te
bouwen.
Gezond
• De
gezondheid
van
de
bewoners
moet
een
uitgangspunt
zijn.

5. Waarom?
Energie
• Grijze
energie
• Groene
energie
• Blauwe
energie

6. Historiek
van
bio-­‐ecologisch
bouwen
Vroegste
restanten
• met
leem
bestreken
vlechtwerk
(4500
-­‐
4000
vC)
Construc:e
van
een
vakwerkwoning
• miniatuur
uit
Les
Chroniques
de
Hainaut
(1465
–
1470)

10. Kalkhennepbouw

11. Chanvreco

12. Chanvreco

17. Historiek
van
kalkhennepbouw
Tradi:oneel
cultuurgewas
in
onze
streken
• touw,
tex:el,
papier,
bouw,
gezondheid

18. Historiek
van
kalkhennepbouw
1960:
vergeten
en
verboden
• synthe:sch
touw
• hallucinogene
eigenschappen
van
sommige
varianten
Begin
van
heropleving?
• industrie:
wapering
van
plas:cs
• bouw
• …

19. Materialen
Hout
Hennep
Kalk
De
natuur
als
bouwleverancier.

21. Hout
Construc:ehout
• Lichte
construc:e
Natuurlijk
• Thermisch
verduurzaamd
Lokaal?

23. Hennep
Lokaal?
• kwaliteit
primeert
– Zo
lokaal
mogelijk
• bij
Belgische
boeren
groeit
de
interesse
– wisselteelt
– verwerking?
Verwerkingsindustrie
• vrij
eenvoudig,
wel
specifiek
• mobiel?
• er
wordt
aan
gewerkt!

24. Hennep
Voordelen
• Hennep
groeit
snel
en
wordt
geteeld
in
een
gezonde
landbouw.
– verbetert
de
bodem:
diepe
wortels
– geen
pes:cides,
meststoffen,
bevloeiing
nodig:
dicht
bladerdak,
diepe
wortels
• Hennep
neemt
veel
CO2
op.
– de
CO2
zit
voor
jaren
vast
in
het
gebouw
• Alles
aan
de
plant
is
bruikbaar.
– zaden,
vezels,
scheven

25. Hennep:
fysisch
Densiteit
• lage
hygrothermische
densiteit
(0,11
kg/
dm3)
• Licht
materiaal
• Erg
poreus
• Goede
vochthuishouding
=
constante
voch:gheid
=
aangenaam
binnenklimaat

26. Hennep:
fysisch
Thermische
geleidbaarheid
• Lambda-­‐waarde:
max.
0,06
W/mK*
• Officiële
≠
effec:eve
waarde
• Kalkhennep
heek
andere
fysische
eigenschappen
die
minstens
zo
belangrijk
zijn
voor
een
gezond
en
comfortabel
binnenklimaat.
*
Waarde
geldt
voor
kalkhennep

27. Hennep:
fysisch
Latente
warmtecapaciteit
Verdamping
=
aloeling
Condensa:e
=
verwarming
• Speelt
zich
tegelijker:jd
af
in
de
wand:
energie
vormt
buffer
tegen
wisselende
buitentemperaturen
buitentemperatuur
isola:e
kalkhennep

28. Hennep:
fysisch
Hoge
treksterkte
• Goede
wapening
bij
krimp:
scheurt
niet
Rot
/
brandt
moeilijk
• Bevat
veel
silica
(o.a.
in
kwarts,
zand)
• Gecombineerd
met
kalk
brandt
het
niet.

30. Kalk
Lokaal?
• Belgische
kalkverwerking
(provincie
Namen)
Industrie
• Ontginning
en
verwerking
• ‘Supercalco
97’:
hydraatkalk

31. Kalk
Kalksteen
(minder
dan
5%
onzuiverheden)
• Verhisng
tot
800-­‐900°C
+
water
=
hydraatkalk:
calciumcarbonaat
of
Ca(OH)2
• CaO
+
H2O
=
Ca(OH)2
+
warmte
• ±
400
kg
CO2/ton
Indien
meer
onzuiverheden:
• Verhisng
tot
1000°C
en
meer:
hydraulische
kalk
• Tot
2000°C:
Portland
cement
(=beton
=
‘dood’
materiaal)

32. Kalk:
veiligheid
Gevaar
• R37
:
Irriterend
voor
de
ademhalingswegen
• R38
:
Irriterend
voor
de
huid
• R41
:
Gevaar
voor
erns:g
oogletsel

33. Kalk:
veiligheid
Voorzorgen
• S
2
:
Buiten
bereik
van
kinderen
bewaren
• S25
:
Aanraking
met
de
ogen
vermijden
• S26
:
Bij
aanraking
met
de
ogen
onmiddellijk
met
overvloedig
water
afspoelen
en
deskundig
medisch
advies
inwinnen
• S37
:
Draag
geschikte
handschoenen
• S39
:
Een
bescherming
voor
de
ogen/voor
het
gezicht
dragen

34. Kalk:
fysisch
Bindkracht
• Kalk
heek
een
grote
bindkracht.
• Bindmiddel:
bindt
de
kalkhennep
In
kalkmortel,
-­‐chape
of
pleister
bindt
het
de
toeslagstoffen
(het
zand)
onderling
en
de
mortel
met
de
stenen.

35. Kalk:
fysisch
Vochtmigra:e
• Het
heek
de
vereiste
hydroscopische
eigenschappen
die
de
vochtmigra:e
regelen.
• Kalk
is
staat
om
water
uit
de
lucht
aan
zich
te
binden.

36. Kalk:
fysisch
Latente
warmtecapaciteit
• Zijn
latente
warmtecapaciteit
werkt
energiebesparend.
Verdamping
=
aloeling
Condensa:e
=
verwarming
è
Energie
=
buffer

37. Kalk:
fysisch
Thermische
capaciteit
• Kalk
heek
een
hoge
thermische
iner:e:
kalk
houdt
warmte
en
koude
vast
Weerstand
• Kalk
heek
een
hoge
weerstand,
bijvoorbeeld
tegen
weersinvloeden.

38. Kalk:
fysisch
CO2
• Eens
in
de
muur
verwerkt
neemt
hydraatkalk
weer
CO2
op.
– ±
200
kg/ton?
– vergelijk:
±
400
kg
CO2/ton
komt
vrij
bij
produc:e
– deze
CO2-­‐opname
gaat
langzaam
(het
duurt
eeuwen)
en
zorgt
mee
voor
gezond
en
comfortabel
wonen

39. Kalk:
fysisch
Droging
• Hydraatkalk
droogt
erg
traag.
è Addi:ef!

40. Addi:ef
Betere
droging
• Hydraatkalk
droogt
erg
traag.
Beter
mengsel
• Er
vormen
zich
geen
bollen
bij
het
mengen.
Er
is
minder
kalk
nodig
• Betere
thermische
efficiën:e
• Betere
vochtabsorp:e

41. Addi:ef
Minerale
samenstelling
• Hydraatkalk
droogt
erg
traag.
Enkel
gezuiverd,
niet
gebrand
• Ecologische
produc:e
Cementvrij

42. Ingrediënten
van
kalkhennep
Kalk
Hennep
Water
Addi:ef
• Er
is
geen
recept!
(wel
bij
benadering)

43. Kalkhenneprecept
In
horizontale
mixer:
1. Hennep
+
water
• Hennep
neemt
water
op
2. Kalk
3. Addi:ef
• nemen
water
op
van
de
naxe
hennep
en
kleven
eraan
vast

44. Kalkhenneprecept
Gevoel
en
exper:se
• Hennep
neemt
meer
of
minder
water
op,
vooral
door
variërende
buitentemperatuur
• Te
droog:
voeg
water
toe
• Te
nat:
voeg
hennep
toe

45. Kalkhennep
=
scheikunde
Fases
na
toepassing
1. De
muur
‘zet
zich’
onmiddellijk
2. Kalk
neemt
CO2
op,
water
hardt
de
kalk:
de
kalk
wordt
weer
calciumcarbonaat
(zijn
natuurlijke
toestand)
3. De
kalkhennep
droogt
en
hardt
uit.

46. Kalkhennep
=
scheikunde
Cruciaal:
water
• Te
weinig:
muur
valt
in
• Te
veel:
de
muur
hardt
niet
uit
maar
blijk
soms
wel
staan
è
neerhalen

47. Wat
met
vorst?
Werken
bij
vriesweer
• De
buitenste
laag
vriest
los
• De
binnenkant
is
stevig
• Oorzaken:
– porositeit
van
hennep
– warmte
die
vrijkomt
bij
carbonisa:e
è
Niet
werken
bij
vriesweer.

48. Wat
met
vorst?
Drogen
bij
vriesweer
• De
warmte
die
vrijkomt
bij
de
carbonisa:e
zorgt
ervoor
dat
er
geen
schade
is
è
Drogen
bij
vriesweer
kan.

49. Droog:jd
Carbonisa:e
• Onmiddellijk
Droog:jd
• Evapora:e
van
onnodig
vocht
• 1
tot
2
maanden
(ongeveer
zoals
andere
vochthoudende
bouwmaterialen)

50. Voor
afwerking
Droog:jd
• De
muur
eerst
goed
laten
uitdrogen
• De
droog:jd
is
ayankelijk
van
de
luchtvoch:gheid.
Test
• Hand
tegen
muur
houden:
na
enkele
weken
is
de
muur
vrij
plots
droog
• Stukje
(m2)
afwerken:
niet
droog
na
24u
=
wachten

51. Afwerking
Geen
afwerking
• Kalkhennep
is
bestand
tegen
weersinvloeden
Kalk
of
leem
• Geen
verven,
geen
afsluitende
materialen
Lijnolie
• Bijvoorbeeld
als
drager
van
pigment

52. Toepassingen
Renova:e
• Monumenten
– kalkmortel!
– oude
gebouwen
zijn
slecht
bestand
tegen
onze
verwarmingssystemen
• (Voch:ge)
gebouwen
– vochxransport
– isola:e

53. Toepassingen
Monumenten
• Zo
werkt
een
oud
gebouw:
– Kalkmortel
heek
vocht
nodig
– Vocht
houdt
het
bindmiddel
samen:
capillair
vocht
verdampt
naar
buiten
– Verwarming
met
kachel,
haard:
houtpanelen
of
tapijten
om
de
muren
te
beschermen
• Nu
hebben
we
centrale
verwarming:
– Gebouw
werkt
niet
meer
zoals
het
bedoeld
is

54. Toepassingen
Monumenten
&
oude
gebouwen
12°C
12°C
20°C
6°C
18°C
met
c.v.
zonder
isola:e
met
c.v.
kalkhennepisola:e

55. Toepassingen
Renova:e
• 20
cm
buiten
– dakoversteek!
• 15
cm
binnen
– koudebruggen
geven
geen
condensa:eproblemen!
• 3-­‐5
cm
pleister
– vochtregelend
Hech:ng!
Frame
of
ruwe
ondergrond

56. Toepassingen
Nieuwbouw*
• Buitenmuren:
35
cm
• Binnenmuren:
15
cm
– ook
erg
goed
geluidsisolerend
• Dak:
25
cm
• Vloer:
– schelpen
(verhinderen
alle
capillair
vochxransport)
– kalkhennep
– Kalkchape
*diktes
zijn
rich:nggevend

58. Projecten

59. Boutersem:
Renova:e
van
een
monumentale
vierkantshoeve
voor
cohousing
Barchi
bvba
(Peter
Vos)
Millen
(Riemst)

69. Antwerpen:
Binnenwanden
plaatsen
in
een
lok
om
werk-­‐
en
leefruimte
te
scheiden
Michael
Kruijne
Antwerpen

72. Mexekoven:
De
buitenmuren
en
vloer
van
een
oude
hoeve
naïsoleren
Barchi
bvba
(Peter
Vos)
Millen
(Riemst)

74. Landskouter:
Nieuwbouwwoning
in
kalkhennep
NU
architectuuratelier
Gent

77. Zulte:
Nieuwbouwwoning
in
strobalen
(en
kalkhennep)
Joris
Kaïret
Gent