De juridische kant van het archiefbeheer is voor vele erfgoedvrijwilligers een grote onbekende. Over archieven en documentatie bestaat een web aan wettelijke regels en specifieke reglementen.

1. Auteursrecht
31 mei 2017
Aan de slag met archief en documentatie
Perk
Hendrik Vandeginste

2. Inhoud
• Inleiding
• Wat wordt beschermd?
• Wie wordt beschermd?
• Beschermingsduur
• Soorten rechten
• Creative commons
• Uitzonderingen op het auteursrecht
• Vergoedingsregelingen
• Naburige rechten
• Databanken

3. Inleiding
• Auteursrecht is onderdeel van het wetboek economisch
recht (Boek XI: Intellectuele eigendom)
• titel 5: auteursrecht
• titel 6: computerprogramma’s
• titel 7: databanken
• Geen ‘eengemaakt’ Europees recht (grote verschillen per
land)
• Sterke invloed van jurisdictie
• Veel interpretatie mogelijk

4. Wat wordt beschermd?
• ‘Werk van letterkunde of kunst’ (foto’s, schilderijen,
roman, muziekwerk, databank, beeldhouwwerk etc.)
• Criteria
• Enkel concrete waarneembare vorm (niet het idee)
• Originaliteit (≠ artistieke waarde): zeer subjectief!
(originaliteit van foto’s?)
• Gecreëerd door een mens
• Bescherming vanaf creatie (geen formaliteiten vereist)
• © niet verplicht, enkel vermoeden van auteurschap
• Wat niet?
• Officiële akten van de overheid
• Werken die tot het publiek domein behoren

5. Wie wordt beschermd?
• Natuurlijk persoon (geen rechtspersoon zoals vzw)
• Wel overdracht mogelijk naar rechtspersoon
• Co-auteurschap mogelijk (creatieve bijdrage vereist)
• Pseudoniem of anoniem: uitgever = auteur
• Postuum werk (na verstrijken beschermingsduur): wie als
eerste publiceert = auteur

6. Beschermingsduur
• Tot 70 jaar na het overlijden van de auteur (vanaf 1
januari volgend op het jaar van het overlijden)
• Co-auteurs: langstlevende
• Uitzonderingen
• Niet-originele databanken: 15 jaar
• Naburige rechten: 50 jaar
• Daarna behoren werken tot het publiek of openbaar
domein

7. Soorten rechten
• Vermogensrechten
• Reproductierecht
• Distributierecht
• Publiek mededelingsrecht
• Morele rechten
• Divulgatierecht
• Paterniteitsrecht
• Integriteitsrecht
Overdraagbaar
Niet overdraagbaar

8. Vermogensrechten
• Reproductierecht
• Verveelvoudiging in materiële vorm, met of zonder
toevoeging (adaptatie)
• Vertaling: zowel auteur als vertaler zijn beschermd
• Gradaties: enkel idee ontlenen (geen probleem),
adaptatie, plagiaat
• Panoramavrijheid (2016)

9. Vermogensrechten
• Distributierecht
• Enkel auteur heeft het recht om de distributie van het
werk of een kopie ervan aan het publiek toe te staan.
Uitzondering: verhuur- of uitleenrecht
• Publiek mededelingsrecht
• Via radio, tv, internet, …
• Geldt niet voor
• Privé-uitvoering in familiekring of schoolverband
(indien kosteloos)
• Consultatie van boek in bib of boekhandel

10. Morele rechten
• Divulgatierecht
• Recht om werk bekend te maken
• Kan maar 1x worden uitgeoefend
• Paterniteitsrecht
• Recht op erkenning als auteur
• Kan ook geweigerd worden
• Integriteitsrecht
• Verzet tegen wijziging, zowel materieel als
contextueel

11. 2006: Lego vs VN

12. Contractenrecht
• Vermogensrechten kunnen worden overgedragen met
een contract (morele rechten niet)
• Afstand of vervreemding (cessie): vgl verkoop
• Licentie (concessie): vgl verhuur
• Auteur blijft in het bezit van zijn
vermogensrechten, maar vertrouwt gebruik van
deze rechten toe aan derden (exclusief of niet-
exclusief)

13. Contractenrecht
• Algemene regels van het contractrecht gelden hier
• Liefst schriftelijk
• Bij twijfel: auteur krijgt gelijk
• overdracht van materiële drager geeft geen recht om
het werk te exploiteren of draagt de intellectuele
rechten niet over
• voor elke exploitatiewijze moet vergoeding bepaald
worden
• geen afstand mogelijk van billijke vergoeding

14. Creative Commons
• Opgericht in 2002
• Niet exclusieve licentie
• http://creativecommons.org/worldwide/be/
• Gratis? Volledige vrijheid? -> Neen
• Morele rechten (paterniteitsrecht, integriteitsrecht)
blijven bij auteur
• Voorwaarden kunnen opgelegd worden
• Reproductie en publieke mededeling toegelaten
• Naamsvermelding

15. Creative commons
• Licentievarianten

19. Uitzonderingen op het auteursrecht
• Citaatrecht
• Citeren mag zonder toestemming i.f.v. kritiek,
recensie, polemiek in het kader van onderwijs of
wetenschap
• Bron- en naamsvermelding
• Beperkte ontlening die kadert in een ruimer geheel

20. Uitzonderingen op het auteursrecht
• Bloemlezing
• Enkel voor onderwijs en als auteur overleden is
• Billijke vergoeding (zie verder) blijft gelden
• Tijdelijke/technische reproductiehandeling
• Als onderdeel van een technisch procedé (internet)
• Informatief citaatrecht
• Reproductie of mededeling aan een publiek, van
korte fragmenten uit werken of van integrale werken
van beeldende kunst met het oog op informatie in
een verslag over actuele gebeurtenissen
• Vooral voor journalisten

21. Uitzonderingen op het auteursrecht
• Publieke monumenten
• Een krant mag foto publiceren en een televisieoproep
mag een beeldverslag uitzenden met een gebeurtenis
waarbij op de achtergrond, eerder toevallig of
onvermijdelijk een kunstwerk zichtbaar is.
• Niet: focus op het werk
• Uitvoering in familiekring en in het kader van
schoolactiviteiten
• Reprografie
• Kopiëren mag voor privégebruik of voor het werk
(intern) (papieren drager)  reprobel
• Uitz: bladmuziek

22. Uitzonderingen op het auteursrecht
• Reprografie onderwijs en wetenschap
• Reproductie onderwijs en wetenschap
• Digitale kopie mag ter illustratie van wetenschappelijk
onderzoek en onderwijs
• Mededeling voor onderwijs en wetenschap (gesloten
intranet)
• Privékopie
• Voor privégebruik en enkel in familiekring
• vergoedingsregeling

23. Uitzonderingen op het auteursrecht
• Parodie
• Strenge criteria:
• Parodie zelf moet origineel werk zijn
• Parodie is bedoeld als kritiek of bespotting van
het geparodieerde werk
• Humoristische ondertoon
• Enkel de uiterlijke en strikt noodzakelijke
elementen mogen ontleend worden
(<-> integriteitsrecht)

24. Uitzonderingen op het auteursrecht
• Uitvoering in het kader van examens
• Kopiëren voor bewaringsdoeleinden
• Enkel bib, musea en archief
• Niet-commercieel
• Digitale consultatie ter plaatse
• Tijdelijke opname door omroeporganisaties
• Gebruik ten behoeve van mensen met een handicap
• Reclame voor openbare tentoonstellingen en verkopen
• Reproducties van uitzendingen door bepaalde
instellingen (vnl zorgsector)
• Openbare uitlening

25. Vergoedingsregelingen
• Auteursrecht = verbodsrecht (d.w.z. reproductie kan
enkel mits toestemming van auteur of
auteursrechthebbenden)
• Uitzonderlijk auteursrecht = vergoedingsrecht
• Voor enkele uitzonderingen op het auteursrecht kan
je mits vergoeding zonder toestemming van auteur
gebruik maken van het werk
• Privékopie (enkel geluid en audiovisueel)
• Reprografie
• Digitale onderwijsuitzondering
• Openbare uitlening

26. Vergoedingsregelingen
• Privékopie
• Auvibel: beheersvennootschap die belast is met
inning en verdeling van vergoedingen voor privékopie
• www.auvibel.be
• O.a. lid daarvan zijn SABAM en SOFAM
• toekomst ook letterkundige en fotografische werken
(bv. e-book)
• Reprografie
• Reprobel
• Toekomst: einddrager moet papier zijn (nu: bron is
papier)

27. Naburige rechten
• Rechten van uitvoerende kunstenaars,
omroeporganisaties en producenten van fonogrammen
of de eerste vastlegging van films
• Beschermingsduur: 50 jaar
• Billijke vergoeding
• Onderscheid tussen componist/auteur (SABAM) en
uitvoerder (billijke vergoeding)

28. Databanken
• Rechten van de maker van de databank
• Rechten van de auteur wiens werken in de databank
zitten
• Rechten van de producent van de databank
• Voorwerp van bescherming: substantiële investering
• Beschermingsduur: 15 jaar

29. Interessante links
• http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuel
e_Eigendom/auteursrecht/Bescherming_door_auteursre
cht/#.WS11sWjygdU
• http://www.auteursrechtensamenleving.be/
• https://www.slideshare.net/VVBAD/joris-deene-
basisprincipes-auteursrecht

30. Hendrik Vandeginste
hendrik.vandeginste@heemkunde-vlaanderen.be