2. Pogoda – co to takiego ?
Pogoda to aktualny stan fizyczny atmosfery dla
danego obszaru. Termin pogoda dotyczy zjawisk
krótkotrwałych.
Elementy pogody:
• ciśnienie atmosferyczne
• kierunek i prędkość wiatru
• zachmurzenie nieba
• temperatura powietrza
• opady atmosferyczne
• wilgotność powietrza
3. Rejestrację elementów pogody
prowadzą stacje meteorologiczne za
pomocą następujących przyrządów:
• wiatromierz - przyrząd
służący do pomiaru prędkości
i siły wiatru
• deszczomierz - przyrząd
służący do pomiaru wielkości
opadu atmosferycznego
• termometr - przyrząd służący
do pomiaru temperatury powietrza
4. • barometr - przyrząd służący
do mierzenia ciśnienia
atmosferycznego
• higrometr - przyrząd
służący do pomiaru
wilgotności powietrza
• heliograf - przyrząd służący
do zapisu czasu trwania
usłonecznienia
5. Ciśnienie atmosferyczne
Jest to siła z jaką słup powietrza o
wysokości od punktu pomiaru do górnej
krawędzi atmosfery oddziałuje na
jednostkę powierzchni w wyniku swojego
ciężaru. Przy powierzchni Ziemi wynosi
ono przeciętnie jedną atmosferę, czyli
1000hPa.
Izobary – czyli połączenie linią ciągłą miejsc
o takim samym ciśnieniu atmosferycznym
7. Ciekawostka
Na Mont Blanc ciśnienie atmosferyczne
osiąga wartość około 500 hPa
Ciśnienie atmosferyczne decyduje o ruchu i
zatrzymywaniu się osuwisk ziemi. W ciągu
nocy przy niskim ciśnieniu osunięcia
postępują szybciej. Kiedy ciśnienie rośnie
w ciągu dnia, strumień osuwiska
spowalnia lub zatrzymuje się
8. Kierunek i prędkość wiatru
Wiatr – strumieniowy, poziomy ruch
powietrza. Występują też pionowe ruchy
powietrza odpowiedzialne za powstawanie
i zanik chmur, występowanie opadów i
burz. Wiatr opisujemy podając kierunek z
którego wieje. Siła wiatru, czyli jego
prędkość mierzy się w m/s, km/h lub w
skali Beauforta.
10. Rodzaje wiatru
Stałe-czyli nie zmieniające swój kierunek w ciągu całego
roku:
• pasaty i antypasaty
Sezonowe (okresowe) tj. wiatry zmieniające swój
kierunek w cyklu rocznym lub dobowym:
• monsun
Zmienne(Lokalne) – zmieniają swój kierunek zależnie od
lokalnych układów ośrodków barycznych:
• monsun, bryza, fen, wiatr dolinny, wiatr górski
Pustynne:
• harmattan, samum
11. Zachmurzenie nieba – jak powstaje
chmura?
Chmury powstają na skutek gromadzenia
się nad powierzchnią ziemi kropelek wody
lub kryształków lodu. Czasem tworzy się
chmura złożona w dolnej części z
kropelek wody, a w górnej z lodu. Rodzaj
powstającej chmury zależy od wysokości
na której się ona tworzy np. chmury
składające się z kryształków lodu powstają
bardzo wysoko nad powierzchnią ziemi.
15. Temperatura powietrza
Izotermami nazywamy linie łączące punkty
wskazujące te sama wartość temperatury
powietrza i kreślące w przestrzeni rozkład
temperatur na powierzchni ziemi.
Średnią roczną temperaturą powietrza na
ziemi jest temperatura +15 stopni
Celsjusza
17. Ciekawostki
Rekordy temperatur:
• Najwyższą temperaturą powietrza na
ziemi zanotowano w stacji
meteorologicznej - +57.8 stopni - Al
Azizijja w Libii
• Najniższą temperatura powietrza na Ziemi
jest ta zanotowana w stacji Wostok na
Antarktydzie i wynosi ona -89.2 stopni
Celsjusza.
19. Deszcz
• Składa się z kropel wody o bardzo
zróżnicowanej wielkości. aby pojawił się deszcz
w chmurze muszą znajdować się kryształki lodu,
na których zbiera się para wodna. Ulega ona
skropleniu i zamarza. A więc temperatura
wewnątrz chmury, przynajmniej w jej części, nie
może przekraczać 0 stopni C. Podczas
spadania grudki lodu topnieją pod wpływem
ciepłego powietrza i stają się kroplami deszczu.
• Z najmniejszych z nich składa się mżawka.
Powstaje ona z mgły lub gęstej chmury
warstwowej.
20. • Chmury przynoszące deszcz to chmury:
kłębiasto- deszczowe i warstwowo
deszczowe.
• Z powodu silnych wiatrów występujących
w chmurze niekiedy unoszą się duże ilości
wody, które nagle spadają w postaci
dużych kropel deszczu. W takich
warunkach dochodzi do lokalnego
oberwania chmury, w czasie którego w
ciągu godziny spada do 200 litrów wody
na 1m2.
22. Burza
Burze - intensywne opady deszczu lub
deszczu i gradu, którym towarzyszą
wyładowania elektryczne w atmosferze
(błyskawice i grzmoty).
23. Piorun
Piorun jest w pewnym sensie olbrzymią iskrą
elektryczną, jest wyładowaniem elektrycznym o bardzo
dużym natężeniu, Ładunki ujemne gromadzą się na dole
chmury, a dodatnie na górze. Ujemny ładunek na dnie
chmury staje się na tyle duży, że napięcie pomiędzy Ziemią
a chmurą dochodzi do 100 000 000 V. Proces wyładowań
powtarzany jest kilkakrotnie w ciągu ułamka sekundy,
dopóki ładunki w chmurze nie zostaną zneutralizowane.
Błyskawice świecą, ponieważ świeci powietrze rozgrzane
do wysokiej temperatury, co jest spowodowane
przepływem prądu. Grzmot, jaki towarzyszy błyskawicy jest
również skutkiem gwałtownego rozgrzania powietrza.
Skokowy wzrost temperatury powietrza powoduje również
skokowy wzrost ciśnienia. To zaburzenie rozchodzi się w
postaci fali dźwiękowej słyszanej przez nas jako grzmot.
24. Czym jest tęcza ?
Tęcza powstaje na skutek załamania światła
słonecznego na granicy między
powietrzem a wodą, jego rozszczepienia i
odbicia wewnątrz kropel. Barwy układają
się od fioletu wewnątrz łuku do czerwieni
na zewnątrz. Od czasu do czasu widoczna
jest też druga tęcza widoczna nieco słabiej
niż pierwsza, w której barwy ułożone są
odwrotnie.
27. Śnieg
Powstaje poprzez powolne unoszenie się
powietrza lub gwałtowny ruch wznoszący
przy temperaturze poniżej 0 stopni
Celsjusza. Drobne kryształy lodu tworzą
się na dużych wysokościach w
temperaturze -12 do-16 stopni Celsjusza.
W czasie przemieszczania się przez
chmurę powstają z nich płatki śniegu.
28. Grad
Grad – opad atmosferyczny w postaci
bryłek lodu o średnicy od 5 mm do 50 mm.
Powstaje poprzez zamarzanie kropelek
wody znajdujących się bardzo wysoko w
chmurze
29. Osady atmosferyczne
Rosa – osad atmosferyczny w postaci
kropel wody powstających na powierzchni
skał, roślin i innych przedmiotów w wyniku
skraplania się pary wodnej zawartej w
powietrzu. Powstaje w warunkach
bezdeszczowej pogody, szczególnie gdy
jest ona także bezwietrzna, gdy następuje
intensywne wypromieniowanie ciepła z
powierzchni ziemi (najczęściej jest to
wieczorem).
31. szadź
Szadź to osad lodu, utworzony z ziarenek mniej
lub więcej rozdzielonych pęcherzykami
powietrza, ozdobiony niekiedy rozgałęzionymi
kryształkami. To zjawisko powstaje przy nagłym
zamarzaniu małych, przechłodzonych kropelek
wody (mgły lub chmury), narastając niekiedy do
stosunkowo znacznych grubości.
Na gruncie i w pobliżu gruntu szadź osadza się
na przedmiotach po stronie podwietrznej, na ich
krawędziach i miejscach ostro zakończonych. W
atmosferze swobodnej szadź może występować
na częściach samolotu wystawionych pod wiatr.
33. szron
Szron – osad atmosferyczny, tworzący
drobne lodowe kryształki w postaci igieł
powstające na dowolnym podłożu
hydrofilowym. Szron powstaje w wyniku
kontaktu wilgotnego powietrza z podłożem
o temperaturze poniżej 0°C, zachodzi
wówczas resublimacja pary wodnej, czyli
jej bezpośrednia przemiana w ciało stałe.
35. gołoledź
Gołoledź – osad w postaci gładkiej, równej,
przezroczystej warstwy lodu, pokrywającej
podłoże. Powstaje wtedy, gdy deszcz (lub mgła)
opada na podłoże o temperaturze niższej od
zera. Spadające kropelki rozpływają się i
zamarzają. Do gołoledzi najczęściej dochodzi
wtedy, gdy po mroźnej i suchej pogodzie
przychodzi ocieplenie, przynoszące również
opady lub zamarzania cienkiej warstwy wody
pokrywającej powierzchnię. Jest to zjawisko
bardzo groźne, zwłaszcza dla użytkowników
dróg i chodników.
37. Mgła
Mgła – krople wody (lub kryształy lodu)
zawieszone w powietrzu, których dolna
podstawa styka się z powierzchnią ziemi. Mgła
powoduje ograniczenie widoczności.
Potocznie o mgle mówimy, gdy widoczność przy
gruncie jest znacznie ograniczona, w
przeciwnym razie mamy do czynienia z
zamgleniem. We mgle koncentracja kropel
(wodność) jest większa niż w zamgleniu.
40. Zorza
Zorza polarna – przyczyną tego zjawiska jest
Słońce, które emituje światło nie tylko w postaci
fal elektromagnetycznych, ale również wolnych
elektronów i jąder atomów wodoru. Zostają one
rozproszone w przestrzeni kosmicznej, a gdy
zbliżają się do Ziemi, wówczas pod wpływem jej
pola magnetycznego koncentrują się w postaci
pierścieni w oku obu biegunów (na płn.- zach.
Grenlandii i na Antarktydzie). Podczas
przechodzenia przez atmosferę ziemską atomy i
cząsteczki powietrza ulegają pobudzeniu i
świecą.
42. Efekt Halo
Halo jest to świetlny pierścień wokół tarczy
Słońca lub Księżyca. Może mieć kolor
biały, ale najczęściej jest wielobarwny.
Zjawisko to powstaje na skutek
załamywania się promieni słonecznych i
ich odbijania od drobnych kryształków
lodu w atmosferze. Halo bywa zwiastunem
pogorszenia pogody.
44. Cyklon
Cyklon – jest to bardzo silny wir powietrza
nawiedzający obszary zwrotnikowe i
podzwrotnikowe. Typowe dla cyklonu jest
„oko”, które znajduje się w jego centrum i
ma średnicę ok. 20 km. W miejscu tym
wiatr jest bardzo słaby i można
powiedzieć, że panuje cisza.
Zachmurzenie jest tu małe, nie pada. Na
obrzeżu „oka” cyklonu natomiast piętrzą
się ogromne masy chmur.
46. Trąba powietrzna
Trąba powietrzna – nie powstaje na
powierzchni Ziemi, lecz w wyższych
warstwach atmosfery, w których panują
silne wiatry wstępujące. Wyrastają one
jakby wprost z chmury jako lejkowate lub
woreczkowate twory. Wprawiają w ruch
wirowy i unoszą w górę cząsteczki piasku
(trąba piaskowa) albo wodę (trąba
morska) i przez to mogą wyrządzić wiele
szkód.
48. Tornado
Tornado zaliczamy również do trąb
powietrznych, jednak obejmuje większy
obszar, wiatr jest silniejszy i może mieć
katastrofalne skutki.
50. Ciekawostka
• Średnica trąby powietrznej wynosi od 100
do 200 m.
• Czas trwania zjawiska od 10 do 30 minut.
• Prędkość wiatru przekracza 200 km/h.
53. • Zjawiska przepowiadające pogodę deszczową.
Popołudniu i wieczorem:
- wzajemny ruch cienkich, równoległych wzajemnie
pasemek chmur pierzastych (Ci – Cirrusy) zakończonych
„haczykami”, które przechodzą w jednolitą zasłonę (Cs –
Cirrostratus);
- chmury pierzaste nie rozpraszają się lub stopniowo się
łączą;
- pokrywanie nieba chmurami, coraz silniej ciemniejącymi;
- krwistoczerwona tarcza barwy słonecznej i pozorne
powiększenie jej średnicy;
- czerwone zabarwienie zorzy, inne barwy jak żółte,
zielonkawe itp. nie występują;
- zachodzące słońce znika za ciemną warstwą chmur na
horyzoncie;
- prędkość wiatru wzrasta;
- silne przewodzenie dźwięków w powietrzu;
- zahamowanie spadku temperatury powietrza lub jej
wzrost wieczorem.
54. W nocy:
- ciemnogranatowa barwa nieba;
- żółtawy pierścień wokół tarczy księżyca – efekt
halo;
- wzrost prędkości wiatru;
- silne przewodzenie dźwięków w powietrzu;
- nieznaczne obniżenie temperatury powietrza;
- w lesie jest chłodniej niż na otwartej przestrzeni.
Po wschodzie słońca:
- chmury gęste, porozdzielane miejscami chmurami
typu Ac (Altocumulus), również chmury kłębiaste;
- krwistoczerwona zorza nad wschodzącym
słońcem;
- mgły unoszą się ku górze,
- wzrost prędkości wiatru.
55. • Zjawiska przepowiadające pogodę bez
opadów.
Popołudniu i wieczorem:
- zanikanie chmur kłębiastych;
- po deszczowym dniu pod chmurami na
zachodzie jest pasmo czystego nieba;
- żółte złociste, zielonkawe, pomarańczowe
zabarwienie zorzy na zachodzie;
- lokalne mgły w zagłębieniach terenu, nad
terenami podmokłymi i jeziorami;
- znaczny spadek temperatury powietrza
wieczorem;
- słaby wiatr, lub bezwietrznie.
56. Prognostyki w nocy:
- wyraźnie widoczna tarcza księżyca, srebrzysta
poświata, brak efektu halo;
- duże przerwy w cienkich warstwach chmur;
- silnie występująca rosa lub szron;
- na wzgórzach powiewy ciepłego, słabego
wiatru,
- w lesie jest cieplej niż na otwartej przestrzeni.
Po wschodzie słońca:
- brak zachmurzenia lub nieliczne chmury
pierzaste (Ci – Cirrus);
- krótkotrwałe, silne opady, przy słabych,
porywistych wiatrach;
- obfita rosa, szron lub szadź;
- cienka przyziemna mgła unosi się ku górze.
57. • Zjawiska przepowiadające ulewy i burze:
- w nocy szybko przemieszczające się chmury;
- o poranku gęsta mgła, powoli zanika unosząc
się ku górze;
- silny rozwój chmur kłębiastych w kierunku
pionowym, wyraźne kontury ich górnych
fragmentów na tle nieba;
- ponad silnie rozbudowanymi chmurami
kłębiastymi, deszczowymi Cb (Cumulonimbus)
tworzy się kowadło z chmur pierzastych Ci
(Cirrus);
- wzrost wilgotności powietrza – uczucie
„duszności”.
58. Warunki biometeo
Biometeorologia- interdyscyplinarna
nauka na styku biologii, medycyny,
geografii, klimatologii i in., zajmująca się
generalnie wpływem warunków
atmosferycznych na fizjologię organizmów
żywych oraz ich rozmieszczenie na kuli
ziemskiej.
• biometeorologia człowieka, inaczej
biometeorologia lekarska, zajmuje się
wpływem klimatu i pogody na człowieka.