2. (Մեծ Ճգնաժամ) տնտեսական ճգնաժամ էր, որ տեղի ունեցավ 1929-1939 թվականին,
չնայած որոշ երկրներում շարունակվեց մինչև 1945 թվականը:Մեծ Ճգնաժամը սկիզբ
առավ Ամերկիայի Միացյալ Նահանգներում և հետագայում տարածվեց ողջ
աշխարհով մեկ: Մեծ Ճգնաժամը հատկապես մեծ վնաս հասցրեց Ամերկիայի
Միացյալ Նահանգների, Մեծ
Բրիտանիայի, Կանադայի, Գերմանիայի ևՖրանսիայի տնտեսություններին:
Ճգնաժամերը լինում են սովորաբար չորս տարին մեկ:Աշխարհը խրվում է
ֆինանսական և տնտեսական ճգնաժամի մեջ, որը կարտահայտվի գլոբալ
տնտեսական աճի հստակ թուլացմամբ: Այդ ճգնաժամի ազդեցություններն ու
հետևանքներն իհարկե դեռ ամբողջ ծավալով տեսանելի չեն, մի քանի պատճառներ
այնուհանդերձ հստակ են: Միջազգայնորեն կոորդինացված կանոնների պակասը,
շատ քիչ թափանցիկությունն ու անհասանելի վերահսկողության մեխանիզմները
սխալ խթան են դրել և ֆինանսական տնտեսությանը հնարավորություն տվել
անտեսանելի ռիսկերի դիմել:
3. Ներկայումս ակտիվ գործունեություն ծավալող տարբեր անձինք այդ
ճգնաժամից դաս են քաղում և փորձում իրադրության …. միջոցով
խոչընդոտել սահքը դեպի վատթարացում կամ առնվազն մեղմացնել
թափը: Օրակարգում միջնաժամկետ խորհրդածություններ են դրված
միջազգային ֆինանսական շուկայի ճարտարապետության նորացման
համար:Այդ ուղղությամբ առաջին քայլերը ձեռնարկվեցին Վաշինգտոնում
Գ20 հանդիպմամբ:Կոնրադ Ադենհաուեր հիմնադրամն այն համոզմանն է,
որ հիմնական և ազգային մակարդակով պաշտպանված սոցիալական
շուկայական տնտեսության ղեկավար սկզբունքները բանավեճը կդրոշմեն
գլոբալ շրջանակային պայմաններով միջազգային ֆինանսական և
տնտեսական համակարգի համար: Անհատը
ինքնապատասխանատվությամբ է գործում պետական շրջանակում, որը
սահմանում է խաղի կանոնները և վերահսկում հենց վերոնշյալների
պահպանումը:
4. <<Միջազգային ֆինանսական և տնտեսական ճգնաժամ>> թեմայի մեր
գլխավոր մուտքի խոսքում դուք կարող եք տեղեկություններ գտնել Կոնրադ
Ադենհաուեր հիմնադրամի քաղաքական երկխոսության մասին, ինչպես
նաև մտքեր ու հղումներ այն մասին, թե սոցիալական շուկայական
տնտեսության սկզբունքները ինչպես կարող են փոխանցվել միջազգային
սոցիալական շուկա: Դրա կողքին ներկայացված են ֆինանսական
ճգնաժամի մասին տեղական վերլուծություններ և հիմնադրամի
համընդհանուր հաշվետվությունը: Այս էջի ներքևում գտնվող օրացույցը մի
ակնարկ է ներկայացնում այն միջոցառումների մասին, որոնք անցկացնում
է Կոնրադ Ադենհաուեր հիմնադրամը` ուղղված ֆինանսական
շուկայական ճգնաժամին, ինչպես նաև միջազգային քաղաքական
կարգուկանոնին:
5. Զարգացած պետություններում, ուր տնտեսությունները «ոչ ճգնաժամային»
են, ճգնաժամի ավարտը նշանակում է վերադարձ առողջ տնտեսությանը:
Հայաստանի պարագայում, տնտեսության երկարատև երկնիշ աճը,
այդուհանդերձ մեծապես պայմանավորված էր ոչ մրցակցային և
ներմուծման վրա հիմնված ճյուղերի զարգացմամբ: Հայաստանի
տնտեսությունը վերածվել էր հանքահումքային ու շինարարական
«ձիերին» լծված սայլի:
Համաշխարհային ճգնաժամն ընդհատեց Հայաստանի տնտեսության
վերընթացը: Տրամաբանորեն, մեր պարագայում ճգնաժամի
հաղթահարումը կարձանագրի վերադարձը «նախաճգնաժային»
տնտեսությանը:
6. Մասնագետների մի մեծ խումբ գտնում է, որ ճգնաժամը նաև
հնարավորություն է, նախ և առաջ՝ տնտեսության մրցունակությունը
բարձրացնելու համար: Ճգնաժամը կառավարություններին
հնարավորություն ընձեռեց նահանջել ազատականության
քաղաքականությունից, միջամտել մասնավորի գործունեությանը, աջակցել
սեփական արտադրողներին` վստահ լինելով, որ կխուսափեն
բացասական վերաբերմունքից: Սակայն, այս ամենն ընդամենը միջոցներ
են, որոնք կիրառվում են նաև Հայաստանում: Կիրառվում են ,սակայն
հստակ թիրախի բացակայության պայմաններում: «Մասնավոր հատվածն
անկում է ապրում, եկեք աջակցենք նրան»: Երբ գիրուկ երեխան սկսում է
նիհարել, առաջին օգնությունը սնելու ու սննդի չափաբաժինն ավելացնելու
մեջ չպետք է փնտրել, քանզի գիրությունը առողջության նշան չէ դեռևս:
Ճգնաժամի ընձեռած հնարավորությունն իրականում առաջին հերթին
տնտեսության կառուցվածքը վերափոխելու՝ շինարարության հաշվին
տնտեսության երկնիշ աճ արձանագրող հայկական տնտեսական
«գիրուկին» առողջ «մանչուկ» դարձնելու հնարավորությունն է:
7.
8. Հեղափոխությունը մի երևույթ է, որի ժամանակ պատմական կարճ
ժամանակահատվածում հասարակության մեջ կատարվում են
արմատական փոփոխություններ: Որպես կանոն` հեղափոխություններ
տեղի են ունենում այն հասարակություններում, որոնք ճգնաժամ են
ապրում: Հեղափոխությունները հանգեցնում են տարբեր արդյունքների:
Ավելի հաճախ հաղթում են նորի կողմնակիցները` ճանապարհ հարթելով
բարենորոգումների համար: Երբեմն կայանում է փոխհամաձայնություն,
երբեմն ժամանակավոր հաղթում է հետադիմությունը, երբեմն էլ
իշխանություն եկած նորերն սկսում են չարաշահել հօգուտ անձնական
շահերի:Ավելի նախընտրելի է համարվում այն ուղին, երբ ազգերն
անընդհատ բարենորոգում են իրենց կյանքը: Այդպիսի ազգերը սովորաբար
քիչ են հայտնվում ճգնաժամի մեջ և խուսափում են հեղափոխությունից:
Սակայն այս ուղին պահանջում է պատմական հարուստ փորձ և
գիտակցություն:Տասնյոթից տասնութերորդ դարերում հեղափոխություններ
տեղի ունեցան Անգլիայում, Ամերիկայում և Ֆրանսիայում:
9. Ամեն անգամ, երբ հեղափոխություն սահմանումն օգտագործում ենք
հասարակական գործընթացների առնչությամբ, մենք պետք է հասկանանք՝
որտե՞ղ է տեղի ունենում հետազոտվող հանրության կամ ավելի լայն
իմաստով՝ օբյեկտի որակական փոփոխությունը: Ուկրաինական՝
«նարնջագույն», վրացական՝ «վարդերի» և ղրղզական՝ «կակաչների»
հեղափոխության օրինակները ցույց են տալիս, որ երբեմն
հեղափոխությունը հասկացվում է ոչ թե որպես հանրության վիճակի
որակական փոփոխություն, այլ որպես իշխանության փոփոխում`
հանրության ուժային ճնշման ներքո, և լայն հասարակության
ուշադրության կենտրոնում ոչ թե նոր գաղափարախոսության,
քաղաքականության, տնտեսության կամ, ավելի ստույգ, զարգացման
գոյաբանության1, այլ անհատի ու իշխանության ղեկին գտնվող խմբի
հարցն է:
10. Այդպիսի ինստիտուտները վաղ թե ուշ անխուսափելիորեն
հակասությունների մեջ են մտնում հին գոյաբանության շրջանակներում
գործող ինստիտուտների հետ: Առաջ է գալիս հակամարտություն, ինչն էլ
հանգեցնում է իրական բեկման (երրորդ փուլ): Եվ հենց այս բեկումն է, որ
կապված է մարդկանց որոշակի խմբի կամային գործողությունների հետ,
խումբ, որն ունի կամ ձեռք է բերում իշխանության լծակները, իսկ այդ
գործողություններն ուղղված են դեպի փոփոխություն և զարգացում, ինչը,
որպես կանոն, մենք անվանում ենք հեղափոխություն:Հեղափոխություն
կարելի է կատարել լոկ այն դեպքում, երբ հանրությունը պատրաստ է
ընկալել նոր գոյաբանությունը, և մենք ակներևաբար հակասություն ենք
տեսնում հանրության կազմակերպման ձևի ու բովանդակության միջև: Այդ
հակասությունը կարող է հանդես գալ հետևյալ երկու սցենարներից մեկի
դրսևորմամբ,հեղափոխությունը լինում է չորս տարին մեկ:
11. Առաջին սցենարի էության բացահայտման համար մեջբերենք մի քաղվածք
ժամանակին աղմուկ հանած Է.Թոֆլերի «Իշխանության
փոխակերպություն» գրքից. «300 տարի առաջ արդյունաբերական
հեղափոխությունը սկիզբ դրեց նյութական արժեքների ստեղծման նոր
համակարգի գոյությանը: Գործարանային խողովակները վեր հառնեցին
այնտեղ, որտեղ մի ժամանակ դաշտեր էին… Ի վերջո, ուր գալիս էին
գոլորշու շարժիչները և գործարանային խողովակները, դրանց ամենուրեք
հետևում էին քաղաքական փոփոխությունները: Քանդվում էին
միապետությունները կամ պահպանվում էին միայն զբոսաշրջիկներին
գրավող ծիսակատարները… Եթե հակիրճ խոսենք, նյութական արժեքների
ստեղծման նոր համակարգի առաջացումը խարխլեց իշխանության հին
համակարգի բոլոր հենակետերը՝ ի վերջո փոխելով ընտանեկան
կենսաձևը, բիզնեսը, քաղաքականությունը, պետական կառուցվածքը և
ընդհանուր առմամբ համաշխարհային իշխանակարգը… Նրանք, ովքեր
պայքարում են ապագայի նկատմամբ հսկողության հասնելու համար,
գործադրել են ուժ, հարստություն ու գիտելիք»:
