Πειραματο-λόγος, σχολικό περιοδικό

1. Πειραµατο-
λόγος
Φώτης
Γιάννης Μάνος Τατιάνα
∆ηµήτρης Γιώργος Περικλής
Μαρία
Α2+Α4
Χριστίνα Βασιλίνα
Αντωνίνα Αγγελική Αθανασία
Χριστιάνα Γιάννης Ηλέκτρα
Βάγια ∆έσποινα Γρηγόρης
Ελένη Σοφία Παναγιώτης
Παναγιώτης Λάµπρος Ελένη
Χρήστος Ασπασία Βασιλική
Βασιλική Εβίτα Ναταλία
Σωκράτης
Περιοδικό της Α’ τάξης του Πρότυπου
Πειραµατικού Γυµνασίου της Ζωσιµαίας Σχολής
Ιωαννίνων
Ιωάννινα, 2011-2012

2. Πειραµατο-λόγος
Περιεχόµενα
Σελ.
Εισαγωγή 3
Γιάννης Σιντόρης, Αντωνίνα Χριστοδούλου, Λάµπρος Κοκουθάκης, Η πόλη 5-7
µας, η ιστορία της από την ιδρυσή της µέχρι την απελεύθερωσή της
Τατιάνα Γούδα, Περιήγηση στην πόλη 7-8
Βάια Παργανά, Αθανασία Ζαπάντη, Τα αξιοθέατα της πόλης µας: Το κάστρο 8-12
µε τα µνηµεία του και τα Μουσεία της πόλης µας
Τατιάνα Γούδα, Αθανασία Ζαπάντη, Βασιλίνα Μαστίκη ,Ο Μώλος και η Λίµνη 13-14
Βάια Παργανά, Το νησάκι µε τα µνηµεία του 15-15
Αθανασία Ζαπάντη, Βασιλίνα Μαστίκη, Τα αξιοθέατα εκτός πόλης: Το αρχαίο 16-17
θέατρο της ∆ώδώνης,Το µουσείο Παύλου Βρέλλη
Μαρµαγκά ∆έσποινα, Περιπλάνηση στην πόλη µας 18
Τατιάνα Γούδα, Νόστιµες συνταγές απο την κουζίνα της πόλης 19-20
Βάσω Νάση, Οι ευεργέτες της πόλης µας 21-22
Φώτης Τόλης, Παλιά επαγγέλµατα της πόλης µας 23-28
Χριστιάνα Παππά, Το επάγγελµα του βυρσοδέψη 28-29
Μαρία Τσιάβου, Η τέχνη της αργυροχρυσοχοϊας 30
Ελένη Παργανά, Το θέατρο και ο κινηµατογράφος στη ζωή µας παλιά και 1-32
σήµερα
Ναταλία Βλάχου, Βάσω ∆ασκάλου, Ηλέκτρα Μήτση, Σοφία Κούκου, Γρηγόρης 33-34
Κοκκώνης, Η µουσική των νέων
∆ηµήτρης Τσαγκογιάννης, Τα Βιντεοπαιχνίδια 35-36
Ασπασία Ζέρβα, Η παιδική παχυσαρκία 36-39
Εβίτα Μάρκου, Η οµορφιά δεν είναι το παν 40
Μάνος Καλογεράκης, Το κάπνισµα 41-46
Σωκράτης Χριστάκης, Τα σκουπίδια στη ζωή µας 47
Αντωνίνα Χριστοδούλου, Η ανακύκλωση Ι 48
∆έσποινα Μαρµαγκά, Ελένη Κύρκου, Η ανακύκλωση ΙΙ 49-51
Εβίτα Μάρκου, Τα αδέσποτα ζώα 52-54
Γιώργος Λαγός, Παναγιώτης Κωστούλας, Το ποδόσφαιρο, το Euro 2004 54-56
Γιάννης ∆όσης, Περικλής Κορκοντζέλος, Το µπάσκετ, Η Εθνική Ελλάδος στο 56-57
Eurobasket
Παναγιώτης Χατζηαναστασίου, Το Πιγκ-πογκ 58-59
Χριστίνα Καζάκου, Αγγελική Γκόκη, Ανέκδοτα 60-61
Α2 και Α4 του Π.Π.Γ.Ζ.Σ.Ι. Μάιος 2012 2

3. Πειραµατο-λόγος
Αγαπητοί αναγνώστες,
Ο έντυπος λόγος στην εποχή µας είναι διαδεδοµένος. Πλήθος τα
βιβλία, τα περιοδικά, οι εφηµερίδες που κυκλοφορούν.
Μέσα σ' αυτό το γενικό κλίµα θέλαµε κι εµείς, µια µικρή οµάδα
µαθητών του Πρότυπου Πειραµατικού Γυµνασίου Ζωσιµαίας Ιωαννίνων να
δώσουµε το δικό µας στίγµα: να παρουσιάσουµε µε δικό µας τρόπο θέµατα
που αφορούν τον τόπο που ζούµε, την ιστορία του, αλλά και τη σύγχρονη
πραγµατικότητα.
Ελπίζουµε να δείτε µε επιείκεια την προσπάθειά µας, παραβλέποντας
τυχόν ατέλειες λόγω του νεαρού της ηλικίας µας και αναλογιζόµενοι τον
µεγάλο κόπο που καταβάλαµε κατά τη διάρκεια όλης της σχολικής χρονιάς
για να εκδώσουµε αυτό το περιοδικό που κρατάτε στα χέρια σας.
Με τιµή,
H συγγραφική οµάδα µαθητών της Α' γυµνασίου
Α2 και Α4 του Π.Π.Γ.Ζ.Σ.Ι. Μάιος 2012 3

4. Πειραµατο-λόγος
Α2 και Α4 του Π.Π.Γ.Ζ.Σ.Ι. Μάιος 2012 4

5. Πειραµατο-λόγος
Η ιστορία της πόλης µας
Τα Ιωάννινα είναι η πρωτεύουσα και η µεγαλύτερη πόλη του νοµού
Ιωαννίνων και της Ηπείρου. Βρίσκονται στα βορειοδυτικά της ηπειρωτικής
Ελλάδας, στο κέντρο του οµώνυµου λεκανοπεδίου, µε πλούσια πολιτιστική
παράδοση και σύγχρονες επιχειρήσεις .
Οι πρώτες ενδείξεις ανθρώπινης δραστηριότητας στην περιοχή των
Ιωαννίνων εντοπίζονται από την Παλαιολιθική Εποχή (πριν 38.000 χρόνια). Αυτό
έχει αποδειχθεί από τα λίθινα εργαλεία που βρέθηκαν στο σπήλαιο της Καστρίτσας.
Η πόλη ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα από το Βυζαντινό Αυτοκράτορα Ιουστινιανό. Κατά
την Βυζαντινή περίοδο και για πολύ ακόµα χρονικό διάστηµα, η πόλη των
Ιωαννίνων φέρεται ότι περιοριζόταν µόνον εντός του φρουρίου. Κατά το τέλος
του 6ου και στις αρχές του 7ου αι. µ.Χ. ακολούθησαν οι σλαβικές επιδροµές στην
ευρύτερη περιοχή. Το 879 η πόλη αναφέρεται για πρώτη φορά µε το σηµερινό της
όνοµα και ήταν και έδρα Επισκόπου. Στη συνέχεια καταλήφθηκε επί τσάρου
Σαµουήλ προσωρινά από τους Βουλγάρους. Το 1082 τα Ιωάννινα περιήλθαν στους
Νορµανδούς και συγκεκριµένα στο Βοηµούνδο, γιο του Ροβέρτου Γυισκάρδου. Η
πόλη απελευθερώθηκε από τον Αλέξιο Κοµνηνό το 1108.
Το 13ο αι. µε την
εγκαθίδρυση του
∆εσποτάτου της Ηπείρου η
πόλη ήταν το δεύτερο
σηµαντικότερο αστικό
κέντρο της Ηπείρου, µετά
την Άρτα. Επί των ηµερών
του Μιχαήλ Α' του Αγγέλου,
τα Ιωάννινα φέρονται να
αναπτύσσονται και να
ευηµερούν. Σύµφωνα µε
ιστορικές πηγές, κατά την
περίοδο αυτή, -περί
το1206- σηµειώνεται
ανακαίνιση των τειχών του
φρουρίου και ίδρυση, στη µεν Μονή Σπανού -της Σχολής Φιλανθρωπινών, στην δε
αρχαιότατη Μονή του Αγίου Νικολάου Στρατηγοπούλου, της οµώνυµης Σχολής,
όπου δίδαξαν και µαθήτευσαν επιφανείς λόγιοι και στοχαστές. Με τις σχολές αυτές
διατηρήθηκε στην Ήπειρο η ελληνική παιδεία και καλλιεργήθηκαν τα ελληνικά
γράµµατα και η λόγια παράδοση µέχρι της εποχής του αστικού µετασχηµατισµού.
Από το 1337-1340 τα Ιωάννινα περιέρχονται υπό βυζαντινό έλεγχο. Απο το 1367
Α2 και Α4 του Π.Π.Γ.Ζ.Σ.Ι. Μάιος 2012 5

6. Πειραµατο-λόγος
βρίσκονται υπό σλαβικό έλεγχο και µέχρι την κατάκτηση από τους Τούρκους το
1430 γνώρισαν σηµαντική οικονοµική και πνευµατική άνθιση.
Εποχή της Τουρκοκρατίας
Το 1430 οι Οθωµανοί, υπό τον Σινάν Πασά καταλαµβάνουν ειρηνικά τα
Ιωάννινα και εγκαθιδρύεται η τούρκικη κυριαρχία που διαρκεί 482 έτη, µέχρι το
1913. Οι Οθωµανοί δίνουν στους Γιαννιώτες µεγάλα προνόµια, κυρίως περιουσιακά
και εκκλησιαστικά. Το 1611 ο µητροπολίτης ∆ιονύσιος ο Φιλόσοφος (ή
Σκυλόσοφος), ηγήθηκε εκτεταµένης εξέγερσης στην περιοχή. Η εξέγερση όµως
καταπνίγηκε από το διοικητή της πόλης Ασλάν Πασά, που ήταν γενίτσαρος
ελληνικής καταγωγής.
Οι Οθωµανοί, σε αντίποινα για την εξέγερση του ∆ιονυσίου, καταργούν τα
προνόµια των Γιαννιωτών, τους πετούν έξω από το κάστρο και περνούν σε νέο
τρόπο «διακυβερνήσεως» της Ηπείρου. Ο 17ος αιώνας αποτελεί την απαρχή της
ακµής των Ιωαννίνων, η οποία κορυφώνεται στο δεύτερο µισό του 18ου, µε την
ανάπτυξη του εµπορίου και της βιοτεχνίας.
'Ηδη από τα µέσα του 17ου αιώνα,
οι φιλογενείς Ιωαννίτες,
επηρεασµένοι από τον ευρωπαϊκό
διαφωτισµό, χρηµατοδότησαν την
ίδρυση νέων σχολών στα Ιωάννινα.
Έτσι, ιδρύθηκαν, µέσα στην πόλη
των Ιωαννίνων, οι σχολές του
ηγούµενου Επιφανίου (1648), που
αποκαλείται µικρή, η σχολή Γκούµα
(1676), που αποκαλείται µεγάλη, η
Μαρουτσαία (1746), η Καπλάνειος
(1797) και αργότερα η Ζωσιµαία(1828). Κατά τον 18ο αιώνα, τα Ιωάννινα
αναδεικνύονται το σηµαντικότερο πνευµατικό-πολιτισµικό κέντρο του νέου
Ελληνισµού και της προεπαναστατικής πνευµατικής Ελλάδας, δεύτερο µετά την
Κωνσταντινούπολη. Η εισροή του ελληνικού στοιχείου που αναζητούσε καταφύγιο
από τους Οθωµανικούς διωγµούς, αυξάνουν πληθυσµιακά τα Ιωάννινα. Ενδεικτικό
της οικονοµικής ακµής είναι, ότι οι Γιαννιώτες πραµατευτάδες έρχονται πρώτοι
από όλους τους Έλληνες πραµατευτάδες στην Βενετία.
Γενικά οι εµπορικές σχέσεις µε σηµαντικά κέντρα της Ευρώπης (Βενετία και
Λιβόρνο) ήταν έντονες, όπου έµποροι από τα Ιωάννινα ίδρυαν εµπορικούς και
τραπεζικούς οίκους. Ταυτόχρονα, διατηρούσαν την επαφή τους µε την πατρίδα και
χρηµατοδοτούσαν την κατασκευή εκπαιδευτικών ιδρυµάτων. Αυτοί οι έµποροι
υπήρξαν και οι πιο σηµαντικοί εθνικοί ευεργέτες.
Α2 και Α4 του Π.Π.Γ.Ζ.Σ.Ι. Μάιος 2012 6

7. Πειραµατο-λόγος
Τα Ιωάννινα στο απόγειο του Νεοελληνικού ∆ιαφωτισµού
Τα Ιωάννινα αποτέλεσαν το σηµαντικότερο κέντρο του Νεοελληνικού ∆ιαφωτισµού
µαζί µε την Κωνσταντινούπολη. Το 1789 η πόλη έγινε έδρα της περιοχής (πασαλίκι)
που ήλεγχε ο Αλή πασάς, µουσουλµάνος αλβανικής καταγωγής. Κατά το διάστηµα
αυτό η πόλη γνώρισε το απόγειο της ακµής της. ορίζει τα Ιωάννινα ως
πρωτεύουσά του και την ελληνική ως επίσηµη γλώσσα του κρατιδίου του και
προωθεί το εµπόριο και την βιοµηχανία στην Ήπειρο. Είναι η εποχή που τα
Γιάννινα γίνονται: «πρώτα στ΄άρµατα, στα γρόσια και στα γράµµατα» ! Η Τουρκική
κατοχή των Ιωαννίνων τελειώνει µετά από 483 χρόνια. Η Απελευθέρωση των
Ιωαννίνων θα γίνει από τον Ελληνικό Στρατό στις 21 Φεβρουαρίου 1913.
Περιήγηση στα Γιάννενα
Χωρίς να µας χαρακτηρίζει κανενός είδους σωβινισµός , θα θέλαµε να σας πούµε
ότι τα Γιάννενα είναι µία πανέµορφη πόλη, µε µεγάλη ιστορία, αποτυπωµένη στους
δρόµους και τα κτίρια της, που έχει γραφτεί, όπως η κάθε ιστορία εξάλλου, από
τους ανθρώπους της, επώνυµους και ανώνυµους. Η ιστορία των ανθρώπων της
είναι µέρος της Ιστορίας της Ελλάδας και µέσα από αυτή την περιήγηση θα
αγαπήσετε µία ακόµη πανέµορφη γωνιά της Ελλάδας. Οι οµορφιές των Ιωαννίνων
είναι άπειρες, το καλοκαίρι µε τα καταπράσινα τοπία και τα τρεχούµενα νερά και
το χειµώνα µε την ειδυλλιακή ατµόσφαιρα κερδίζει τον επισκέπτη από την πρώτη
στιγµή.
Είναι µία από τις χαρακτηριστικότερες πόλεις που για να την καταλάβεις πρέπει
να την περπατήσεις, να σταθείς στα πιο απίθανα µέρη και να ανακαλύψεις τις
Α2 και Α4 του Π.Π.Γ.Ζ.Σ.Ι. Μάιος 2012 7

8. Πειραµατο-λόγος
οµορφιές της που πολλές φορές είναι πολύ καλά κρυµµένες. Οι ιστορικές σου
γνώσεις πρέπει να είναι σε επιφυλακή και η φαντασία σου να καλπάζει και τότε η
πόλη των ‘’θρύλων και των στεναγµών’’ θα
αποκαλυφθεί σε όλο της το µεγαλείο .
Περιδιαβαίνοντας την και παρατηρώντας τους
δρόµους ,τα σπίτια και τα κτήρια τα οποία φέρουν
εντοιχισµένες επιγραφές που αναφέρουν ότι
φιλοξένησαν σηµαντικούς ανθρώπους των
γραµµάτων, της πολιτικής, Βασιλείς , στρατηγούς κλπ
, που είχαν επισκεφθεί τα Ιωάννινα , δεν µπορεί να
µην αναρωτηθείς ποιά ήταν η ιστορία των
ανθρώπων που έζησαν σε αυτά, ποιές οι συνήθειές
τους, οι αξίες τους , οι παραδόσεις και ο πολιτισµός
τους .
Πολλά από τα κτίρια της ακόµη και σήµερα, στέκουν αγέρωχα και περήφανα,
αντιστεκόµενα στη φθορά του χρόνου, παρά την δικαιολογηµένη, ίσως,
εγκατάλειψη των ιδιοκτητών και την αδικαιολόγητη αδιαφορία της πολιτείας, για
να υπενθυµίζουν στους περαστικούς την άνθηση και ακµή της πόλης αυτής σε όλα
τα επίπεδα παρά τα 400 χρόνια υποδούλωσής της στον Οθωµανικό ζυγό . Έτσι
επάξια η πόλη κέρδισε τον τίτλο ότι ήταν «πρώτη στα γρόσια και τα γράµµατα.»
Το κάστρο
Ένα µέρος του κάστρο των Ιωαννίνων χτίστηκε το 528 π.Χ. από τον
Ιουστινιανό στην προσπάθεια του να οχυρώσει το βυζαντινό κράτος. Το κάστρο
αυτό είναι από τα αρχαιότερα βυζαντινά κάστρα, το οποίο την εποχή του Αλή
πασά αποτελούσε το µεγαλύτερο διοικητικό κέντρο ολόκληρης της Ελλάδας. Αξίζει
να πούµε πώς ο Αλή πασάς ήταν αυτός που ουσιαστικά κατασκεύασε το κάστρο
αφού το µεγαλύτερο µέρος του το έχτισε ο ίδιος. Το κάστρο αποτελείται από
τέσσερα τµήµατα: το Ιτς Καλέ και την Καστροπολιτεία στη νοτιοανατολική πλευρά
του κάστρου, την παλιά πόλη των Ιωαννίνων, τον εξωτερικό περίβολο και τέλος
την ακρόπολη του Ασλάν Τζαµί στη βορειοδυτική πλευρά του κάστρου. Το κάστρο
έχει περίµετρο 2.000 µέτρα και πλάτος 10 µέτρα ενώ η έκταση µέσα από τα τείχη
του είναι περίπου 200 στρέµµατα.
Α2 και Α4 του Π.Π.Γ.Ζ.Σ.Ι. Μάιος 2012 8

9. Πειραµατο-λόγος
Μέσα στο κάστρο υπάρχουν πολλά κτίσµατα όπως:
Το Σουφαρί Σαράϊ, δηλαδή Σχολή Ιππέων βρίσκεται στην
ανατολική πλευρά του κάστρου και χρονολογείται περίπου τον
18ο αιώνα. Το Σουφαρί Σαράϊ ουσιαστικά είναι ένα συγκρότηµα
αφού αποτελείται από τέσσερα διώροφα, ορθογώνια και
ενωµένα κτίρια που είναι χτισµένα µε αργολιθοδοµική. Στην
ανατολική πλευρά του κτιρίου υπάρχει µία σειρά δωµατίων
που εφάπτεται στο τείχος του κάστρου και είναι σχετικά
ανεξάρτητη, ενώ πολλοί λένε ότι το Σουφαρί Σαράϊ έχει υποστεί σηµαντικές
µετακατασκευές από την στρατιωτική µονάδα που το χρησιµοποιούσε.
Το Τζαµί Ασλάν Πασά: . Το Τζαµί Ασλάν Πασά
χτίστηκε από τον Ασλάν Πασά το 1611, αφού
κατέστειλε την επανάσταση του ∆ιονυσίου του
Φιλοσόφου για να σφραγίσει έτσι την οθωµανική
κυριαρχία. Το Τζαµί αρχικά λειτούργησε ως τέµενος
µέχρι το 1922 όµως έχασε τη λειτουργική του
σηµασία όταν άρχισαν να γίνονται ανταλλαγές
διάφορων πληθυσµών. Από το 1933 στο χώρο αυτό
άρχισε να λειτουργεί το ∆ηµοτικό Μουσείο.
Η Τουρκική Βιβλιοθήκη: Στην Τουρκική Βιβλιοθήκη σύµφωνα µε µαρτυρίες
φυλάσσονταν τα επίσηµα έγγραφα και τα επικυρωτικά διαφόρων προνοµίων του
Μενδρεσέ. Υπέστη σοβαρές καταστροφές το 1822 µετά από µεγάλη πυρκαγιά και
αναστηλώθηκε πρόσφατα από την Αρχαιολογική Υπηρεσία.
Η Εβραϊκή Συναγωγή: Η Εβραϊκή Συναγωγή στην περίοδο της Τουρκοκρατίας
διακρίνονταν για την αριθµητική και οικονοµική ευρωστία της. Στον το Α’
παγκόσµιο Πόλεµο και το 1922 οι Γιαννιώτες Εβραίοι πολέµησαν µε τους άλλους
Έλληνες, ταυτιζόµενοι µε την τύχη της Ελλάδος. Κατά το 1944 πολλοί Εβραίοι από
τα Γιάννενα οδηγήθηκαν σε άλλες πόλεις του εξωτερικού. Η κοινότητα σήµερα
αποτελείται από 60 µέλη.
Φετιχιέ Τζαµί : Το Φετχιέ Τζαµί Ιωαννίνων δηλαδή Τζαµί της
κατάκτησης είχε λατρευτική θέση στη διάρκεια των αιώνων.
Αποτελείται από την αίθουσα προσευχής και την ανοιχτή στοά ή
αλλιώς και ρεβάκ . Στο εξωτερικό του Φετιχιέ Τζαµιού υπάρχουν
µιναρέδες και εντοιχισµένες πλάκες µε λιθανάγλυφη διακόσµηση
όπου ανάµεσα τους ξεχωρίζει η σχηµατική παράσταση της
Α2 και Α4 του Π.Π.Γ.Ζ.Σ.Ι. Μάιος 2012 9

10. Πειραµατο-λόγος
µουσουλµανικής πόλης. Αντίθετα στον εσωτερικό χώρο του µνηµείου η
διακόσµηση του θόλου και της τοξοστοιχείας είναι µε συνθέσεις ανθέων σε
συνδυασµό µε γεωµετρικά µοτίβα, ενώ ανάµεσά τους υπάρχουν επιγραφές από το
Ιερό Κοράνιο.
Μαγειρεία: Τα Τουρκικά Μαγειρεία βρίσκονται στη
νοτιοανατολική ακρόπολη (Ιτς Καλέ) του Κάστρου των
Ιωαννίνων. Πρόκειται για ένα λιθόκτιστο ορθογώνιο κτήριο,
θολοσκέπαστο, µε τους πολλές καµινάδες. Εσωτερικά
αποτελείται από δύο χώρους και η οροφή του στηρίζεται σε
πεσσούς.
Το κτήριο ανήκε στο ευρύτερο συγκρότηµα του σαραγιού του Αλή Πασά και έχει
έκτοτε υποστεί αρκετές µετασκευές. Σήµερα λειτουργεί ως αναψυκτήριο.
Πύργος Βοηµούνδου: Ο πύργος του Βοηµούνδου χτίστηκε
µέσα στα πλαίσια της Βυζαντινής οχύρωσης στο κέντρο της
ακρόπολης του Ιτς Καλέ την περίοδο της εκστρατείας του
Νορµανδού Βοηµούνδου στα Ιωάννινα το 1082. Στα ερείπια
του ο Αλή Πασάς έχτισε το µεγαλοπρεπές σεράι του το οποίο
πυρπολήθηκε το 1822.
Μουσείο Φ.Ραπακούση: Το Μουσείο του Φώτη Ραπακούση
βρίσκεται απέναντι από το Τζαµί του Ασλάν Πασά. Στο µουσείο
αυτό εκτίθενται είδη όπλων από τη προεπαναστατική περίοδο
µέχρι και τους Βαλκανικούς Πολέµους.
Μουσεία της πόλης
∆ηµοτικό Εθνογραφικό Μουσείο Ιωαννίνων. Το ∆ηµοτικό Μουσείο Ιωαννίνων,
φιλοξενείται από το 1933 στο Τζαµί Ασλάν Πασά, που οικοδοµήθηκε το 1618.
Α2 και Α4 του Π.Π.Γ.Ζ.Σ.Ι. Μάιος 2012 10

11. Πειραµατο-λόγος
Τα εκθέµατα του µουσείου αναφέρονται στους 18ο, 19ο και 20 αιώνα. Μερικά από
τα εκθέµατα του µουσείου είναι : φωτογραφικό υλικό από την απελευθέρωση των
Ιωαννίνων και τη µάχη του Μπιζανίου, η συλλογή του βασιλείου Πυρσινέλλα και
του Αλέξανδρου Πάλλη καθώς και αντικείµενα που κοσµούσαν τους εσωτερικούς
χώρους των κτιρίων της εποχής.
Βυζαντινό Μουσείο: Το κεντρικό κτίριο
του Μουσείου κατασκευάστηκε στη
δεκαετία του 1960 ως Βασιλικό περίπτερο
στο χώρο της εσωτερικής ακρόπολης του
Κάστρου των Ιωαννίνων. Το Μουσείο
εγκαινιάστηκε το 1995. Η συλλογή
αργυροχοΐας στεγάζεται σε κτίριο της
ακρόπολης του 19ου αιώνα, ενώ ακόµα
περιλαµβάνει ευρήµατα ανασκαφών από την παλαιοχριστιανική έως και τη
µεταβυζαντινή περίοδο και αντικείµενα του 16ου έως και του 19ου αιώνα.
Λαογραφικό Μουσείο: Το Λαογραφικό Μουσείο
δηµιουργήθηκε από την Εταιρεία Ηπειρωτικών Μελετών και
το Ίδρυµα Μελετών Ιονίου και Αδριατικού Χώρου, µε σκοπό
τη διάσωση, συγκέντρωση και αξιοποίηση, διάφορων
αντικειµένων του Ηπειρώτικου Λαϊκού Πολιτισµού. Το
ιδιόκτητο αυτό κτήριο χρησιµοποιήθηκε στο παρελθόν για τη στέγαση του
∆ιδασκαλείου Ιωαννίνων (1913-1936), της Ζωσιµαίας Παιδαγωγικής Ακαδηµίας
(1934-1938 και 1941-1944), του Γυµνασίου Αρρένων και της ∆ηµόσιας Τεχνικής
Σχολής Εργοδηγών. Περιλαµβάνει εκθέµατα που αναφέρονται στον 19ο και 20ο
αιώνα και αντικείµενα του Ηπειρώτικου λαϊκού πολιτισµού.
Μουσείο Κέρινων Οµοιωµάτων Αθανασίου Βρέλλη: Το
Μουσείο Κέρινων Οµοιωµάτων Αθανασίου Βρέλλη βρίσκεται
κοντά στη είσοδο του Κάστρου και περιλαµβάνει κέρινα
οµοιώµατα σε φυσικό µέγεθος που καλύπτουν θέµατα από
διάφορες περιόδους της Ελληνικής Ιστορίας και µυθολογίας.
Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων: Το Αρχαιολογικό
Μουσείο Ιωαννίνων βρίσκεται στο πάρκο «Λιθαρίτσια»
κοντά στην κεντρική πλατεία. Περιλαµβάνει ευρήµατα
διεθνούς φήµης διαφόρων περιόδων από τον ευρύτερο
ηπειρωτικό χώρο. Τα πιο σηµαντικά είναι αυτά από τον
αρχαιολογικό χώρο της ∆ωδώνης και του
Νεκροµαντείου του Αχέροντα, ενώ σηµαντικά
εκθέµατα (σκεύη, συλλογές νοµισµάτων, θησαυροί κ.λ.π.) υπάρχουν και από άλλες
περιοχές.
Α2 και Α4 του Π.Π.Γ.Ζ.Σ.Ι. Μάιος 2012 11

12. Πειραµατο-λόγος
Μουσείο Εθνικής Αντίστασης:: Στεγάζεται στο µεντρεσέ του
Βελή Πασά, ανάµεσα στο Πνευµατικό Κέντρο του ∆ήµου και
τη λαϊκή αγορά της Αγίας Μαρίνας. Περιλαµβάνει πλούσιο
φωτογραφικό αρχείο, εφηµερίδες, τυπογραφικά στοιχεία από
το παράνοµο τυπογραφείο, βιβλία για τη δράση της
Αντίστασης, στολή αντάρτη, στρατιωτικούς χάρτες.
∆ηµοτική Πινακοθήκη Ιωαννίνων: Η πρώτη ιδέα δηµιουργίας ∆ηµοτικής
Πινακοθήκης στην πόλη των Ιωαννίνων προτάθηκε από τα µέλη ενός Συλλόγου
που ονοµάζονταν «Οι φίλοι των Ιωαννίνων» ήδη από τη δεκαετία του ΄50. Στην
προσπάθεια τους αυτή βοήθησαν όλοι οι ∆ηµοτικοί άρχοντες και άλλες σηµαντικές
προσωπικότητες της εποχής όπως ήταν: ο Σ. ∆άκαρης, ο Α. Πάλλης, ο Λ. Βρανούσης
καθώς και ένας γιαννιώτης ζωγράφος ο Κώστας Μαλάµου. Στη συλλογή των έργων
της πινακοθήκης βοήθησαν πολλοί συλλέκτες και καλλιτέχνες µε δωρεές αλλά και
αγορές έργων. Το 1965 υπήρξε πρόβληµα για το που θα στεγαστεί η πινακοθήκη,
έτσι µέρος της συλλογής φιλοξενούνταν στο Αρχαιολογικό µουσείο της πόλης.
Τελικά από το 2000 η ∆ηµοτική Πινακοθήκη στεγάζονταν στο κτίριο Πυρσινέλλα.
∆ηµοτική βιβλιοθήκη Ιωαννίνων: Η ∆ηµόσια
Βιβλιοθήκη θεωρείται µια από τις
σηµαντικότερες βιβλιοθήκες της χώρας. Με το
εξαιρετικό και σπάνιο υλικό της, γίνεται πόλος
έλξης για µελετητές και ερευνητές. Αποτελεί
κέντρο επικοινωνίας και πληροφόρησης και
ανταποκρίνεται στις εκπαιδευτικές και
πολιτισµικές ανάγκες των χρηστών της. ∆ιατηρεί
αρχειακό υλικό (εφηµερίδες, περιοδικά, κ.λπ.) τοπικού χαρακτήρα και περιλαµβάνει
στη συλλογή της βιβλία που έχουν σχέση µε τον πολιτισµό και την ιστορία της
περιοχής.
Α2 και Α4 του Π.Π.Γ.Ζ.Σ.Ι. Μάιος 2012 12

13. Πειραµατο-λόγος
Μώλος
H παραλίµνια δυτική περιοχή της Παµβώτιδας, που αγκαλιάζει το Kάστρο και όχι
µόνο, διαθέτει πολλά κέντρα αναψυχής, καφετέριες, εστιατόρια. Είναι µαγευτική
περιοχή, που ξυπνά τους θρύλους της Λίµνης στον κάθε επισκέπτη .
Η λίµνη
Η Παµβώτιδα, η δεύτερη παλαιότερη λίµνη της Ευρώπης µετά τη λίµνη της
Οχρίδας, γνωστή και ως λίµνη των Ιωαννίνων αποτελεί το καµάρι των Γιαννιωτών.
Η πανέµορφη λίµνη στεφανώνεται από τα όρη Μιτσικέλι και τα ανατολικά
αντερεισµάτων του Τοµάρου, ή αλλιώς της Ολύτσικας, ενώ τη λεκάνη της γεµίζουν
τα νερά κυρίως τριών πηγών, της Ντραµπάντοβας, του Σεντενίκου και της Κρύας,
που αναβλύζουν και οι τρεις από τους πρόποδες του Μιτσικελίου, καθώς και
χείµαρροι.
∆ύο στοιχεία χαρακτηρίζουν τη λίµνη
Παµβώτιδα: η χερσόνησος, όπου είναι
χτισµένο το Κάστρο των Ιωαννίνων και το
περίφηµο Νησί της, ένα από τα ελάχιστα
κατοικηµένα νησιά λιµνών, καθώς και το
µοναδικό πιθανότατα χωρίς όνοµα,
προφανώς επειδή δεν το χρειάζεται. Αρκεί
να πεις το Νησί της Λίµνης, της
Παµβώτιδας ή το Νησί των Ιωαννίνων κι
όλοι καταλαβαίνουν για ποιο µιλάς.
Υπάρχουν και άλλες ιστορίες που
συνδέονται µε την Παµβώτιδα και πρώτη και πιο πολυθρύλητη αλλά και
τραγουδισµένη εκείνη που την ενώνει µε τη µοίρα της Κυρά-Φροσύνης, της
όµορφης Γιαννιώτισσας αρχόντισσας την οποία έπνιξε στα νερά της λίµνης µαζί µε
Α2 και Α4 του Π.Π.Γ.Ζ.Σ.Ι. Μάιος 2012 13

14. Πειραµατο-λόγος
άλλες 16 γυναίκες ο Αλή Πασάς, ένα ακόµα θρυλικό πρόσωπο των Ιωαννίνων. Η
υγρή Παµβώτιδα «ευθύνεται» για την υπέροχη χειµωνιάτικη ατµόσφαιρα που
στολίζει τα Γιάννενα αλλά και για την αστραφτερή καλοκαιρινή εικόνα τους, όταν
πάνω της στραφταλίζουν οι ακτίνες του ήλιου. Πρόκειται για ένα πανέµορφο τοπίο,
στα πόδια κυριολεκτικά των Γιαννιωτών αλλά και των επισκεπτών των Ιωαννίνων,
που δεν χορταίνουν τις βόλτες στις όχθες της.
Το νησάκι
Το µικρό αυτό κοµµάτι γης µέσα στην
Λίµνη των Ιωαννίνων δεν ξεπερνά τα 800
µέτρα σε µήκος και τα 500 µέτρα σε πλάτος.
Πάνω του φιλοξενεί Κοινότητα µε 110
περίπου σπίτια, Βυζαντινές Μονές και τον
χώρο στον οποίο σκοτώθηκε ο Αλής ο
Τεπελενλής, Πασάς στα Γιάννενα από το τέλος
το 18ο αιώνα έως τις αρχές το 19ο αιώνα.
Σχετικά µε την εξ' αρχής ύπαρξη του Νησιού
τα ιστορικά δεδοµένα δεν είναι πλούσια. Τα
Βυζαντινά και Μεταβυζαντινά µνηµεία που σώζονται µέχρι σήµερα είναι κυρίως
αυτά που δίνουν στοιχεία για την Ιστορία του Νησιού από το 13ο αιώνα έως τις
αρχές του 19ου αιώνα. Και οι δύο περίοδοι ταυτίζονται µε τις δύο περιόδους ακµής
των Ιωαννίνων. Τον 13ο αιώνα ιδρύθηκε το ∆εσποτάτο της Ηπείρου µε
πρωτεύουσα την 'Άρτα και για λίγο καιρό ως πρωτεύουσα ήταν τα Γιάννενα ενώ η
περίοδος του Αλή Πασά ήταν αυτή που έκανε την Ήπειρο επίκεντρο της
Ευρωπαϊκής πολιτικής. Η ύπαρξη Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μονών είναι τα
µόνο µνηµεία που µπορούν να δώσουν "πληροφορίες" για την ιστορική συνέχεια
του Νησιού.
Το νησάκι των Ιωαννίνων αποτελεί έως και σήµερα ένα από τα
γραφικότερα µέρη της περιοχής, αφού συνδυάζει τη φυσική οµορφιά και την
πλούσια ιστορική παράδοση. Κατά τους υστεροβυζαντινούς χρόνους αλλά και κατά
την περίοδο της Τουρκοκρατίας αποτέλεσε µεγάλο µοναστικό και θρησκευτικό
κέντρο, γεγονός το οποίο µαρτυρούν σήµερα τα σωζόµενα µοναστήρια, µεγάλης
ιστορικής και καλλιτεχνικής αξίας.
Μερικά από τα αξιοθέατα του νησιού είναι:
Α2 και Α4 του Π.Π.Γ.Ζ.Σ.Ι. Μάιος 2012 14

15. Πειραµατο-λόγος
ΜΟΝΗ ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ
Η Μονή Φιλανθρωπινών ή Σπανού ιδρύθηκε το 1292 από τη
µεγάλη βυζαντινή οικογένεια Φιλανθρωπινών. Είναι ένα από
τα σηµαντικότερα µεταβυζαντινά µνηµεία της Ελλάδας.
Αφιερωµένο στον Άγιο Γεώργιο είναι το καθολικό µέρος του
ναού, το οποίο χτίστηκε το 1292. Μεγάλο ενδιαφέρον
παρουσιάζει στο ναό η παράσταση των αρχαίων Ελλήνων
φιλοσόφων που απεικονίζεται ο Σόλων, ο Αριστοτέλης, ο
Πλούταρχος, ο Θουκυδίδης κ.α.
ΜΟΝΗ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΟΣ
Η Μονή Αγίου Παντελεήµονος ιδρύθηκε τον 15ο αιώνα. Στα κελιά
της µονής θανατώθηκε ο Αλή πασάς από τον Κιοσέ Μεχµέτ το
1822. Εκεί είχε καταφύγει µαζί µε την κυρά – Βασιλική,
περιµένοντας από το σουλτάνο αµνηστία. Σήµερα εκεί λειτουργεί
το Μουσείο της προεπαναστατικής περιόδου. Σε ένα άλλο κελί
στεγάζεται η βιβλιοθήκη και τα αρχεία των µονών του νησιού.
Άλλες µονές του νησιού είναι:
Μονή Στρατηγοπούλου ή Αγίου Νικολάου Ντίλιου που ιδρύθηκε τον 13ο
αιώνα.
Μονή Μεταµορφώσεως του Σωτήρος που ιδρύθηκε το 1696. Εκεί λειτούργησε
και η Αββακάµειος Ιερατική Σχολή από το 1872 µέχρι και το 1922.
Μονή Αγίου Νικολάου Ελεούσας που χτίστηκε τον 15ο αιώνα και
αγιογραφήθηκε το 1709.
Μονή Προδρόµου χτισµένη το 1507.
Μονή του Προφήτη Ηλία που ιδρύθηκε το 1833, ενώ γύρω από το µοναστήρι
υπάρχουν υπολείµµατα οχυρωµατικών έργων του Αλή πασά.
Α2 και Α4 του Π.Π.Γ.Ζ.Σ.Ι. Μάιος 2012 15

16. Πειραµατο-λόγος
ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ∆Ω∆ΩΝΗΣ
Το αρχαίο θέατρο της ∆ωδώνης στην Ήπειρο είναι από τα µεγαλύτερα και
καλύτερα σωζόµενα αρχαία ελληνικά θέατρα. Η χωρητικότητα του θεάτρου είναι
18.000 θεατές.
Το θέατρο της ∆ωδώνης αποτελούσε τµήµα του πανελλήνιου ιερού της ∆ωδώνης
και κατασκευάστηκε τον 3ο αιώνα π.Χ. από τον βασιλιά της Ηπείρου Πύρρο (297-
292 π.Χ.) που θέλησε µε αρχιτεκτονικά µνηµεία και οικοδοµήµατα να στολίσει τις
περιοχές του βασιλείου του. Την ίδια εποχή κατασκευάστηκε και το µικρό θέατρο
της αρχαίας Αµβρακίας.
Το κοίλο του θέατρου της ∆ωδώνης τοποθετήθηκε στους πρόποδες του όρους
Τόµαρος σε φυσική κοιλότητα ώστε να εκµεταλλευτεί το επικλινές έδαφος, πράγµα
που ήταν η συνηθισµένη πρακτική στην κατασκευή των αρχαίων ελληνικών
θεάτρων. Η ορχήστρα του θεάτρου δεν είναι ολοκληρωµένος κύκλος και έχει
µεγαλύτερη διάµετρο 18,70.
Το θέατρο έπαθε απανωτές καταστροφές, ανοικοδοµήσεις και διαµορφώσεις
στους αιώνες που ακολούθησαν την παρακµή του βασιλείου της Ηπείρου και στα
Α2 και Α4 του Π.Π.Γ.Ζ.Σ.Ι. Μάιος 2012 16

17. Πειραµατο-λόγος
χρόνια της ρωµαϊκής κατάκτησης χρησιµοποιήθηκε ως αρένα. Από τον 4ο αιώνα
µ.Χ. έπαψε να λειτουργεί. Οι πρώτες ανασκαφές και αναστηλώσεις στον
αρχαιολογικό χώρο της ∆ωδώνης άρχισαν το 1875 και συνεχίζονται µέχρι σήµερα.
Το θέατρο της ∆ωδώνης στις µέρες µας φιλοξενεί κάποιες παραστάσεις τους
καλοκαιρινούς µήνες. Το αρχαίο θέατρο της ∆ωδώνης βρίσκεται σε απόσταση 15
χιλιοµέτρων από τα Γιάννενα.
ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΠΑΥΛΟΥ ΒΡΕΛΛΗ
Bρίσκεται στο Mπιζάνι, σε απόσταση 12 χιλ. Νότια της πόλης , ( τηλ. 92128 , ώρες
λειτουργίας (10.00 - 16.00 ). Καταπληκτικό και µοναδικό στο είδος του. Εκτίθενται
κέρινες µορφές και συνθέσεις από την Ελληνική Ιστορία, καθώς και συµβολικά έργα
του Καλλιτέχνη Παύλου Bρέλλη.
Α2 και Α4 του Π.Π.Γ.Ζ.Σ.Ι. Μάιος 2012 17

18. Πειραµατο-λόγος
Περιπλάνηση στα Γιάννενα,
(µε τη µατιά και την παρέα της ∆έσποινας...)
Κατεβαίνοντας την κατηφόρα του Φρόντζου ένα µαγευτικό τοπίο σε
περικλείει. ∆έντρα υπάρχουν παντού γύρω σου και κοιτώντας ευθεία βλέπεις
µπροστά σου µερικά σπίτια της πόλης όχι πολυόροφα έτσι τουλάχιστον φαντάζουν
από µακριά και στο βάθος ν' απλώνεται η λίµνη µέχρι εκεί που φτάνει κι
αγναντεύει το µάτι σου. Μόλις που νιώθεις τον ήλιο ν' ανατέλλει πίσω απ' το
βουνό, τον έχεις ακριβώς απέναντί σου και καθώς κατηφορίζεις βλέπεις τα βουνά
να ‘’ντύνονται’’ µε το φως και µια υπέροχη αντανάκλαση σε τυφλώνει καθώς οι
ακτίνες του χρυσίζουν το νερό της λίµνης.
Προχωρώντας προς τα κάτω και µπαίνοντας στην πόλη χάνεσαι µες τους δρόµους
και στα στενά. Σιγά-σιγά, γύρω σου ‘’φυτρώνουν’’ τώρα όλο περισσότερες και
ψηλότερες πολυκατοικίες όµως παντού, δηλαδή σε κάθε γειτονιά των Ιωαννίνων,
ευτυχώς, µπορείς να δεις ‘’πράσινο’’.
Φτάνοντας στην κεντρική πλατεία, τα περιστέρια σε περικυκλώνουν ζητώντας
τροφή. Τα συντριβάνια σου δίνουν µια πολύ ωραία αίσθηση και σου φτιάχνουν τη
διάθεση.
Ειδικά η θέα από το πάρκο των Λιθαριτσίων είναι καταπληκτική. Ανεβαίνεις και
αισθάνεσαι ότι πλησιάζεις όλο και πιο πολύ σε ένα µέρος µακριά από την πόλη –
που όµως δεν είναι. Ένα µικρό δασάκι σου προσφέρει όλη τη σκιά, αλλά και τη
µαγεία που χρειάζεσαι για να ξεφύγεις από την πόλη και την καθηµερινότητα. Από
το χείλος των τειχών, αγναντεύεις τα παλιά και ξεχασµένα σοκάκια της πόλης,
κοντά στη Μητρόπολη.
Καθώς πλησιάζεις στο Κάστρο, ο νους σου αναπολεί τις πολύ περασµένες εποχές.
Το πετρόκτιστο αυτό δηµιούργηµα, άξιο θαυµασµού, κρύβει πολλά µυστικά µέσα
του. Στα στενά σοκάκια, παλαιοπωλεία µε αντικείµενα που δεν βρίσκεις πια,
ζωντανεύουν τη µυστηριώδη ατµόσφαιρα του. Τα τζαµιά δεσπόζουν αγέρωχα και
ξεπετιούνται στις δυο άκρες του Κάστρου και καθρεφτίζονται στη λίµνη που
τυφλώνει τους επισκέπτες από την αντανάκλαση του ήλιου.
Τα καραβάκια, που σε περνάνε απέναντι προς το νησί, διαγράφουν την πορεία
τους µε τους αφρούς, χοροπηδάν χαρούµενα και σου δίνουν την αίσθηση ότι θα
πετάξουν.
Όµως τα Γιάννενα έχουν µόνο ένα κακό, σε µαγεύουν και δεν σε αφήνουν να
φύγεις ποτέ. Αυτή η πνευµατική και καλλιτεχνική έλξη που ασκούν στους
επισκέπτες καταφέρνει να τους παγιδέψει εδώ. Και αν όχι τους ίδιους, η ψυχή τους
θα είναι πάντα εδώ στην όµορφη αυτή πόλη.
Μόλις σας ταξιδέψαµε στην πόλη µας και τα µνηµεία της παρέα µε τους
µικρούς µας συγγραφείς και τώρα σας πάµε να δοκιµάσετε από κάποιες
παραδοσιακές πίτες και γλυκά.
Α2 και Α4 του Π.Π.Γ.Ζ.Σ.Ι. Μάιος 2012 18

19. Πειραµατο-λόγος
Μπατσαριά Γιαννιώτικη
Υλικά:
• 1 κιλό χόρτα (παζιά, λάπατα, τσουκνίδες, σπανάκι)
•4-5 κρεµµύδια φρέσκα
•1 µατσάκι µαϊντανό, άνηθο, δυόσµο
•350 γρ. φέτα σκληρή, αλάτι, πιπέρι
•3 κούπες αλεύρι
•1κούπα καλαµποκάλευρο
•1 κεσεδάκι γιαούρτι πρόβειο
•2 κρόκους αυγών
•1,5 κούπα λάδι
•0,5 κούπα ξινόγαλο
•0,5 κούπα τραχανά
Εκτέλεση:
Πλένουµε, ψιλοκόβουµε, αλατίζουµε τα χόρτα µας και τα στύβουµε να µην έχουν
υγρά. Προσθέτουµε το τυρί, τον τραχανά και το λάδι. Κάνουµε ένα πηχτό χυλό µε
το αλεύρι, το καλαµποκάλευρο, το γιαούρτι, 0,5 κούπα λάδι και λίγο αλάτι. Σε
λαδωµένο ταψί στρώνουµε το µισό χυλό, απλώνουµε τα χόρτα, αραιώνουµε τον
υπόλοιπο χυλό µε 0,5 κούπα ξινόγαλο, στους 2 κρόκους και σκεπάζουµε τα χόρτα
µας . Ψήνουµε την πίτα µας στους 200 βαθµούς, για περίπου 1 ώρα.
Και τώρα ήρθε η ώρα να γλυκαθείτε µε γιαννιώτικα γλυκά!!!
Γιαννιώτικος µπακλαβάς µε καρύδια
για 24 κοµµάτια:
650 γραµµ. καρύδια χοντροκοµµένα
1 κ.κ. κανέλλα τριµµένη
Α2 και Α4 του Π.Π.Γ.Ζ.Σ.Ι. Μάιος 2012 19

20. Πειραµατο-λόγος
1 κ.σ. φρυγανιά τριµµένη
650 γραµµ. φύλλο κρούστας
500 γραµµ. αγελαδινό βούτυρο λιωµένο
Για το σιρόπι:
2 φλιτζ. ζάχαρη
4 φλιτζ. νερό
1 ξύλο κανέλλα
φλούδα από 1 πορτοκάλι
χυµό από ½ λεµόνι
Εκτέλεση:
Προθερµαίνουµε τον φούρνο στους 180oC. Αναµειγνύουµε σε ένα µπολ τα καρύδια
µε την κανέλα και τη φρυγανιά. Αλείφουµε ένα ταψί 35x55 εκ. µε βούτυρο.
Στρώνουµε στο ταψί 6 φύλλα βουτυρωµένα ένα ένα. Κρατάµε στην άκρη 6 φύλλα
για από πάνω. Πασπαλίζουµε µε το µείγµα των καρυδιών, τοποθετούµε άλλα 2
φύλλα καλά βουτυρωµένα και επαναλαµβάνουµε τη διαδικασία ώσπου να
τελειώσουν τα φύλλα και τα καρύδια. Σκεπάζουµε µε τα 6 φύλλα βουτυρωµένα ένα
ένα. Αλείφουµε µε το υπόλοιπο βούτυρο όλη την επιφάνεια του γλυκού και
χαράσσουµε µε κοφτερό µαχαίρι σχηµατίζοντας τέσσερις λωρίδες κατά µήκος.
Προσοχή να µη φτάνει το µαχαίρι ως κάτω. Ραντίζουµε µε νερό, βάζουµε το ταψί
στον φούρνο, χαµηλώνουµε τη θερµοκρασία στους 150oC και ψήνουµε για 1 ώρα,
ώσπου να ροδίσει ελαφρά η επιφάνεια.
Για το σιρόπι:
Bράζουµε για 10 λεπτά τη ζάχαρη µε το νερό, το ξύλο της κανέλλας, τη φλούδα
πορτοκαλιού και τον χυµό του λεµονιού, ώσπου να δέσει. Αφήνουµε τον µπακλαβά
να κρυώσει, κόβουµε σε κοµµάτια διαγωνίως και περιχύνουµε µε το σιρόπι.
Α2 και Α4 του Π.Π.Γ.Ζ.Σ.Ι. Μάιος 2012 20

21. Πειραµατο-λόγος
ΕΥΕΡΓΕΤΕΣ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ
Η Ήπειρος γέννησε και ανέδειξε ένα µεγάλο αριθµό ευεργετών, ανθρώπων
που ωφέλησαν τόσο στην πόλη και γενέτειρα τους, όσο και στον ελλαδικό χώρο.
Στον άνθρωπο γεννιέται το συναίσθηµα της ιδιοτελούς αγάπης του προς τους
υπολοίπους. Η αγάπη ξεκινά από συγγενικά πρόσωπα και ύστερα επεκτείνεται στο
κοινωνικό περιβάλλον έχοντας ως σκοπό να αποτελέσει την αφετηρία των
κοινωνικών αρετών. Ξεχωριστή και ενδιαφέρουσα συµβολή στην πνευµατική
αναγέννηση, κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας ήταν τα έργα των Ηπειρωτών
ευεργετών. Ωστόσο, και µετέπειτα την περίοδο αυτή έχουµε τη δυνατότητα να
αντικρίσουµε αρκετές προσφορές τους.
Στην περιοχή των Ιωαννίνων ιδρύθηκαν αρκετά έργα όπως: η Επιφάνειας
Σχολή, Ζωσιµαία Σχολή, Νοσοκοµείο Χατζηκώστα και η Σχολή Γκιούµα.
Παρακάτω αναφέρονται µερικοί από τους ευεργέτες των Ιωαννίνων.
Γεώργιος Χατζηκώστας
Ο Γεώργιος Χατζηκώστας ήταν γεννηµένος το 1753 στα Γιάννενα. Σε συνεργασία µε
τον αδελφό του, Αναστάσιο, επιδόθηκαν στις ανταλλαγές πολύτιµων ειδών.
Ωστόσο, ένα θλιβερό γεγονός τον κυρίευε το 1815, όπου ο αδελφός του βρίσκει το
θάνατο, αλλά τον επόµενο χρόνο εγκρίνεται δαπάνη µε το όνοµα των δύο
αδελφών για την έκδοση βιβλίων. Στη διάρκεια της Ελληνικής επανάστασης
αναγκάζεται να εγκατασταθεί µόνιµα στη Μόσχα. Εκείνη την περίοδο επιθυµούσε
να πραγµατοποιήσει µια ενέργεια για την γενέτειρα του. Ύστερα λοιπόν από τη
λήξη της επανάστασης, αναλαµβάνει την αποπεράτωση της εκκλησίας του Α.
Νικολάου, την οποία ξεκίνησε ο Ζωσιµάς και δηµιουργεί περισσότερες εκκλησίες.
Τέλος το 1840 διαθέτει ένα ποσό των 2500ρ. στο σχολείο των ∆ερβιζιάνων και
ενισχύει οικονοµικά τις ευεργεσίες στο Μεσολόγγι.
Γεώργιος Αβέρωφ
Υπήρξε εθνικός ευεργέτης και γεννήθηκε στο Μέτσοβο της Ηπείρου. Στη συνέχεια
κατευθύνθηκε προς την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου όπου και εγκαταστάθηκε. Εκεί
εργάζονταν ως έµπορος µαζί µε τον αδελφό του. Οι ευεργεσίες του είχαν
πολύπλευρη προσφορά, καθώς χτίστηκε νοσοκοµείο στην Αλεξάνδρεια, καθώς
επίσης ίδρυσε γυµνάσιο και παρθεναγωγείο, ενώ παράλληλα ενίσχυσε την ελληνική
κοινότητα. Αξίζει να σηµειωθεί, πως διέθεσε περισσότερες από 100000 χρυσές λίρες
για τη γενέτειρα του. Με δωρεές πραγµατοποιήθηκαν η αποπεράτωση του
Α2 και Α4 του Π.Π.Γ.Ζ.Σ.Ι. Μάιος 2012 21

22. Πειραµατο-λόγος
Πολυτεχνείου , η αναµαρµάρωση του Παναθηναϊκού σταδίου, όπου και προς τιµήν
του στήθηκε ανδριάντας, η ανέγερση της Σχολής Ευελπίδων, των φυλακών Αβέρωφ
και τέλος οι ανδριάντες των Ρήγα Φεραίου και Γεωργίου Ε’.
Ευάγγελος Ζάππας (1800-1865)
Η καταγωγή του ήταν από το Λάµποβο και αγωνίστηκε µε τους Σουλιώτες στην
επανάσταση. Ύστερα κατευθύνθηκε στη Ρουµανία όπου και εργάστηκε σκληρά.
Τέλος διέθεσε µεγάλο ποσό για φιλανθρωπικούς σκοπούς και κυρίως για τη
χρηµατοδότηση των Α’ Ολυµπιακών Αγώνων και την ανέγερση του Ζαππείου.
Ζωσιµάδες
Οι Ζωσιµάδες ή αδελφοί Ζωσιµά, υπήρξαν έµποροι και εθνικά ευεργέτες που
κατάγονται από το χωριό Γραµµένο των Ιωαννίνων. Ήταν έξι αδέλφια, παιδιά του
Παναγιώτη Ζωσιµά, εµπόρου που εργάζονταν στα Ιωάννινα. Ο Νικόλαος, ο
Θεοδόσης και ο Μιχάλης ξεκίνησαν την εµπορική τους δραστηριότητα από το
Λιβόρνο της Ιταλίας το 1785, ενώ ο Ιωάννης, ο Αναστάσιος και ο Ζώης στην Νίζνα
της σηµερινής Ουκρανίας και αργότερα στη Μόσχα. Η Νίζνα εκείνη την εποχή ήταν
µεγάλο εµπορικό κέντρο ευρωπαϊκών και ασιατικών προϊόντων. Τα πρώτα χρόνια
της εµπορικής του δραστηριότητας ήταν δύσκολα, γρήγορα όµως κατάφεραν να
ορθοποδήσουν.
∆ιέθεσαν αστρονοµικά ποσά για την σύσταση και λειτουργία σχολείων και
δηµοσίων βιβλιοθηκών µε το θάνατο του Θεοδόση, ο οποίος τους άφησε διαθήκη
να ενισχύσουν τις σχολές των Ιωαννίνων. Μεγάλο ποσό διοχετεύθηκε για την
“Ελληνική Βιβλιοθήκη” του Αδαµάντιου Κοραή. ∆ιέθεσαν υπέρογκα ποσά στα
Ιωάννινα για την ανέγερση πτωχοκοµείου, ορφανοτροφείου και σχολείου στην
ιδιαίτερη πατρίδα τους.
Το 1820 µε το θάνατο του Ζώη χορηγήθηκε χρηµατικό ποσό για την ανέγερση της
Ζωσιµαίας Σχολής, σχολείο που απετέλεσε το κέντρο της εκπαιδευτικής
δραστηριότητας στην ευρύτερη περιοχή. Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής
επανάστασης µυήθηκαν στη Φιλική Εταιρεία και στήριξαν οικονοµικά τον αγώνα,
τόσο στη Μολδοβλαχία, όσο και στον ελληνικό χώρο.
Στα ευεργετήµατά τους περιλαµβάνονται η ίδρυση Νοµισµατικού Μουσείου στην
Αθήνα, µε δωρεά της προσωπικής του συλλογής σε αρχαία ελληνικά και ρωµαϊκά
νοµίσµατα και η ανέγερση του ορφανοτροφείου στην Πάτµο.
Από τα παραπάνω συνάγεται η πολύπλευρη προσφορά των ευεργετών.
Α2 και Α4 του Π.Π.Γ.Ζ.Σ.Ι. Μάιος 2012 22

23. Πειραµατο-λόγος
ΠΑΛΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ
Η τεχνολογία και η εκβιοµηχάνιση παρέσυραν και εξαφάνισαν πολλά από τα
επαγγέλµατα του παρελθόντος. Από την πόλη µας πέρασαν κατά καιρούς διάφοροι
µικροεπαγγελµατίες, τεχνίτες και πλανόδιοι έµποροι. Άλλοι ήταν ντόπιοι από τα
γύρω χωριά και τις κωµοπόλεις και άλλοι προέρχονταν από την υπόλοιπη Ελλάδα,
γύριζαν πόλεις και χωριά πουλώντας την τέχνη τους. Θα ήταν σηµαντικό να
γνωρίζουµε τα βασικά επαγγέλµατα της παλιάς πόλης των Ιωαννίνων, τα
περισσότερα εκ των οποίων έχουν πάψει να ασκούνται.
Ο ΓΑΛΑΤΑΣ
Ο γαλατάς ήταν επάγγελµα πλανόδιου
µικροπωλητή παλαιότερων εποχών, που
διατηρήθηκε µέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα.
Σήµερα έχει εκλείψει σχεδόν τελείως από αρκετές
χώρες της Ευρώπης. Ο γαλατάς εργαζόταν στα
µεγάλα αστικά κέντρα και όχι στα χωριά, καθώς
εκεί υπήρχε η αναγκαιότητα για άµεση πώληση
φρέσκου γάλακτος. Ο γαλατάς αναλάµβανε τη
διάθεση του γάλακτος και άλλων γαλακτοκοµικών προϊόντων (συνηθέστερα
γιαουρτιού) στα σπίτια. Το µεταφορικό του µέσο ήταν ένα υποζύγιο (γάιδαρος ή
µουλάρι, µερικές φορές ρυµουλκούσαν και ανοικτή ή κλειστή ελαφριά άµαξα) και
αργότερα το ποδήλατο ή µηχανοκίνητο δίτροχο.
ΓΑΝΩΤΗΣ
Γανωτής ή γανωτζής ή γανωµατής είναι ο τεχνίτης που
επικαλύπτει τα χάλκινα σκεύη µε κασσίτερο και το
επάγγελµα αυτό ανήκει σ’ αυτά που απαιτούν
χειρωνακτική εργασία. Το επάγγελµα του γανωτή είναι
από τα πιο παλιά που υπάρχουν. Λένε ότι καθιερώθηκε
στην εποχή του Βυζαντίου και ήταν χρήσιµη η δουλειά
τους, γιατί έσωζαν τους ανθρώπους από το θάνατο που
προκαλούσαν τα αγάνωτα χάλκινα σκεύη. Τα παλιά χρόνια, τα περισσότερα σκεύη
που χρησιµοποιούσαν οι άνθρωποι για τις καθηµερινές τους δουλειές και ιδιαίτερα
στη µαγειρική ήταν χάλκινα [µπακιρένια]. Αυτά µε τον καιρό και µε τη µεγάλη
χρήση οξειδώνονταν και γινόταν επικίνδυνα για δηλητηριάσεις. Έπρεπε λοιπόν να
γανωθούν, να περαστεί δηλαδή η επιφάνειά τους για προστασία µε ένα ειδικό
µέταλλο, το καλάι (κασσίτερος). Ο γανωµατής αφού καθάριζε καλά τα σκεύη,
άλειφε το εσωτερικό τους µε σπίρτο (υδροχλωρικό οξύ ) και το έτριβε µε τριµµένο
Α2 και Α4 του Π.Π.Γ.Ζ.Σ.Ι. Μάιος 2012 23

24. Πειραµατο-λόγος
κεραµίδι ή άµµο. Ύστερα ζέσταινε καλά το χάλκινο σκεύος στη φωτιά και έριχνε
µέσα το χλωριούχο αµµώνιο για να στρώσει καλύτερα το καλάι. Στη συνέχεια, το
σκούπιζε καλά και µετά άπλωνε το λιωµένο καλάι στην επιφάνεια του σκεύους µε
τη βοήθεια ενός χοντρού βαµβακερού υφάσµατος. Στο τέλος το σκούπιζε µε
καθαρό βαµβάκι για να γυαλίσει. Τα τελευταία χρόνια το επάγγελµα του γανωτή
τείνει να εξαφανιστεί αφού τα µαγειρικά σκεύη είναι πλέον ανοξείδωτα και δεν
χρειάζονται γάνωµα (επικασσιτέρωση).
ΝΤΕΝΕΚΕΤΖΗΣ
Ντενεκετζής ήταν ο κατασκευαστής διαφόρων
ντενεκεδένιων (λαµαρινένιων) σκευών για
οικιακή, αγροτική, κτηνοτροφική και
βιοµηχανική χρήση. Το επάγγελµα αυτό
εξασκούνταν κυρίως στις πολιτείες και στα
κεφαλοχώρια, απ’ όπου εξυπηρετούνταν οι
κάτοικοι των γύρω χωριών. Τα κυριότερα σκεύη,
που κατασκεύαζε ο ντενεκετζής, ήταν οι
κουβάδες του νερού, οι αλουσουδιάστρες (λάντζες), τα τσιγκάκια, οι σταυροί και τα
σκαφάκια για τον τρύγο, τα χωνιά, οι λύχνοι, τα κάρτα, τα φανάρια, τα ποτιστήρια,
τα δοχεία µεταφοράς νερού και γάλατος, τα µαγκάλια, οι απυριάστρες
(θειφιστήρες), οι κουτσουνάρες κ.α. Για την κατασκευή αυτών των σκευών ο
ντενεκετζής µετρούσε και σηµάδευε µε το µέτρο και το κουµπάσο (διαβήτη) πάνω
στο ντενεκεδένιο φύλλο το κοµµάτι που χρειαζόταν για το σκεύος, το έκοβε µε
ειδικό ψαλίδι και το έφερνε πάνω στο αµόνι, όπου το επεξεργάζονταν µε ξύλινο
σφυρί. Για τις κολλήσεις ο ντενεκετζής χρησιµοποιούσε καλάι. Εκτός από τα
παραπάνω είδη, ο ντενεκετζής κατασκεύαζε τα κόσκινα, τις βολίστρες και τις
κνισάρες χοντρές και ψιλές .
ΤΣΑΓΚΑΡΗΣ
Σήµερα ο τσαγκάρης, είναι ο τεχνίτης που κατά κύριο
λόγο επιδιορθώνει τα παπούτσια µας. Παλιότερα όµως, ο
τσαγκάρης τα έφτιαχνε ο ίδιος από την αρχή µετά από
παραγγελία. Η κατασκευή ήταν χειροποίητη και τα παπούτσια
ήταν πάντα ραφτά και καρφωτά και δερµάτινα πάνω – κάτω.
Το τσαγκαράδικο αποτελούνταν από τον πάγκο εργασίας και
από τις καρέκλες που κάθιζαν ο τσαγκάρης, οι καλφάδες και τα
τσιράκια. Πάνω ή κοντά στον πάγκο ήταν τα εργαλεία και τα
υλικά που χρησιµοποιούσε ο τσαγκάρης, δηλαδή, τα σουβλιά, οι
τσαγκαροβελόνες, οι φαλτσέτες, τα σφυριά, οι κατσαµπρόκοι, οι
Α2 και Α4 του Π.Π.Γ.Ζ.Σ.Ι. Μάιος 2012 24

25. Πειραµατο-λόγος
σπάγγοι και τα καλαπόδια. Οι τσαγκάρηδες χρησιµοποιούσαν επίσης πεταλάκια και
ειδικά καρφιά που τοποθετούσαν κάτω από τη σόλα για να κρατήσουν
περισσότερο τα παπούτσια. Κοντά στον πάγκο υπήρχε το µαστέλο γεµάτο νερό,
όπου έβαζαν τα πετσιά και τις χοντρές βακέτες να απαλύνουν (µαλακώσουν). ∆ίπλα
στο µαστέλο ήταν µία τάβλα (σανίδα) την οποία έπαιρνε στα γόνατα του ο
τσαγκάρης και κοπάνιζε τα µαλακωµένα δέρµατα. Πάνω στην τάβλα κόβονταν
επίσης τα δέρµατα, που χρησιµοποιούνταν για όλα τα είδη καλίκωσης µε το ειδικό
τσαγκαροµάχαιρο, που είχε σχήµα µικρού γιαταγανιού µε τη διαφορά ότι η κόψη
ήταν από την εξωτερική µεριά. Σήµερα το επάγγελµα του παραδοσιακού τσαγκάρη
είναι ένα από αυτά που χάνονται. Όσοι υπάρχουν ασχολούνται µόνο µε
επιδιορθώσεις, εκτός ορισµένων που φτιάχνουν και στιβάνια µετά από παραγγελία
του πελάτη.
ΛΟΥΣΤΡΟΣ
Λούστρος ονοµάζεται το επάγγελµα πλανόδιου που
γυαλίζει παπούτσια περαστικών. Στη δουλειά του
λούστρου χρησιµοποιείται κασελάκι που µέσα έχει τα
βερνίκια και δύο βούρτσες για το γυάλισµα των
παπουτσιών. Σε αρκετές περιπτώσεις, ιδιαίτερα
παλαιότερα (όπως φαίνεται από παλιές ταινίες του
ελληνικού κινηµατογράφου) οι λούστροι ήταν παιδιά.
Στα Ιωάννινα και γενικότερα στην Ελλάδα το
επάγγελµα αυτό δεν ασκείται από πολλούς σήµερα.
ΚΤΙΣΤΗΣ
Ο κτίστης ήταν στις πόλεις και στα χωριά πολύ διαδεδοµένο
επάγγελµα, επειδή τότε όλα τα σπίτια χτίζονταν µε πέτρες
απελέκητες και πελεκηµένες. Οι κτίστες ακόµη έκαναν
µερεµέτια, επισκεύαζαν παλιά σπίτια κ.ά. Σ’ αυτούς
υπάγονται και οι πελεκάνοι που έβγαζαν και πελεκούσαν
κατάλληλες για πελέκηµα πέτρες κι έκαναν τις
καµαρόπετρες, τις µυλόπετρες και τα πελέκια για τις πόρτες
και τα παράθυρα. Οι ίδιοι έκαναν καµπαναριά που
απαιτούσαν µεγάλη αντίληψη και προχωρηµένη τεχνική.
Α2 και Α4 του Π.Π.Γ.Ζ.Σ.Ι. Μάιος 2012 25

26. Πειραµατο-λόγος
ΠΑΓΟΠΩΛΗΣ
Για σύνεργα είχε το καρότσι, µε το οποίο
µετέφερε τον πάγο, την λαβίδα ή τσιµπίδα, µε
την οποία έπιανε τον πάγο και τον
µεταφόρτωνε, από το φορτηγό στο καροτσάκι.
Πολλοί φορούσαν και γάντια, για να µην
παθαίνουν τα χέρια τους κρυοπαγήµατα. Επίσης
χρησιµοποιούσαν λινάτσες, πριονίδι ή άχυρο,
για να αποφεύγουν τη γρήγορη τήξη-λιώσιµο
του πάγου.
ΝΤΕΛΑΛΗΣ
Η ανάγκη του ντελάλη έγινε αισθητή από τη στιγµή
που κάποιο νέο έπρεπε να διαδοθεί σε πολλούς
ανθρώπους. Έτσι βρέθηκαν άνθρωποι µε βροντερή
φωνή, που µπορούσαν να ακουστούν πολύ µακριά.
Εκτός από τη φωνή, χρησιµοποιούσαν επίσης τα χέρια
τους και διάφορα άλλα βοηθητικά µέσα: ένα χωνί ή
κουδούνι ή σάλπιγγα ή άλλο ηχηρό µέσο που
µπορούσε να κινήσει την προσοχή του κόσµου, που
στη συνέχεια καθόταν να ακούσει το µαντάτο.
Ανεβασµένος ο ντελάλης σε κάποιο πεζούλι ή µάνδρα
φώναζε χαρακτηριστικά: Ακούσατε κύριοι και
κυρίες……
Επειδή πολλά σχόλια λέγονταν µετά το άγγελµα του
ντελάλη, δεν ήταν εύκολη η εξεύρεση τέτοιων
προσώπων. Φυσικά και η αµοιβή έπαιζε µεγάλο ρόλο.
ΣΑΛΕΠΙΤΖΗΣ
Ο Σαλεπιτζής λοιπόν, ήταν ένας άνθρωπος που κρατούσε στο ένα
χέρι ένα µεγάλο σαµοβάρι και στο άλλο ένα καλαθάκι, µε τα
πλαστικά, τώρα πια, ποτηράκια και τη ζάχαρη. Είχε βράσει από το
σπίτι του το νερό µε το σαλέπι. Στη βάση του σαµοβάρι είχε
αναµµένα κάρβουνα, για να διατηρεί ζεστό το νερό. ∆ίπλα από το
σαµοβάρι, είχε το ειδικό τραπεζάκι, για να στηρίζει την ζάχαρη,
την κανέλλα και το δοχείο µε το νερό, για να ξαναφτιάξει, αν του
χρειαζόταν. Για το βράδυ, υπήρχε και µια λάµπα (θυέλλης), που
φώτιζε τον χώρο. Στην πλάτη, είχε πάντα κρεµασµένο ένα ξύλο,
σαν τόξο, για να κρεµάει το σαµοβάρι και τη λοιπή πραµάτεια, σαν άλλαζε στέκι.
Α2 και Α4 του Π.Π.Γ.Ζ.Σ.Ι. Μάιος 2012 26

27. Πειραµατο-λόγος
ΝΕΡΟΥΛΑΣ
Ήταν ένας µεροκαµατιάρης άνθρωπος που έβγαζε
το ψωµί του, πουλώντας νερό στα σπίτια. Μέχρι το 1960,
τα υδραγωγεία δεν είχαν πάει νερό σε όλες τις γειτονιές.
Έτσι, οι νερουλάδες µε τα βυτία τους περνούσαν από
τους δρόµους και πουλούσαν νερό. Είχαν µόνιµους
πελάτες και σπάνια τυχαίους. Όταν οι κοινότητες έκαναν
τα υδραγωγεία και κάθε σπίτι συνδεόταν µε το δίκτυο,
έκλεινε τότε και µια πόρτα για τον νερουλά.
Το νερό το έπαιρνε από κοινοτικό κρουνό και πλήρωνε
µε το κυβικό. Στα σπίτια, τότε, το πουλούσε µια δεκάρα
τον τενεκέ. Ένα σπίτι για να τα βγάλει πέρα, χρειαζόταν
τουλάχιστο 10 τενεκέδες την ηµέρα. Έναν τενεκέ για
πόσιµο νερό, έναν για πλύσιµο από τον νιφτήρα. Έναν για την τουαλέτα, έναν για
µαγείρεµα, έναν για πλύσιµο ρούχων κ.ά. Εάν στο σπίτι υπήρχαν επισκέπτες, η
κατανάλωση βέβαια µεγάλωνε, όπως και το καλοκαίρι που η ζέστη δηµιουργούσε
µεγαλύτερη ζήτηση. Ο πιο διάσηµος νερουλάς της πατρίδας µας, ήταν ο γνωστός
Ολυµπιονίκης ΣΠΥΡΟΣ ΛΟΥΗΣ.
ΣΑΜΑΡΑΣ
Παλιότερα η µεταφορά ανθρώπων και
προϊόντων γίνονταν σχεδόν αποκλειστικά
µε τα ζώα, εφόσον το οδικό δίκτυο ήταν
υποτυπώδες και η ορεινή µορφολογία του
εδάφους δυσχέραινε τις µετακινήσεις. Το
γαϊδούρι και το µουλάρι ήταν τα πιο
διαδεδοµένα µέσα µεταφοράς. Ο σαµαράς
κατασκεύαζε τον απαραίτητο εξοπλισµό
που απαιτούνταν για να προσφέρει το
ζώο τις υπηρεσίες του στο αφεντικό του. Αυτό ήταν το σαµάρι, που κατασκεύαζε µε
επεξεργασµένα σανίδια πλάτανου, που σκάλιζε και έδινε σχήµα ανάλογο µε το
σώµα του ζώου.
ΒΑΡΕΛΑΣ
Βαρελάς: Ήταν τεχνίτης, ειδικός στην κατασκευή
βαρελόσχηµων και σκαφοειδών σκευών, που τα
κατασκεύαζαν από ξύλο βελανιδιάς, καρυδιάς,
καστανιάς ή δρυός. Το ξύλο περνούσε από ειδική
επεξεργασία και µετά το έκοβαν σε λεπτές
σανίδες, που βρέχανε για να παίρνουν εύκολα την
κατάλληλη κλίση. Κατόπιν περνούσαν τα
σιδερένια στεφάνια, τα χτυπούσαν µε το
Α2 και Α4 του Π.Π.Γ.Ζ.Σ.Ι. Μάιος 2012 27

28. Πειραµατο-λόγος
µατσακόνι για να σφίξουν καλά και µετά τοποθετούσαν τους δυο επίπεδους
πυθµένες. Οι αποθήκες παλιά ήταν γεµάτες µε βαρέλια κλπ. Βαρελάδες ήταν ο
∆ανιήλ και ο Αποστολόπουλος.
ΓΥΡΟΛΟΓΟΣ
Γυρολόγος (Πραµατευτής): Έφερνε παλιά στα χωριά,
φορτωµένος ή µε το ζώο ότι µπορούσε να φανταστεί
κανείς : υφάσµατα µε τον πήχη, πουκάµισα, κάλτσες,
κλωστές, εσώρουχα, κουµπιά, λάστιχο, κουβαρίστρες,
τσατσάρες, χτένια, βαφές και πολλά άλλα ακόµα. Η
πληρωµή γίνονταν συνήθως σε είδος.
ΒΥΡΣΟ∆ΕΨΕΣ
“Από το τέλος της µικρής µας πόλης” του ∆. Χατζή
Ένα από τα παλαιότερα και πιο παραδοσιακά επαγγέλµατα της πόλης των
Ιωαννίνων που έσβησε µε το πέρασµα του χρόνου, λόγω της ανάπτυξης της
τεχνολογίας, είναι η βυρσοδεψεία.
Οι βυρσοδέψες ή ταµπάκοι όπως αποκαλούνταν από τους ντόπιους, ζούσαν
και είχαν τα εργαστήριά τους σε µία συνοικία, κοντά στη λίµνη (ταµπάκικα). Πιο
συγκεκριµένα, ο µαχαλάς τους βρισκότανε πίσω απο την ανατολική πλευρά του
κάστρου, στην άκρη της λίµνης, ( σηµερινή οδός Γαριβάλδη).
Οι ταµπάκοι, τοποθετούσαν τα τοµάρια µέσα στη λίµνη, τεζαρισµένα σε
ξύλινα τελάρα και αφού µούλιαζαν, τα επεξεργάζονταν στα λιθόκτιστα εργαστήριά
τους. Όλα τα ταµπάκικα, ακουµπούσαν στο τείχος του κάστρου, ήταν
πλακόστρωτα µε ξύλινες σκάφες και είχαν στο κάτω πάτωµα µικρά παράθυρα, ενώ
το πάνω πάτωµα έχει τα παράθυρα µεγάλα. Εκεί οι βυρσοδέψες, φορώντας µονάχα
το σώβρακό τους, κατεργάζονταν τα δέρµατα, τα οποία προµηθεύονταν από τους
δερµατέµπορους.
Α2 και Α4 του Π.Π.Γ.Ζ.Σ.Ι. Μάιος 2012 28

29. Πειραµατο-λόγος
Οι ταµπάκοι, πίστευαν πως ήταν από τους παλαιότερους κατοίκους των
Ιωαννίνων και παινεύονταν γι' αυτό. Ακόµα και η γλώσσα τους ήταν ίδια και
απαράλλαχτη µε αυτή των προγόνων τους.
Οι βυρσοδέψες ήταν µια σχετικά κλειστή κοινωνία, που δεν είχε σχέσεις µε
τους άλλους κατοίκους, αφού τους περιφρονούσαν. Ακόµα και µε τους
επαγγελµατίες που κατοικούσαν δύο στενά παραπάνω από αυτούς, δεν είχαν
''νταραβέρια''. Από τους εµπόρους έπαιρναν ότι προϊόντα τους ήταν αναγκαία µα
τους θεωρούσαν χωριάτες, εποµένως και µε αυτούς, οι κουβέντες τους ήταν
µετρηµένες. Το βράδυ πήγαιναν µόνο στα δικά τους κρασοπουλειά, όπου µερικές
φορές καλούσαν και τους καϊκτσήδες του µικρού νησιού της λίµνης, διότι τους
ένωνε το πάθος του κυνηγιού. Συνήθως κάθονταν όλοι µαζί και διηγούνταν παλιές
ιστορίες, µιας και δεν καταδέχονταν να µιλούν για δουλειές µα ούτε και για
συµφέροντα, τέτοιοι άντρες περήφανοι και σκληροί που ήταν. Η κουβέντα τους δε
γυρνούσε ποτέ στα πολιτικά, καθώς ήταν όλοι τους αυστηρά βενιζελικοί.
Άνθρωποι µε ηθική, κοινωνική και πολιτική αυτάρκεια.
Οι βυρσοδέψες θεωρούσαν το επάγγελµά τους τόσο σηµαντικό, που δεν
επέτρεπαν σε κανένα να µπει και να µάθει τη δουλειά τους αλλά και το να αφήσει
κάποιος το συγκεκριµένο επάγγελµα για να ασχοληθεί µε κάποιο άλλο, θεωρούνταν
πράξη προδοσίας. Καθώς όµως, οι ταµπάκοι ήταν λιγοστοί και βεβαίως συγγενείς
µεταξύ τους, αναγκάζονταν να συνεργάζονται για να ''βγάζουν το ψωµί τους''.
Όλες οι άλλες παραδόσεις όµως είχαν µείνει ίδιες από γενιά σε γενιά. Με το
πέρασµα του χρόνου, το επάγγελµα των ταµπάκων άρχισε να φθίνει και να
αντιµετωπίζει πολλά προβλήµατα. Σιγά-σιγά όλα τα δερµάτινα είδη τα έφερναν
από το εξωτερικό και οι παλιοί δερµατέµποροι, αντί να δίνουν τα τοµάρια τους
στους ταµπάκους, τα έστελναν ακατέργαστα σε άλλες χώρες, θεωρώντας πως αυτό
τους συνέφερε περισσότερο.
Όµως οι ταµπάκοι δεν το έβαζαν κάτω. Παρά τη µελαγχολία που είχε
απλωθεί στο µαχαλά τους, αυτοί δεν πρόδιδαν το επάγγελµά τους και κάθε
Κυριακή, τα δίκανά τους αντηχούσαν σε όλη την πόλη, δίνοντας έτσι το ''παρών''
σαν άρχοντες του κυνηγιού. Το κυνήγι τους έδινε φαγητό. Πάπιες, αγριόχηνες,
νεροπούλια. Κοπάδια ολόκληρα έπεφταν στα πόδια τους και αυτοί σαν έντιµοι
άνθρωποι έκαναν δίκαιη µοιρασιά, ανεξάρτητα µε το πόσα πετύχαινε ο καθένας.
Μετά από κάποιο χρονικό διάστηµα, τα πράγµατα είχαν φτάσει στο
απροχώρητο. Έπειτα από πολύ σκέψη και φρόνηση, ένας ταµπάκος αποφάσισε να
πουλήσει το κυνήγι του, για να µπορέσει να θρέψει την οικογένεια του µιας και είχε
παραπάνω από µια εβδοµάδα να δουλέψει. Από εκείνη τη στιγµή κι έπειτα, όλοι οι
ταµπάκοι, αφού το επάγγελµά τους είχε αφανιστεί τελείως, πουλούσαν τα κυνήγια
τους για να µπορέσουν να ανταπεξέλθουν στις δυσκολίες της ζωής.
∆υστυχώς, όπως και πολλά άλλα παραδοσιακά επαγγέλµατα, έτσι και οι
βυρσοδέψες, έπεσαν θύµα της τεχνολογικής ανάπτυξης και µόνο µερικά παλαιά
κτίρια και η ονοµασία της περιοχής ( ταµπάκικα), έµειναν να θυµίζουν κάτι από την
εποχή εκείνη.
Α2 και Α4 του Π.Π.Γ.Ζ.Σ.Ι. Μάιος 2012 29